/
u ns onmiskenbare schakel in de
pen
Een uoorleesboek ols inspiratiebron UOOr de bouuj uan een compleet nieuoie wijk. Capelle aan den IJssel creëerde het in Fascinatio, gebaseerd op het boek uan Tom Manders jr. Bijzondere bebouwing, mogelijkheden om elkaar te ontmoeten en ueiligheid karakteriseren Fascinatio. Vier kunstenaars kregen de kans om ~ geïnspireerd door het verhalenboek - hun ideeën in beeld uit te werken. Zo uoegt kunst verwondering, verbinding en kringloop toe. tekst AntonieBors
beeld Paul van der Blom e.a.
m
PAGINA VERWONDERING, VERBINDING EN KRINGLOOP IN DE WIJK FASCINATIO
In Fascinatio komt de schijnbaar dode openbare ruimte tot leuen
018
het boek. De w e e r s p i e g e l d e h a r m o nieuze w e r e l d is zo v e e l m o g e l i j k v e r t a a l d n a a r de w i j k . U i t i n g s v o r m e n : straatnamen, veel kleine speelplek-
Het idee v o o r de w i j k F a s c i n a t i o o n t -
ken en het a u t o l u w e o n t m o e t i n g s p a d
s p r o o t in het h o o f d van H a n s Jacobs,
(dat de n a a m S o l i s l a a n kreeg). Ook de
v o o r m a l i g w e t h o u d e r van C a p e l l e
negen b r u g g e n en de a r c h i t e c t u u r van
aan den IJssel, die hevig g e ï n s p i r e e r d
de w o n i n g e n g r i j p t d i r e c t t e r u g op het
r a a k t e d o o r het lezen van het b o e k
j e u g d b o e k . Citaat uit 'Fascinatio, de
' F a s c i n a t i o , de w o n d e r w i n d ' van v r i e n d
w o n d e r w i n d ' : A r t i c u s pakt een a n d e r
T o m M a n d e r s j u n i o r Het b o e k b r a c h t
i j s b l o k . ' K i j k ' , zegt hij. 'Zie j e die b o l in
zijn c r e a t i e v e geest in e e n s t r o o m v e r -
dit i j s b l o k ? ' Difoe k n i k t . 'Die b o l is de
s n e l l i n g . J a c o b s o n t w i k k e l d e het p l a n
aarde. En op de a a r d e w o n e n w i j . Die
o m een g e h e l e w o o n w i j k te b a s e r e n
g r o t e w i t t e v l e k d a a r aan de b o v e n k a n t
op het boek. Fascinatio, w a a r 2300
van de b o l , dat is a l l e m a a l s n e e u w en
m e n s e n w o n e n , is i n m i d d e l s bijna
ijs. Dat is onze N o o r d p o o l . En d a a r
k l a a r K i n d v r i e n d e l i j k , r u i m van opzet,
w a a r j e a l die k l e u r e n ziet, is het w a r -
een oase van r u s t , o m r i n g d d o o r w a t e r
m e r en g r o e i e n p l a n t e n . ' ' T j e e m p i e ' ,
en m o o i e a r c h i t e c t u u r . L e e f b a a r h e i d ,
zegt Difoe.
v e i l i g h e i d , d u u r z a a m h e i d en p r i v a c y zijn de k e r n w a a r d e n van de n i e u w bouwwijk.
Uniek in Nederland Nog v o o r de e e r s t e p a a l de g r o n d in gaat, b e n a d e r e n in 2001 het OBR
Oorsprong van het leven
( O n t w i k k e l i n g s b e d r i j f R o t t e r d a m ) en
' F a s c i n a t i o , de w o n d e r w i n d ' is een
de g e m e e n t e Capelle aan den IJssel
s p r o o k j e s - en p r e n t e n b o e k o v e r de
het C e n t r u m B e e l d e n d e Kunst. Een
e l e m e n t e n , de n a t u u r en de o o r s p r o n g
d e e l van het g e l d uit de g r o n d e x p l o i t a -
van het leven. V e r b a z i n g , v e r w o n d e -
tie van F a s c i n a t i o is g e r e s e r v e e r d voor
r i n g en o n t m o e t i n g s t a a n c e n t r a a l in
k u n s t in de o p e n b a r e r u i m t e .
