Уэрэд щIаусыр.Литературэ портретхэр.Къэжэр Хьэмид.Нал

нэхъапэм щхьэщэ зыхуащIу къекIуэкIам иджы IупщIэ хуащIу аракъэ? НтIэ, ар дыдэр Урысейми къыщыхъуащ. Къызэрыхъуа щIыкIэри ауэ цIыкIуфэкIуукъым: щIэгъэтхъауэ, егъэлеяуэ, «пыIэр къыщыхьыпхъэм щхьэр къахьу», мис а дызэресэжам хуэдэу… А къэралыгъуэм дэри дыщыщщ, Москва къыщежьэр ди деж къэмысынкIэ Iэмал иIэкъым. ЩоджэнцIыкIу Алий и творчествэм фIыщэу щыгъуазэ егъэджакIуэ дыдэхэри Iэнкуну щыщIэупщIэ щыIэщ: «Лениным, Октябрым теухуа усэхэм щхьэкIэ сыт цIыкIухэм яжетIэнур? Алий ахэр щитха лъэхъэнэмрэ ди зэманымрэ зыкIи зэщхькъым… КъагурымыIуэххэнкIи зыри хуэIуакъым…» Мыпхуэдэхэм деж псом япэу къэув упщIэр: «И гумрэ и псэмрэ къыбгъэдэкIыу итха?» Л. Мартынов зэрыжиIащи, «из смирения не пишутся стихотворения». ЩоджэнцIыкIу Алий сыт итхами и гумрэ и псэмрэ къыбгъэдэкIыущ зэритхар: бзу бзэрабзэм и пщэр щаубыдыкIмэ, и тэмакъыр щеч, ахъумэ къуаргъ макъкIэ уэрэд къыхидзэркъым. НтIэ, абы имыщIауэ ара?.. Мы упщIэм жэуап естын и пэкIэ щапхъэ зытIущ къэсхьынщ. В. Маяковскэм 1929 гъэм и кIэхэм хуэзэу Iуэху кърихьэжьауэ щытащ: «Илъэс 20-м схузэфIэкIар» жиIэу езым и творчествэм теухуа отчет-выставкэшхуэ ищIыну. АрщхьэкIэ… усакIуэм ар щыхузэфIэкIар илъэс ныкъуэ хуэдиз дэкIауэщ, 1930 гъэр екIуэкIыу… Сыту пIэрэт апхуэдизу къэхъуар – усакIуэ нэхъ цIэрыIуэ дыдэри зыуи къащымыхъуу лъэныкъуэкIэ ирагъэкIуэтэкIын хуэдэу? КъызэрыщIэкIамкIэ, Сталиным и ныбжьыр илъэс 50 щрикъур ягъэлъэпIэну загъэхьэзырырти, абы нэгъуэщI къыхэплъхьэж хъунутэкъым. Маяковскэм къыхуэнэжыр зыт: зишыIэу, къыхуагъэлъагъуэ пIалъэм пэплъэну. Апхуэдэуи ищIащ. Ауэ… усакIуэшхуэм щхьэжэ щыхъуащ къыщыщIа щIэщхъур. ИкIи абдежщ Маяковскэм нэсу къыщыгурыIуар: псэкIэ фIыуэ илъагъу стройм, революцэм и япэ махуэ лъандэри хьэлэлу зыхуэлажьэм, цIыхум пщIэ зэрыщыхуащI щIыкIэр, абы и гуащIэдэкIыр мыхъуу, иIыгъ къулыкъум тещIыхьауэ зэрыщытыр (абы и мызакъуэу: тхакIуэм хуэфащэ Iулыдж аукъудеи зэрыщыхуамыщIыр). НэгъуэщIу жыпIэмэ, усакIуэм зэригугъамрэ Iуэхур къызэрыщIэкIамрэ шурэ лъэсрэ я зэхуакут… Абдежым щыщIэдзауэ Мая19 2*