BRUZZ - editie 1722

#1722

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

16 | 09 | 2020

TIPS

+BRUZZ SELECT DEFINITELY THE BEST THINGS TO DO IN BRUSSELS

DE AUTO GEEFT TEGENGAS

DE STRIJD

om de straat

ÉÉN SCHOOLPOORT, TWEE WERELDEN

Hoe een wi e en een gekleurde school enkel de voordeur delen

L’ART BELGO-CONGOLAIS S’EXPOSE

‘Si on n’a jamais vu d’artistes noirs, on ne sait pas qu’ils existent’

BRUSSELS PHILHARMONIC

HAYDN Die sieben letzten Worte

A musical commentary

on the last words of Christ: that

Brussels Philharmonic Hervé Niquet conductor Johan Leysen actor

was somewhat the unusual task

entrusted to Joseph Haydn in 1785.

Joseph Haydn Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze

Actor Johan Leysen collaborated with conductor Hervé Niquet on

the texts that he will recite between © LIESBET PEREMANS

each movement. Photographer Stef Van Alsenoy brings in another layer with his magical imagery, that will

be projected around the orchestra.

NATIONAL BASILICA OF KOEKELBERG fri 25.09

18u30 & 21u

spoken in Dutch subtitled in French and English

tickets: www.flagey.be

FA L L / W I N T E R

Haydn found his experience in the chapel profoundly moving. The music he composed in turn made a deep impression on the audience: the seven slow sonatas are simple and almost meditative in nature, but it is their very fragility and intimacy that make the work so gripping.

BRUSSELSPHILHARMONIC.BE

Brussels, we’re back!

MET DANK AAN DE BELGISCHE TAX SHELTER & BELGA FILMS FUND

Inhoud / Sommaire / Inside FONDS ABC-CINEMA NOVA

DIALOOG

Verschillende fietsers getuigden de afgelopen dagen hoe boze autobestuurders hen letterlijk te lijf gingen. De strijd om de straat woedt al langer, maar de coronacrisis heeft het debat op scherp gezet. Het siert de overheid dat ze ruimte vrijmaakt voor de zwakke weggebruiker. Maar wie met de auto pendelt, heeft de indruk dat diezelfde overheid hem via pesterijen een alternatief vervoersmiddel wil opdringen.

De soms amper gebruikte fietspaden - natuurlijk vraagt het tijd om de fietsers hun weg te laten vinden - langs dichtgeslibde invalswegen zijn de automobilist elke dag een doorn in het oog. Dat alles leidt tot bitsige discussies op de sociale media. Grove beledigingen en zelfs bedreigingen worden er niet geschuwd. De stellingen zijn ingenomen. In dit magazine leest u een interview met de man achter een Facebookpagina van de militantste autoverdedigers. Op één punt heeft hij overschot van gelijk: er is dringend nood aan dialoog. Enige empathie en gezond boerenverstand kunnen voorkomen dat de strijd die nu vooral op sociale media woedt, overslaat naar de dagelijkse realiteit. Ja, Brussel is gebouwd op maat van de auto, maar neen, dat rechtvaardigt niet dat zwakke weggebruikers elke dag moeten springen voor hun leven. Ja, de fietsers vechten al jaren voor hun plaats in de stad, maar neen, dat betekent niet dat ze de simpelste verkeersregels aan hun laars kunnen lappen.

NL

BOEK

Flashback op 40 jaar Cinema ABC Binnengluren bij Brussels legendarische pornobioscoop 42

DANCE

“Our role as artists ma ers” Serge Aimé Coulibaly counters the virus with ‘WAKATT’ 28

REPORTAGE

“Soms moet je gewoon springen” Moedige starters in de Dansaertwijk 48

DE WEEK Zoom 4, Bijgedachte 6, In beeld 7, Spreektijd Corinne Torrekens 8 COVERSTORY Mobiliteit 14 BRUZZ SELECT In the mix 24, Film The Kid, The Painted Bird, Good favour 30, Expo Paul D’Haese: Borderline 32, Eat & Drink Bowl Therapy 34 REPORTAGE Ziekenhuis wordt woonwijk 12, Eén poort, twee scholen 18, Arts Congo Eza 36 PORTRET Cinema ABC 42 INTERVIEW Luckas Vander Taelen 46 BIG CITY De Spaanse griep 41 COLUMN Nick Trachet 52

NOG MEER BRUZZ WAKE UP BRUSSELS Hoe moet het na de coronacrisis verder met onderwijs, cultuur, jeugd & sport en mobiliteit? En hoe staat het met Europa?

Vijf weken lang gaat BRUZZ op zoek naar antwoorden.

Elke vrijdag vanaf 13u live vanuit de stad en op Bruzz radio (98.8fm), bruzz tv en bruzz.Be

DIALOGUE

Ces derniers jours, plusieurs cyclistes ont témoigné de la façon dont des automobilistes en colère les ont littéralement attaqués de front. La bataille pour accaparer la rue fait rage depuis un certain temps déjà, mais la crise du coronavirus a fait monter d’un cran le débat. Il est tout à l’honneur du gouvernement de faire de la place pour les usagers faibles. Mais ceux qui se déplacent en voiture ont l’impression que le même gouvernement veut leur imposer un moyen de transport alternatif par le biais du harcèlement. Les pistes cyclables parfois peu utilisées – il faut bien sûr du temps pour que les cyclistes trouvent leur chemin – le long d’axes encombrés sont une cause d’exaspération quotidienne pour les automobilistes. Tout cela conduit à de vifs échanges sur les réseaux sociaux. Les insultes grossières et même les menaces circulent. Les deux camps campent sur leurs positions. Dans ce magazine, vous pourrez lire une interview de l’homme derrière la page Facebook des automobilistes les plus militants. Il a certainement raison sur un point : il y a un besoin urgent de dialogue. Après tout, une certaine empathie et un peu de bon sens pourraient empêcher que la bataille qui fait actuellement rage principalement sur les réseaux sociaux ne se propage dans la réalité. Car oui, Bruxelles a été construite sur mesure pour la voiture à l’époque, mais non, cela ne justifie pas que les usagers faibles de la route risquent leur peau chaque jour. Oui, les cyclistes se battent pour leur place dans la ville depuis des années, mais non, cela ne signifie pas qu’ils peuvent faire fi des règles de circulation les plus simples.

FR

DIALOGUE

Over the past few days, several cyclists have testified about how they have been attacked by angry motorists. The struggle for the street has been raging for years, but the corona crisis has driven the debate to extremes. The government is to be applauded for making space for cyclists and pedestrians. But car commuters feel as though that same government is bullying them into using alternative forms of transportation. The bicycle paths that barely get used – of course it takes time for cyclists to find their way – along bumper-to-bumper approach roads, is a daily thorn in the eye to many a motorist. This has led to snappy discussions on social media. Insults and even threats are not uncommon. Positions have been staked out. In this magazine, you can read an interview with the man behind a Facebook page of the most militant car defenders. He is right in at least one respect: there is an urgent need for dialogue. A dose of empathy and common sense will prevent the battle that is now primarily being waged on social media from becoming a daily reality on the streets. The fact is that yes, Brussels was built with cars in mind, but no, that does not justify the fact that cyclists and pedestrians have to jump for their lives every day. Yes, cyclists have been fighting for their place in the city for years, but no, that doesn’t mean that they can just ignore the simplest of traffic regulations.

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur EN

MELD NIEUWS Hebt u nieuws uit Brussel, dan kunt u ons dat melden via het WhatsApp-nr 0489-988.988 Persberichten kunnen via nieuws@bruzz.be 16 SEPTEMBER 2020

I

3

De week

BRUSSEL IS GOED VOOR EEN KWART VAN ALLE NIEUWE CORONAGEVALLEN

Besmettingen stijgen, maar scholen blijven in code geel Het aantal coronabesme ingen blij stijgen in Brussel, dat goed is voor een kwart van de nieuwe gevallen in ons land. Toch zullen de scholen alvast deze week niet veranderen van kleurcode. En ook daarna is Brussel niet geneigd snel naar oranje te schakelen. Ondertussen blij het belangrijk om de bestaande maatregelen niet los te laten, zegt viroloog Marc Van Ranst. — KRIS HENDRICKX

BRUZZ | DE WEEK

Het coronavirus blijft erg aanwezig in Brussel. Het Gewest was de afgelopen week goed voor bijna 23 procent van de geregistreerde besmettingen in ons land. Dat is veel meer dan het gemiddelde tijdens de hele corona-epidemie, dat een goeie 13 procent bedraagt. Het aantal nieuwe besmettingen stijgt bovendien, al is de nationale groei nog sterker.

De evolutie in Brussel deed biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt en KU Leuven) alvast besluiten dat er noodoverleg moet komen voor ‘zorgenkind’ Brussel. De wetenschapper vreest dat

het virus zich uit Brussel zal verspreiden naar minder getroffen regio’s, vooral via de pendelaars.

Molenberghs herinnert eraan dat Brussel een code oranje kan overwegen voor de scholen. Dat zou betekenen dat leerlingen uit het secundair onderwijs enkel nog halftijds naar school zouden gaan.

KWETSBAARSTE LEERLINGEN Navraag bij de bevoegde autoriteiten leert dat er alvast deze week geen verandering van kleurcode zit aan te komen. “We zullen wel samenzitten om de situatie te evalueren,�

Park + Bike Het Park + Bike-aanbod dat na de lockdown werd ingevoerd in het Brussels gewest, wordt verlengd.

Pendelaars kunnen tot 15 oktober (bijna) gratis parkeren aan de rand van de stad en vandaar hun reis met de fiets voortzetten. Het gaat onder meer om Parking Basilix Shopping center, Parking Brussels Expo, de parking in Kraainem en Coovi.

4

I

16 SEPTEMBER 2020

zegt de hoge ambtenaar Viviane Scholliers Ndaya, die verantwoordelijk is voor noodplanning in het Gewest. “Maar die vergadering is niet meer voor deze week gepland.�

De scholen zullen dan ook de hele week in code geel blijven. Want zelfs ĂĄls gemeenten en Gewest een spoedoverleg zouden bijeenroepen en een verandering van kleurcode aanvragen, dan moet die aanvraag nog goedgekeurd worden voor de onderwijsministers.

Ook na deze week lijkt het niet erg waarschijnlijk dat de kleurencode voor Brusselse scholen

200

Zo’n tweehonderd mensen nemen zondag deel aan een feministische fietstocht door Brussel. “Met onze fietstocht willen we sensibiliseren rond het feit dat vrouwen nog veel te weinig op de fiets zitten in Brussel,� zegt Julie Van Garsse, woordvoerster van organisator Zij-kant.

verandert. Zowel Gewest als Scholliers Ndaya liet al verstaan dat het echt niet wenselijk is om Brusselse kinderen deeltijds naar school te sturen. Aangezien het aantal besmettingen in het algemeen hoger ligt in de armere gemeenten, waar ook meer leerachterstand is – met armste gemeente Sint-Joost als koploper – zou zo’n code oranje uitgerekend de meest kwetsbare leerlingen het hardst kunnen treffen.

Alleen als het aantal besmettingen erg snel stijgt, lijkt code oranje een optie. Op dit moment zijn er ook niet zoveel

besmettingen in scholen, nog een reden om code geel te behouden.

HERKOMST ONBEKEND Zijn er dan andere bijkomende maatregelen nodig? Viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven) vindt het vooral belangrijk dat de huidige goed worden toegepast. “Dat is niet makkelijk als er zoveel kritiek komt, vooral uit Brussel trouwens.� De belangrijkste maatregel blijft voor Van Ranst de sociale contacten beperken door een vorm van bubbel te respecteren. “Er wordt weleens gedaan alsof die

Bxl Tour De vierde editie van Bxl Tour, een wielerwedstrijd door heel Brussel, vindt zondag plaats zonder veel publiek. De organisator raadde de komst van bezoekers af om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. De wedstrijd vertrekt aan het Paleizenplein en eindigt aan het Atomium. Zo’n tweeduizend mensen hadden zich ingeschreven voor wielerwedstrijd.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK Het coronavirus blijft in Brussel erg aanwezig, maar in de scholen zijn er niet zoveel besmettingen. © PHOTONEWS

bubbel onzin is en een typisch Belgische uitvinding. Maar gisteren pas heeft het Verenigd Koninkrijk een bubbel van zes ingevoerd, waarbij België als lichtend voorbeeld wordt genoemd.”

De hoge ambtenaar van haar kant benadrukt de nood om te blijven telewerken. Nieuwe maatregelen zitten niet meteen in de pijplijn. “Bij dat evaluatiemoment dat we met de gemeenten zullen hebben, willen we vooral de huidige situatie goed in kaart brengen. We weten vandaag maar bij veertig procent van de

besmettingen waar ze vandaan komen en dat is meestal uit de familiale kring. Om te weten welke maatregelen werken, moeten we eerst beter begrijpen waar besmettingen vandaan komen.”

De Brusselse gezondheidsinspectie hamert ondertussen op het belang van de quarantaineperiode, die te weinig wordt gerespecteerd. “Dat is misschien nog de grootste lacune vandaag,” zegt verantwoordelijke Inge Neven. “Een kortere quarantaine zou mensen daartoe kunnen motiveren. Zo’n aanpassing ligt nationaal op tafel.”

De renovatie van het Koning Boudewijnstadion is zinloos ULB-professor en architect Francis Metzger werkte een plan uit voor een nieuw stadion op de site van Trade Mart aan de Heizel, maar vangt bot bij het stadsbestuur (op BRUZZ.be)

KIM

Sluikstorten piekt Tijdens de coronacrisis is het aantal interventies tegen vervuiling en sluikstorten in Schaarbeek tot ongeziene hoogtes gestegen. De dienst Openbare Netheid noteert in augustus een recordaantal sluikstortingen: 11.687 gevallen, het hoogste cijfer ooit.

Om de burgers bewust te maken van de openbare netheid lanceert de gemeente Schaarbeek een grote communicatiecampagne.

80

pct

In juli en augustus ontvangt Brussels Airport bijna 1,1 miljoen passagiers, 80 procent minder dan in dezelfde periode van 2019, toen er 5,4 miljoen passagiers waren. De daling is een gevolg van de reisbeperkingen door het coronavirus.

16 SEPTEMBER 2020

I 5

Bijgedachte

STEVEN VAN GARSSE

Meer dan een symbolenstrijd

D

© SASKIA VANDERSTICHELE

BRUZZ | BIJGEDACHTE

Senior writer Steven Van Garsse kijkt naar de motie van de Molenbeekse gemeenteraad, waardoor het gemeentepersoneel ook aan het loket levensbeschouwelijke tekens zou mogen dragen

“Brussel is zowat de bakermat van de vrijzinnigheid en het antiklerikalisme in ons land. Deze beslissing gaat daar recht tegen in”

6

I

16 S E P T E M B E R 2 0 2 0

e federale regeringsvorming, sexting in Vlaanderen en het om zich heen grijpende virus zouden ons kunnen doen vergeten dat er enkele weken geleden een debat plaatsvond in de gemeente Molenbeek waar we de komende maanden en jaren nog veel over zullen horen.

Een meerderheid in de gemeenteraad van Molenbeek sprak zich op 1 september uit voor inclusieve neutraliteit. Dat betekent dat het personeel van de gemeente, ook dat aan het loket, voortaan levensbeschouwelijke tekens mag dragen. Hoofddoek, keppeltje of tulband?

Het maakt niet uit. Het principe van neutraliteit uit zich in de handeling van de ambtenaar, niet in hoe hij of zij zich kleedt.

Het hoofddoekenverbod is een debat dat al enkele decennia met regelmaat de kop opsteekt. Maar de beslissing van de gemeenteraad in Molenbeek kan een keerpunt betekenen. Brussel is zowat de bakermat van de vrijzinnigheid en het antiklerikalisme in ons land. Deze beslissing gaat daar recht tegen in.

De motie in Molenbeek is breed gedragen door de lokale mandatarissen van PS, Ecolo, SP.A en Groen. Ook PTB stemde voor. Toch is het ook voor progressief Brussel een explosief thema. Zowel bij socialisten als ecologisten komen hiermee twee strekkingen lijnrecht tegenover elkaar te staan. De vaandeldragers van gelijke rechten, die het hoofddoekenverbod discriminerend vinden, en de verdedigers van de klassieke vrijzinnige waarden. Zij hebben gestreden voor het verwijderen van kruisbeelden uit gemeentehuizen en rechtszalen, en moeten nu met lede ogen aanzien hoe personeel binnenkort met een hoofddoek aan het loket zal mogen plaatsnemen.

We kunnen PS en Ecolo niet helemaal over dezelfde kam scheren. Bij Ecolo is er al langer een tendens om die gelijke rechten boven de neutraliteit te plaatsen. Herinner u het vertrek van Marie Nagy, Ecolo-lid sinds jaar en dag, die persona non grata was geworden binnen haar partij nadat ze met verve het hoofddoekenverbod had verdedigd. Ze is haar heil gaan zoeken bij Défi, waar de vrijzinnige waarden wel nog van tel zijn.

Maar ook onlangs in Molenbeek heeft de motie diepe wonden geslagen in de afdeling.

Karim Majoros, ex-schepen van Ecolo en fractieleider, stapte op uit de gemeenteraad. Hij vond de motie geen goed idee, wat hem kwalijk is genomen door Rajae Maouane, de Brusselse

Ecolo-voorzitter en gemeenteraadslid in Molenbeek.

Bij de PS ligt het anders. De partij is echt diep verscheurd. Dat kwam zelfs tot uiting bij de voorzittersverkiezingen. Ahmed Laaouej, die de meer vrijzinnige PS vertegenwoordigt en bij de verkiezingen de steun had van burgemeester Philippe Close en minister-president Rudi Vervoort, won die verkiezingen, maar moet ook balanceren op een slappe koord om zijn eigen kiespubliek niet voor het hoofd te stoten en de rest van zijn partij in het gareel te houden.

Sowieso zal de PS dat debat intern moeten aangaan en hier eensgezind een standpunt moeten innemen. De motie van 1 september kan in die zin zelfs als een zoete wraak gezien worden van burgemeester van Molenbeek Catherine Moureaux (PS), die bij de voorzittersverkiezingen binnen de PS in het zand beet en haar kandidaat niet in zadel heeft kunnen hijsen. Ze zet Laaouej hiermee onder druk. Hij zal nu sneller dan hij misschien wilde binnen zijn partij het debat over de hoofddoek moeten aangaan.

Hoe moet het nu verder? Het is nog even afwachten wat de MR zal doen in Molenbeek.

De partij is gekant tegen het afschaffen van het hoofddoekenverbod. Maar de MR zit wel in de meerderheid en kan dus, ondanks de motie, nog wegen op het beslissingsproces. Burgemeester Catherine Moureaux heeft de discussie geëvacueerd door ze in een werkgroep te stoppen. Wat daaruit komt, ligt zeker nog niet honderd procent vast.

En ten gronde? De crux is dat er in dit soort discussies weinig echt rationele argumenten aan te pas komen. Het blijft altijd gaan om het spanningsveld tussen vrijheid en gelijkheid waarbij godsdienstvrijheid – een waarde uit de Verlichting – en de scheiding tussen Kerk en Staat – ook al een waarde uit de Verlichting – haasje-over spelen. En als er weinig ratio is, komt de emotie aan de oppervlakte drijven.

Het kan daarom misschien geen kwaad om ook eens in een aantal Vlaamse steden waar het hoofddoekenverbod al enkele jaren is opgeheven, te gaan kijken. Dat heeft daar zelden of nooit tot problemen geleid. In die zin valt er wel iets voor te zeggen om die neutraliteit voortaan op een minder steriele manier in te vullen. Zeker als de strijd voor het verbod op hoofddoeken nog altijd gevoed wordt door een anachronistisch antiklerikalisme of – erger nog – een rabiate islamofobie.

IVAN PUT

BRUZZ | IN BEELD

In beeld

HET NIEUWE ABNORMAAL

LE NOUVEL ABNORMAL

THE NEW ABNORMAL

NL/ “All alone in the danger zone,”

FR/ « All alone in the danger zone », voi-

EN/ “All alone in the danger zone,”

zong Blanche vorige vrijdag in de Ancienne Belgique. Gelukkig stond de Brusselse Eurosong-revelatie van drie jaar geleden er niet alleen om haar nieuwe album voor te stellen, want na 170 dagen zonder klank en beeld zwaaide de Brusselse concertzaal haar deuren opnieuw open voor een levend publiek. 200 gemondmaskerde melomanen namen plaats in het rode pluche van de theateropstelling van de AB. De uitzonderingsmaatregel om dat aantal op te trekken naar 480 toeschouwers is inmiddels door de stad goedgekeurd, enkel de hogere instanties moeten het licht op groen zetten, zodat ‘The new ABnormal’ spoedig nog klein beetje minder eenzaam is.

là ce qu’a chanté Blanche à l’Ancienne Belgique vendredi passé. Heureusement, la révélation bruxelloise du festival Eurovision d’il y a trois ans n’y était pas seule pour présenter son nouvel album. Après 170 jours sans concerts, la salle bruxelloise a rouvert les portes au public. 200 mélomanes masqués ont pris place dans les tribunes rouges de l’AB. La dérogation qui doit permettre de passer à 480 spectateurs par concert a entre-temps été approuvée par la Ville, il ne reste plus qu’à attendre le feu vert des instances supérieures. Ainsi, Le nouvel « ABnormal » est un pas de plus vers la fin progressive du sentiment de solitude.

Blanche sang last Friday at the Ancienne Belgique. Fortunately, the Brussels-based Eurovision revelation from three years ago wasn’t alone to present her new album, because after 170 days of silence, the Brussels concert hall threw open its doors to a live audience again. 200 music lovers in mouth masks took their seats in the red velvet seats of the theatre seating arrangement at the AB. The exceptional measure to increase that number to 480 attendees has now been approved by the city. It is now just a question of the higher authorities approving the measure so that “The new ABnormal” can soon be a little less lonely.

16 S E P T E M B E R 2 0 2 0

I 7

Spreektijd ISLAMEXPERTE CORINNE TORREKENS

Corinne Torrekens Politicologe (ULB, 2003)

BRUZZ | SPREEKTIJD

Doctoreert over de zichtbaarheid van de islam in de Brusselse openbare ruimte Directeur GERME, onderzoeksgroep ULB rond integratie en uitsluiting Directeur DiverCity, ULB-spinoff die advies geeft rond culturele en religieuze diversiteit Gespecialiseerd in islam, radicalisering, minderheden

Islams de Belgique, enjeux et pérspectives van Corinne Torrekens is uitgegeven bij Universite De Bruxelles Eds, telt 225 pagina’s en kost 22 euro.

8

I

16 SEPTEMBER 2020

‘Ik ken een salafist met homovrienden.

Magnifiek toch?’

Ja, er is een probleem met de Belgische moskeeën. En neen, ze kan er nog steeds niet bij dat regeringsleden in een recent verleden moslims mochten stigmatiseren.

Corinne Torrekens (ULB) bracht net het boek ‘Islams de Belgique’ uit en heeft ook een uitgesproken mening over misschien wel het meest splijtende debatonderwerp in dit land: de islam. “Aanvaarden dat die godsdienst deel uitmaakt van dit land, zou een goed begin zijn.”

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S BART DEWAELE

H

et gesprek met de professor vindt plaats in haar Waals-Brabantse tuin, die uitkijkt over een weids landschap en een streek waar erg weinig moslims wonen. “Het verhindert mensen niet om zich ook hier erg op te winden over de islam,” vertelt ze met een zuinig lachje.

Met Islams de Belgique schreef de onderzoekster een boek dat de lezer meeneemt door de geschiedenis en diversiteit van de islam om aan te komen in België. Torrekens beschrijft niet enkel hoe de verschillende moslimgemeenschappen – let op het meervoud in de boektitel – zichzelf en hun religie zien, ze legt ook de vinger op pijnpunten die een harmonieuze integratie van de islam in de weg staan. En ze is optimistisch. “Ik ken een salafist met homovrienden, die hij blijft zien en niet veroordeelt. Magnifiek, toch?”

we moe. In zijn lessen nam hij je echt mee naar een andere wereld.