Locatie als uitgangspunt voor kunst Dit n a j a a r p r e s e n t e e r t h e t C e n t r u m B e e l d e n d e K u n s t e e n p u b l i c a t i e over g e b i e d s g e r i c h t w e r k e n m e t k u n s t in R o t t e r d a m . H i e r i n w o r d e n v i j f t i e n p r o j e c t e n , w a a r o n d e r F a s c i n a t i o , b e s p r o k e n a a n d e h a n d v a n i n t e r v i e w s m e t de b e t r o k k e n k u n s t e n a a r s . Bij a l l e p r o j e c t e n w a s de l o c a t i e h e t u i t g a n g s p u n t v o o r de o n t w i k k e l i n g v a n de i d e e ë n . Het b o e k t o o n t hoe het C e n t r u m B e e l d e n d e K u n s t s a m e n m e t k u n s t e n a a r s a a n g e b i e d s a n a l y s e s
werkt.
PAGINA VERWONDERING, VERBINDING EN KRINGLOOP IN DE WIJK FASCINATIO
Mady J u s t de la P a i s i è r e s van het CBK w o r d t a a n g e s t e l d als k u n s t p r o j e c t -
019
'Het zijn kleine kunstingrepen, maar ze hebben grote impact'
leider. O n t w e r p e r Jan K o n i n g s k r i j g t o p d r a c h t een visie te o n t w i k k e l e n o m m e t b e e l d e n d e k u n s t een v e r b i n d i n g
'Daar zit de magie in'
r o n d l o p e n d e t h e a t e r g r o e p e n . ' D a a r zit
tot s t a n d te b r e n g e n t u s s e n F a s c i n a t i o
Bij zijn b e z o e k e n a a n de E f t e l i n g v i e l e n
de m a g i e i n ' , zegt K o n i n g s . ' H e t v e r -
en het a a n g r e n z e n d e b e d r i j v e n t e r r e i n
K o n i n g s m e t n a m e de z o g e n a a m d e
bindt m e n s e n m e t e l k a a r Niet alleen
B r a i n p a r k lil. 'Een w i j k g e b a s e e r d op
i n f i l l a t t r a c t i o n s op. Dat zijn t o e v o e g i n -
b i n n e n de e i g e n g r o e p w a a r m e e j e het
een b o e k is u n i e k in N e d e r l a n d ' , a l d u s
g e n of a t t r a c t i e s die d o o r iets k l e i n s
park bezoekt, m a a r ook tussen perso-
K o n i n g s . ' V a n w e g e het b i j z o n d e r e
toe te v o e g e n of t e o n t t r e k k e n a a n de
n e n en o b j e c t e n en t u s s e n m e n s e n en
k a r a k t e r k w a m m e t e e n de E f t e l i n g als
r u i m t e bij de b e z o e k e r f y s i e k en/of
het l a n d s c h a p . ' Iedere k e e r w e e r b l i j k t
b e e l d n a a r boven, het a t t r a c t i e p a r k
g e e s t e l i j k iets t e w e e g b r e n g e n . V o o r -
uit e n q u ê t e s dat de i n f i l l a t t r a c t i o n s
v o l l e d i g g e b a s e e r d op de v e r t e l l i n g e n
b e e l d e n in de E f t e l i n g zijn de ( m u z i e k )
in het p r e t p a r k e n o r m g e w a a r d e e r d
van A n t o n Pieck.'
p a d d e s t o e l e n . H o l l e B o l l e Gijs en de
worden door bezoekers.
