11

SJÓGVUR & FÓLK — #5 MARIA OLSEN

Váðafús altjóða fígging ger okkum ríkari sum land, sigur Johnny í Grótinum, sum var formaður í Nýskipanar­ nevndini; hann mælir til “ávísar avmarkingar” heldur enn fult forboð fyri útlendskum ognarskapi í fiskivinnuni á sjónum. Johnny í Grótinum, búskaparfrøðingur, var formaður í Nýskipanarnevndini; Frystar fiskavørur verða avskipaðar (niðanfyri).

Í

Búi Tyril

2016 framleiddi ein bólkur av serfrøðingum eina frágreiðing til fiski­mála­­ ráð­harran um ta ætlaðu fiski­ vinnu­ný­skipanina, ið skuldi fáa virknað í seinasta lagi frá 1. jan­uar 2018. Formaður í ser­ frøð­inga­bólkinum var tá­ver­ andi sjúkrahússtjórin Johnny í Grótinum, sum eisini er út­búgv ­in búskaparfrøðingur. Nú ið tann nýgg­ja skipanin hev­ur virkað í hálvtannað ár, hava vit hitt Johnny í Grótin­ um á máli fyri at diskutera til­ráðingar í frágreiðingini og gongdina annars síðani frá­ greið­ingin varð løgd fram á heysti 2016. Eitt av teimum politisku krøv­unum til nýskipanina var at fullkomið bann skuldi setast fyri útlendskum ognarskapi í fiski­v innuni á sjónum. ĺ eftir­ met­ing í fjør summar ávar­aði tó Johnny í Grótinum um negativar avleiðingar av hes­ um. Men hvat fer sannlíkt at henda, um føroyingar halda fast við ætlan­ina at avvikla all­a n út­lendsk­a n ognarlut í før­oysk­a ri fiski­veiði tey kom­ andi fimm-seks árini, spurdi Sjógvur & Fólk.

Útlendskur peningur ger Føroyar ríkari “Tað mest sjálvsagda er jú at íløgurnar í fiskivinnuni fara at fækka,” svaraði Johnny í Grótinum. “Men tað er eis­ ini upp­lagt at íløgurnar í aðrar vinnu­f yri­tøkur fara at fækka tey kom­andi árini. Hetta tí tey kap­­ital­sterkastu føroysku fel­ øg­ini fara at seta pening í hini fel­øg­ini innan fiski­veiði—tí har eru teir útlendsku eigarnir noydd­ir at selja. Hesar íløgur verða við øðrum orðum ikki gjørd­a r í aðrar vinnugreinar. Her er talan er um milliardir av krónum, hvørs fígging skal finn­ast aðrastaðni. Úrslitið verð­u r, alt annað líka, einar fá­ t æk­ a ri Føroyar við færri vinnu­m øguleikum og færri arbeiðs­plássum.” Men fara teir føroysku pen­inga­stovnarnir ikki bara at yvirtaka fíggingina frá teim­u m útlendsku parta­eig­ ar­unum, spurdu vit.

“Nei,” svar­ a ði Johnny í Grót­in­um, “tað kann eg sum fyrr ­ver­a ndi banka­mað­u r við vissu tryggja teg um, at tað fara pen­inga­stovn­a rnir ikki. Eitt er at pen­inga­stovnarnir í heila tikið ikki eru so váðafúsir at teir ynskja at fíggja so stóran part av fiskivinnuni í Føroyum. Men sjálvt um teir ynsktu tað, hava teir ikki loyvi til tað, tí tær herdu reglurnar ið fylgdu aftan á fíggjarkreppuna í 2008 seta mørk fyri hvussu nógvan pening peningastovnar kunnu læna út til fiski­v innuna sum váða­fúsa vinnu og tey einstøku reið­arí­ini í vinnuni. Teir stóru bank­arnir hava longu rakt mark­ið fyri hvussu nógv teir kunnu læna út til f leiri av teim­um stóru fiski­v innu fyri­ tøk­un­um. Har­næst meldaðu bank­arnir eisini greitt út í teirra hoyrings­svari til okkum í ser ­f røð­i nga­b ólkinum, at tann ætlaða nýskipanin fór at við­føra herd krøv og hægri láni­rentur vegna størri ótrygg­ leika í vinnuni.”

til fiskivinnuna frá altjóða kapital­marknaðinum.” Sjógvur & Fólk: Men hví fingu vit yvirhøvur eina fiski­ vinnu­ný­skipan, um avleiðing­ arn­ar eru so neiligar? “Tann almenna orsøkin til at okk­a ra politiska skipan í 2007 upp­segði øll fiskiloyvir við at­lit til at fáa eina nýggja f iski­v innu­l óg­g ávu, var at vit skuldu fáa staðfest tann almenna ræð­is­rættin yvir okk­ ara fiski­rætt­ind­um. ‘Ogn Før­ oya fólks’ var eitt hugtak sum fylti nógv í tí sam­an­hang­inum. Bak­grund­in var eft­ir øllum at døma, at nakrir skipa­handl­ar vóru farnir fram, har stór virð­ ir vóru farin úr fiski­v inn­uni til privatar fyri­tøk­u r, og har teir nýggju eig­a r­a rnir í fleiri førum sam­starv­aðu við váða­ fús­ar altjóða íleggjarar.” Johnny í Grótinum helt fram: “Tann pol­it­iska skipanin ótt­að­ist fyri at ræðisrætturin yv­ i r fiskivinnuni endaði á út­lendsk­u m hondum, og at vinn­ing­urin av teimum søl­un­ um endaði í privatum hondum. ‘KANN LOYSAST SMIDLIGARI’ Hetta varð eisini beinleiðis Búskaparfrøðingurin legði skrivað í viðmerkingarnar til aft­ur­at: “Samanumtikið frem­ ta løgtingslógina sum í 2007 ur tann politiska skipanin segði upp øll fiskiloyvini at í løtuni búskaparliga sjálv­ fara úr gildi tann 1. januar pínslu—upp á hálsin av tí før­ 2018.” oyska samfelagnum—við at Lupu politikararnir ikki forða fyri váðafúsari fígging framav í sínum ivri?

“Kanska. Tí trupulleikin við kapitalisering av tilfeingis­ rent­u ni, har vinningurin av fram­í­hjá­rætt­i nd­u n­u m í alla fram­tíð verður tikin úr vinn­ uni, kann loysast upp á fleiri mát­a r. Ein máti er at tann almenni myndugleikin selir rætt­indini; ein annar máti er at leggja tilfeingisgjald á fiski­r ættindini—soleiðis at rætt­u rin hjá almennu Før­oy­ um vegna alt samfelagið til hend­an eykavinning verður framd­ur í verki. Fyri mær er eing­in ivi um, at langtíðar rætt­indi við hóskandi ásett­um til­feingis­g jøldum er skyn­sam­ asta loysnin.” Hvussu við útlendskari lut­tøku í fiskivinnuni—eigur hon ikki at vera loyvd í um­ leið sama mun sum í eitt nú ali­v innuni? Johnny í Grótinum: “Ja, hin trupulleikin við ov stór­ um útlendskum ræðis­ r ætti í fiskivinnuni kann eisini loys­ast meira smid­liga enn nú­v er­a ndi ætl­a n­i r um full­ komi­liga at banna váða­fús­ um altjóða íløg­u m. Eitt nú kunnu myndug­leik ­a rnir leita sær íblástur í ali­v inn­uni, har okk­a ra myndug­leikar hava megn­að at sett í verk ávísar av­mark­ingar fyri út­lendsk­um ræðis­rætti utt­an tó beinleiðis at forða fyri altjóða íløgum.” []