Daarnaast had ik op mijn katholieke school in Brussel ook heel wat vriendinnen die moslima waren. Er waren dingen die me toen al choqueerden, zoals een leraar godsdienst die moslimleerlingen verplichtte om gebeden op te zeggen. Een van mijn eerste langere relaties was ook met een Turkse jongen, die al een gedwongen huwelijk achter de rug had.

En dan was er nog 11 september. Ik heb de hele avond gehuild, ik voelde meteen dat dat de marsrichting van de wereld zou veranderen.

Het thema islam is een van die onderwerpen waarover een sereen debat amper mogelijk is, stelt u in uw boek vast. Waarom eigenlijk?

TORREKENS: We hebben natuurlijk de aanslagen

gehad: in New York, Madrid, Londen en nog een reeks andere aanvallen.

Hoe bent u eigenlijk islamexperte geworden?

Ik had het geluk om les te krijgen van Robert Anciaux, een buitengewone verteller, die over de islamitische doctrine doceerde. Hij was het type prof bij wie we geen lessen brosten, zelfs al waren

Ook voor die aanslagen was het debat toch al moeizaam? Het Vlaams Blok is groot geworden met verhitte debatten over moslims in België.

TORREKENS: Ja, maar toen was het onderwerp

eerder migratie en integratie. De Marokkanen en

▼

CORINNE TORREKENS (Verrast, maar antwoordt toch):

16 SEPTEMBER 2020

I 9

▼

CORINNE TORREKENS

Turken waren eerst vreemdelingen, toen ze de Belgische nationaliteit verwierven werden het migranten en op 11 september zijn het plots allemaal moslims geworden. Die aanslagen hebben de publieke opinie in Europa diep getekend, dat beeld van absoluut geweld uitgeoefend door moslims.

Behalve de aanslagen is er nog een factor die tot wrevel leidt. Mensen stellen vast dat de moslimbevolking een groot deel van haar religieuze gewoontes behoudt. Een belangrijk deel van de publieke opinie stelt zich integratie voor als assimilatie, maar dat gebeurt niet. De beweging is veel complexer.

Een derde factor is de economische crisis, waar dan nog een Europese crisis bovenop komt.

Europa faalt uitgerekend in de onderwerpen waarover we het hier hebben: migratie, Europese identiteit … In elke socio-economische crisis zie je dat een deel van de bevolking op zichzelf terugplooit.

BRUZZ | SPREEKTIJD

Is het echte succes van de aanslagen niet dat ze de maatschappij zo hebben kunnen splijten? Dat is toch wat voormalig antiterreurspeurder en islamoloog Alain Grignard zegt.

TORREKENS: Wat dat betreft heeft hij helemaal

gelijk. Maar ik wil nog een vierde reden voor de verhitte gemoederen meegeven. Onder de vorige regering zijn sommige politieke ondernemers het onbehagen in woorden gaan gieten die niet onschuldig zijn.

Denkt u dan aan de dansende moslims waar toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) naar verwees na de aanslagen in Brussel?

TORREKENS: Ja. Of ex-staatssecretaris voor Asiel

en Migratie Theo Francken (N-VA) als hij polls lanceert waarin hij vraagt of we ook moslims moeten redden uit Syrië. (Windt zich op) Maar als je bestuurt, vertegenwoordig je de wet en dus ook de antiracismewet! Ik begrijp niet dat de regering dáárover niet is gevallen, over de herhaling van dat soort uitspraken. We hebben een punt in het discours bereikt waar we in het verleden nog nooit waren. Denk ook aan de uitspraken van Francken over de economische meerwaarde van Marokkaanse en Congolese migranten. Die woorden blijven niet gewoon in de lucht hangen, maar legitimeren xenofobe en racistische gevoelens.

Als geheel is onze maatschappij seculierder geworden en het katholicisme heeft veel van zijn impact verloren. Bestaat die beweging ook in de islam of is het net andersom?

TORREKENS: Er zijn twee simultane bewegingen,

TORREKENS: Je mag de rol van het geloof niet

blijkt uit ons onderzoek. Aan de ene kant verliezen de moskeeën en de imams steeds meer hun vat op de geloofsgemeenschap. Gelovigen staan vooral onder invloed van familie, hun peers en wat ze lezen over onderwerpen die hen interesseren. Veel moslims knutselen zelf hun eigen geloofspakket ineen. Er zijn er die systematisch bidden, maar niet aan de ramadan meedoen, anderen volgen de ramadan, maar drinken ook alcohol, enzovoort. Het is een manier om aan te tonen dat je als mens zelfstandig je relatie met God kan definiëren. ‘Ik ben enkel Hem rekenschap verschuldigd.’ De secularisering in de islam is dus vooral een individualisering.

Tegelijk is er een link tussen het gevoel van discriminatie en een toenemend belang van religie. In de wetenschappelijke literatuur heeft men het dan over een reactieve religiositeit, een concept waar veel debat rond is.

overdrijven. Weet u wanneer mijn moeder de enige oorvijg van haar leven heeft gekregen van haar vader? Toen hem ter ore kwam dat ze met een Italiaan uitging, want Italianen lagen op dat moment erg slecht. Het ging trouwens om een misverstand, want mijn vader zag er alleen maar Italiaans uit.

Het is geloof ik ook nuttig om aan de geschiedenis van de moslimmigratie te herinneren. Het was België dat een beroep heeft gedaan op arbeidskrachten, en het was België dat die populatie vervolgens decennia lang heeft verwaarloosd.

Het eerste Vlaamse inburgeringsbeleid is van 2004, in Wallonië was er in 1996 een wetgevend kader, in Brussel in het midden van de jaren 2000.

TORREKENS: Op verschillende vlakken. Ik geef een

Je zou het ook kunnen omdraaien en zeggen dat de Belgische samenleving kritischer wordt, omdat de islam aan kracht wint, met een kleine minderheid die er radicale ideeën op nahoudt.

TORREKENS: Ja, dat sluit aan bij wat we daarnet

bespraken: de moslims houden hun religie en dat leidt tot spanningen bij wie op het tegendeel hoopte. In werkelijkheid is het meer een dialectiek. De moslimgemeenschap behoudt een aantal elementen en neemt andere over uit de meerderheidscontext rondom. Dat is integratie. Maar als iemand bepaalde gebruiken uit de islam interpreteert als onwil om te integreren, zal die persoon zich aangevallen voelen. Dat is wat nu al dertig jaar gebeurt met de hoofddoek. In werkelijkheid bewegen ondertussen heel andere dingen: zo zijn het Frans en het Nederlands ondertussen de meest gebruikte talen in moslimfamilies. Als dat geen integratie is ...

Een aanzienlijk deel van de Belgische moslims verwerpt intussen wel ons maatschappijmodel en wil de wetten op basis van de Koran modelleren.

TORREKENS: Rond twintig procent van de onder-

vraagden neemt inderdaad afstand van ons maatschappijmodel. Maar daar zijn verklaringen voor: als je als derde generatie niet gelijk behandeld wordt, kan dat zo’n reactie uitlokken.

Die ongelijke behandeling is geen hypothese, maar een bewezen feit op de woningmarkt, de jobmarkt ...

De Belgische samenleving is steeds minder religieus en de islam lijkt daar een uitzondering op.

Verklaart dat niet deels de malaise?

“Het is aartsmoeilijk voor een groep die systematisch wordt aangevallen, om zich te openen naar de buitenwereld” CORINNE TORREKENS Islamexperte 10

I

16 SEPTEMBER 2020

In uw boek legt u uit dat België de lokale islam ook heeft beïnvloed. Hoe? concreet voorbeeld: homoseksualiteit. Onze samenlevingen zijn vrij snel geëvolueerd op dat vlak, op een moment dat het onderwerp nog taboe is in de landen van herkomst. Moslims van hier moeten zich daardoor positioneren. En wat zie je?

Moslimverenigingen en -verantwoordelijken werken samen met mensen die openlijk gay of lesbisch zijn. Ik heb daarover discussies gehad met iemand die eerder salafistisch is. Hij legde uit dat homoseksualiteit voor hem een zonde blijft.

Tegelijk zegt hij: ‘Ik ben God niet en mag dus ook niet in zijn plaats oordelen.’ Hij vertelde ook dat hij homovrienden heeft, met wie hij het onderwerp dan gewoon mijdt. ‘En ze moeten me ook niet op hun trouwfeest vragen,’ hoorde ik nog. In zekere zin is dat magnifiek, er is alvast geen categorieke veroordeling.

U bent eerder een optimist over de evolutie van de Belgische islam. Maar toen ik in de grootste moskee van het land – Al Khalil in Molenbeek – was, maakte die een bijzonder gesloten indruk.

Verantwoordelijken weigerden vragen te beantwoorden, hoofdimam Toujgani spreekt Nederlands noch Frans, de moskee vraagt geen erkenning aan ... Dat stemt toch niet tot optimisme?

TORREKENS: Er is een groot wantrouwen tegenover

de media, en trouwens ook tegenover wetenschappers. ‘Stop met ons als proefkonijnen te beschouwen,’ horen we weleens. Maar ik zie in dat wantrouwen geen ontsporing van waarden of een trend richting radicalisering. Er is gewoon veel angst over hoe de zaken nu weer zullen worden voorgesteld.

Dit gezegd zijnde: er zijn wél problemen met de moskeeën. De imams zijn nog grotendeels van de eerste generatie en bereiken de jongeren niet meer, mijnheer Toujgani symboliseert dat goed.

En dan heb je de Moslimexecutieve die deels aanleunt bij de ambassades van Marokko en Turkije. Dat is een probleem. Of neem de Raad van theologen, daarvan bestaat zelf geen officiële ledenlijst. Onder islamologen kennen we de samenstelling bij benadering en hij bestaat helemaal uit mannen. Is er echt geen vrouwelijke

‘LES ISLAMS DE BELGIQUE’, PARLONS-EN !

Islamexperte Corinne Torrekens: “Veel moslims knutselen zelf hun eigen geloofspakket ineen.”

theoloog te vinden? Of welke kwalificaties die leden hebben: onduidelijk.

U hebt het in uw boek ook over de invloed van de landen van herkomst en derde landen zoals Saudi-Arabië. Het is een van de belangrijkste uitdagingen voor de Belgische islam, zegt u. Neemt die invloed toe of af?

TORREKENS: Ik heb de indruk dat die invloeden vrij

stabiel blijven. Met die nuance dat Turkije een veel directere invloed heeft omdat er veel sterkere structuren zijn, zoals Diyanet (Turks presidium voor godsdienstzaken, red.) voor de moskeeën, met vrijdagpreken die direct uit Ankara komen.

Wat zijn de oplossingen om tot een harmonieuzere integratie van de islam in België te komen?

tegen hun wil – te emanciperen?’ We zeggen al dertig jaar ‘dat ze hem maar moeten uitdoen’.

Maar de praktijk toont dat dat niet gebeurt.

Denkt u dat andere gemeenten zullen volgen?

TORREKENS: Ik weet het niet. Het is in elke geval

een debat dat veel partijen verdeelt.

Waarom zorgt de hoofddoek al jaren voor zo’n verkrampt debat?

TORREKENS: Tja, dat is een moeilijke vraag voor

mij. Ik heb er net heel bewust voor gekozen om geen onderzoek naar de hoofddoek te doen, net omdat het debat zo verkrampt is. Wat ik wel vaststel is que le corps des femmes est politique, het vrouwenlichaam is regelmatig de inzet van politieke strijd. Kijk ook naar abortus.

TORREKENS: Aanvaarden dat de islam deel

uitmaakt van België is al een begin. Dit land is veel dingen: katholiek, joods, boeddhistisch, atheïstisch, protestants én ook islamitisch. Ik geloof wel in de these dat symbolen een echt gewicht hebben. Als de socio-economische situatie van moslims verbetert, zullen daarmee nog niet alle problemen van de baan zijn.

Over symbolen gesproken: Molenbeek zet stappen om vrouwen met hoofddoek makkelijker aan te werven bij de gemeentediensten. Is dat een logische stap naar emancipatie of een overheid die haar neutraliteit loslaat?

TORREKENS: Ik heb geen zin om een kant te kiezen

in dat debat. De vraag is een beetje: ‘Moet je vrouwen in de privésfeer opsluiten om ze – soms

Uw boek bevat ook een hoofdstuk over radicalisering. Is het radicale deel van de islam in België sterker geworden sinds de aanslagen?

TORREKENS: Dat is vandaag onduidelijk. Op zich is

zo’n aanslag een evenement dat de kloof in de maatschappij kan verdiepen en radicalisering aanwakkeren. Maar er zijn ook mensen uit de moslimgemeenschap opgestaan die erop gewezen hebben dat moslims in eigen boezem moeten kijken, er zijn ruimtes ontstaan om te debatteren … Wat de som van die trends is, weten we nog niet. In elk geval is het aartsmoeilijk voor een groep die systematisch wordt aangevallen, om zich te openen naar de buitenwereld. Daarom is die aanvaarding, erkenning en banalisering van de islam zo belangrijk.

Oui, il y a un problème avec les mosquées belges, dit Corinne Torrekens (ULB). Et non, elle ne comprend toujours pas que des membres du gouvernement ont pu ouvertement stigmatiser les musulmans dans un passé proche. Elle vient de publier le livre Islams de Belgique et a une opinion tranchée sur ce qui pourrait bien être le sujet de débat le plus polarisant du pays : l’islam. « Accepter que cette religion fait partie de ce pays serait un bon début. » Avec Islams de Belgique, la chercheuse emmène les lecteurs à travers l’histoire et la diversité de l’islam pour finalement atterrir en Belgique.

Torrekens décrit non seulement comment les différentes communautés musulmanes – attention au pluriel dans le titre – se voient et voient leur religion, mais elle énumère aussi les obstacles à une intégration harmonieuse de l’islam. Et elle est optimiste. « Je connais un salafiste qui a des amis homosexuels, qu’il continue à fréquenter et qu’il ne condamne pas. Magnifique, non ? » FR

LET’S TALK ABOUT ‘THE ISLAMS OF BELGIUM’ Yes, there is a problem with Belgian mosques. And no, she still can’t believe that members of the government were recently still permitted to stigmatize Muslims with impunity. Corinne Torrekens (ULB) recently published the book Islams de Belgique and holds strong opinions about perhaps the most divisive subject of debate in this country: Islam.

“Accepting that this religion is part of this country would be a good start.” The researcher’s book takes the reader on a journey through the history and diversity of Islam, and eventually arrives in Belgium.

Torrekens not only describes how the various Muslim communities – note the plural in the title – think of themselves and their religion, she also puts her finger on wounds that prevent the harmonious integration of Islam. And she is optimistic. “I know a Salafist with gay friends that he continues to see and does not judge. Isn’t that simply wonderful?”

EN

16 SEPTEMBER 2020

I 11

EEN KLINIEK OM IN TE WONEN

Ilot Rafael Begijnhof

Kerk Sint-Guido

Het ietwat verborgen complex moet meer open worden en extra verbinding creëren in de wijk.

Een sociaal dorp in het hart van Anderlecht In hartje Anderlecht, in de schaduw van de Sint-Guidotoren ligt een groot, maar wat verborgen complex van bijna 7.000 vierkante meter.

Vandaag herbergt de oude Sint-Annakliniek nog thuislozen, maar straks vertimmert de vzw Rafaël de site tot een solidair dorp met 51 woningen, een crèche, voedselbank, sociaal restaurant en kapel. De twintig laatste bewoners zoeken wanhopig naar een onderkomen.

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S IVAN PUT

M

isschien vroeg u het zich ooit af: wat er achter de gevel met hoektorentje steekt, die tussen de Sint-Guidokerk en de academie van Anderlecht ligt. ‘Rafaël vzw/asbl’ prijkt er in grote letters boven de poort, maar daar wordt een leek niet meteen wijzer van.

De gevel in kwestie mag dan bescheiden ogen, hij geeft toegang tot een uitgestrekt complex van circa zevenduizend vierkante meter, dat het volledige huizenblok beslaat tussen het Dapperheidsplein, de Broek-, de Erasmus- en de Instituutstraat. Ooit was dit de Sint-

12

I

16 SEPTEMBER 2020

Annakliniek. Toen die in 1994 verhuisde, maakte pater Reginald Rahoens er met zijn vzw Rafaël een centrum voor thuislozen én zijn levenswerk van.

Als we de poort openduwen en de affiches van de alomtegenwoordige moeder Theresa voorbijlopen, staan we al snel in een groene oase, een schril contrast met de kille buitengevel van het voormalige ziekenhuis.

Een sfeervolle neogotische kapel met baksteenbekleding geeft uit op de binnenplaats.

In de tuin ontmoeten we Angèle (48), een van de laatste twintig bewoners van een complex dat ooit

“De bewoners zien dat de plannen nieuw leven kunnen brengen in het centrum van Anderlecht” MARIE-FRANÇOISE BOVEROULLE Bestuurder vzw Rafaël

360 mensen herbergde, in soms precaire omstandigheden. De vrouw uit Congo woont ondertussen acht jaar in het gebouw. Angèle oogt triest. Voor het eind van de maand moet ze haar kamer verlaten en als asielzoeker zonder papieren – “het dossier zit vast” – heeft ze geen al te beste kaarten. “Misschien kan ik straks even naar vrienden, maar in België is het toch niet gebruikelijk om langer te blijven.

Waar ik dan naartoe ga? Geen idee.”

NIEUWE OVERDEKTE STRAAT De vrouw en haar lotgenoten zijn de laatste bewoners die moeten wijken voor een groot herbestemmingsproject voor de verouderde site. Het aartsbisdom Mechelen-Brussel tast diep in de portemonnee en investeert ongeveer 12 miljoen euro in 51 woningen voor een kwetsbaar publiek, goed voor de helft van de beschikbare oppervlakte. De woningen zullen door een sociaal verhuurkantoor worden beheerd, terwijl de bewoners onder de vleugels komen van Spullenhulp (begeleid wonen), L’îlot (daklozen), Convivial (integratie van vluchtelingen) en de vzw Rafaël zelf.

De andere helft van de ruimte gaat onder meer naar een Nederlandstalige crèche, een sociaal restaurant, een voedselbank, parochiale zalen en de bestaande kapel die behouden blijft. Wellicht krijgt ook Dokters van de Wereld een stek in een ensemble dat in de

Angèle woont nu nog in het complex, maar ze moet verhuizen. “Waar ik naartoe ga? Dat weet ik niet.”

De lommerrijke binnenplaats zakt een etage en de muur aan de straatzijde verdwijnt.

De sfeervolle kapel in neogotische stijl blijft.

toekomst veel weg zal hebben van een sociaal dorp met katholieke inspiratie.

Als veel mensen zich afvragen wat er precies achter de eerder beschreven gevel ligt, is dat geen toeval. Het hele huizenblok heeft vandaag immers veel weg van een afgesloten eiland. De architecten van A229 willen daar verandering in brengen en creëren daarom een overdekte straat, die dwars door het gebouw gaat en meteen een extra verbinding creëert in de wijk. Ze vertrekken daarbij van de oude structuur: de bestaande centrale gang die ziekenwagens toeliet dwars door het gebouw te rijden, wordt weer opengemaakt en verbreed. Of de straat ook ’s nachts openblijft, is nog niet duidelijk.

Ook de lommerrijke binnenplaats wordt hertekend. Vandaag ligt die op de eerste verdieping en achter een muur. In de toekomst zakt de groene koer een etage tot op straatniveau en verdwijnt de muur, waardoor het gebouw zich op die plek opent naar de wijk. Bijkomend voordeel: de verlaging laat meteen ook meer licht binnen in het complex, waar het soms somber kan zijn in de onderste bouwlagen.

ENTHOUSIASTE BUURT De toekomstplannen zitten in een vergevorderd stadium. De overlegcommissie gaf een gunstig advies en vzw Rafaël verwacht in oktober de definitieve bouwvergunning van het Gewest. De echte werkzaamheden

beginnen in januari 2021 en zullen twee jaar duren.

“De bewoners waren enthousiast over wat we van plan zijn,” glundert Marie-Françoise Boveroulle. Zij is verantwoordelijke van de dienst solidariteit binnen de Brusselse katholieke Kerk, bestuurder van de vzw Rafaël en onze gids door het gebouw. “Ze zien dat de plannen nieuw leven kunnen brengen in het centrum van Anderlecht.”

Navraag bij de gemeente leert dat alvast het bestuur de plannen voor het ensemble genegen is. “De historische kern met onder meer de kapel wordt behouden en het gebouw opent zich naar de buurt,” zegt Anderlechts schepen voor Stedenbouwkundige vergunningen Alain Kestemont (Défi). “De enige voorwaarde die we oplegden, was dat er een oplossing moet komen voor de bewoners.”

Voor 180 van de 200 bewoners die er twee jaar geleden nog waren, is die oplossing ondertussen gevonden, dankzij een intensieve zoektocht in het gespecialiseerde Brusselse verenigingsleven. Maar voor de twintig overige tikt de klok steeds luider. “De helft van die mensen heeft een uitkering en kan een woning van maximaal 500 euro betalen,” legt Boveroulle uit. “De andere helft heeft geen papieren of officieel inkomen. Maar zelfs voor die eerste groep blijkt het erg moeilijk om huisvesting te vinden.

Misschien weet een van uw lezers raad?”

L’ÉGLISE AU MILIEU DU VILLAGE

FROM HOSPITAL TO HOUSE

Au cœur d’Anderlecht, à l’ombre de la Collégiale SaintsPierre et Guidon, se trouve un vaste complexe de près de 7.000 mètres carrés. Aujourd’hui, l’ancienne clinique Sainte-Anne accueille toujours des sans-abri, mais bientôt l’Église catholique transformera le site en village solidaire avec 51 logements, une crèche, une banque alimentaire, un restaurant social et une chapelle.

L’archevêché investit 12 millions d’euros dans un ensemble qui s’ouvre également sur le quartier : l’ancien passage pour les ambulances du complexe devient une rue couverte qui traverse l’ensemble. Et le jardin intérieur situé en hauteur sera abaissé et ouvert au niveau de la rue.

Il y a eu jusqu’à 360 sans-abri qui vivaient dans ce bâtiment de l’asbl catholique Rafaël. Les vingt derniers habitants doivent quitter les lieux d’ici la fin du mois et cherchent désespérément un endroit où se loger. Rafaël lance donc un appel aux propriétaires qui pourraient aider.

In the heart of Anderlecht, in the shadow of Saint Guido’s Tower, there is a large but rather hidden complex comprising almost 7,000 square metres. The old Hospital of Saint Anne currently still houses the homeless, but the Catholic Church will soon rebuild the site into a solidary village with 51 homes, a crèche, a food bank, a social restaurant, and a chapel.

The archdiocese is investing twelve million euro in an ensemble that will also open out to the neighbourhood: the old ambulance access road in the complex will become a covered street running straight through the ensemble. And the more elevated courtyard will be lowered and opened up on street level. 360 homeless people used to live in the project run by the Catholic non-profit Rafaël. The twenty last residents must move at the end of this month and are desperately seeking accommodation.

Rafaël is therefore launching an appeal to owners who might be able to help.

FR

EN

16 SEPTEMBER 2020

I 13

AUTOMOBILISTEN IN HET VERZET TEGEN MOBILITEITSPLANNEN

‘Onze mening werd nooit gevraagd’ B R U Z Z | R E P O R TA G E

Sinds de coronacrisis verliest de auto in sneltempo terrein om plaats te maken voor fietsers en voetgangers. Online groeit het protest van autobestuurders, die vinden dat ze niet gehoord werden. Met een Facebookgroep en een vzw wil Ukkelaar Lucien Beckers het opnemen voor de autobestuurder, en voor hem moet de strijd nu ook in de rechtbank gevoerd worden. “De bedoeling is om de auto helemaal te weren, maar onze mening werd nooit gevraagd.”