Fragmenten - Onno Poiesz
[sousiaan]
Onno P o i e s z w e r d g e v r a a g d e e n s e r i e e l w e r k te m a k e n
P o i e s z k o o s b e w u s t voor drie v e r z a m e l o b j e c t e n : 'Ik w i l d e
voor F a s c i n a t i o . 'Wat m e opviel in de S o l i s l a a n . is dat d e z e
de wijk erbij b e t r e k k e n : w a t vindt e r p l a a t s a c h t e r de
v r i j w e l volledig gevuld w a s . E e n mix van bijzonder p l a v e i -
v o o r d e u r ? Wat v e r z a m e l e n m e n s e n zelf in hun huis, w a a r
s e l , s t r a a t m e u b i l a i r en aanplanting. De a l a a n w e z i g e
d e n k e n z e over na, w a a r liggen h ü n f a s c i n a t i e s ? Dan kom
rotsblokken t r o k k e n mijn a a n d a c h t het m e e s t . ' De blokken dienen a l s d e c o r a t i e , m a a r zijn t e v e n s v e r k e e r s g e l e i d e r s . P o i e s z voegde e e n d e r d e functie toe: kunst. Hij m a a k t e z e o n d e r d e e l van zijn k u n s t i n s t a l l a t i e . 'Door z e te b e t r e k k e n in mijn w e r k , geef ik e r b e t e k e n i s
'Het bestaande transformeert naar een droomwereld'
aan en w o r d e n z e o n d e r d e e l van mijn kunst.' Drie r o t s blokken w e r d e n w e g g e h a a l d en drie k u n s t w e r k e n e r v o o r
j e op drie z a k e n uit: hobby, fantasie en fascinatie.' Ook in
in de plaats gezet. 'Het b e s t a a n d e wordt zo g e t r a n s f o r -
het boek van Tom M a n d e r s j u n i o r k o m e n deze t h e m a ' s
m e e r d n a a r e e n d r o o m w e r e l d , die van de g e v a l l e n h e l d e n .
t e r u g , a l d u s P o i e s z : 'De verbinding vinden t u s s e n m e n s ,
Het zijn uitvergrotingen van v e r z a m e l o b j e c t e n . Die vind
dier e n m a c h i n e . ' De objecten liggen v e r s p r e i d door de
ik vaak op de r o m m e l m a r k t of op M a r k t p l a a t s . S a m e n v e r -
s t r a a t . 'Door ze v e r van e l k a a r af te leggen, wordt a l s het
t e l l e n ze één v e r h a a l . '
w a r e de h e l e s t r a a t bij het w e r k b e t r o k k e n . '
I
KA
AT
i
PAGINA
VERWONDERING, VERBINDING EN KRINGLOOP IN DE WIJK FASCINATIO
020
Dode openbare ruimte
tio j u i s t de s c h i j n b a a r dode o p e n b a r e
beeldende kunst, bespreekt Konings'
Fascinatio kent twee delen: het
r u i m t e t o t leven b r e n g e n .
ideeĂŤn. U i t e i n d e l i j k k r i j g e n e n k e l e b i n -
w o o n g e b i e d , dat o n d e r de g e m e e n t e
n e n het t h e m a p a s s e n d e k u n s t e n a a r s
Besef van 'hier en nu'
een u i t n o d i g i n g o m het p l a n m e d e
b e d r i j v e n t e r r e i n B r a i n p a r k III, dat R o t -
Het o n t m o e t i n g s p a d , de S o l i s l a a n ,
v o r m te geven: M a r c e l K r o n e n b u r g ,
t e r d a m s g r o n d g e b i e d is. W o o n w i j k en
v o r m t de b a s i s van het k u n s t p l a n .
