Okrugli sto Žene u sivoj ekonomiji_MNE

Okrugli sto “Žene u sivoj ekonomiji” radnom odnosu, s tim što ovakav odnos može prestati u bilo koje vrijeme i ne uživa pravnu zaštitu; dovoljno je da se radniku saopšti da više ne dolazi na posao.

Ovakva rješenja su odraz netržišnih uslova poslovanja u kojem se nalaze učesnici privrednog života. Težak ekonomski položaj doveo je do toga da radnici pristaju i na ovakvu vrstu radnog odnosa da bi obezbijedili i minimum egzistencije. Tako se stvaraju kompromisna rešanja, a sve na štetu radnika i društveno političke zajednice, neuplaćivanjem poreza, doprinosa i drugih davanja. Time se krše ne zakonske već i ustavne obaveze plaćanja poreza, kao i ustavna prava gradjanja na socijalno osiguranje, zdravstvenu zaštitu i druga posebna prava odredjenih kategorija lica.

U otkrivanju i sprečavanju ovakvih pojava najvažniju ulogu imaju nadležne inspekcije rada koje će putem svojih širokih zakonskih ovlašćenja otkriti da li kontrolisani subjekt ima radnika u faktičkom radnom odnosu i druge nepravilnosti koje prate ovakav rad. Pored toga što vrše kontrolu primjene radnog zakonodavstva korisne su i aktivnosti inspekcije rada kao na primjer: dostavljanje tehničkih informacija i sasvjeta poslodavcima i radnicima, kao i dostavljanje nadležnim organima mišljenja o nedostacima u postojećem zakonodavstvu.

Problem oko naplate poreza i doprinosa pojavljuje se i kod legalno zaposlenih, jer je postala masovna pojava da poslodavci ne uplaćuju doprinose, pa usled toga radnik ne može da ostvari prava iz tih osiguranja. Ovo se dešava i pored brojnih propisa koji nalažu poslodavcu da ispunjava ove obaveze; na pr. Zakon o osnovama penzijsko invalidskog osiguranja SRJ nalaže obavezu dostavljanja obrazca M4; u protivnom predvidjena je kazna ali samo ako Fond podnese prijavu, što se ne dešava tako često. Isto tako Zakon o porezima gradjana predvidja obavezu poslodavca da obavijesti nadležne organe – Direkciju za javne prihode – o ispunjavanju obaveze uplate poreza i doprinosa; zbog nepoštovanja tih obaveza Direkciju za javne prihode, preko svog organa-finansiujske policije, ima široka ovlašćenja.

Ukoliko izostane reakcija ovih organa radnik ima pravo da pokrene radni spor, tužbom protiv poslodavca, s tim što je ovaj spor neobičan po tome što sud obavezuje poslodavca da doprinose uplati nadležnom Fondu penzijskoinvalidskog osiguranja. Uplaćivanje doprinosa mogli bi tražiti i nadležni organi fondova, što bi bilo logičnije, ali takvih tužbi nema s obzirom da fondovi nemaju pravni interes da od poslodavca prinudno naplaćuju doprinose jer automatski stvaraju obavezu prema radnicima, kao osiguranicima.

26