— KEVIN VAN DEN PANHUYZEN, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

N

a het begin van de coronapandemie doken heel wat tijdelijke woonerven op, naast de al bestaande woonerfzone in de Vijfhoek. De veertig kilometer coronafietspaden die aan het einde van de lockdown werden aangekondigd, worden er uiteindelijk vijftig, op een aantal plaatsen als de Wetstraat gebeurt dat ten koste van baanvakken voor auto’s. En nadat het Ter Kamerenbos tijdens de lockdown autovrij werd gemaakt, gaat deze week een nieuwe testfase in, waarbij de auto gedurende twee maanden grotendeels wordt geweerd.

“Sinds de coronacrisis worden beslissingen halsoverkop genomen, zonder impactstudies, zonder overlegcommissies. Het is de bedoeling om de auto helemaal uit Brussel te weren, maar onze mening werd nooit gevraagd,” zegt Lucien

14

I

16 SEPTEMBER 2020

Beckers achter zijn bureau in een Ukkels auto-exportbedrijf. De Ukkelaar is opgegroeid in de automobielsector en was racepiloot in de jaren zeventig en tachtig. “De auto betekent vrijheid en plezier.”

Online groeit het protest tegen de plannen waarbij de auto plaats moet maken voor fietsers en voetgangers.

Waar leden van Facebookgroepen voor Brusselse fietsers foto’s delen van auto’s en vrachtwagens die fietspaden blokkeren, delen de leden van groepen als Stop Pascal Smet et Elke Van den Brandt en Bruxelles Immobilité Programmée beelden van files in Brussel. Eind 2018 richtte Beckers een gelijkaardige groep op: L’automobiliste en a marre, de autobestuurder is het beu. Die groeide de voorbije maanden uit tot een groep die vandaag meer dan 17.000 leden telt.

Nochtans ging het begin van dit schooljaar niet gepaard met een

hogere autodruk. Volgens Brussel Mobiliteit waren er in vergelijking met het begin van vorig schooljaar tien procent minder files. “Wie dat gelooft, moet maar eens naar de foto’s in mijn groep kijken,” zegt Beckers.

De 68-jarige Christian Zembsch woont in Ukkel in de buurt van de Koninklijke Sterrenwacht en vier keer per week verplaatst hij zich met de wagen naar zijn werkgever aan Kunst-Wet. “Ik doe daar nu een kwartier langer over. Het effect van thuiswerken is nog steeds voelbaar, er is minder verkeer, maar de

gevolgen zijn voelbaar in de omgeving van het bos,” vertelt Zembsch. “Ik heb mijn route aangepast en rij nu langs scholen en door residentiële straten. Dat kan toch ook geen oplossing zijn?”

Alternatieve vervoersmiddelen zijn geen optie voor de Ukkelaar die hartproblemen heeft. “Zes jaar geleden heb ik twee hartinfarcten gehad. Mijn dokter raadt fietsen af en ook het openbaar vervoer mijd ik, omdat ik risicopatiënt ben. Als ik vandaag de files zie in de buurt van het Sint-Elisabeth-Ziekenhuis (vlak bij het Ter Kamerenbos, red.), waar

ik word opgevolgd, maak ik me zorgen dat ik er op een dag - als het nodig zal zijn - niet op tijd zal raken.”

“GROENE DICTATUUR” Volgens Zembsch houden de Brusselse beleidsmakers in hun mobiliteitsplannen geen rekening met mensen zoals hij en wordt de stem van de Brusselse autobestuurder genegeerd. “Men luistert slechts naar een minderheid, maar de stilzwijgende meerderheid wordt niet gehoord. Met slechts 4.320 stemmen voor de Brusselse minister

van Mobiliteit Elke Van den Brandt worden unilaterale beslissingen genomen. Er is geen enkele dialoog,” stelt hij. In de Facebookgroepen waarin Brusselaars het opnemen voor de auto, klagen de voornamelijk Franstalige leden “de dictatuur van de Vlamingen” aan. Beckers zelf heeft het over een “groene dictatuur”. “Voor de groenen in beide taalgroepen is wat Greta Thunberg zegt het evangelie. Beslissingen worden op een dogmatische manier genomen. Dat Van den Brandt minister wordt met zo weinig stemmen is haar fout niet, maar ze

mag niet vergeten dat ze minder dan één procent van de Brusselaars vertegenwoordigt. Wat wij betreuren, is dat we tot nu toe nog niet eens het recht op praten hebben gehad.”

Dat het verzet van de autobestuurder op gang komt, verbaast sociaal geograaf en Brusselkenner Eric Corijn niet. Maar de stelling dat een “stilzwijgende meerderheid” voorstander is van meer plaats voor de auto, klopt volgens de VUBemeritus niet. “Het monopolie van de auto wordt doorbroken. Een legitieme meerderheid haal je in het

parlement en die is er. Ruimtelijke planning moet niet telkens onderworpen worden aan verkiezingen.

Bovendien bezit de helft van de Brusselaar geen auto, dus kan er moeilijk een meerderheid te vinden zijn voor de autolobby.” Corijn erkent wel dat de discussie gevoerd moet worden. “Maar daarbij moeten we niet uitgaan van de oude situatie.

Die was onevenwichtig, gevaarlijk en niet duurzaam. Dat is helemaal niet wat de Brusselaar wil.”

Wie de “autogroepen” op sociale media volgt, krijgt al snel de indruk dat het protest vooral gevoerd wordt 16 SEPTEMBER 2020

▼

Lucien Beckers is de bezieler van ‘L’automobiliste en a marre’.

“Maar,” zo zegt hij, “ik heb niets tegen fietsers. Wij zijn geen extremistische groep.”

I 15

AUTOMOBILISTEN IN HET VERZET TEGEN MOBILITEITSPLANNEN

“Die strijd tussen autobestuurders en fietsers bestond hier niet.

Dat is begonnen met de aanleg van fietspaden ten koste van rijvakken”

▼

B R U Z Z | R E P O R TA G E

LUCIEN BECKERS vzw Mauto Defense

door Franstalige Brusselaars uit de rijkere, zuidelijke gemeenten. “We tellen ook veel leden met een Turkse en Maghrebijnse achtergrond, mensen die van hun auto houden.

De auto is nog altijd een statussymbool. En er zijn nu eenmaal relatief weinig Nederlandstalige inwoners in Brussel,” countert Beckers.

“Met taal of demografie heeft het protest van autobestuurders weinig te maken,” zegt VUB-demograaf Patrick Deboosere. Wel speelt een sociaal-economische factor een rol.

“Als je kijkt naar gemeenten als de Woluwes en Ukkel, zijn dat eerder voorstedelijke gemeenten. Alleen al door de villabouw is het er gemakkelijker om je auto ergens achter te laten. Die mensen hebben een totaal andere kijk op ruimtelijke ordening, dan wie in het centrum woont, gemakkelijker de fiets neemt en vaak ook geen auto heeft.” “Dit is een duidelijke tegenreactie van de hogere middenklasse, die vindt dat haar privileges worden aangetast,” vult Corijn aan.

GERECHTELIJKE PROCEDURE Volgens Corijn is er een sterke autolobby aan het werk. “Die wakkert het verzet aan en spoort aan tot onaanvaardbaar gedrag. Dat is bijzonder jammer.” Daarmee verwijst de stadsgeograaf naar enkele verhalen die vorige week de 16

I

16 SEPTEMBER 2020

media haalden. Verschillende gevallen van verkeersagressie van autobestuurders tegenover fietsers maakten toen duidelijk dat de strijd om een plek op de openbare weg verhardt en zelfs grimmig wordt.

Beckers’ Facebookgroep haalde in dat verband de krant, omdat leden van de groep oproepen tot haat en zelfs geweld tegen fietsers. “Een goede fietser, is een dode fietser,” stond er onder meer te lezen in de reacties. “Zelf heb ik zoiets nooit gezegd,” reageert Beckers. “Elk bericht wordt gecontroleerd, maar met 17.000 leden kan ik onmogelijk alle reacties filteren. Ik blijf het herhalen, ik heb niets tegen fietsers. Wij zijn geen extremistische groep. Ik rij zelf ook met de fiets. Die strijd tussen autobestuurders en fietsers bestond hier vroeger niet. Dat is begonnen met

de aanleg van fietspaden ten koste van rijvakken.”

Beckers meent dat het ook anders kan. Volgens hem is het mogelijk om de fietsinfrastructuur te verbeteren zonder de ruimte van de auto in te perken. “We zien dat er rijbanen geschrapt worden ten koste van nieuwe fietspaden op plaatsen waar al een fietspad lag. De nieuwe fietspaden worden amper gebruikt en de oude fietspaden worden niet onderhouden,” aldus Beckers, die vindt dat de coronafietspaden niet in een coherent plan passen. “We kunnen beter doen dan vroeger, maar sinds de coronacrisis neemt men storende maatregelen waarbij men de gemakkelijkste en goedkoopste opties lijkt te kiezen,” vult Zembsch aan. “Ik zeg niet dat we terug moeten naar de situatie van een jaar geleden. Het klopt dat er veel infrastructuur voor de auto was en weinig voor de fiets. Maar er moet overleg zijn.”

Intussen zet Beckers zijn strijd voort. Hij richtte niet alleen een Facebookgroep op, maar ook de bijhorende vzw Mauto Defense. Op 27 september wil hij met zijn leden protesteren tegen de algemene zone 30, die in januari ingaat. “We willen in een colonne door Brussel rijden met 30 kilometer per uur, om te tonen wat die maatregel in de realiteit zal betekenen.” Beckers bereidt daarnaast een gerechtelijke procedure voor en wil de coronafietspaden aanvechten in de rechtbank. Daarvoor heeft hij via een crowdfunding 10.000 euro ingezameld. “Hoe of wat, daar zijn onze advocaten, die gespecialiseerd zijn in administratief recht, mee bezig.

We willen het opnemen voor de mensen die hinder ondervinden door de recentste maatregelen.”

Zembsch: “Als de politiek niet luistert, doet het gerecht dat misschien wel.”

Burgeractivist dient een klacht in Eind vorige week diende een burgeractivist voor verkeersveiligheid een klacht in na onlinedoodsbedreigingen. Hij wijst naar Facebookgroepen zoals L’automobiliste en a marre, omdat die gewelddadige berichten tegenover fietsers zouden verspreiden. Ook het kabinet van mobiliteitsminister Elke Van den Brandt zegt geen zichtbaarheid te willen geven aan deze groep die “agressief is en mensen bedreigt”. De oprichter van de Facebookgroep keurt de haatberichten af en roept zelf op om geen haat tegenover fietsers te verspreiden.

‘PERSONNE NE NOUS ÉCOUTE’ Depuis l’arrivée des rues consacrées aux jeux et des « pistes cyclables corona », la voiture perd plus que jamais du terrain au profit des cyclistes et des piétons.

Au grand dam des automobilistes bruxellois, qui s’organisent sur les médias sociaux. « L’objectif est de bannir complètement la voiture, mais on ne nous demande jamais notre opinion », se plaint Lucien Beckers. Il a créé le groupe L’automobiliste en a marre, qui compte plus de 17.000 membres.

Avec les adaptations mises en place depuis le début de la crise du coronavirus, les politiques bruxellois ignorent une grande partie de la population bruxelloise, y lit-on. « Ce que nous déplorons, c’est que nous n’avons à ce jour pas encore eu droit à la parole ». Selon Beckers, il devrait être possible d’aménager une infrastructure cycliste sûre, sans que cela se fasse au détriment de la voiture. L’Ucclois a recueilli 10.000 euros afin d’entamer une procédure judiciaire contre les adaptations récentes en matière de mobilité. « Si les politiciens n’écoutent pas, peutêtre que la justice le fera. » FR

‘NOBODY LISTENS TO US’ Since the introduction of low-traffic areas and ‘corona bicycle paths’, cars are losing ground more quickly than ever, creating space for more cyclists and pedestrians. This is breeding bad blood among car drivers in Brussels, who are banding together on social media. “The intention is to remove cars completely, but nobody asked for our opinion,” Lucien Beckers complains. He founded the group L’automobiliste en a marre, which now has more than 17,000 members. They argue that with the changes that have been introduced since the corona crisis started, policymakers are ignoring a large portion of the population of Brussels. “We regret the fact that we have never even had the right to speak.” According to Beckers, it must be possible to build a safe bicycle infrastructure without reducing the space that cars have. A resident of Ukkel, he has raised 10,000 euro to mount a legal challenge against the most recent mobility changes. “If politicians won’t listen, perhaps the justice department will.”

EN

BrailleTech live & digitaal Er bestaan oplossingen om het leven van personen met een visuele handicap te vergemakkelijken!

BrailleTech 13 > 17 OkT 2020

Live BrailleTech: kom de technische hulpmiddelen en nieuwigheden ontdekken bij de standhouders. neem deel aan de videoconferenties en webinars met info over week in het teken van technologische innovaties die het leven van blinde en slechtziende personen vergemakkelijken.

Vooraf inschrijven is verplicht: www.braille.be

LLB_20076_brailletech-bruzz-142x215-nl-prod.indd 1

8/09/20 17:22

EEN INGANG, TWEE SCHOLEN

Achter dezelfde Schaarbeekse toegangspoort schuilt een ‘witte’ en een ‘zwarte’ basisschool.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

In gescheiden werelden, van jongs af aan Wellicht vind je nergens anders in Brussel een treffender illustratie van de kloof tussen een ‘concentratieschool’ en een ‘witte school’, dan ’s ochtends aan de toegangspoort die de Schaarbeekse Nederlandstalige vrije basisscholen Champagnat en Heilige Familie met elkaar delen. Comedian Erhan Demirci klaagt de apartheid tussen ‘bruine’ en ‘witte’ kinderen aan. “Er zou een mix moeten zijn, niet zoals ik ben opgegroeid.”

— SARA DE SLOOVER, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

D

it is het verhaal van twee geweldige scholen op dezelfde site. De ene prachtig gekleurd en de andere heerlijk wit,” zo omschreef comedian Erhan Demirci het twee weken geleden in een vlammende post op zijn Facebookpagina.

“De Champagnatschool heeft leerlingen met vooral Marokkaanse, Turkse en Oost-Europese roots,” omschrijft Brede-Schoolcoördinator Barbra Erhardt de school van Demirci’s kinderen, op de drukke Helmetsesteenweg. “Er zijn heel weinig ouders die Nederlands praten, weinig werkende ouders, weinig hoogopgeleiden.”

Erhardt, de ‘lijm’ tussen de twee scholen, probeert projecten op te zetten voor zowel Champagnat als de buren van Heilige Familie.

“Die tweede is dan weer een school met een

18

I

16 SEPTEMBER 2020

ambitieuze directeur en een ambitieus pedagogisch plan. De school trekt steeds meer een hoogopgeleid middenklassenpubliek aan. Eén bakfiets werden er zo de laatste jaren twintig.”

ELK ZIJN EIGEN SPEELPLAATS Dat er überhaupt twee Nederlandstalige, katholieke, vrije basisscholen naast elkaar bestaan, ligt aan hun geschiedenis. Champagnat was vroeger de katholieke jongensschool in de wijk, Heilige Familie de meisjesschool. Na de afsplitsing van hun Franstalige tegenhangers verhuisde Champagnat naar de gebouwen naast hun collega’s.

Leerlingen van beide basisscholen moeten eerst door een lange smalle gang, voor de kindjes van Champagnat links afslaan. Kinderen van

Heilige Familie moeten daarna rechtdoor over de speelplaats van Champagnat, nog een extra poort door. De kinderen spelen elk aan hun kant van het hek, tot na schooltijd de poort tussenin weer opengaat.

Demirci begon zich vragen te stellen toen hij op de speelplaats stond om zijn oudste zoon op te halen en hij de ‘witte’ kinderen van Heilige Familie zag, vertelt hij. “De Turkse gemeenschap in de buurt ziet Heilige Familie als een eliteschool. Ze hadden me al gezegd: “Turkse achternaam? Gaat nooit lukken.” Toen mijn zoon naar school moest, probeerde ik toch, want we woonden vlakbij. Champagnat was onze tweede keuze, en die kregen we ook. Het blijkt een geweldige school, ik heb geen klachten. Maar ik vind het jammer dat mijn kinderen op hun school geen enkel Belgo-Belgisch vriendje hebben. Er zou intussen een mix moeten zijn, niet zoals ik ben opgegroeid.”

“Van buitenaf hebben mensen het beeld dat er aan de ene kant een ‘witte’ eliteschool is, en aan de andere kant de ‘slechte bruine’ school. En dat heeft zijn effecten op mijn kinderen. Bij een speelpleinwerking georganiseerd door Heilige

De kinderen van Erhan Demirci lopen school in Champagnat aan de Helmetsesteenweg.

“Mijn zoontje kwam thuis en zei: ‘De kinderen van Heilige Familie vinden dat wij dom zijn.’

Hij was precies ik, dertig jaar geleden,” vertelt comedian Erhan Demirci.

FRANSTALIGE BAKFIETSGEZINNEN Brede-Schoolcoördinator Erhardt ziet de kloof tussen de scholen nog toenemen.“Er is nog altijd

culturele diversiteit op Heilige Familie. Maar als er dan als een Marokkaanse of Turkse naam op de lijst staat, gaat het voor tachtig procent om kinderen van werkende hogeropgeleiden uit de (hogere) middenklasse. De laatste jaren is er bovendien een grote instroom van Franstalige bakfietsgezinnen die hun kinderen graag tweetalig zien opgroeien.”

Meerdere ouders van kinderen op Heilige Familie bevestigen aan BRUZZ dat de school steeds minder een afspiegeling van de buurt is.

“Als ik de behoorlijk grote groep Franstaligen met ouders met een taalattest zou willen meetellen, is

“Er bestaat bij blanke middenklassers het idee: Champagnat is van een lager niveau. Dat stemt mij triest” BARBRA ERHARDT Brede-Schoolcoördinator

de school inderdaad ‘witter’ geworden,” zegt Stef Colens, de directeur van Heilige Familie. “Maar ik zie eerder een verschuiving richting hogere socio-economische klassen.”

Hoe dat komt? “Toen ik hier veertien jaar geleden begon als directeur waren er nog een behoorlijk aantal Nederlandstaligen op school. Ik heb toen ook stevig reclame gemaakt. In de eerste twee jaar liep ook het VGC-project ‘Samen naar School in de buurt’, dat ouders aanmoedigde samen in te schrijven. We zijn ook historisch verbonden aan ons kinderdagverblijf, en er is even een voorrang geweest voor die groep. En al de rest is mond-tot-mondreclame, daar ga ik van uit.”

Heilige Familie is vanwege een subsidie voor een nieuwbouw in de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld in aantal leerlingen, en heeft daardoor ook veel jonge nieuwe leerkrachten. Maar ze blijft een van die basisscholen die zo populair zijn dat er meer Nederlandskundige ouders aanmelden dan er plaatsen zijn, terwijl er op veel andere scholen nog plaats is.

Op de Champagnatschool bijvoorbeeld, en toch kloppen ouders zonder plekje op Heilige Familie daar niet aan. “Na de broertjes en zusjes hadden

▼

Familie bijvoorbeeld, waar eerst kinderen van een andere school mochten voor inschrijven, en dan pas die van Champagnat, terwijl hun speelplaats er ook wordt voor gebruikt. We raakten toch binnen. Mijn zoontje kwam thuis en zei: “De kinderen van Heilige Familie vinden dat wij dom zijn. Ze zeggen dat we geen fatsoenlijk Nederlands kennen, dat we niet tof zijn.” En dat deed mij pijn. Hij was precies ik, dertig jaar geleden.”

16 SEPTEMBER 2020

I 19

▼

EEN INGANG, TWEE SCHOLEN

we dit jaar nog veertien plaatsen in de onthaalklas,” telt administratief directeur Bart Tuyteleers.

“Daarvan zijn maar twee naar kinderen gegaan met ouders met een taalattest. Zo gaat het al jarenlang: voorrang voor Nederlandstaligen, maar zij schrijven zich gewoon niet in.”

“Je maakt de zes-zeven geïnteresseerden duidelijk: als je nu inschrijft, dan zijn jullie samen zeker van je plaats. Dat leidt elke keer nergens heen. Je voelt ergens wel aan dat het is omdat hun kind in een multiculturele klas terechtkomt, en ze zich afvragen of dat wel zal lukken.”

MAATSCHAPPELIJK PROBLEEM

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Dus zijn we ons gaan richten op de mensen die wel een plaats willen, en hebben we daarover intussen veel expertise opgebouwd,” zegt Tuyteleers. “We moeten ook in die plaatsen blijven voorzien. Die mensen kiezen bewust voor een Nederlandstalige school als hefboom, omdat ze hopen dat hun kind het beter zal hebben dan zijzelf. Ze zouden ook kunnen kiezen voor een Franstalige school, maar meestal is Frans evenmin de thuistaal. Heel vaak zijn ze bovendien analfabeet, of zeer laaggeletterd.”

“Voor mij is deze tweedeling een maatschappelijk probleem dat verder loopt in alle geledingen van onze samenleving,” zegt Tuyteleers. “Bij onze twee scholen, op dezelfde site, is de kloof heel zichtbaar. Maar je kunt in de buurt heel veel vergelijkbare ‘witte’ of ‘zwarte’ scholen vinden.

Hoe los je dat op een goede manier op? Advies is welkom. Het gaat over imago’s. Wij slagen er niet in om Nederlandstalige ouders te overtuigen.”

Dat merkt ook Erhardt, tot haar frustratie. “Als ouders om wat voor reden dan ook ontevreden zijn over Heilige Familie, verwijs ik ze door naar Champagnat vanwege het andere karakter. De school is kleinschaliger, familiaal, traditioneler,

met een stabiel en ervaren lerarenkorps en een leuke, ruimere speelplaats. Maar niemand durft alleen die stap te zetten, ook niet in vergelijkbare scholen in de buurt. Doe dat dan met twintig gezinnen die een plaats zoeken, dat zou het tij doen keren van onderaf. Maar er bestaat bij blanke middenklassers nog steeds het hardnekkige idee: Champagnat is van een lager niveau.

Dat stemt mij triest.”

Erhan Demirci roept weifelende Vlaamse ouders op om vooral niet bang te zijn. “Het niveau op Champagnat is echt heel goed. En een paar Nederlandstaligen kunnen echt een groot verschil maken voor de rest van de klas.”

Maar toen de comedian over het recente VUB-onderzoek hoorde waaruit blijkt dat kleuterscholen in Vlaanderen en Brussel vooral kinderen uit witte middenklassengezinnen proberen aan te trekken, zag hij een parallel.

“De tweedeling hier wordt niet alleen in stand gehouden doordat witte ouders niet naar Champagnat willen. Elke Turk hier in de buurt wil zijn kinderen graag op Heilige Familie, maar meestal lukt dat niet. Net zoals bij ons. Toen mijn oudste zoon naar het derde leerjaar ging, was er plots wel plaats voor hem en een vriendje. Het is nooit ergens opgeschreven, maar mijn vriendin kreeg te horen: ‘Jullie jongste zoon zit nu in de opvang hier, als jullie willen, kunnen we ervoor zorgen dat die naar Heilige Familie kan. En dan kan de oudere alsnog van school veranderen binnen de voorrang voor broertjes en zusjes.’”

“We zijn daar toen niet op ingegaan, uit principe. Heel eerlijk: was dat twee jaar eerder gebeurd, met het imago dat de scholen hebben, dan had ik misschien ja gezegd. Omdat ik voordien nog niet wist wat Champagnat voorstelde. Maar op dat moment wisten we al dat onze

D I R K JAC O B S , O N D E R W I J S S O C I O LO O G

‘Ouders kiezen een school soms op basis van verkeerde factoren’ “In België lijkt men collectief het idee aanvaard te hebben dat er ‘sterke’ en ‘zwakke’ scholen zijn, en aan Vlaamse kant bij sommigen dat de ‘goede scholen’ in Brussel allemaal gereserveerd zouden moeten zijn voor de ‘echte’ Vlamingen,” zegt onderwijssocioloog Dirk Jacobs (ULB). “Dat is een onaanvaardbaar idee voor de 20

I

16 SEPTEMBER 2020

toekomst van de stad. Elke school moet kwaliteit bieden. Het online-inschrijvingssysteem is net een poging om de sociale mix te reguleren.”