D i e d e r i k K l o m b e r g , Onno Poiesz en
B r a i n p a r k w o r d e n o m k a d e r d door een
Deze l a a n , die m i d d e n d o o r de w i j k
Stanislaw Lewkowicz. Hun opdracht:
C a p e l l e a a n d e n I J s s e l valt, en het
g r a c h t en h e b b e n d e z e l f d e t o e g a n g s -
loopt, m o e t de l e v e n s a d e r van de
het v e r v r e e m d e n d e a s p e c t van k u n s t
w e g e n . De r e l a t i e t u s s e n w o n e n en
k u n s t w e r k e n w o r d e n . 'In p l a a t s van de
m o e t niet de h o o f d m o o t w o r d e n , m a a r
w e r k e n is b e l a n g r i j k v o o r F a s c i n a t i o
o b j e c t e n b u i t e n de k i j k e r te p l a a t s e n ,
het besef van ' h i e r en n u ' d i e n t l e i d e n d
en biedt h a n d r e i k i n g e n v o o r de k u n s t
w i l d e ik de k u n s t l a t e n v e r m e n g e n
te zijn. I d e n t i t e i t o p e n b a a r t zich j u i s t
in de o p e n b a r e r u i m t e . De m e e s t e
m e t het l e v e n ' , a l d u s K o n i n g s . Een
op het h u i d i g e m o m e n t . De k u n s t e -
nieuwbouwwijken concentreren zich
a d v i e s c o m m i s s i e , b e s t a a n d e uit v e r -
n a a r s g a a n aan de s l a g en l e g g e n
op het leven dat zich b i n n e n s k a m e r s
t e g e n w o o r d i g e r s van de g e m e e n t e n
t e l k e n s h u n k e u z e s - die a a n s l u i t e n bij
a f s p e e l t . J a n K o n i n g s w i l in F a s c i n a -
en d r i e d e s k u n d i g e n op het g e b i e d van
de t h e m a ' s k r i n g l o o p , v e r w o n d e r i n g
De Zonnewijzer - Diederik Klomberg
in het hart van F a s c i n a t i o , bij het S o l i s p l e i n , s t a a t De Z o n n e w i j z e r van Diederik K l o m b e r g . E e n b r o n z e n j o n g e n s figuur op e e n o b e l i s k van 3,5 m e t e r hoog. Het b e e l d is in e e n m e c h a n i e k geplaatst, w a a r d o o r het a r m p j e van de
[Solispleii
'Ook 's nachts en bij bewolkt weer wijst het naar de zon'
j o n g e n omhoog en o m l a a g ka n . D a a r n a a s t draait het beeld in e e n e t m a a l om zijn a s . E e n z o n n e w i j z e r , in de l e t t e r l i j k e
plein. M a a r S o l i s mocht niet v e r b e e l d w o r d e n . 'Ik bedacht
b e t e k e n i s van het woord. 'Het jongetje wijst n a a r de plek
toen: ik kan h e m niet v e r b e e l d e n , m a a r ik m ag het beeld
w a a r de zon zich bevindt. Z e l f s 's n a c h t s en bij bewolkt
w e l n a a r de zon laten w i j z e n . '
w e e r wijst de v i n g e r n a a r de plek w a a r op dat m o m e n t de zon staat. Tijd is e r niet op af te l e z e n ' , v ert elt K l o m b e r g .
Het beeld toont e e n h e r o ĂŻ s c h e jongensfiguur, die de groei en de durf van d e z e jonge wijk toont. Model voor de figuur
In oorsprong, in zijn s c h e t s o n t w e r p , b e e l d d e de k u n s t e -
stond K l o m b e r g s e i g e n zoon. A a n g e z i e n de uitvoering van
n a a r de zor\r\evader S o U s uit It^et b o e k af. Hvj d e e d dit door
h e t pr oje ct e e n aantaV j a r e n op z i c h Uet w a c h t e n , groeide
m i d d e l van e e n m o z a i e k f i g u u r in de bestrating van het
het beeld g a a n d e w e g m e e .
PAGINA
KAAT6
021
VERWONDERING, VERBINDING EN KRINGLOOP IN DE WIJK FASCINATIO
'De magie zit in de infill attractions, die uerbinden mensen met elkaar'
de o p e n b a r e r u i m t e op m e t p u b l i e k d o m e i n . De o p e n b a r e r u i m t e is niet s l e c h t s een o p b e r g k a s t van i n f r a s t r u c t u r e l e v o o r z i e n i n g e n v o o r de w i j k , m a a r k o m t t o t leven. De k u n s t v o e g t
en v e r b i n d i n g - v o o r aan de a d v i e s -
van s t u k , ze h e b b e n w e l g r o t e i m p a c t ! '
s p a n n i n g , s a m e n s p e l en v e r b i n d i n g
commissie.
J a n K o n i n g s b e a a m t : ' H e t idee van
toe aan de d o o r het b o e k a a n g e r e i k t e
v e r h a l e n v e r t e l l e n w e r k t als h e t w a r e
thema's geborgenheid, verwondering
Grote Impact
d o o r bij de p e r s o o n die e r m e e in c o n -
en v e r b a z i n g .