“Er bestaan geen schoolrankings,” zegt Jacobs, “en dus weten ouders niet waarop ze zich moeten baseren om een school te kiezen. Ze beslissen nu soms op basis

van de verkeerde factoren, zoals het aantal migrantenkinderen. Maar is het een school met een stabiel leerkrachtenteam? Met een visie en een geloof in de kracht van onderwijs? Met een sterk leerkrachtenteam?

Ook in een 100 procent-concentratieschool, kan voor iedereen voldoende leerwinst geboekt worden.”

“Natuurlijk is het makkelijker om progressie te maken als er wel een sociale mix is en er meer Nederlandstaligen zijn. Maar van thuis uit Nederlandstaligen zijn sowieso een minderheid.

Een kansarm kind in een kansrijke school wordt mee

Op de speelplaats van Champagnat leidt een poort naar de speelplaats van Heilige Familie.

Bart Tuyteleers, administratief directeur Champagnat.

zoon daar heel goed zat. Als je zo’n aanbod krijgt, denk je wel: hoe kan dat?”

De directeur van Heilige Familie ontkent dat in alle toonaarden. “Ik denk dat ik veruit de meest gecontroleerde school ben van heel Brussel,” zegt Colens. “Net omdat zulke verhalen de ronde doen. Ik zou al een heel grote IT-expert moeten zijn om in dat centrale aanmeldsysteem te kunnen inbreken, of om het Rekenhof om de tuin te leiden. Heb ik in het begin reclame gemaakt?

Ja. Er waren vroeger ook een aantal goede projecten, zoals Samen naar School in de Buurt, waarbij groepen Nederlandstalige ouders samen om de tafel zaten. Nu is het online inschrijven, en is iedereen concurrent van elkaar.”

naar boven getrokken. De winst daar is veel groter dan het kleine verlies in leerwinst andersom. Maar je kunt niet van alle ouders verwachten dat zij dat wegwerken.

Daarom zouden we moeten mikken op een evenwichtige spreiding en een groepje van een paar Nederlandstaligen in elke klas, al bestaat er niet zoiets als een drempelwaarde.”

Jacobs weet waarover hij praat, want hij schreef zijn oudste dochter bijna twintig jaar geleden in een destijds ‘zwarte’ school in, de Kleurdoos in Brussel-Stad.

“Tegelijk hebben we wel geronseld bij vrienden en

kennissen, zodat toch een zestal Nederlandstalige kinderen samen konden beginnen. De school heeft intussen een mooie sociale mix. De leerkrachten hebben ook een mentaliteitswijziging meegemaakt, onder meer omdat de nieuwe ouders andere vragen en eisen stelden.”

Het Gentse voorbeeld

Dominiek David, pedagogisch directeur Champagnat.

Gent begon in 2011 met wandelingen voor ouders in zes noordelijke wijken. Vorig jaar waren er al ‘School in je buurt’-tours in vijftien wijken. Begin 2021 doen de wandelingen alle ruim honderd scholen van alle netten aan, in alle 25 Gentse wijken. Tijdens de wandeling kunnen ouders meestal vier tot zes basisscholen bezoeken, en kennismaken met het pedagogische project. “We willen dat alle ouders álle scholen in hun wijk leren kennen,” zegt coördinator Flore De Meester. “Ook de scholen waar ze eerst niet aan zouden denken. Zo willen we de sociale mix ondersteunen.”

Tot een jaar of vijf geleden bestond er in Brussel een project dat Nederlandstalige ouders aanmoedigde samen in (concentratie)scholen in hun buurt in te schrijven. Dat project werd afgevoerd, volgens het Onderwijscentrum Brussel vanwege het plaatstekort.

Stef Colens, directeur Heilige Familie.

Bij beide scholen is er koudwatervrees voor een al eerder besproken fusie, vanwege de verschillende profielen van de scholen. “Maar je moet verder kijken dan dat hek tussenin,” zegt pedagogisch directeur Dominiek David van Champagnat. De drie directeurs wijzen op de samenwerkingen die er wel zijn – deeltijds kunstonderwijs voor leerlingen van beide scholen, gezamenlijke taallessen Nederlands voor ouders, het gebruik van de sportzaal van Heilige Familie door Champagnat.

OPVANG De Champagnatschool wil alles buiten de klasmuren al lang graag ook meer vermengen. Tuyteleers: “De speeltijden, de buitenschoolse opvang, het

binnenkomen van de ouders, de speelpleinwerking tijdens de zomer. Zodat mensen elkaar beter leren kennen.” Colens van Heilige Familie ziet daarbij vooral praktische bezwaren, zoals verzekeringskwesties. “Maar natuurlijk zijn er mogelijkheden.”

Brede-Schoolcoördinator Erhardt pleit al jaren voor een gemeenschappelijke buitenschoolse opvang. “Heilige Familie heeft enorm veel kinderen in de opvang. Met botsingen tot gevolg, omdat kindjes over elkaar heen struikelen. Terwijl het in de opvang bij Champagnat superrustig is, op een heel leuke en grotere speelplaats. Als we het hek zouden openzetten, was dat probleem opgelost en leren de kinderen elkaar bovendien van jongs af aan kennen.

Maar het is mij nog niet gelukt.”

UN PORTAIL, DEUX MONDES À Bruxelles, l’exemple le plus poignant de la différence entre les écoles à forte immigration et les écoles élitistes est probablement l’entrée des élèves par le portail que se partagent les écoles néerlandophones du réseau libre Champagnat et Heilige Familie à Schaerbeek. Le comédien Erhan Demirci a inscrit ses enfants à l’école Champagnat et se plaint de l’apartheid qui y règne. Même les cours de récréation et la garderie des deux écoles sont séparées. « C’est dommage que mes enfants n’aient aucun compagnon de classe belgo-belge dans leur école. Entre-temps, il devrait y avoir une mixité, pas comme à l’époque où moi j’ai grandi. » Bart Tuyteleers, directeur de l’école Champagnat, y voit un problème de société plus large. « Dans nos deux écoles, qui se trouvent sur le même site, ce fossé est très visible. Mais il y a encore de nombreux autres exemples dans le quartier. Comment combler ce fossé ? » FR

SAME SCHOOL GATE, DIFFERENT WORLDS Brussels probably has no more striking illustration of the gulf between ‘special schools for migrants’ and ‘elite schools’ than the morning drop-off at the school gate shared by the Dutch-speaking primary schools Champagnat and Holy Family in Schaarbeek. Comedian Erhan Demirci, whose children go to Champagnat, is denouncing the apartheid. Even the playgrounds and after-school care at the two schools are completely separate. “I think it’s a shame that my children don’t have any Belgo-Belgian friends at school. There should be a mix, not like I grew up.”

Champagnat headmaster Bart Tuyteleers thinks a bigger social problem is the cause.

“At our two schools, on the same site, the gulf is very visible. But you can find many comparable ‘white’ or ‘black’ schools in the neighbourhood.

What is a good solution to this problem?”

EN

Het onderwijsdecreet regelt dat als plaatsjes in een school vrijkomen, kinderen met hetzelfde profiel van de wachtlijst moeten worden geplukt. Noch het Lokaal Onderwijsplatform (LOP) noch de Onderwijsinspectie controleert echter of dat effectief gebeurt. Ouders kunnen wel een klacht

indienen als ze vermoeden dat er onregelmatigheden plaatsvinden. “Als er geen controle of sanctie bestaat rond het correct toekennen van plaatsen van op de wachtlijst, is dat een slag in het water,” zegt Jacobs.

“Het is onvoldoende garantie om dat te laten afhangen van ouders die

“We zouden moeten mikken op een evenwichtige spreiding en liefst een groepje van een paar Nederlandstaligen in elke klas”

een klacht indienen.”

Want de achterpoortjes van het systeem worden zo veel mogelijk opgezocht, zegt Jacobs. “Er zijn scholen bijvoorbeeld die kinderen in het tweede of derde jaar al de deur uit bonjouren, zo kun je de samenstelling van de school sturen.”

Hij heeft expliciet weet van twee Nederlandstalige scholen in het centrum van Brussel, waar de ene school na de inschrijvingsronde plots miraculeus extra plaatsen ‘vindt’ voor Nederlandstalige leerlingen, en de zwakkere leerlingen expliciet suggereert om naar de andere school te

gaan. “Scholen moeten inspanningen doen voor al hun kinderen. Die tweede school doet juist alle moeite om de mix te bewaren.”

Aan Franstalige kant is Jacobs betrokken bij het zogenoemde Excellentiepact, dat zal werken met cijfermatige indicatoren. “Scholen zullen bestraft worden als ze te grote groepen kinderen hebben die opstappen. Er zal gecontroleerd worden of er niet wordt ‘valsgespeeld’: of scholen niet te selectief zijn om een bepaalde reputatie in stand te houden en daarbij kinderen aan de deur zetten die zorgbehoevender zijn.”

16 SEPTEMBER 2020

I 21

BRUZZ SELECT

D E F I N I T E LY T H E B E S T T H I N G S T O D O I N B R U S S E L S

16 — 22/9

SERGE AIMÉ COULIBALY ON ‘WAKATT’

‘We wanted to present a piece that would inspire hope’

REALITY BITES STRIPMAKER WAUTER MANNAERT BIJT TERUG

‘Ik wilde mijn stad tonen zoals ik ze rond mij zie’

REVIEW LE PHOTOGRAPHE PAUL D’HAESE TESTE NOS LIMITES

Un road trip surréaliste entre Bray-Dunes et Le Havre 23

BRUZZ Select 1 6

— 22/9

IN THE MIX

© JOHAN JACOBS

TR AC

Hoe hard trillen de vingers van pianovirtuoos Julien Libeer?

NL/ “Net zoals een sporter wedstrijdritme moet

opdoen, moet je als artiest regelmatig op een podium staan,” zegt Julien Libeer aan de vooravond van zijn pianorecital in Flagey. Laat dat de voorbije maanden nu net moeilijk geweest zijn. “De zomer was gek genoeg redelijk druk, maar ondertussen is het weer anderhalve maand geleden dat ik nog heb opgetreden. Dat is voor mij een zeldzaamheid.”

Van Jacques Brel is geweten dat hij voor elk optreden boven de pot ging hangen. “Aan het begin van zijn carrière kwam dat overgeven van de stress,” lacht Libeer. “Maar op het einde was dat een soort ritueel.” De toetsenist zweert zelf bij minder heftige gewoontes. “Het enige wat ik doe, is mij omkleden exact een halfuur voor ik op moet. Dan trek ik mijn ‘overall’ aan – zijnde mijn kostuum. Dat is mijn beetje houvast. Je stapt in je rol.”

Zit hij achter zijn grote vleugel niet veilig? “Je kan je zo makkelijker in je wereld opsluiten, ja, maar dat is natuurlijk niet de taak van een artiest. Voor een pianist is het belangrijk dat hij er zich constant aan herinnert dat hij voor een publiek speelt.”

Er zit geen logica achter stress, zegt Libeer. “Ik heb al voor zalen van 5.000 man gespeeld zonder de minste zenuwen, terwijl ik bij een tien- of twintigkoppig publiek niet meer wist wat ik deed. Dat is het verraderlijke aan trac: als het voorspelbaar was, zou je je erop kunnen voorbereiden.” Het beste huiswerk is je repertoire goed kennen. “‘Je moet voor 150 procent klaar zijn om voor 80 procent te kunnen presteren,’ zei de Argentijnse pianiste Martha Argerich. Dat is redelijk juist.” En zijn eigen tip?

“Begin niet met het moeilijkste stuk. Vandaar dat ik Chopin in Flagey voor het einde houd.” (Lacht) (TZ) JULIEN LIBEER 21/9, 20.15, Flagey, www.flagey.be 24

La couleur est dans la ville FR/ Essayons seulement un instant d’imaginer la ville sans couleur, ce serait un cauchemar. Elle est là partout, sur les façades, sur les murs, dans les équipements urbains, et aussi dans des intérieurs, mais on n’y prête pas toujours attention. Les Journées du Patrimoine, c’est une clé magique qui ouvre des lieux souvent inaccessibles, des salons de l’antiquaire Costermans à l’ancien cinéma Rio, en passant par l’hôtel du gouverneur de la Banque Nationale de Belgique. C’est aussi la visite d’ateliers ou d’entreprises artisanales fabriquant de couleurs, de vitraux ou émailleries. On pourra lever les yeux au cours de promenades de la Grand-Place au street art, en passant par les sgraffites, les

mosaïques, les céramiques ou les échos du « style Spirou » magnifié par Franquin. La participation et l’accès sont gratuits, mais Covid oblige, il faut absolument réserver sa visite sur le site de l’événement.

JOURNÉES DU PATRIMOINE 19 & 20/9, www.heritagedays.brussels

Wij zijn hier en wij zijn hier nog steeds, omdat onze voormoeders ons op hun ruggen hebben gedragen DE BRUSSELSE SLAMSTER LISETTE MA NEZA knipt samen met onder meer Yassin Mrabtifi, Pitcho Womba Konga, Les Mybalés, Rashif El Kaoui, Sachli Gholamalizad, Chris Lomme, Seppe Baeyens, Lieselot Siddiki en Kris Dane het licht aan in de KVS Bol met de 24 uur durende voorstelling The light that never goes out. © UIT HET BOEK ‘BEING IMPOSED UPON’, UITGEGEVEN DOOR ONOMATOPEE PROJECTS

Vogelen met De KOE NL/ Het nieuwe seizoen lunchvoorstellingen van

Theater op de Middag begint met een voorstelling van meer dan dertig jaar geleden. Peter Van den Eede en Bas Teeken kwamen nog maar net van de toneelschool en Cie De KOE bestond nog maar nauwelijks, toen de twee in een van de straat geraapt decor twee gebiologeerde vogelaars speelden die tijdens hun wekelijkse sessie ornithologisch gluren ook aan elkaar beginnen te friemelen. De gebiologeerden is een farce over liefde en eenzaamheid, en ook een stukje theatergeschiedenis. (MB) 22/9, 12.40, Bozar, www.bozar.be

Het beloofde Engeland

No sleep till...

La vérité du caillou

NL/ Het in Brussel

EN/ In Saint-Gilles, the

belande Israëlische kunstenaarsduo Effi Weiss en Amir Borenstein is niet blind voor de migranten die er bijna alles voor over hebben om GrootBrittannië te bereiken. In hun derde docufictionele langspeelfilm Chance verstoppen vier jonge Soedanezen zich op een parkeerruimte langs de snelweg in een vrachtwagen. Wie weet lukt het deze lange nacht wel om het beloofde land te bereiken? (NR)

last weekend of September and the first weekend of October will be all about the Parcours d’artistes.

Meeting point Maison du Peuple couldn’t wait for the warm encounter between artist and audience and is organizing an unconventional meet-and-greet in advance. For “I Feel Really Awake”, eleven female artists like Sophie Kuijken, Annabelle Guetatra, and Manon Bara (photo) delved into the collections of the Musée d’Ixelles to enter into dialogue with Paul Delvaux, Constantin Meunier, Marcel Berlanger, and their painted and sculpted women. (KS)

22/9, 18.00, Bozar (in aanwezigheid van de regisseurs), www.bozar.be

17/9 > 25/10, Maison du Peuple, www.parcoursdartistes.be

FR/ Jean Le Peltier, il croit en l’humanité, avec ses fêlures et ses faiblesses. Il croit peut-être moins dans la supériorité de l’intelligence artificielle, mais il est prêt à lui laisser sa chance. Alors, il envoie ses trois personnages dans un chalet au bord d’un lac de montagne. Et il les confronte à un robot-caillou nommé Pedro.

Alors ça fait des étincelles. C’est d’ailleurs comme ça que les premiers hommes eurent l’idée du feu.

Pas celle de l’intelligence artificielle. Chaque chose en son temps. (GB) ZOO 26/9, Atelier 210, www.atelier210.be

E Y E - C ATC H E R

Antoine Pierre’s unfuckwithable fusion

EN/ “One of the most unfuckwithable

records of the 20 century,” is how the leading American music website Pitchfork described the album Bitches Brew by Miles Davis, when it was re-released in 2010 to celebrate its fortieth birthday.

Davis’s album was as ground-breaking as it was controversial in 1970. The trumpeter reflected the unrest of the beleaguered black population in the US and he invented a new language by blending together the alphabets of jazz and rock. Some considered it an unrivalled masterpiece, but others thought the freaky twists and turns th

Constructief gesprek NL/ Als iemand tot een constructief gesprek in staat zou

heralded the end of jazz.

Brussels-based musician ANTOINE PIERRE, who plays drums with TaxiWars and Philip Catherine, belongs to the first category. With his own band URBEX ELECTRIC, he is celebrating the iconic album’s fiftieth anniversary by...keeping his hands off it. Instead, Pierre composed nine new tracks that wondrously reflect the spirit of Miles Davis’s work.

At the beginning of this year, Pierre played the new music with an XL version of Urbex at the Brussels Jazz Festival at Flagey, and the recording has now been brought together as Suspended. The sultry, metropolitan atmosphere of Bitches Brew is vivified thanks to the fine and inspired trumpet playing by Jean-Paul Estiévenart, Félix Zurstrassen’s funky Fender Rhodes, the nervous electric bass by Jozef Dumoulin, and Bert Cools and Reinier Baas on guitars, but especially also thanks to the unfuckwithable drumming by Pierre himself. (TZ)

FR/ Les formes courtes, c’est l’extrait de moelle de la représentation théâtrale. Aux Tanneurs, ce sont cinq spectacles en antipasti de la saison à venir avec Still Life, de Sophie Linsmaux et Aurelio Mergola, Ancora tu de Salvatore Calcagno, Luc, Corinne, Alain et Stéphane de Fany Ducat, Litanie de Gurshad Shaheman et Les vieux, c’est horrible d’Eline Schumacher. (GB)

SUSPENDED (LIVE AT FLAGEY) is out now (Outnote Records)

NEXT MOVE 17/9 > 10/10, Les Tanneurs, www.lestanneurs.be

moeten zijn, dan deze schrijvers en architecten die interesse vertonen in elkaars activiteiten. Zoals Charlotte Van den Broeck (foto), die in haar prozadebuut Waagstukken dertien gezelfmoorde architecten portretteert, en Walter van den Broeck die in zijn roman Niets voor de familie zijn stiefoom-architect Jaak Jacobs opvoert. Ook present: filosoof en architectuuronderzoeker Sereh Mandias, curator Dirk Somers en Matilde Everaert, die live gaat tekenen. (MB) 22/9, 19.00, Bozar, www.bozar.be

Le club des cinq

25

BRUZZ Select

16 — 22/9

ONDERTITEL IN THE MIX

RE A LI T Y BI T ES

‘Er schuilt een prediker in mij’ NL

De wereld bijt. Kunst bijt terug. Elke week zoomen we in op een artiest die de werkelijkheid vermaalt tot ingrediënt voor zijn werk. Aflevering 1: Wauter Mannaert, die met ‘Het geheim van de chef’ zijn nieuwe stripreeks Yasmina lanceert.

— KURT SNOEKX, FOTO IVAN PUT

Lag het aan de eigentijdse focus op volkstuintjes en gezonde voeding, aan het terloops en subtiel uit de stedelijke realiteit geplukte hoofdpersonage, of aan de portie humor en relativeringsvermogen die van Yasmina en de aardappeleters zo’n schot in de roos maakte? Wat er ook van zij, de one-shot waarmee scenarist en tekenaar Wauter Mannaert vorig jaar de Willy Vandersteenprijs mocht claimen, krijgt vandaag een tweede leven in een heuse stripreeks, zijn eerste. “Ik ben er wel wat nerveus over,” vertrouwt Wauter Mannaert ons toe. “Er kleeft toch een beetje een stigma aan zo’n stripreeks. Je draait in zekere zin mee in de massaproductie en entertainmentindustrie. Past dat

dan nog bij de notie van kunst die ik nastreef ? Nu, tegelijk vind ik die dubbelzinnigheid ook wel interessant.

Ik zie mezelf niet als een kunstenaar pur sang, maar ik probeer wel te doen wat kunst doet: vragen stellen en niet per se de antwoorden op een dienblad aanreiken.”

Die vragen raken in het geval van Yasmina aan stedelijkheid, jongeren, kansarmoede, ecologie, voeding...

Stokpaardjes van Wauter Mannaert die samen een intrigerende hutsepot maken. “Het zit me dicht op de huid, ja. Ik wilde gewoon mijn stad tonen zoals ik ze rond mij zie. Iemand als Yasmina maakt deel uit van die realiteit – ook voor mij, als veertigjarige, blanke, mannelijke stripmaker.

(Lacht) Ik heb het recht niet om die realiteit tot kern van mijn verhaal te maken, maar ik kan ze wel tonen, ongedwongen en respectvol.”

Subtiliteit, het is zowat het kernthema geworden van ‘Het geheim van de chef’, album één in de Yasmina-reeks, waarin het hoofdpersonage middels een petitie poogt het vak tuinieren en koken verplicht te maken op school.

Dat lukt niet zo goed, tot een stel jongleurs en het sociale medium Instakilo het belerende toontje van wat opsmuk voorzien. “Natuurlijk begrijp ik dat jeugdige ongeduld van

True love EN/ Lars von Trier

certainly wouldn’t mind if you described Carl Theodor Dreyer (1889-1968) as the greatest Danish film director. His most famous works are La passion de Jeanne d’Arc, Vampyr, and Ordet. But Michaël is also deserving of your valuable time.

It is one of the first films that presents a dignified depiction of the love between two men. That is why it is being screened in “Our Story”, the Pink Screens series that focuses on queer and LGBT films. (NR) 19/9, 19.00 & 21.30, Cinematek, www.cinematek.be

26

Enjoy the silence EN/ Unpleasant pause

button, an utter mess, a day- and nightmare… there are many ways of describing the period we are living through. But “Staring into the Middle Distance” must be the most beautiful. That is the title under which the Brussels-based photographer Geert De Taeye is presenting his titillating and soothing exhibition in the breath-taking Triforium, a new gallery in the middle of the Solvay Library. (KS) 17/9 > 18/10, Triforium, www.edificio.be

In de ban van de ring NL/ Nee, er zal niet écht geknokt worden

op de kasseistenen voor de KVS. In deze Opera Aria Battle nemen jonge zangers van de MM Academy van De Munt, dat een brug slaat tussen het opleidingsproject van de conservatoria en de realiteit van de artistieke wereld, het op tegen de koperblazers van diezelfde Munt. Betreden onvervaard de ring: Gwendoline Blondeel, Louise Foor, Raphaële Green (foto) en Lucas Cortoos. (TZ) OPERA ARIA BATTLE 16/9, 16.00, KVS Bol

Na de graphic novel Yasmina is er nu ook de stripreeks én een stripmuur in Haren. Wauter Mannaert klampt zich vast om bij te blijven.

Storyboard WIDE VERCNOCKE

Yasmina. De prediker die zij even wordt, schuilt ook in mij. Ik heb niets dan respect en bewondering voor Greta Thunberg en al die jongeren die energie pompen in het verbeteren van onze wereld. Maar de opgestoken middelvinger is bij heel wat mensen in het verkeerde keelgat geschoten. De fijngevoeligheid die je in de werkelijkheid aan de dag moet leggen, is dezelfde fijngevoeligheid die je in de kunst moet laten spelen. In Yasmina ben ik al mijn frustraties en bekommernissen bijna therapeutisch gaan vergrappen. Humor geeft zuurstof, ruimte om ongezien de geesten te vergiftigen.” (Lacht) “Mensen zoeken vandaag eenvoudige, pasklare antwoorden,” vervolgt Wauter Mannaert. “Ze hoeven niet eens waar te zijn, ze moeten gewoon hun wereldbeeld bevestigen en neutraliseren wat daarvan afwijkt.

Kunst doet dat per definitie, want ze stelt de dingen in vraag. In die tussenzone, waar ook fictie speelt, vertoef ik graag. Je verdediging verbrokkelt wanneer je je probeert in te leven in een personage. Je stelt je open voor een andere realiteit. Dat is de kracht van fictie. Natuurlijk wil ik de wereld veranderen. Alleen ben ik er echt niet de mens naar om op de barricaden te kruipen. Ik probeer het via fictie, via eten als metafoor. De liefde gaat door de maag, toch?”

YASMINA 1: HET GEHEIM VAN DE CHEF Dargaud, 48 p., €7,50

Poèmes au clair de lune FR/ Dans la foulée des soirées Équinoxe(s) qui ont illuminé de mots quelques soirées de la période de confinement, la Fondation Thalie accueille une vingtaine de poètes.ses, lecteurs et lectrices pour une soirée de lectures-performances. Le thème qui s’impose est celui de la fragilité, fondamentalement liée à notre humanité.

On y entendra des voix et des mots venus de Belgique, de France, de Turquie et des États-Unis, avec la participation entre autres de Nathalie Guiot, Pascale Barret, Greta

Bellamacina, Kendell Geers (photo), Robert Montgomery et Sandra Riggs. Cette soirée qui célèbre l’ouverture de la Fondation John Giorno à New York sera diffusée en direct sur le site de la fondation et du Centre Pompidou de Paris. (GB) ÉQUINOXE(S) : FRAGILE 19/9, Fondation Thalie, www.fondationthalie.org

EN/ In the movie Legend, a young Tom Cruise confronts the Lord of

Darkness...and casually sets the unicorns free.

LEGEND 16 & 19/9, Cinematek, www.cinematek.be 27

BRUZZ Select

16 — 22/9

FOCUS

The past, present, and future of Serge Aimé Coulibaly EN

In the biography of the Brussels-Burkinabe dancer and choreographer Serge Aimé Coulibaly, the collaborations with Alain Platel and Sidi Larbi Cherkaoui stand out. But over the past twenty years, Coulibaly has also made ten of his own creations. We spoke to him a er a rehearsal of his scintillating new choreography WAKATT at Théâtre National. — MICHAËL BELLON, PHOTO IVAN PUT SERGE AIMÉ COULIBALY: WAKATT 22 > 26/9, Théâtre National

28

“Putain! On y est! On est dans la merde!”

The few words that are shouted in one of the first scenes of WAKATT do not sound very optimistic. And yet, at that point, the audience has already seen an impressive opening scene, which immediately makes clear how much we have missed the infinite possibilities of dance over the past few months.

WAKATT is a piece that rushes back and forth between hope and fear, revolt and dejection, ecstasy and insanity. Throughout the performance, the dancers stand in something that looks like a thick layer of ash, but sometimes strew the black flakes through the air like confetti. The glowing semi-circle in the background might be a sunset or a sunrise. The characters never

move from the twilight into the full light, but do exude an intense and urgent vitalism.

This is clearly a piece by a choreographer who is playing the card of pure dance, Serge Aimé Coulibaly confirms: “I love stories, people, and a humanity that is powerfully expressed. And I also love continuing to enrich dance. Many of the dancers are of African heritage and can contribute new elements and a new physicality to the vocabulary of contemporary dance in Europe. Given the period that we are all living through, we also wanted to present a piece that would inspire hope. The virus is still here, and in many respects these are still sombre times, but we must make clear, including to young people, that our role as artists matters. That art is essential and that

it has been a terrible lack over the past few months.”

FUTURISTIC The sun burning on the horizon of the stage could just as well be a moon or a different star. Wakatt means “our time” in Mooré, the most important native language of Burkina Faso, but Coulibaly was inspired by the Afrofuturism of the Senegalese intellectual Felwine Sarr, and by science fiction. He chuckles: “People often watch my productions to see which African landscape I evoke, and then it turns out I was inspired by science fiction films! You can say a lot about the present by projecting things into the future. It prevents you from staying stuck in entrenched ideas. ‘Our time’ is not so easy to gauge. It is a combination of all kinds of things. I had experiences all over the place and seek to express that richness with dancers who also have different backgrounds: Cameroon, Mali, Burkina Faso, Germany, Italy, France.” You can literally see the golden mountains of capitalism in the piece, the promise of a divine being, the fear

of the other, and the nationalistic navel-gazing that were of course prevalent before the epidemic. “The characters onstage look for a different way to live together, but it is not easy.” One of the more explicit scenes in WAKATT is the threat of a terrorist attack, though the fatal explosion does not ultimately occur. “People are sometimes afraid of things that may never happen. We convince ourselves of all kinds of things.

Due to the projection of our fears, we sometimes live more in a film than in reality.”

SYMBIOSIS Living together may not be easy, but the symbiosis between the ten dancers and three musicians is remarkable. There are a number of absolutely brilliant performers and dancers onstage, who are galvanized by the extremely gifted composer and musician “Magic Malik” Mezzadri with his magic flute and his voice. “Music is essential in my pieces, and with Malik the goal was to interweave music and dance by having them emerge simultaneously and not to create the one in function of the other. And the dancers, well… They are all strong characters, on and off the stage. (Laughs) As a result, they look deep within themselves to contribute new elements continuously. I am there to stimulate them and to guide everything in the right direction.”

Because the team is from different countries, it was very difficult to bring everyone together over the last few months and weeks. “We lost two weeks of rehearsals, and the part of the creative process that I always do in Ankata (the residence that Serge Aimé Coulibaly founded in his birth village Bobo-Dioulasso in Burkina Faso, red.) had to be cancelled. In other words, the piece was created flexibly, and even now, the performers can take one another’s roles if necessary.”

AFRICA CUP At the end of our conversation, Coulibaly insists on thanking the cultural institutions generally and the Théâtre National in particular for the trust to be permitted to produce artistic work under these circumstances. “It gives us the strength to create something that will make people want to take up that aspect of their life again, reminding them that life is not only food and drink, but also art. It is wonderful that we were permitted to take that risk, even if my name is not Platel or De Keersmaeker.”

This sounds rather modest of Coulibaly, who apart from with Platel (C(h)oeurs, Wolf) and Sidi Larbi Cherkaoui (Tempus Fugit), has also collaborated with Moïse Touré and Marrugeku Company, and who recently presented celebrated creations like Kirina

“PEOPLE ARE SOMETIMES AFRAID OF THINGS THAT MAY NEVER HAPPEN. DUE TO THE PROJECTION OF OUR FEARS, WE SOMETIMES LIVE MORE IN A FILM THAN IN REALITY” and Kalakuta Republik with his company Faso Danse Théâtre. These were even staged in Avignon. “On the Dutch-speaking side, people probably still know me best as a dancer with Les Ballets C de la B. Nevertheless, even then I had already presented major creations, like for the opening ceremony of the Coupe d’Afrique des Nations de Football in 1998 or the opening of the film festival in Ouagadougou. I made my first solo in 2002 and my first group piece in 2004. In Europe, I consciously started from scratch again, but now that I am focusing entirely on my own work, those elements from the past are coming back more and more.”

De Brussels-Burkinese danser en choreograaf Serge Aimé Coulibaly is vooral bekend van zijn samenwerkingen met Alain Platel en Sidi Larbi Cherkaoui. Maar hij maakte de voorbije twintig jaar ook al een tiental eigen creaties. Zijn nieuwe groepschoreografie WAKATT rent heen en weer tussen opstand en verslagenheid, extase en waanzin, en heden en sciencefiction.

NL

Le danseur et chorégraphe bruxellois-burkinabé Serge Aimé Coulibaly est surtout connu pour ses collaborations avec Alain Platel et Sidi Larbi Cherkaoui. Il compte pourtant une dizaine de créations propres à son actif. Sa nouvelle chorégraphie de groupe WAKATT oscille entre rébellion et défaite, extase et folie, présent et science-fiction.

FR

X 2018

I 29

BRUZZ Select 1 6

— 22/9

CINEMA

SPOT LI G H T

De oorwurmen van Charlie Chaplin NL

Met zijn livescore voor The kid legt het Brussels Philharmonic Charlie Chaplins meesterlijke vertelkunst in beeld én geluid bloot.

“Grote kunst blij ontroeren.” — TOM ZONDERMAN De start van het nieuwe cultuurseizoen zet het Brussels Philharmonic traditioneel in met de begeleiding van een filmklassieker. E.T. en Jaws kregen eerder al zo’n muzikale lijst, dit jaar ging de eer naar Singin’ in the rain, de musical van en met zingend danswonder Gene Kelly. Tot corona daar anders over besliste.

“We kunnen vandaag niet met zeventig mensen het podium op,” zegt dirigent Dirk Brossé. “Zo zijn we uitgekomen bij The kid, waarvoor een kleinere bezetting volstaat en dat we dankzij zijn korte duur meerdere keren kunnen opvoeren.”

The kid is beslist geen tweede keus, want het stillefilmdebuut van Charlie Chaplin uit 1921 duurt dan misschien maar 50 minuten, het vertelt op meesterlijke wijze een bijzonder ontroerend verhaal: een moeder legt haar kind te vondeling, waarna Chaplins iconische typetje The Tramp het onder zijn besnorde hoede neemt. Chaplin schreef het scenario, dat aansloot bij zijn eigen leven, regisseerde, acteerde én componeerde de muziek.

“Wat bijzonder is, is dat Chaplin in 1971, toen hij al in de tachtig was, een nieuwe score voor The kid heeft geschreven,” vertelt Brossé, een grote kenner van Chaplins werk. “En

drie jaar geleden is er nog een update geweest, door Timothy Brock, die al jaren soundtracks van de filmmaker reviseert. Hij heeft de partituur naar het nu vertaald.” Het blijft wel honderd procent Chaplins muziek, benadrukt Brossé. “Maar je moet dat wel plaatsen: Chaplin was een hummer, hij kon geen muziek neerschrijven en neuriede zijn composities, waarna iemand anders ze uitschreef en orkestreerde.” Wat niet wegneemt dat hij een goede componist was. “Absoluut. Je kan alle technische bagage van de wereld hebben, maar de ziel van de film niet voelen. Chaplin schreef muziek die ongelofelijk goed paste bij zijn werk.

Zijn melodieën waren bovendien echte oorwurmen.”

Bij een stille film, die het zonder dialogen en bruitage doet, vertelt de muziek mee het verhaal. “Maar je mag niet gaan ‘Mickey Mousen’,” legt Brossé uit. “Waarbij je elke actie naar muziek vertaalt, en je de film kan ‘zien’ met je ogen dicht. Beter is het om de muziek te laten ademen over de film heen, zodat je de kijker de ruimte geeft om dingen zelf in te vullen. Het is Chaplins kracht dat hij zich bewust was van die belangrijke driehoeksverhouding tussen beeld, muziek en kijker.”

“ZO’N SOUNDTRACK LIVE SPELEN IS ECHT TOPSPORT” DIRK BROSSÉ Dirigent Brussels Philharmonic

BRUSSELS PHILHARMONIC: THE KID, LIVE IN CONCERT 18 > 20/9, Flagey, www.flagey.be

30

In Charlie Chaplins langspeelfilmdebuut The kid proberen The Tramp en de jongen die hij onder zijn vleugels neemt uit de handen van de arm der wet te blijven.

Chaplins score voor The kid is erg lyrisch en emotioneel, tussen speels en dramatisch. Je hoort er de jeugd van de Londense filmmaker in, die opgroeide met musichall. Maar ook de frivoliteit van Dmitri Kabalevski en Prokofjev, geeft Brossé aan, “en soms, bij de grote scharnierpunten in de film, bijna wagneriaans drama.

Die spanning tussen tragedie en komedie is de handtekening die terugkomt in Chaplins hele oeuvre.”

Wat maakt The kid voor Brossé zo uitzonderlijk? “Naar de normen van toen zit er alsnog veel vaart in de film,” zegt hij. “Het doek gaat open en je zit in het verhaal.” En er zit een van de mooiste scènes in die

Chaplin ooit gedraaid heeft. “Het jongetje wordt meegesleurd naar een weeshuis, en The Tramp rent er achteraan, over de daken, tot ze elkaar weer in de armen vallen.

Chaplin had kort daarvoor zelf een zoontje verloren, dat oprechte sentiment is voelbaar. The kid grijpt mij elke keer bij de keel, en dat is de eigenschap van grote kunst.”

Het Brussels Philharmonic mag die grote kunst dit weekend vier keer tot leven wekken. “Er is geen click track, we moeten de beelden en de muziek vanbuiten kennen om alles synchroon te houden,” zegt Brossé.

“Dat is spannend, voor de muzikanten en mij is dat topsport.”

De verheerlijking van Sint-Quentin QT8: THE FIRST EIGHT US, dir.: Tara Wood

••

Er was eens een inglorieuze filmregisseur met een immens reservoir aan filmkennis, een hekel aan Bill en een voorliefde voor pulpfictie en ontketende Django’s. Zijn naam is Quentin Tarantino en zijn legende wordt bezongen in de documentaire QT8: the first eight.

Verbazingwekkend weinig documentaires belichten het fenomeen Quentin Tarantino, de cinefiele regisseur van negen spraakmakende films, waaronder Pulp fiction en Django unchained.

Bijna was het ook misgelopen met QT8: the first eight omdat het project was opgepikt door The Weinstein Company, die bankroet ging na de ontbloting van Harvey NL

Weinsteins seksuele en misogyne wangedrag.

Maar verwacht geen kritische blik op de jarenlange relatie tussen Weinstein en Tarantino, of lastige vragen over de bedenkelijke tactieken waarmee Tarantino zijn fetisjactrice Uma Thurman onder druk zette, met een crash en blijvende letsels tot gevolg.

Hoewel er rond élke film van Tarantino vanzelf veel animo is, schuwt regisseuse Tara Wood de controverse. Nog vreemder is haar keuze om niet Tarantino te interviewen maar uitsluitend mensen uit zijn entourage.

De getuigenissen en herinneringen van onder meer Tim Roth, Michael Madsen, Christoph

Waltz, Jamie Foxx en Samuel L. Jackson leveren een schat aan anekdotes op. Maar ook veel nietszeggende bewondering en verheerlijking. Kinepolis grijpt de

Un oiseau en enfer

Fascinating but seriously flawed

THE PAINTED BIRD

GOOD FAVOUR

CZ, dir.: Václav Marhoul, act.: Petr Kotlár, Harvey Keitel, Udo Kier, Stellan Skarsgård

IR, BE, dir.: Rebecca Daly, act.: Vincent Romeo, Lars Brygmann, Clara Rugaard

Pendant la Seconde Guerre mondiale, l’Europe de l’Est a connu des scènes à faire trembler l’enfer. Le Polonais Jerzy Kosinski en a décrit certaines dans un livre notoire, moins autobiographique qu’il ne le prétendait au départ : L’Oiseau bariolé. L’adaptation au cinéma du réalisateur tchèque Václav Marhoul fait l’objet de nombreuses controverses depuis que certains critiques de cinéma ont quitté la salle pendant le Festival du film de Venise ou ont exprimé leur indignation face à l’odieux cortège d’atrocités. Ils tirent sur le messager. Dans des images monumentales en noir et blanc, Marhoul reflète l’horreur dont les gens sont capables en

On his last legs, a badly wounded young man stumbles into the village of a Christian community that forbids its children from leaving the village and denies the elderly and infirm any care from outside. They reluctantly patch him up, and he integrates into their life of simplicity, devotion, and isolation.

The young members of the community especially become fascinated by his messianic personality. The question of who is fooling whom is left unanswered.

In fact, a frustrating number of questions are left unanswered.

One might defend the refusal to judge or to simplify matter, but the refusal to present any drama is a

••••

documentaire aan om Pulp fiction, Jackie Brown, Kill Bill: vol.

1, Django unchained en Once upon a time in Hollywood te hernemen.

Zo is het toch feest. NIELS RUËLL

•••

FR

EN

temps de guerre, d’intolérance et d’antisémitisme. Et aujourd’hui encore. Dans la tentative résolument esthétique de Marhoul de réaliser un chef-d'œuvre, un enfant juif livré à lui-même erre dans la campagne. Quand il n’est pas pris pour un vampire à cause de ses cheveux noirs et livré aux corbeaux, il voit comment Udo Kier arrache les globes oculaires de son ouvrier et les donne à manger aux chats. Il survit. Ce n’est pas rien. (NR)

serious flaw for this arthouse film that was shelved for two years.

Fortunately, film is more than a story or a discourse on faith, sectarianism, gullibility, and sexual awakening. Cinematographically stunning, pastoral scenes transport you far away from the realities of urban life. In terms of beautiful shots and atmosphere, Good Favour can stand up against The Other Side of Sleep, the well-received film debut by Irish director Rebecca Daly. (NR)

HIGH FIVE ••••

••••

TENET

A GIRL MISSING

•••

•••

SHIRLEY

THE PERSONAL HISTORY OF DAVID COPPERFIELD

Als bijen je beste vrienden zijn.

Quand les abeilles vous aiment.

When bees are your best friends.

Vadertje tijd doet je hoofd tollen.

Quand le temps fait tourner la tête.

Father Time makes your head spin.

Suspense met Japanse signatuur.

Suspense à la japonaise.

Suspense of Japanese manufacture.

Droef verhaal over briljante auteur.

Histoire triste d’une autrice brillante.

A sad story about a brillant writer.

Een kleurenblinde Dickens.

Un Dickens daltonien.

A colour-blind Dickens.

HONEYLAND

•••

31

BRUZZ Select

16 — 22/9

ONDERTITEL EXHIBITION

La côte imaginaire FR

Pour le projet Borderline, le photographe Paul D’Haese a arpenté la côte du nord de la France pour en ramener des clichés d’une grande justesse formelle qui captent toute la poésie diffuse de ces non-lieux qui ont pris possession du paysage.— GILLES BECHET PAUL D’HAESE: BORDERLINE > 24/10, Hangar, www.hangar.art

•••••

Dans Bordeline, Paul D’Haese nous emmène dans un monde vidé de toute présence humaine, comme toujours debout après un cataclysme.

32

Quand on y réfléchit, la plupart des frontières sont invisibles. Et ce sont celles que l’on franchit sans s’en rendre compte. Comme Paul D’Haese qui a arpenté en auto, à vélo et à pied, 350 kilomètres de côte dans le nord de la France, entre

Bray-Dunes et Le Havre. Il s’est promené dans des paysages reconfigurés par des constructions parfois hasardeuses du génie humain sur des terres balayées par les traces du passé avec les vestiges du mur de l’Atlantique et celles plus fragiles du

passage tout récent des migrants. Pourtant dans le regard du photographe, aucune visée documentariste, aucun élément qui permet de localiser les prises de vue.

Dans sa promenade, il nous emmène dans un monde en suspension, vidé de toute présence humaine, comme toujours debout après un cataclysme ou une pandémie.

La seule silhouette humaine qu’il a captée est celle d’un plongeur encaparaçonné dans sa combinaison qui le fait ressembler davantage à une statue qu’à votre voisin de palier. Sa promenade est une ode à la beauté du banal. On y voit des murs aveugles, des

volets baissés comme les paupières d’un dormeur et l’arrière-cour des choses. Rien n’est jamais complètement banal car derrière le regard très formel que le photographe cadre sur le paysage, le hasard surréaliste n’est jamais très loin comme dans ce bateau posé sur l’herbe ou ce tunnel envahi par le sable. La présence opalescente et laiteuse du ciel rend souvent dérisoire l’occupation du paysage par l’homme.

Dans un de ses précédents projets, toujours en cours, Paul D’Haese compose une ville imaginaire à partir d’images prises aux quatre coins de la Belgique. Ici aussi, il compose avec ses 170 clichés une côte imaginaire qu’il a pris soin de présenter sans souci de chronologie, ni de géographie. Ce qui l’intéresse sont les incidences de formes, de volumes architecturaux ou de couleurs entre deux images. La plupart des tirages sont de petite taille, car le photographe souhaitait intégrer l’ensemble des images qu’il a accrochées, bout à bout, à hauteur d’homme comme un regard qui balaie le paysage en cours de promenade. S’il a voulu monter toutes ces images, c’est parce qu’elles se répondent toutes et qu’il en prend peu. Parfois, il peut passer une journée sans prendre le moindre cliché.

Ainsi, l’image de cet arrière de maison et de ce mur blanc comme passés au tipex, ne le satisfaisait pas complètement dans sa première version. Il a alors attendu 12 mois pour revenir dans l’espoir exaucé de retrouver les mêmes conditions de luminosité météorologique. Chez Contretype (> 8/11), Paul D’Haese présente son autre projet, Winks of Tangency où il poursuit son exploration de l’envers du décor de nos paysages urbains et péri-urbains, faits de non lieux où le regard ne peut que rêver à la « vraie vie » qui semble avoir déserté ces écrins vides.

HIGH FIVE JUSTINE BOUGEROL

•••••

Graven in het intieme landschap der herinnering.

Dans l’intime du paysage de la mémoire.

Delving into the intimate landscape of memory. (> 8/11, CENTRALE.lab)

KONRAD LODER

•••••

Materialen en schoonheid vinden een nieuwe vorm.

Matériaux et merveilles réinventent la forme.

Materials and beauty find a new form. (> 18/10, Eleven Steens)

SCRIPTED TRUTHS

•••••

Kunst als openbaring van het onbekende.

L’art comme révélateur de l’inconnu.

Art as a revelation of the unknown. (> 27/9, The Agprognostic Temple)

CAMIEL VAN BREEDAM

••••

BOEKENVERKOOP BOOK SALE / VENTE DE LIVRES

ZO 20.09 - DI 22.09 10:00 - 18:00

De jaarlijkse boekenverkoop van Muntpunt duurt dit jaar maar liefst 3 dagen! Met extra veel cd’s, reisboeken en thrillers.

Alle boeken, dvd’s en cd’s All items / Tous les matériaux €1/€5

5+1

GRATIS

50 collageboeken om vormen te recycleren.

50 livres-collages pour recycler les formes.

50 collage books to recycle shapes. (> 31/1, Bibliotheca Wittockiana)

GAUTHIER HUBERT

••••

Verontrustende en ongrijpbare portretten.

Troublants et fuyants portraits.

Unsettling and elusive portraits. (> 17/10, Irène Laub)

We want more!

NL/ Last van een onstilbare culturele honger? Dan verwijzen je graag door naar bruzz.be/select, waar wij voor jou de rest van de culturele kalender uitspitten met Book Aheads, Last Calls, onze Musts én een handig overzicht per discipline.

FR/ Votre appétit culturel est insatiable ?

Rendez-vous sur bruzz.be/select pour encore plus d’idées de sorties et autres bons plans.

Parmi lesquels Book Aheads, Last Calls, nos Musts et un aperçu pratique par discipline.

EN/ Is your cultural hunger still unstilled? We are happy to refer you to bruzz.be/select, where we offer lots more information about the cultural calendar with Book Aheads, Last Calls, our Musts, and a handy overview per discipline.

X 2018

I 33

BRUZZ Select

16 — 22/9 ONDERTITEL E AT & D R I N K

Komo Bowl: an urban oasis where one can enjoy air, light, and delicious rice bowls.

Bowl therapy EN

A new place in downtown Brussels, Komo Bowl is like a welcome break from the city. Prepared quickly and with the greatest care, the food is healthy and delicious.

— MICHEL VERLINDEN, PHOTO: SASKIA VANDERSTICHELE

KOMO BOWL rue Antoine Dansaertstraat 53 Brussel/Bruxelles, 02-270.16.09, www.komobowl.be, ma/lu/Mo > zo/di/ Su, 10 > 14.30 & 18 > 22.00

••••

We first heard of Komo Bowl on Defacqzstraat/rue Defacqz some time ago. A hit with its mostly young clientele, the place has done extremely well supplying poké bowls, a speciality very much in keeping with the current zeitgeist that revisits the most cosmopolitan cuisine there is: Hawaiian food (which brings together influences from Japan to Portugal, China, Vietnam, and even the US). Unfortunately,

we have not yet had the opportunity to set foot in this popular eatery. The good news is that, in a confirmation of its success, Komo Bowl has just opened a second establishment on rue Antoine Dansaertstraat.