De u i t e i n d e l i j k e k u n s t w e r k e n k o m e n
t a c t k o m t . D o o r een v e r h a a l t e b l i j v e n
op p l e k k e n te s t a a n w a a r o n t m o e -
v e r t e l l e n of d o o r de c o n f r o n t a t i e m e t
Niet van de grond
tingen (kunnen) plaatsvinden. 'Het
een k u n s t w e r k , b l i j f t het leven. Het
Een a a n t a l o n d e r d e l e n van h e t p l a n
zijn k l e i n e k u n s t i n g r e p e n ' , v e r t e l t
p r i k k e l t de v e r b e e l d i n g van de p e r -
k w a m wegens geldgebrek, technische
k u n s t p r o j e c t l e i d e r M a d y J u s t de la
s o o n die e r m e e in a a n r a k i n g k o m t . '
p r o b l e m e n of a n d e r e r e d e n e n niet van
P a i s i è r e s . ' M a a r o o k a l zijn ze k l e i n
De k u n s t w e r k e n l a d e n op die m a n i e r
de g r o n d . Z o a l s de v i r t u e l e k u n s t . Felix
Eenzame hoek - Stanislaw Lewkowicz
[Ardaiaan/Fiatusiaan]
Het kunstwerk voegt een weeffoutje toe in de omgeving De E e n z a m e hoek is é é n van de v i e r h o e k e n van F a s cinatio. Het is de hoek w a a r de F l a t u s l a a n s a m e n k o m t met de A r d a l a a n a a n de noordoostzijde van de wijk. E e n k u n s t w e r k op deze plek is o n v e r w a c h t en past perfect in
het geluid van de w i n d e n e e n af e n toe p a s s e r e n d e auto,
de gedachte van de infill attraction: e e n object dat zich
h e e r s t e r stilte.
plotseling voordoet, e e n k l e i n e v e r t e k e n i n g , e e n w e e f foutje in de omgeving.
Dit w e l h a a s t s u r r e a l i s t i s c h e l a n d s c h a p w a s aanleiding voor het v o o r s t e l het rechtlijnige s t r a t e n p a t r o o n op d e z e
Het is e e n stille hoek w a a r b u u r t b e w o n e r s v o o r n a m e l i j k
s t r a a t h o e k te v e r a n d e r e n in e e n vloeiende vorm, alsof de
k o m e n om het vuilnis w e g te brengen, de hond uit te l a t e n
hoek zou k u n n e n o p g a a n in het niets. Om het idee te v e r -
of e e n o m m e t j e te m a k e n . V e r d e r g e b e u r t e r niets. Vanuit
w e z e n l i j k e n , is de trottoirband van de s t r a a t h o e k s a m e n
deze plek is e r e e n w e i d s uitzicht op B r a i n p a r k . D e z e v e r -
m e t de t w e e l a n t a a r n p a l e n en de l a m p e n in e e n o n r e g e l -
z a m e l i n g van k a n t o o r t o r e n s , b r u g g e n en w e g e n is a l s e e n
matige, v l o e i e n d e v o r m van s p i e g e l g l a n s gepolijst R V S
uitgestrekte leegte, b e h e e r s t door de e l e m e n t e n . B e h a l v e
g e w a l s t e n gebogen.
VERWONDERING, VERBINDING EN KRINGLOOP IN DE WIJK FASCINATIO
022
Janssens bedacht 'Inkijk - Uitruil',
S t u d i o J o b w e r d a f g e w e z e n v o o r het
de w e r k e n gaat d o e n : ' K i j k e e n s n a a r
een s o o r t m a r k t p l a a t s w e b s i t e v o o r de
project. Hun k u n s t w e r k , bestaande
v i n e x - w i j k e n die een j a a r of t i e n oud
b e w o n e r s van F a s cinat io . W i e l a n d &
uit een o p e e n s t a p e l i n g van a l l e r l e i
zijn. B e h o e f t e s g a a n in de t i j d a n d e r s
G o u w e n s w i l d e een v i r t u e e l s p e l o n t -
s o o r t e n k e u k e n g e r e i , paste v o l g e n s de
w e r k e n . De w i j k gaat leven, m e n s e n
w i k k e l e n , w a a r b i j de o n t w i k k e l i n g e n in
a d v i e s c o m m i s s i e v a n w e g e het t h e m a
l e r e n e l k a a r k e n n e n . Tijd v o r m t een
de w i j k g e v o l g d k o n d e n w o r d e n . Ook
niet in de w i j k .