DRIFTWOOD TABLE The space stretches over a long area and has the feel of an urban oasis. From the moment you enter, it feels totally open, thanks to the

fold-out window frames that open onto that well-known artery connecting De Beurs/La Bourse with the canal. In good weather, the design allows the air to circulate for the wellbeing of the customers.

The decor clearly bears the markings of an interior design agency. The space is well thought-out to ensure light and comfort, with an understated elegance. We decided to sit facing the counter where the “bowls”, rice-based dishes, are made fresh. We love the twenty or so wicker lights that produce a soft glow, offsetting the harshness of the technical equipment very nicely. The references to surfing (a light fixture consisting of a surfboard fitted with four spotlights) and to the ocean (a

table made out of driftwood) are also a nice touch. For €13, we ordered a “lunch deal” that hit the spot. It consisted of a “pupu”, an accompaniment of edamame beans, served lukewarm and nicely sprinkled with coarse salt, and a pretty ceramic bowl containing a generous serving. We chose the “Tofu Pipeline” bowl: excellent fried tofu with a crunchy texture. As well as being prepared and served by friendly and relaxed staff, the bowl was delicious, combining glistening-fresh edamame beans, ripe and flavoursome avocado, pomegranate seeds, raw red cabbage, soy sauce, and sesame seeds. The seasoning was excellent, as was the rice, which was sticky but not too much so.

HIGH FIVE

34

MYRO

ROBINET

••••

••••

LE CONTEUR

MANGIAVINO

••••

••••

••••

Sublieme Vietnamese keuken.

Sublime cuisine vietnamienne.

Vietnamese food at its best. (www.hau-restaurant.be)

Fancy Midden-Oosterse cuisine.

Chic cuisine du Moyen-Orient.

Fancy Middle Eastern cuisine. (www.le-conteur.com)

Italiaans zoals in Italië.

L’Italie en V.O. Authentic Italy.

(Facebook: Mangiavino Ristorante)

Een van de beste brunchplekken.

Le brunch sympa du moment.

Great place for brunch. (www.myrorestaurant.be)

Hét terras voor de nazomer.

La terrasse des chaleurs.

The terrasse for hot weather.

(Facebook: Robinet)

HAU

Wake up Brussels

BRUSSEL BLIJFT DRAAIEN EN BRUZZ DRAAIT MEE. Hoe moet het na deÉMISSIONS Corona Crisis verder met onderwijs, cultuur, SPÉCIALES jeugd en sporten mobiliteit? En hoe staat het met Europa?

UITZENDINGEN Vijf weken langLIVE gaat BRUZZ op zoek naar antwoorden.

ELKE VRIJDAG VANAF 13U LIVE VANUIT DE STAD EN OP BRUZZ RADIO (98.8FM), BRUZZ TV EN BRUZZ.BE

11>20.09 GARE MARITIME TOUR & TAXIS

©FRANÇOIS BOUCQ / ÉDITIONS DU LOMBARD (DARGAUD-LOMBARD S.A.) 2020

SPECIALE EDITIE 2020 | EXPO

RESERVEER JE GRATIS TICKET OP

WWW.STRIPFEEST.BRUSSELS

X 2018

BD_BRUZZ_215x142.indd 1

I 35

27-08-20 16:17:09

LE PARC DE BRUXELLES SE FAIT LA VITRINE DES ARTISTES DE LA DIASPORA CONGOLAISE

‘Le public ne connaît aucun de ces artistes’ Bouillonnant, éclectique et en avance sur son temps, l’art contemporain issu de la diaspora congolaise peine pourtant à trouver sa place auprès des collectionneurs, des institutions et du public. Afin de rectifier cette erreur de jugement, la curatrice Anne Wetsi Mpoma et la conceptrice Gia Abrassart font rayonner douze artistes incontournables sur les grilles du Parc de Bruxelles. « Il est temps de sortir des marges. » — SOPHIE SOUKIAS, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE

FR

E

n cette fin d’été, le soleil perce d’une lumière blanche et diffuse les grandes baies vitrées du large espace abritant les ateliers des Café Congo et Wetsi Art Gallery, nichés au premier étage du Studio CityGate à Anderlecht.

L’heure est encore matinale et le calme règne en maître dans les locaux de ce tiers-lieu culturel qui semble vidé de ses occupants.

Dissimulé entre quatre panneaux recouverts de ses toiles fluides et cosmiques, Jean-Pierre Bers Mbalaka aka Bers Grandsinge exécute un tableau fusionnant peinture et photographie au moyen de technologies numériques. Un procédé fascinant laissant apparaître de petites ridules tortueuses, caractéristiques de son œuvre exposée entre Bruxelles et New York, en passant par Paris et Kinshasa. Un travail faisant la part belle aux personnages humains, représentés sous la forme de silhouettes filiformes à la plastique négroïde.

Ici, le portrait d’une femme de profil. « À ce stade-ci, je suis incapable de vous dire comment la toile va évoluer », dit celui qui doit son nom d’artiste à Jean-Michel Basquiat, rencontré dans le Bronx en 1985, en même temps que Kool Koor, alors qu’il tentait sa chance à New-York après des études aux Beaux-Arts de Kinshasa. « J’étais le premier artiste africain avec qui Basquiat faisait connaissance. Comme il était un visionnaire et qu’il savait qu’un jour l’art contemporain africain allait émerger, il m’a

36

I

16 S E P T E M B E R 2 0 2 0

conseillé de me rendre à Bruxelles pour faire connaître cet art en Europe. Le nom Grandsinge fait référence à ce rôle d’éclaireur. Il m’a dit : ‘Tu passeras le message, tu es intelligent, tu es Grandsinge’ ».

Débarqué seul et sans contacts dans la capitale européenne, le jeune artiste atterrit aux Petits Riens à Ixelles (une de ses toiles orne encore le réfectoire de l’association) avant d’être repéré par la galerie Hutse à Jette dont il avait franchi la porte « un peu au hasard ». « À l’époque, on ne connaissait pas du tout l’art contemporain africain en Belgique, on connaissait l’art touristique que les Belges ramenaient du Congo. » Comme l’avait prédit Basquiat, le succès est immédiat et Grandsinge gardera toujours en mémoire un premier vernissage rocambolesque où, alors qu’il était sommé de quitter le territoire, il avait échappé aux mains de la police grâce aux journalistes invités.

Aujourd’hui, c’est dans les locaux du Café Congo et de la Wetsi Art Gallery que le peintre a installé son atelier. Aux côtés de onze autres artistes, parmi lesquels Odette Watshini Messager, Lisette Lombé, Mufuki Mukuna ou encore Naomi Waku, deux de ses toiles reproduites en grand format s’apprêtent à tapisser les grilles du Parc de Bruxelles à l’occasion d’une exposition au concept inédit : Arts Congo Eza, dont le vernissage accueillera une performance de

l’artiste afrofuturiste Precy Numbi. Derrière l’initiative, deux femmes bruxelloises du XXIe siècle. Anne Wetsi Mpoma, curatrice et directrice de la Wetsi Art Gallery, une galerie destinée à valoriser la créativité et le savoir-faire d’artistes de talent principalement issu.es du monde Noir. Et Gia Abrassart, journaliste et porteuse du projet Café Congo, tiers-lieu culturel se voulant le témoin de la vitalité artistique de la diaspora congolaise, dont l’antenne (Ginger G x Malaïka Coffee Boutique - Art - Brocante) vient tout juste d’ouvrir dans les Marolles. Rencontre.

Arts Congo Eza : « les arts du Congo existent ». Ce qui devrait résonner comme une évidence n’en est pas une.

ANNE WETSI MPOMA : Que le public soit familiarisé ou non avec l’art contemporain, je suis quasiment certaine qu’il ne connaît aucun nom des artistes qui sont présentés dans notre exposition. Y compris un grand nom comme Bers Grandsinge qui est actif depuis des années, qui travaille avec les galeries et dont les tableaux sont entrés dans certaines grandes collections. S’il est vrai que le grand public ne peut pas citer beaucoup de noms d’artistes contemporains en général, quand on parle d’artistes congolais ou afrodescendants, c’est encore pire. Et en matière de femmes artistes afrodescendantes, les gens sont même étonnés qu’il en existe.

BRUZZ | INTERVIEW Au premier étage du Studio CityGate à Anderlecht, Gia Abrassart (à gauche) et Anne Wetsi Mpoma travaillent à sortir de l’ombre les artistes noir.e.s de la diaspora. «Ils continuent d’être dévalorisés par la culture dominante.»

37

BRUZZ | INTERVIEW

LE PARC DE BRUXELLES SE FAIT LA VITRINE DES ARTISTES DE LA DIASPORA CONGOLAISE

Vous avez fait le choix d’une exposition gratuite, en plein air et au cœur de Bruxelles. Votre public cible n’est rien de moins que tou.te.s les Bruxellois.es ?

Smet (Secrétaire d’État à la Région bruxelloise, NDLR) pour la réalisation de cette exposition y participe et nous lui en sommes reconnaissantes.

GIA ABRASSART : Le Parc de Bruxelles est une grande référence et pouvoir bénéficier d’une partie de ses grilles constitue une étape significative pour nous. C’est super de pouvoir exposer au Café Congo et à la Wetsi Art Gallery mais on reste quand même en marge de la centralité. Il est important de pouvoir sortir des marges pour mieux faire rayonner les artistes. Aujourd’hui, on parle du Congo mais la prochaine étape serait de pouvoir imaginer une Biennale ouverte à d’autres diasporas.

MPOMA : L’objectif, c’est un meilleur vivre ensemble. On veut faire rayonner toutes ces cultures-là parce qu’elles ont été dévalorisées et continuent de l’être dans la culture dominante, mais toujours dans l’idée de tendre à un meilleur équilibre. C’est très important de montrer aux jeunes de la diaspora qu’il y a des artistes comme eux qui parlent de leur intimité et de leur vie personnelle. Une artiste comme Odette Watshini Messager expose son histoire familiale la plus intime. Je pense que pour des jeunes afrodescendants ou racisés qui vont voir ces œuvres, c’est aussi une possibilité de se projeter dans l’avenir.

Si on n’a jamais vu d’artistes noir.e.s, on ne sait pas que ça existe et on ne sait pas que c’est possible. Ça fait partie du processus un peu guérisseur dont on a besoin aujourd’hui dans nos sociétés. Le coup de pouce financier de Pascal

Dans votre exposition consacrée aux artistes belges de la diaspora congolaise, vous prenez le parti de ne pas montrer des œuvres d’artistes ayant déjà acquis une notoriété auprès du grand public et des institutions tels que Sammy Baloji ou Aimé Mpané.

MPOMA : On aurait pu choisir la facilité et mettre des Sammy Baloji ou Aimé Mpané qui méritent aussi davantage de visibilité. Mais on voulait aussi montrer qu’au-delà de ces artistes connus du grand public, il y a aussi tout un vivier bruxellois, une scène très active qui a beaucoup de choses à

« Si on n’a jamais vu d’artistes noir.e.s, on ne sait pas que ça existe et on ne sait pas que c’est possible » ANNE WETSI MPOMA Directrice de la Wetsi Art Gallery

dire, à montrer, à partager.

ABRASSART : Il s’agit d’artistes belges, essentielle-

ment bruxellois, qui ont pratiquement fait toutes leurs études dans des écoles d’art ici à Bruxelles mais qu’on a tendance à renvoyer à leur altérité.

En plus de la précarité pécuniaire, ils ont également l’impression d’être abandonnés par le milieu de l’art et le covid n’aide en rien à ce niveau-là.

L’artiste multidisciplinaire belge d’origine congolaise Baloji parle parfois de sa musique en disant qu’elle est « trop blanche pour les noirs et trop noire pour les blancs. » Est-ce un constat qui peut s’appliquer plus largement aux œuvres des artistes noir.e.s issu.e.s de la diaspora ?

MPOMA : Tout à fait. Il y a une partie du monde de l’art contemporain qui voudrait assigner l’art contemporain africain à quelque chose de spécifique. On projette sur cet art des attentes d’authenticité et de brutalité, on attend des artistes une forme d’originalité qui répondrait à une « créativité africaine ». Lorsque Picasso s’inspire des arts non-européens dans son travail, on y voit du génie et on ne pense pas à mentionner ses influences, alors qu’on ne verra que ces mêmes influences chez un.e artiste européen.ne noir.e. On ne parlera que de l’africanité de son travail et on livrera une lecture de son art en fonction de ses racines.

Comment ces assignations agissent-elles sur l’intégration des artistes afrodescendants dans les circuits de l’art contemporain ?

MPOMA : C’est problématique parce que si on ne répond pas à ces injonctions, on court le risque d’être mis de côté. Récemment, j’avais proposé le travail d’une artiste afrodescendante à un musée et on m’a répondu : « Ça n’est pas du tout ce que l’on cherche. On cherche de l’originalité, de la créativité africaine. Ce qu’elle fait pourrait être le travail d’une blanche, donc on n’en veut pas ».

ABRASSART : Quand des collectionneurs viennent faire un tour à Café Congo, ça les emmerde de devoir payer 1000 euros pour une œuvre qui vaut ses 1000 euros. Ils préfèrent aller chercher de l’art sur le Continent qui est beaucoup plus accessible. Voilà pourquoi Café Congo et la Wetsi Gallery essaient d’acheter des œuvres directement aux artistes pour mettre sur pied une collection qui pourrait circuler dans le monde et augmenter la cote des artistes. On se retrouve confrontées à des collectionneurs qui ont beaucoup d’argent mais qui refusent d’investir dans la diaspora.

Parce qu’ils ont leur idée de ce qu’est l’art noir, l’art africain. Les artistes qui ont le plus de succès en Belgique, sont les artistes qui viennent de Kinshasa mais qui sont en résidence ici.

Parmi les œuvres exposées au Parc de Bruxelles: les songes intimistes d’Odette Watshini Messager (à gauche) et les silhouettes solitaires du peintre à fleur de peau Mufuki Mukuna.

38

I

16 S E P T E M B E R 2 0 2 0

Ce phénomène explique-t-il en partie l’engouement des milieux médiatiques et artistiques belges autour de l’artiste afrofuturiste Precy Numbi – associé à Café Congo et repris dans l’exposition Arts Congo Eza – travaillant à partir d’objets recyclés et déclassés?

MPOMA : Precy est un artiste de très grande qualité. Mais oui, effectivement, je perçois un certain enthousiasme pour le travail de Precy de la part d’un public belge, blanc essentiellement, parce que Precy rentre complètement dans cette catégorie de l’art contemporain africain. Il vient du Continent, il rassure parce qu’il est conscient d’être un étranger ici.

ABRASSART : Cela étant dit, même si Precy est reconnu et qu’il vient de recevoir un atelier à Ixelles, il ne vend pas pour autant. Ce qui est quand même sa grande frustration.

Même pour un artiste comme Bayunga Kiakeula qui fait des œuvres magistrales, ça reste difficile pour les différents publics de mettre la main au portefeuille pour l’art diasporique.

ZE BESTAAN, DE DIASPORAKUNSTENAARS

Si les artistes belges d’origine congolaise peinent à trouver leur place dans le circuit des collectionneurs, qu’en est-il pour les institutions d’art ?

MPOMA : C’est-à-dire qu’une institution qui va exposer des afrodescendants, il n’y en a pas.

ABRASSART : Les curatrices noires Après avoir reçu son nom d’artiste de la part de Jean-Michel Basquiat en 1985 à New sont de l’étranger et les artistes York, Bers Grandsinge s’envole pour Bruxelles pour y faire connaître l’art contemporain noir.e.s sont de l’étranger à congolais. Il a depuis installé son atelier aux Wetsi Art Gallery et Café Congo. l’exception de Sandrine Colard au Wiels mais dont le travail est en lien avec Lubumbashi, donc ça reste le Continent. De l’art diasporique avec une curatrice d’ici, ça n’existe pas. Parce que ça artiste noir.e de Belgique au Wiels ! ». fait peur. Parce que les artistes de la diaspora MPOMA : Les solos sont très rares. Aimé Mpané a congolaise pourraient avoir des sursauts de reveneu un solo à la Louvière, Modé Muntu à Liège et Otobong Nkanga (Belgian Art Prize 2017, NDLR) dication à travers leurs œuvres. Mais comment à Anvers. C’est bien mais il ne faut pas s’arrêter voulez-vous qu’il en soit autrement puisque le au symbolique, derrière, il y a le structurel. C’est passé colonial n’est même pas traité en Belgique. notre travail et notre devoir d’amener des MPOMA : Sans parler du fait que devenir une propositions pour rendre ce mélange possible à personne qui s’exprime au niveau de la culture, travers des expositions au Parc de Bruxelles, des c’est, symboliquement, devenir quelqu’un qui a le propositions de collaboration avec des institutions pouvoir de dire ce qui est acceptable et inaccepet en continuant à écrire. table. Donc c’est carrément sortir de sa position de noir et d’Africain. Mais les choses sont en train ABRASSART : Pour arriver à cette force et cette de changer. Récemment dans un article, Gia disait autonomie aujourd’hui, il a fallu déconstruire nos qu’il n’y avait pas une seule directrice de centre attentes par rapport aux institutions. On attendait culturel noire en Belgique, entre-temps Melat de la reconnaissance, d’être engagées ou Ngussie a été nommée au Beursschouwburg. De davantage intégrées dans le processus de mon côté, je dis dans l’ouvrage collectif Being conception d’un événement ou d’une exposition, Imposed Upon (sorti en juillet de cette année, et pas juste en bout de chemin. On ne veut pas NDLR) qu’il n’y a pas d’artistes de la diaspora qui que les futures générations aient à vivre cela. entrent en résidence au Wiels et depuis Sandra Aujourd’hui, les règles du jeu sont en train de Heremans a été sélectionnée pour une résidence à changer, notre savoir-faire est reconnu et les partir de janvier 2021. Les choses avancent, bailleurs de fonds viennent nous voir. C’est un même s’il faut rester vigilantes. peu la technique du pied dans la porte et il n’y a plus de retour possible.

Anne Wetsi Mpoma, dans le livre Being Imposed Upon, vous formulez également le souhait de voir un jour de votre vivant « une exposition solo d’un.e

Ze is bruisend, eclectisch en haar tijd vooruit, en toch vindt de hedendaagse kunst die voortkomt uit de Congolese diaspora maar moeilijk een plaatsje in privécollecties, in instituten en in het hart van het publiek. Daarom hebben curator Anne Wetsi Mpoma en ontwerper Gia Abrassart de expo Arts Congo Eza bedacht. Ze hingen het werk van twaalf topkunstenaars (Bers Grandsinge, Odette Watshini Messager, Lisette Lombé…) op aan de omheining van het Warandepark. “Als je nooit werk van zwarte kunstenaars hebt gezien, weet je niet dat het bestaat, of zelfs dat het kan bestaan,” zegt Anne Wetsi Mpoma, die als galeriehouder licht wil werpen op kunstenaars “die nog steeds niet naar waarde worden geschat door de dominante cultuur.” “Het is tijd om uit de marge te komen,” zegt Gia Abrassart, bezieler van Café Congo. “De kunstenaars die wij tonen zijn Brusselaars.

Ze komen van onze kunstscholen, maar we hebben de neiging om steeds te focussen op hun anderszijn. Naast de financiële onzekerheid, hebben ze ook de indruk dat de kunstwereld hen negeert.”

NL

ARTS CONGO EZA 17 > 27/9, Parc royal de Bruxelles, Facebook: Expo Arts Congo Eza

THEY EXIST, THE DIASPORA ARTISTS It is vibrant, eclectic, and ahead of its time, and yet the contemporary art of the Congolese diaspora has great difficulty finding a place in private collections, in institutions, and in the heart of the general public. That is why curator Anne Wetsi Mpoma and designer Gia Abrassart are organizing the exhibition “Arts Congo Eza”. They have hung the work of twelve leading artists (Bers Grandsinge, Odette Watshini Messager, Lisette Lombé…) along the fence of the Parc de Bruxelles. “If you have never seen work by black artists, you don’t know that it exists, or even that it can exist,” says Anne Wetsi Mpoma, who as a gallery holder wants to showcase artists “who continue to be undervalued by the dominant culture.” “It is time to come out of the margins,” says Gia Abrassart, the driving force behind Café Congo. “The artists we are showing are from Brussels. They are graduates of our art academies but we have a tendency to focus on their otherness. In addition to financial insecurity, they also have the impression that the art world ignores them.”

EN

16 S E P T E M B E R 2 0 2 0

I 39

Big City

We gaan met z’n allen de geschiedenisboeken in. Het coronavirus maakt van 2020 het jaar van de pandemie.

Maar het is niet de eerste keer dat we collectief met zowat de hele wereld een onzichtbare strijd moeten leveren. Zo wordt het jaar 1918 getekend door het einde van de Eerste Wereldoorlog, maar is het ook het jaar dat de bevolking over de continenten heen geconfronteerd wordt met de Spaanse griep. Het virus waar dokters destijds geen raad mee wisten, heeft miljoenen slachtoffers gemaakt. Het woedde in drie golven. In België was er een eerste golf in de zomer van 1918, een tweede en meest dodelijke golf in de herfst, en een laatste piek in de winter van 1919.

Eenduidige cijfers zijn er niet, maar wereldwijd zouden tussen de 50 en 100 miljoen mensen gestorven zijn tijdens deze pandemie. In België vielen meer dan 200.000 doden.

Het virus kreeg een verwijzing naar Spanje, omdat het een van de eerste landen in Europa was die berichtten over het probleem. Spanje was tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal, waardoor de pers niet gecensureerd was. Dat was in België door de bezetting wel het geval, wat maakt dat de informatie over de impact van het virus op ons land schaars is. Maar niet alleen de censuur speelde een rol. Om het volk te behoeden voor nog meer slecht nieuws na vier jaar oorlog, was de berichtgeving over de ziekte eerder mild. Het einde van de oorlog eiste zo goed als alle aandacht op en daarnaast hielden dokters sterk vast aan hun beroepsgeheim, waardoor het moeilijk was om exacte cijfers bij te houden over de doodsoorzaken. Ook wisten medici niet goed hoe ze de ziekte konden bestrijden en de slachtoffers konden verzorgen.

Net zoals tijdens de pandemie

Hoe maakte Brussel de Spaanse griep door, zowat honderd jaar geleden?

BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM

Ook tijdens de Spaanse griep werden mondmaskers gedragen. Hier in San Francisco bij de viering van het einde van de Eerste Wereldoorlog. © PHOTONEWS

vandaag, zou quarantaine een mogelijkheid geweest zijn om de verspreiding van het virus tegen te gaan, maar de oorlog maakte dat zo goed als onmogelijk. Anders dan bij voorgaande virussen stierven veel jongvolwassen aan de gevolgen van de ziekte, zo maakte de ziekte veel slachtoffers onder jonge soldaten aan het front.

Aan het einde van de oorlog kwamen grote vluchtelingenstromen op gang en ook die zouden een rol hebben gespeeld in de verspreiding van het virus.

Ook in Brussel migreerden er mensen uit verschillende hoeken: uit het noorden van Frankrijk of uit dorpen elders in het land omdat ze verdreven werden door de laatste offensieven in de oorlog.

“Brussel telde toen om en bij de 700.000 inwoners, onder wie mogelijk 100.000 vluchtelingen,” vertelt Chantal Kesteloot, historica van het Rijksarchief.

“Ze werden ervan verdacht het virus naar de stad te brengen.

De hoogste piek van het virus viel in Brussel in oktober en november 1918, toen de oorlog

ten einde liep en heel wat mensen naar de hoofdstad trokken. Ook de soldaten die zich over Europa verspreidden, maakten dat het virus zich verder kon verspreiden.”

Exacte cijfers van het aantal doden van de Spaanse griep in Brussel zijn niet meteen te vinden. Wel kan de impact van het virus geïllustreerd worden aan de hand van de sterftecijfers in een specifiek ziekenhuis.

Tijdens de tweede piek van het virus in de herfst vielen er in het ziekenhuis Sint-Jan 270 doden.

Twee keer zoveel als dezelfde periode een jaar eerder en bijna vier keer zoveel als in die periode een jaar later. Ook de leeftijd van de overledenen is opvallend. Meer dan de helft zijn jongvolwassenen tussen 20 en 40 jaar oud, niet toevallig de groep die het zwaarst getroffen werd door het virus. In de Gazet van Brussel lezen we dat er die tijd ook voorzorgsmaatregelen getroffen werden. Zo werden de riolen extra ontsmet, werd beddengoed uit ziekenhuizen verbrand en waren er toezichthouders in de schouwburgen, zodat de mensen niet te dicht bij elkaar zaten. Maar al bij al kan gesteld worden dat de gevolgen van het virus op dat moment in het algemeen onderschat en onderbelicht werden. Het is pas in recent onderzoek dat duidelijk wordt wat de impact geweest is.

Honderd jaar later valt de vergelijking weleens met de pandemie die we nu moeten trotseren. Al zullen de geschiedenisboeken over dit virus ongetwijfeld een pak dikker zijn.

BRUZZ | BIG CITY

STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE

— LUANA DIFFICILE

VOLGENDE WEEK Wat is er geworden van de gebouwen van de voormalige Citroën-autofabriek in Vorst?

Lees en bekijk de antwoorden op de Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity 16 SEPTEMBER 2020

I 41

EINDELIJK, EEN LEKKER DIK BOEK OVER DE LEGENDARISCHE PORNOCINEMA ABC

BRUZZ | PORTRET

Binnengluren in het prikkelpaleis

Met slogans als “Elk uur striptease op de scène!” en “PAS DE K.7. Voyez la différence!” promootte Cinema ABC tot 2013 zijn unieke aanbod van live striptease en vintage porno op pellicule.

Voor erfgoeduitgeverij CFC traceerde cultspecialist Jimmy Pantera het turbulente veertigjarige bestaan van de bioscoop vlak bij Rogier.

Porno als Brussels erfgoed: faut le faire! — GERD HENDRICKX

42

I

16 S E P T E M B E R 2 0 2 0

F

lashback naar april 2014: zowel Terzake bij de VRT als het journaal van de RTBF pakken uit met… porno! De crowdfunding opgezet om de laatste sekscinema van Brussel te redden, belandt in een ware mediahype. In zes weken tijd wordt 60.000 euro opgehaald.

Initiatiefnemers zijn leden van Cinema Nova en het Offscreen Film Festival. Zij vormen samen de stichting Cineact met als doel een culturele herbestemming te geven aan Cinema ABC. In de zomer van 2013 sloot die in alle stilte toen de eigenaar, de 96-jarige George Scott, beter bekend als Monsieur Scott, met pensioen ging.

Nova heeft bij ABC eerder al een schat van 600 vintage pornofilms op pellicule ontdekt en die samen met het waardevolle publiciteitsarchief kunnen aankopen. Monsieur Scott is gecharmeerd door de jonge cinefiele wolven en stemt mondeling in met het verhuren voor een jaar van zijn voormalige prikkelpaleis. Maar dan slaat het noodlot toe: de oude man wordt ziek en overlijdt niet veel later. Zijn zoon negeert de mondelinge huurovereenkomst en verkoopt het pand aan vastgoedmaatschappij Stephano Immo.

Volgt een jarenlange juridische strijd, waarbij Cineact in mei 2017 de duimen moet leggen.

Ondertussen is Stephano Immo, zonder de uitspraak van de rechtszaak af te wachten, overgegaan tot het verwijderen van de volledige inboedel van Cinema ABC, waarbij de waardevolle projectoren en een groot deel van de administratie vernietigd zijn. Slechts een handvol documenten kan worden gered. Afgezien van een succesvolle ABC-hommage door Offscreen in 2015, blijft het daarna stil rond de ooit zo spraakmakende sekscinema.

Flashback naar 30 november 1972. Op een steenworp van het Rogierplein opent aan de Adolf Maxlaan 147-149 een bioscoop met een prachtige neonluifel naar Amerikaans model en erboven de gigantische lichtletters “ABC”. De nieuwe zaak zal in korte tijd uitgroeien tot het vlaggenschip van een waar porno-imperium met naast Le Paris en Américain in Brussel, ook ABC-filialen in Antwerpen, Gent, Oostende en Luik. Aan het roer van die love boat-formatie staat de enigmatische Monsieur Scott. Pantera ontdekte dat hij van joods-Georgische origine was en als kind naar de VS emigreerde. Wereldoorlog II bracht hem als GI terug naar Europa, waarna hij zich in 1948 in Brussel vestigde en in de bioscoopsector belandde.

George Scott was extreem discreet. Niemand is er ooit in geslaagd om hem te interviewen, Pantera heeft hem zelfs nooit gezien. Het getuigt dan ook van veel gevoel voor mise-en-scène dat

“Mijn eerste stap in de stock van Cinema ABC ervaarde ik als een bezoek aan een waar pornomuseum.

Totale waanzin!”

JIMMY PANTERA Underground- en cultconnaisseur

© FONDS ABC-CINEMA NOVA

LOVE BOAT Enter Jimmy Pantera, graficus en docent aan de Brusselse kunstschool ESA Le 75, maar bovenal connaisseur van subculturen zoals de Mexicaanse catch lucha libre – vandaar zijn artiestennaam – de Hell’s Angels en de pornosector. Zelf zette hij in 2008 voor het eerst voet in Cinema ABC. Hij raakte bevriend met een stripteaseuse en kreeg op een avond na sluitingstijd stiekem een rondleiding.

Wat hij toen ontdekte, kan hij enkel beschrijven met “de la folie!” “Verspreid over vier etages was elk denkbaar plekje gebruikt voor het stockeren van filmblikken, foto’s en posters. Ik was beland in een waar pornomuseum en besefte dat ik een waanzinnig verhaal in handen had.” Sindsdien droomde Pantera ervan om ooit de geschiedenis van ABC te kunnen optekenen, wetende dat een dergelijke publicatie gericht op een beperkt publiek een groot financieel risico inhoudt.

Maar de tijden veranderen: terwijl Isabel Biver in Cinémas de Bruxelles. Portraits et destins – haar verder uitstekende studie uit 2009 – met geen woord rept over ABC, krijgt diezelfde bioscoop vandaag bij dezelfde uitgever een heuse monografie. Cinéma ABC. La nécropole du porno verschijnt bij CFC Éditions, de Brusselse uitgeverij gespecialiseerd in erfgoed, binnen de reeks ‘Lieux de mémoire’. Een pornocinema als een plek om nooit te vergeten? Dat vraagt om enige toelichting.

de auteur pas op de allerlaatste pagina van zijn boek het paspoort van Scott onthult. We maken er kennis met een zestiger, type Britse gentleman, in kostuum met foulard en verzorgde snor. Scott mag dan zijn leven lang vieze filmpjes vertoond hebben, “hij was geen pimp”, aldus Pantera.

VLESELIJKE ACROBATIEËN Een andere onthulling in het boek is de betekenis van de nogal banale naam van de bioscoop: ABC blijkt te staan voor ‘Art Beauté Confort’. Voor een pornocinema klinkt dat lachwekkend, maar Scotts naïeve marketingconcept dekt wel degelijk de lading.

Als programmator had Monsieur Scott beslist een artistieke visie. Hij opende de ABC in 1972, het jaar dat de kaskraker Deep throat het decennium van de ‘porno chic’ inluidde: kwaliteitsporno gedraaid op pellicule met een aanzienlijk budget door regisseurs en acteurs met artistieke ambities. Volledig in die geest serveerde Scott de kunstig in beeld gebrachte vleselijke acrobatieën van sterren als Brigitte Lahaie, Marilyn Chambers en Ron Jeremy. Al bleef hij ook een gewiekste zakenman die evengoed meesurfte op de immens populaire maar beslist minder kunstzinnige golf van de Duitse lederhosenseksfilms.

Wanneer in de jaren 1980 video zijn intrede doet en porno chic plaats moet ruimen voor 16 S E P T E M B E R 2 0 2 0

I 43

EINDELIJK, EEN LEKKER DIK BOEK OVER DE LEGENDARISCHE PORNOCINEMA ABC

© FONDS ABC-CINEMA NOVA

Uit de fenomenale feminatheek van ABC: een typische foto en artisanale pancarte uit de vitrine van de cinema.

Eigenaar Monsieur Scott ontving ook massa’s spontane sollicitaties van strippers en zelfs stripkoppels in de meest geschifte outfits, zoals van dit sportieve duo.

BRUZZ | PORTRET

goedkoop, snel geschoten vertier, maakt Scott een radicale keuze. Terwijl sekscinema’s massaal de boeken sluiten als gevolg van de toenemende pornoconsumptie op VHS in de huiskamer en de overlevende zalen overschakelen op videoprojectie, blijft de eigenzinnige Amerikaan vasthouden aan kwaliteitsvolle pelliculeprojectie. De ABC zal dat blijven doen tot aan de sluiting en adverteert dat ook aan de kassa: “No video tapes! See the real thing!” Scott kon zich die houding permitteren omdat hij tegelijk distributeur was en ongelimiteerd kon putten uit zijn eigen filmstock. Die seventiesfilms waren na verloop van tijd uiteraard gedateerd, en precies dat anachronisme heeft sterk bijgedragen tot de cultreputatie van ABC.

WATCHING YOU WATCHING ME Maar wat de ABC pas echt uniek maakte, was de beauté live onstage: van elf uur ’s morgens tot elf uur ’s avonds werd de filmvertoning om het uur abrupt onderbroken voor een act op het podium. De strippers kregen daarbij artistieke carte blanche.

Scott had slechts twee eisen: ze moesten kunnen dansen en mochten hun schaamhaar niet scheren zodat het in sync was met de seventiesbeharing on screen. Strippers herinneren zich hun baas als een correcte werkgever die royaal (in het zwart) betaalde en zelfs logies aanbood op de bovenste etage van de cinema. Het leverde Scott een reputatie op tot in het buitenland, getuige de massa spontane sollicitaties met bijbehorende foto’s, ook van stripkoppels in de meest waanzinnige outfits.

Al dat moois werd op de gevel gepromoot middels met de hand geschilderde panelen en pancartes in kalligrafisch schrift met boodschappen als “Ici les plus belles filles du monde!”

Hiervoor deed Scott een beroep op anonieme ‘lettristen’, maar ook op Ray Elseviers, Belgiës grootste filmposterschilder, en Edmond Jamoulle, die in 1992 het iconische paneel met het oog en de benen leverde nadat het neon en de letters “ABC” van de gevel verwijderd waren.

44

I

16 S E P T E M B E R 2 0 2 0

De ‘c’ van ‘Confort’ kunnen wij enkel ironisch interpreteren. We weten dat de inrichting altijd sober is geweest met kale muren. De laatste twee decennia was het zelfs extreem onhygiënisch in de zaal: de vloer plakte, lag bezaaid met bierblikjes en gebruikte papieren zakdoekjes, de zetels waren vies en versleten. Volgens een voormalige projectionist hing er “een penetrante geur van zweet vermengd met javel en sperma.”

Wie kwam er over die plakkerige vloer? De toeschouwers beseften het wellicht niet, maar terwijl ze zich vergaapten aan film en striptease, werden zij op hun beurt geobserveerd. Uit getuigenissen van de strippers blijkt de samenstelling van het publiek een pak diverser dan je zou verwachten. Uiteraard zaten op de eerste rijen de heteroheren met openstaande gulp en ritmisch bewegende rechterarm. Heel wat vaste klanten hadden een favoriete stripper en overstelpten die met cadeaus als pralines, parfums en bloemen.

De projectiecabine werd daardoor vrijwel permanent opgefleurd met een boeket.

Sommige klanten gingen zo ver in hun aanbidding dat ze hun idool na de diensturen gingen stalken. Maar ook in huis loerde het gevaar om elke hoek. Het schaarsverlichte parcours tussen de logeerkamer op de vierde

etage en het podium bood mannen met slechte intenties royaal de kans om de strippers in een hinderlaag te lokken. Totaal niet bedreigend waren dan weer de avontuurlijk ingestelde cinefielen en de al even avontuurlijk ingestelde homo’s in het publiek. Die laatsten gebruikten de toiletten op de tweede etage, die toepasselijk betegeld waren in vagevuuroranje, als rendez-vousplek voor anonieme seks.

Met zijn verkenning van een nagenoeg onbekende subcultuur en de bijbehorende visuele tour de force, rijkelijk gestoffeerd dankzij het door Cinema Nova beheerde ABC-fonds, levert Jimmy Pantera pionierswerk af. Dit boek is een must voor iedereen met een zwak voor melancholische levensverhalen en filmgeschiedenis in de marge.

Het zou mooi zijn als stadsgidsen nu vaker halt hielden voor wat er rest van Cinema ABC, die zeven jaar na de sluiting nog geen herbestemming kreeg. Wij hopen ook dat dit boek Nova zal aansporen om de ABC-filmcollectie meer te ontsluiten. Zodat ABC opnieuw een plek krijgt in het geheugen van de Brusselaars, opnieuw een lieu de mémoire wordt.

JIMMY PANTERA: CINÉMA ABC Boekpresentatie: 17/9, 18.00, www.maisoncfc.be ABC-dag, 19/9, 15.00, www.nova-cinema.org

UN LIVRE SUR LE LÉGENDAIRE CINÉMA PORNO ABC De 1972 à 2013, le Cinéma ABC au cœur de Bruxelles offrait une combinaison jamais vue de strip-tease en direct et de projections de porno vintage sur pellicule. Jimmy Pantera, connaisseur culte et underground, a plongé dans les fabuleuses archives de l’ABC, gérées par le Cinéma Nova, et a reconstruit l’histoire passionnante et mélancolique du cinéma, de son propriétaire énigmatique, du personnel et des visiteurs, pour CFC Editions.

FR

A BIG BOOK ABOUT THE LEGENDARY PORN CINEMA ABC From 1972 until 2013, Cinema ABC in the heart of Brussels offered the unique combination of live striptease with screenings of vintage pornography on film. For CFC Éditions, the cult and underground connoisseur Jimmy Pantera dived into the fabled ABC archive that is currently managed by Cinema Nova and reconstructed the exciting and melancholy story of the cinema, its enigmatic owner, its staff, and its clientele.

EN

LUCKAS VANDER TAELEN WORDT TALKSHOWHOST BIJ BRUZZ

‘Ik had een verfranste Vlaming kunnen zijn’ Luckas Vander Taelen neemt geen blad voor de mond. Nooit gedaan. Hij ontpopte zich zo de laatste jaren tot een opiniemaker die Brussel op een genadeloze manier fileert. “Dat ik daarmee de Brusselbashers in de kaart speel, daar trek ik me niet veel van aan. Wat fout gaat in deze stad moeten we durven te zeggen.”

— STEVEN VAN GARSSE, FOTO IVAN PUT

V BRUZZ | INTERVIEW

laamsgezind en vrijzinnig, maar ook met veel sympathie voor het ecologische en liberale gedachtegoed. Als Vander Taelen een standpunt inneemt, leidt dat bij progressief links vaak tot een ongemakkelijk gevoel. Vander Taelen is niet in een vakje te stoppen, zelfs al was hij tussen 1999 en 2014 politicus voor Groen.

Hij zal zijn kritiek nu ook rechtstreeks voor de voeten van de politici en andere beleidsmakers kunnen gooien. Vanaf donderdag is hij host van A La Carte, het praatprogramma bij BRUZZ. “We nodigen telkens één gast uit. Het zal altijd over Brussel gaan. Maar de gasten moeten daarom niet in Brussel wonen. Politici leggen we op de rooster. Maar het kunnen ook mensen zijn uit de culturele wereld.

Met hen gaan we het gesprek aan over de stad.”

Hoe kijkt u naar de federale regeringsvorming?

LUCKAS VANDER TAELEN: Wat me

opvalt is dat er weinig verschenen is in de Vlaamse pers over de communautaire voorstellen van Egbert Lachaert (Open VLD). Hij wil de tweetaligheid van dienst invoeren in de Brusselse gemeentebesturen, de vicegouverneur laten verdwijnen.

Dat zijn geen rooskleurige vooruitzichten voor de Nederlandstalige Brusselaars.

Het is wellicht het cadeautje voor de Franstaligen. In ruil zouden ze dan, zo lijkt het, een eengemaakte politie moeten slikken.

VANDER TAELEN: Dat is een gevaarlijk voorstel. Politiezones fuseren en de 46

I

16 SEPTEMBER 2020

macht van de burgemeesters laten bestaan is onzinnig. Het lijkt een heruitgave van de splitsing van BHV. De Vlamingen hebben daar zwaar op ingezet, maar voor de Vlaamse Brusselaars hebben ze niets in de wacht kunnen slepen. Eerder integendeel.

Kijk, ik ben ook voor een eengemaakte politie in Brussel, maar de tweetaligheid van dienst invoeren in Brusselse gemeenten, komt eigenlijk neer op het Nederlandstalige loket van Roger Nols (oud FDF-burgemeester van Schaarbeek, red.), waar we als Vlamingen zo tegen gevochten hebben. Je moet al een goed geïnformeerde Brusselaar zijn om dat goed aan te voelen. Ik heb niet de indruk dat er aan de federale onderhandelingstafel dat besef is.

Als we dan toch een strijd willen voeren in Brussel, dan moet het die van de hervorming van de lokale besturen zijn. Je moet de negentien gemeenten niet afschaffen. Maar ze zouden ondergeschikt moeten zijn aan de minister-president. Zoals in Parijs.

Zodat de burgemeesters niet meer kunnen blokkeren. Je moet dan natuurlijk wel een minister-president hebben die op iets trekt.

(Lachje) Het is een pervers politiek systeem in Brussel dat een slagkrachtig stedelijk beleid in de weg staat: raak je in de oppositie in het Gewest, dan kan je nog altijd als burgemeester overleven. Je kan je profileren. Stokken in de wielen steken. Franstaligen weten dat ook, maar als je dat als Vlaming zegt, word je in het kamp van de nationalisten gezet.

In het vernieuwde A LA CARTE nodigt Luckas Vander Taelen elke week de m/v/x uit die mee het nieuws heeft bepaald.

Elke donderdag na BRUZZ 24 Online via bruzz.be

Hoe Vlaamsgezind bent u eigenlijk?

Uw leefwereld is vooral Franstalig.

VANDER TAELEN: Klopt. Ik had een verfranste Vlaming kunnen zijn.

Mijn vrouw is van Namen. Ik heb in het begin van mijn carrière in een volledig Franstalige werkomgeving gewerkt. Ik lees Le Soir elke dag. En omdat ik zelf niet bijzonder sociaal ben en mijn vrouw veel vrienden heeft, beweeg ik me dus voornamelijk in het sociale netwerk van mijn vrouw. En dat is zeer Franstalig.

Dat heeft één enorm voordeel: ik kén ze. Ik ken mijn pappenheimers.

Franstaligen beseffen het soms niet, maar ze zijn heel imperialistisch. Ze komen ergens en ze spreken Frans.

Ik ken ook de geschiedenis. Ik weet heel goed hoe de verfransing werkt.

De verfransing in Brussel na de Tweede Wereldoorlog is indrukwekkend. Het choqueert me nog altijd.

Voor veel Vlaamse Brusselaars speelt dat toch niet meer? Ze wonen hier graag, met al die talen rondom hen …

VANDER TAELEN: Dat is op zich goed. Maar je mag de geschiedenis niet vergeten. Wat Vlamingen in Brussel hebben meegemaakt tussen 1950 en 1970, dat was niet om te lachen. Vandaag is er wel meer respect bij Franstaligen voor Vlamingen. Die omslag heb ik ook gezien. Maar dat wil niet zeggen dat we niet waakzaam moeten zijn.

Iets anders. Hoe ervaart u de epidemie?

VANDER TAELEN: Ik vond die confinement niet onaangenaam. Ik heb wel het geluk dat ik een huis met een tuintje heb (in Vorst, red.). Vandaag vind ik het veel vervelender. Het mondmasker ben ik spuugzat. En ik

LUCKAS VANDER TAELEN Geboren in Aalst (1958) Historicus Werd bekend met de newwaveband Lavvi Ebbel Tot 1999 reportagemaker voor Strip-Tease (RTBF) en VTM Later tot 2014 afwisselend Europees Parlementslid, schepen, Vlaams Parlementslid en gemeenschapssenator voor Groen Schrijver en acteur Columnist bij De Tijd en Doorbraak Geeft les aan het Ritcs Woont in Vorst

“Als ik nu weer als journalist op de televisie mensen ga ondervragen, dan is dat omdat ik dat graag doe”

Maakt u dat bang?

stoppen, maar ze coachen en van heel dichtbij volgen. Voortdurend verantwoording vragen. De ouders erbij betrekken. Als je dat niet doet, is het dweilen met de kraan open.

Jammer genoeg heeft Brussel dat nog steeds niet begrepen.

Een groot deel van de geschiedenis wordt door minderheden geschreven. Ten goede of ten kwade. De nazi’s waren een kleine minderheid. De Franse revolutie ging uit van een minderheid. Hier zijn het enkele rotte appels die de Brusselse wijken verzieken. Dat is al jaren zo, en als hier niet ingegrepen wordt, is dat de komende jaren net hetzelfde.

VANDER TAELEN: Helemaal niet. Ik hou me ook aan de maatregelen.

Maar de cijfers stijgen. Waar gaat dit naartoe? Dat vraag ik me wel af. Het is heel moeilijk om met het mondmasker op met mensen te praten, omdat er zoveel expressie verdwijnt.

U hamert al lang op die spijker.

Ondertussen gaat die kritiek erin als zoete koek in Vlaanderen. Het bevestigt vaak het negatieve imago dat Brussel al heeft. Stoort u dat niet?

LUCKAS VANDER TAELEN Nieuwe presentator BRUZZ

vrees dat we er nog een tijdje mee zitten. We zijn er nog niet mee klaar.

We zien ook de spanning stijgen in de stad. Met agressie tegen politie en brandweer.

VANDER TAELEN: Covid-19 mag vooral geen excuus zijn. Tien jaar geleden werd de brandweer al bekogeld in Molenbeek. Ik schreef daar toen al over. Het is een kleine minderheid, vaak bekend bij het gerecht. Daar moet je iets mee doen.

Je moet ze niet in de gevangenis

VANDER TAELEN: (Haalt de schouders op) Als je als Nederlandstalige schrijft over het disfunctioneren van Brussel, dan zien Franstaligen dat meteen als Brusselbashing. Als je het als Brusselse overheid jaren nalaat om op te treden tegen rodeorijders en als er een journaliste van De Standaard wordt doodgereden, dan is dat niet de fout van de columnist, hé. Ik wil daarover kunnen blijven schrijven.

U bent politicus geweest en journalist. Hoe kan u het meest wegen op het beleid?

VANDER TAELEN: Als politicus moet je aan de uitvoerende kant zitten. Als schepen in Vorst heb ik veel meer kunnen doen dan als lid van het Vlaams Parlement. Het is niet spectaculair, maar ik heb in Vorst in mijn driejarige mandaat wel een school kunnen ontdubbelen, en een bibliotheek in een nieuw gebouw kunnen onderbrengen.

Maar dan nog moet je als politicus je kans grijpen. Neem nu burgemeester Philippe Close. Die gaat naar de Marollen als het daar in brand staat. Zo hoort het. Ministerpresident Vervoort was nergens te bespeuren toen Adil in Anderlecht stierf na een politieachtervolging. Of neem nu de pandemie. Vervoort heeft veel te lang gewacht met maatregelen.

U wordt begin volgend jaar 63, u bent intussen grootvader, u geeft les en blijft publiceren. Nu gaat u een talkshow hosten. Vond u het geen tijd om het kalmer aan te doen?