w i j k . Ik ben b e n i e u w d hoe Fascinatio
het l i c h t p l a n van S t a n i s l a w L e w k o w i c z
er over t i e n j a a r bij l i g t ! '
s n e u v e l d e . Hij koos in e e r s t e i n s t a n t i e
Tijd vormt wijk
v o o r het o n t w i k k e l e n van een l i c h t p l a n
O n t w e r p e r J a n K o n i n g s is e r g t e v r e -
Op 2 juli vond de feestelijke onthulling
in de g r a c h t r o n d o m Fascinat io . A l s in
d e n over de k u n s t van F a s c i n a t i o : ' I k
van de k u n s t w e r k e n plaats.
een s o o r t ' w a v e ' z o u d e n de l i c h t b r o n -
vind de w e r k e n a l s o b j e c t e n z e e r g e -
nen a c h t e r e l k a a r o p l i c h t e n . D i e d e -
s l a a g d . Je m e r k t hoe g r o o t de i m p a c t
rik K l o m b e r g w i l d e a a n v a n k e l i j k de
van e e n h e e l k l e i n e i n g r e e p k a n zijn,
S o l i s l a a n l e t t e r l i j k l a t e n golven, m a a r
hoe het m e e r d e r e l a g e n a a n s p r e e k t . '
dat s t u i t t e op p r a k t i s c h e b e z w a r e n .
Hij is b e n i e u w d w a t de f a c t o r t i j d m e t
IT - Marcel Kronenburg
[Brainpark]
'Een kunstwerk voegt ^^panning toe' De wijk F a s c i n a t i o kent e e n a a n t a l t h e m a ' s : g e b o r g e n -
voor g e b o r g e n h e i d : v e r v r e e m d i n g , o n b e h a a g l i j k h e i d en e e n
heid, v e r w o n d e r i n g e n v e r b a z i n g . 'Dankzij e e n infill
u n h e i m i s c h gevoel. Ik w e r k altijd z e e r associatief. Het c o -
attraction, o f t e w e l e e n k u n s t w e r k , wordt a a n dit rijtje
m i c b e e l d ' S w a m p T h i n g ' roept s u s p e n s e en o n b e h a g e n op.
toegevoegd: s p a n n i n g ' , v e r t e l t M a r c e l K r o n e n b u r g . 'Ik
E e n o n t e m b a a r n a t u u r w e z e n dat bovennatuurlijke k r a c h t e n
heb m e in e e r s t e instantie laten leiden door de deugden,
heeft. Het w r e e k t het o n r e c h t dat de n a t u u r door de m e n s
de goede dingen, w a a r de wijk voor staat. Dat zijn mooie
wordt a a n g e d a a n . '
t h e m a ' s voor e e n woonwijk.' In het k u n s t w e r k , g e m a a k t van s t a a l , is niet de n a t u u r B r a i n p a r k , w a a r zijn k u n s t w e r k komt te s t a a n , wijkt af
ontembaar, m a a r de informatietechnologie. In de vijver van
van die goede deu g den . ' B r a i n p a r k oogt toch w a t o n g e -
B r a i n p a r k 3 k o m e n k a b e l s en leidingen tot leven. T e n t a k e l s
zelliger, m i n d e r geborgen. Ook fysiek is dat m e r k b a a r :
van e e n z e l f s t a n d i g en h a n d e l e n d o r g a n i s m e prijken boven
grote g e b o u w e n , wind die flink l a n g s de p a n d e n waait. Ik
het w a t e r uit. De uiteinden van de k a b e l s eindigen w e e r
besloot d a a r o m om mijn o n t w e r p voor B r a i n p a r k te b a s e -
in k l e i n e r e s t u k k e n k a b e l die e e n k o p e r k l e u r hebben. Dat
ren op e e n a n d e r fantasieboek, e e n h o r r o r c o m i c : ' S w a m p
v e r s t e r k t letterlijk het beeld van e e n o n t e m b a r e i n f o r m a -
Thing'. D a a r m e e kon ik v o r m geven a a n e e n t e g e n h a n g e r
tietechnologie dat ik w i l oproepen.'