VANDER TAELEN: Ik heb nooit hobby’s gehad. Omdat mijn werk mijn hobby is. Als ik nu weer als journalist op de televisie mensen ga ondervragen, dan is dat gewoon omdat ik dat graag doe. Dat is mijn voornaamste drive.

UN NOUVEL ANIMATEUR TÉLÉ POUR BRUZZ Luckas Vander Taelen a 62 ans mais ne pense pas à la retraite. À partir de jeudi, il présentera À la carte, l’émission télé de débat de BRUZZ. Des hommes et femmes politiques et des personnalités du monde de la culture y seront invités. Il s’agira toujours de Bruxelles, mais pas nécessairement de Bruxellois. Ces dernières années, Vander Taelen s’est révélé être un faiseur d’opinion populaire en Flandre. Il n’hésite pas à prendre pour cible la politique bruxelloise. Le gouvernement bruxellois ainsi que les dixneuf bourgmestres en prennent régulièrement pour leur grade dans ses colonnes. C’est surtout le manque de détermination à s’attaquer aux problèmes de société dans un Bruxelles multiculturel qui provoque son agacement. Mais il adopte aussi un point de vue flamand même s’il dit lui-même vivre dans un environnement principalement francophone. Il va pouvoir désormais opposer directement son regard critique aux politiciens et autres responsables politiques sur la chaîne BRUZZ. FR

A NEW TALK-SHOW HOST FOR BRUZZ Luckas Vander Taelen is 62 but is not thinking of stopping. Starting on Thursday, he is presenting A la carte, BRUZZ’s debate programme. It will feature both politicians and people from the cultural world. The debates will all be about Brussels, but those involved will not all necessarily be from Brussels. Over the past few years, Vander Taelen has become a much-read opinionmaker in Flanders. He is not afraid to criticize Brussels’ policies. The government of Brussels and the nineteen mayors are of often the targets of the ire in his columns. He is particularly critical of the lack of decisiveness in dealing with social problems in multicultural Brussels.

But he also adopts pro-Flemish positions, though he claims to live in a primarily French-speaking environment. At BRUZZ, he will now have the opportunity to confront politicians and other policymakers directly with his critical perspective.

EN

16 SEPTEMBER 2020

I 47

CORONA HOUDT STARTERS IN DANSAERTWIJK NIET TEGEN

‘Soms moet je gewoon springen’

B R U Z Z | R E P O R TA G E

CHEZ LUTGARDE Voor uitbaters Thibaut Gérard en Martin Van Laethem is de balans na twee maanden positief.

Begin maart was er in de Dansaertwijk nog ophef over het plotse vertrek van designopticien Hoet. Vlak daarna kregen de handelaren de lockdown voor hun kiezen. Maar kijk, zes maanden later zijn de boetieks weer druk met de presentatie van de wintercollectie en arriveren er opnieuw dappere starters. “Ik denk niet dat ik meer risico loop dan anders.” — BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE 48

I

16 SEPTEMBER

2020

Nu opent Chez Lutgarde om drie uur. “We gaan het stap voor stap doen. De ochtend en de lunch komen er later wel bij.”

Na twee maanden is de balans, ondanks alle beperkingen, positief. “We zijn heel tevreden met de aanloop,” zegt Gérard. “En we hebben de klanten die we wilden hebben, zeventig procent van ons publiek zijn jonge Nederlandstaligen.”

Beiden hebben dan ook beslist om in te stappen in het kapitaal van de zaak en beginnen al te dromen over een uitbreiding in het buitenland. “We hebben nog veel plannen.”

Binnenkort krijgt Chez Lutgarde overigens een nieuwe buur. In het grote hoekpand waar zeventien jaar lang de boetiek van Martin Margiela gevestigd was, gaat op 1 oktober Saint-Martin Bookshop open. “De naam is een knipoog naar mijn illustere voorganger,” zegt Stéphane Aisinber. Hij baat schuin tegenover in de Vlaamsesteenweg de kleine platenzaak Seymour Kassel Records uit. Die ging vier jaar geleden open toen Aisinber besliste zijn leven over een andere boeg te gooien. “Ik had jarenlang in de e-commerce gewerkt en vond dat niet meer bevredigend. Ik heb toen van mijn hobby, muziek en zeldzame vinylplaten, mijn beroep gemaakt.”

Toen vorig jaar in augustus de Margiela-winkel voorgoed de deuren sloot, begon het opnieuw te kriebelen bij Aisinber. Hij heeft immers nog een andere liefhebberij: bijzondere en zeldzame kunstboeken verzamelen, en ook boeken gemaakt door kunstenaars. ▼

I

n de Leon Lepagestraat, recht tegenover café Au Laboureur, ging half juli Chez Lutgarde open, een kleine bar met een ver uitdijend terras dat de afgelopen warme zomeravonden steevast vol zat. De bar wordt gerund door Thibaut Gérard en Martin Van Laethem, twee jonge lefgozers, vrienden ook, die al lang van plan waren om samen iets op te zetten. Even dachten ze aan een jeugdherberg, maar toen de Waals-Brabantse brouwerij Lutgarde een uitbater zocht voor een nieuw café in Brussel, grepen ze die kans.

Zo werd het tweetal, dat zich tot dusver veelal ophield in Elsene en Sint-Gillis, ondernemer in de Dansaertbuurt. “Het was de brouwerij die koos voor deze wijk. Lutgarde heeft al flink wat bekendheid in Franstalig België, maar nog niet bij de Nederlandstaligen,” vertelt Gérard. “Voor ons is het een ontdekking. De wijk is net een dorp, iedereen lijkt elkaar te kennen.”

Om de handen vrij te hebben voor hun nieuwe avontuur zegden Gérard en Van Laethem begin dit jaar hun job op. “Ik nam ontslag in februari, vlak voor de corona-uitbraak dus,” zegt Van Laethem. “De eerste weken van de lockdown waren erg spannend. We zouden normaal opengaan op 1 april, maar daar was dus geen sprake van. Iedereen zei: zullen de cafés ooit nog open mogen? En ik had net een vaste job laten staan.”

Ze gebruikten de wachttijd om hun businessplan uit te diepen. Afspraak met de brouwerij was dat ze naast Lutgarde nog andere artisanale bieren mochten schenken. Gérard en Van Laethem gingen op zoek naar lokale leveranciers, ook voor de tapas die ze wilden serveren.

De bar ging uiteindelijk op 10 juli open. Er waren ook concertjes en expo’s gepland, maar die kunnen vanwege corona voorlopig niet doorgaan.

“Ook hebben we onze openingsuren moeten aanpassen,” zegt Gérard. “Oorspronkelijk was het de bedoeling om ’s ochtends al te beginnen en een soort café-gazettensfeer te creëren. Maar door de afwezigheid van toeristen en het vele telewerk kwam in de voormiddag niemand opdagen.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

BABOR “De Dansaertstraat is ideaal voor de nieuwe flagshipstore van Babor,” zegt manager Lucile Fol.

16 SEPTEMBER 2020

I 49

▼

CORONA HOUDT STARTERS IN DANSAERTWIJK NIET TEGEN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De stijlvolle Margiela-winkel was het gedroomde decor voor een bookshop. “Voor mij was het dat pand of niets,” zegt Aisinber. “Er waren nog andere handelszaken te huur in de buurt, maar die hebben niet die ziel. Bovendien is het vlak bij de platenzaak.”

De eigenaar aarzelde echter een hele tijd om het te verhuren, maar ging in mei toch overstag.

In volle coronacrisis dus. Schrikte dat Aisinber niet af ? “Het kan een risico lijken, je kent de toekomst niet,” vertelt hij, terwijl hij ons rondleidt door de in verbouwing zijnde winkel, die nog sporen van het modeverleden draagt.

“Aan de andere kant, de boekenverkoop deed het de afgelopen maanden juist goed en net als voor mijn platen zal ik een cliënteel hebben, voor wie het huidige Covid-klimaat interessant kan zijn. Ik verkoop zeldzame objecten, die soms 100 euro, maar soms ook veel, veel meer kosten.

Daarmee trek je een niche aan. Een overrompeling zal het dus nooit zijn in de winkel. De klanten zijn bovendien bedaarde mensen, vaak gepensioneerd, die veel tijd hebben en aan wie je veel tijd moet spenderen. Maar dat wil ik ook graag.

Online verkopen kan handig zijn, zeker in deze tijden, maar het is ook koud en onpersoonlijk.

Voor mij is het leuke aan deze job juist de uitwisseling van ideeën. Samen een koffie drinken en praten over mooie boeken.”

De reacties die hij kreeg op zijn nieuwe project waren buitengewoon positief. “Ik ben de vijftig voorbij en heb een lange reeks bedrijfjes gehad, maar nooit eerder werd een initiatief zo enthousiast onthaald. De verzamelaars zijn blij dat er in Brussel opnieuw een kunstboekhandel komt. Alle andere zijn immers verdwenen. Wat ook meespeelt, is de somberte die momenteel heerst.

Iedereen heeft het alleen over het virus en over mondkapjes. Als iemand dan met een positief, misschien naïef project komt, wil iedereen erbij zijn.”

Zelfs grote artiesten doen mee, zegt Aisinber, die kunstenaars de gelegenheid wil geven om een installatie te maken in de bookshop. “Ik schreef er al enkelen aan, zoals Gabriël Kuri, die vorig jaar nog exposeerde in Wiels. Ze zegden allemaal toe.

Ze hebben dezer dagen natuurlijk weinig perspectieven. In normale tijden zou me dat nooit gelukt zijn. Al bij al denk ik dus dat ik nu niet meer risico loop dan anders.”

tie. Zij zit met haar winkel al bijna dertig jaar in de Dansaertstraat en gelooft nog altijd in het potentieel van de buurt. “Hier zijn toch nog veel exclusieve zaken. De straat is in beweging, dat klopt, maar ik voel om me heen dat er weer een dynamiek ontstaat. Iedereen neemt de draad weer op.”

Inderdaad, ook in de Dansaertstraat borrelen nieuwe projecten op. Op de vitrine van het hoekpand waar Christophe Coppens ooit zijn hoeden verkocht, staat aangekondigd dat er een bakkerij komt. Binnen is initiatiefnemer Ilias aan het werk. Veel wil hij nog niet kwijt over zijn plannen, behalve dat de zaak Bakeaway zal heten en dat het brood en gebak van de bekende Lakense bakkerij Delicia zal komen. Even verderop, in het voormalige atelier van Coppens op de Nieuwe Graanmarkt, is dan weer de brouwerij annex bar Surréaliste in de maak.

Ook het vrijgekomen pand van designbrillenwinkel Hoet is ondertussen ingenomen. De interieurzaak La Fabrika, die tien jaar helemaal achteraan in de Dansaertstraat was gevestigd, nam er zopas haar intrek.

Nagelnieuw in de Dansaertstraat is de winkel van het prestigieuze Duitse cosmeticamerk Babor, die verrees vlak naast boekhandel Passa Porta.

Beneden worden weldadige ampullen en andere producten voor gelaatsverzorging verkocht. Boven is een chic schoonheidssalon. “Babor wilde in alle hoofdsteden een flagshipstore,” vertelt manager Lucile Fol, die al veel jaren voor het bedrijf werkt

en vorig jaar op zoek ging naar een geschikte locatie voor de Brusselse winkel. “Ik was meteen gewonnen voor de Dansaertbuurt. Er is hier, zeker op zaterdag, meer beweging dan aan Louiza. En de winkelpanden zijn groter dan bijvoorbeeld aan de Zavel. Maar ik vind het vooral een erg leuke straat,” zegt Fol, die de wijk goed kent omdat haar twee zonen (onder wie zanger Max Colombie) vlakbij wonen.

Het huurcontract werd net voor de lockdown getekend. “Maar ook Covid heeft me niet doen twijfelen aan het project en de locatie. Mensen zullen altijd behoefte hebben aan schoonheidsverzorging. Door de crisis zijn we wel pas eind augustus open kunnen gaan. En we hebben helaas geen openingsfeestje mogen geven.”

Zo ver staat Valérie D’Hauwers nog niet. Wel heeft ze, na lang zoeken, het ideale pand gevonden om haar cadeauwinkel Neuf te openen. D’Hauwers was vroeger kabinetsmedewerkster van (toen nog) Vlaams minister Sven Gatz. Toen dat kabinet vorig jaar ontbonden werd, wilde D’Hauwers, die uit Gent afkomstig is maar intussen in het Brusselse centrum woont, iets helemaal anders.

VOLHOUDERS De ondernemingszin van sommigen betekent niet dat het weer helemaal business as usual is in de wijk. Net als elders hebben veel handelaars te lijden onder de Covid-maatregelen, die buitenlandse, maar ook binnenlandse shoppers weghouden uit de winkelstraten. Niet iedereen overleeft zoveel tegenspoed. Zo liet Ernest, de juwelen- en lederwarenboetiek in de Vlaamsesteenweg, zijn klanten zopas weten ermee te stoppen.

“Het is aan de volhouders,” meent Lieve Buyse van schoenenzaak Hatshoe, die druk in de weer is met de presentatie van haar nieuwe wintercollec50

I

16 SEPTEMBER 2020

SAINT-MARTIN BOOKSHOP In de vroegere modewinkel Maison Martin Margiela opent Stéphane Aisinber een kunstboekhandel.

“Ik dacht eerst aan een tussendoorbaantje zonder veel verantwoordelijkheid of stress, een tijdje werken in een bloemenzaak bijvoorbeeld.

Maar er waren net twee bloemenwinkels verdwenen in de buurt. Zo ontstond het idee om zelf een winkel te starten, een plan dat ze ook al had als achttienjarige. “Van kenners vernam ik dat er met verse bloemen niets meer te verdienen valt. Dus begon ik te denken aan vazen, accessoires en kwam uiteindelijk uit bij een gift shop.”

Een geschikt winkelpand vinden bleek geen sinecure. D’Hauwers zag begin dit jaar twee interessante huurpanden aan haar neus voorbij-

gaan, maar kon uiteindelijk een mooie ruimte kopen, de winkel achteraan in de Dansaertstraat waar vroeger Jan Mot zijn galerie had.

De koop werd gesloten in volle coronaperiode. Doordat de virusuitbraak alles vertraagde, begon ze in mei alvast met een webwinkel, iets was ze oorspronkelijk niet van plan was. “Daar wil ik zeker mee doorgaan, maar ik kijk nu toch heel erg uit naar de opening van de fysieke winkel in oktober.” Af en toe overvalt haar de stress. “Als starter heb je veel uitgaven en weinig inkomsten. Dan denk ik: had ik niet beter een normale job gezocht. Maar ik ben nu zo dichtbij.

Soms moet je gewoon springen.”

OUVRIR À DANSAERT MALGRÉ LE CORONAVIRUS Début mars, dans le quartier Dansaert, le départ soudain de l’opticien design Hoet suscitait l’émoi.

Peu de temps après, les commerçants se sont vu imposer le confinement. Mais voilà que six mois plus tard, les boutiques présentent à nouveau leur collection d’hiver et de courageux débutants débarquent également. Ainsi, Thibaut Gérard et Martin Van Laethem ont ouvert le bar Chez Lutgarde rue Léon Lépage mi-juillet.

Dans le bâtiment voisin, l’ancienne boutique de mode Maison Martin Margiela, Stéphane Aisinber installe une nouvelle librairie d’art.

La rue Dansaert bouillonne aussi de nouvelles initiatives. Fin août, le magasin phare de la marque de cosmétiques Babor ouvre dans le bâtiment situé à côté du Passa Porta. Et tout au bout de la rue, Valérie D’Hauwers prépare l’ouverture de sa boutique de cadeaux Neuf.

FR

“Er is hier, zeker op zaterdag, meer beweging dan aan Louiza. En de winkelpanden zijn groter dan bijvoorbeeld aan de Zavel” LUCILE FOL Manager nieuwe flagshipstore Babor

STARTING IN DANSAERT DESPITE CORONA In early March there was a commotion in the Dansaert Quarter about the sudden departure of the design optician Hoet.

Immediately afterwards, all of the shopholders were faced with the lockdown. But behold, six months later, the boutiques are busily presenting their winter collections and new, brave start-ups have arrived.

These include Thibaut Gérard and Martin Van Laethem, who opened the bar Chez Lutgarde on Léon Lepagestraat in mid-July. In the adjoining building, which used to house the fashion boutique Maison Martin Margiela, Stéphane Aisinber has installed a new art bookshop.

New initiatives are also popping up on rue Dansaertstraat itself. At the end of August, the building beside Passa Porta was transformed into the flagship store of the cosmetics brand Babor. And all the way at the end of the street, Valérie D’Hauwers is preparing for the opening of her gift shop Neuf.

EN

NEUF Tot vorig jaar werkte Valérie D’Hauwers op het kabinet van Sven Gatz, nu begint ze met cadeauwinkel Neuf.

16 SEPTEMBER 2020

I 51

Nick Trachet

Ajvar

BRUZZ | TRACHET

H Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

“In de Balkan gaan de harten nu sneller slaan omwille van de paprika’s”

COLOFON BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80, Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw

Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute. otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

et einde van de zomer komt in zicht, de rijkste periode van de gastronomie kondigt zich aan: de herfst! Maar eerst moeten nog de vruchten geplukt van de zomer.

Letterlijk dan. Appelen en peren zijn rijp, maar ook tomaten en paprika’s zijn nu in seizoen.

Dat laatste roept misschien verwondering op, omdat die vruchten er nu het hele jaar door worden uitgeperst in gigantische serres, maar ooit was er inderdaad een tomatenseizoen.

In de Balkan gaan de harten nu sneller slaan omwille van de paprika’s. Ze eten ze er in salades, ze drogen ze om poeder van te slaan, ze leggen ze op voor later. De winter wordt in die landen doorgekomen met paprikarecepten.

Paprika werd in de regio geïntroduceerd door de Turken die er eeuwenlang heersten. Zij hadden ze dan weer van de Spanjaarden, op de een of andere manier. Want de Spanjaarden hadden de paprika (Capsicum annuum) meegebracht uit Mexico. De ‘Spaanse peper’ was toen nog niet zo mild als vandaag, niet zo groot ook. Maar het werd de eerste ontdekking uit Amerika die in Europa populariteit verwierf.

Wereldwijd trouwens, lang voor de aardappel en de tomaat.

De symbolische kers op de paprikataart is de ajvar. Je zou die nog best kunnen omschrijven als een ‘coulis’ van rode paprika’s, een ‘relish’.

De smakelijkste puntpaprika’s worden ervoor uitgezocht. Het woord komt van havyar, Turks voor … kaviaar! Volgens de overlevering aten de volkeren langs de Donau vroeger regelmatig echte kaviaar van steur, maar op het einde van de negentiende eeuw was dat niet meer mogelijk en schakelden de restaurants van Belgrado over op rode of Servische kaviaar, gemaakt van aubergine en paprika. Dat verklaart meteen ook de naam caviar d’aubergine voor de geroosterde auberginepulp die je nu hier en daar op menukaarten of in winkels vindt. Ajvar mag dan breed verspreid zijn langs de Donau, velen gaan ermee akkoord dat de beste ajvar uit Noord-Macedonië komt. Dat

Mathias Declercq CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Danny Vileyn, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet,

Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Heleen Rodiers, Ruth Plaizier VERTALING John Arblaster, Frédérique Beuzon, Martin McGarry, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

bevestigde hier in Brussel onlangs nog een Kroatische lerares (ze geeft Servo-Kroatisch aan de Europese school). Mijn Macedonische cafébaas stond erbij te glunderen.

Stook de barbecue met hout. De rookgeur moet in de vruchten kunnen dringen. Laat rode paprika’s van buiten zwart branden, zodat je de huid en de pitjes weg kan krabben: een vervelend en tijdrovend werkje. Laat op hetzelfde vuur de aubergines murg roosteren, en schep die dan leeg met een lepel. Het kan ook zonder aubergines, die zorgen hier voor een vrij neutraal vulmiddel. Haal alles door de mixer met toevoeging van drie flinke tenen look. Voeg, als de paprika’s wat flauw zijn, zoals de meeste serrepaprika’s, minstens één scherp pepertje toe. Doe dan alles in een brede pan op een zacht vuur. Het vocht zal er beter kunnen uit dampen. Voeg een snuif zout toe en een scheutje azijn. Opgelet, de azijn mag het mengsel niet merkbaar zuur laten smaken.

Laat alles rustig inkoken en vul hiermee nu schone, hermetisch sluitbare potten. Eventueel kun je de massa dan nog steriliseren, maar de ajvar zal zo ook wel een week of twee goed blijven in de koelkast.

Bij de Turk om de hoek staan er verschillende merken industriële ajvar in potten. Ook bij onze supermarkt vind je er. Ik legde de commerciële producten voor aan de hogervermelde ajvarologen, en zij vonden het resultaat aannemelijk smakelijk.

Gebruik de ajvar op alles. Op toast, als broodbeleg, bij kaas, koud in salades, warm als vleessaus, als spaghettisaus, als middel om wakker te worden of om desnoods beter te slapen. Smakelijk.

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

Voer uw evenement in op

Encodez votre événement sur Enter your event on www.agenda.brussels

Meld nieuws

Hebt u nieuws uit Brussel, dan kunt u ons dat melden via het WhatsApp-nr 0489-988.988 Persberichten kunnen via nieuws@bruzz.be

DB678997I0

DB623068I9

Op zoek naar een job met pit?

WIL JIJ OOK WERKEN VOOR DE GEMEENTE TERNAT?

Wij zoeken:

Het gemeentebestuur van Ternat gaat over tot de aanwerving van een

Halftijdse Verantwoordelijke sociaal-culturele werking (50%) • Je bent verantwoordelijk voor gemeenschapsvormende projecten (vb. project “Cultuur in je buurt”).

• Je werkt samen met dorpsraden, verenigingen, vrijwilligers en burgers die hun steentje willen bijdragen en je genereert betrokkenheid bij hen.

• Je denkt creatieve ideeën uit en ontwikkelt een visie rond gemeenschapsvorming.

THEATERTECHNICUS (M/V/X) TEN BEHOEVE VAN CULTUREEL CENTRUM DE PLOTER GRAAD C1-C3 \ CONTRACT VOOR ONBEPAALDE DUUR

“Ik heb niet alleen een creatieve en afwisselende job als organisator, maar krijg ook een groot gevoel van voldoening als ik de blije gezichten zie op mijn activiteit.

Mensen laten genieten van kunst in een ontspannend kader en ontmoetingen creëren is mijn streefdoel.”

WAT BIEDEN WE? - Een boeiende en afwisselende functie in een organisatie in beweging met ruime (persoonlijke) ontwikkelingsmogelijkheden; - Een aantrekkelijk loon op niveau C1-C3 o Minimum bruto € 1.965,88/maand - maximum bruto: € 2.756,58/maand o Relevante beroepservaring in de privésector of als zelfstandige wordt voor een maximum van 10 jaar in aanmerking genomen. o Extralegale voordelen: Maaltijdcheques; Hospitalisatieverzekering; Fietsvergoeding; Sociale voordelen kaart; Tweede pensioen pijler; Eindejaarspremie; - Een mooie balans tussen werk en privé; - De mogelijkheid om deel te nemen aan opleidingen en vormingen;

SANDRA DEGREEF DESKUNDIGE PROGRAMMATIE

SOLLICITEREN? - Solliciteren kan via sollicitatie@ternat.be tot en met 27 september 2020 met cv, motivatiebrief, kopie van het diploma en recent uittreksel uit het strafregister - Meer info over de algemene toelatings- en aanwervingsvoorwaarden: https://www.ternat.be/vacature-theatertechnicus-c1-c3

SURF NAAR TERNAT.BE VOOR AL ONZE VACATURES! DB679188I0

Vragen? Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

Meer informatie kan je terugvinden op zaventem.be. Bezorg ons jouw cv en motivatiebrief via vacature@zaventem.be uiterlijk op 23 september 2020

DB679956I0

www.overijse.be/jobs

DB678866I0

Meer info? Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de selectieprocedure op www.overijse.be/jobs.

Solliciteren kan tot en met 28 september 2020.

DB679570I0