HSP magazine 7 - het tijdschrift over hoogsensitiviteit

Tjesse: ‘Ik vind het mooi dat ik dingen intenser ervaar’

Leren omgaan met faalangst

Interview met schrijfster Susan

Marletta Hart

Hoogsensitief ondernemen Bas van Vugt

PURE CHILD

VOOR OUDERS EN LEERKRACHTEN

PURE CHILD

PURE CHILD is een multimediaal magazine van 94 pagina’s, dat 5x per jaar een vernieuwende kijk biedt op het begeleiden van kinderen in actuele thema’s. En dit voor € 50,- per jaar (excl. porto)

OF lees alle PURE CHILD edities digitaal voor € 25,-

PURE CHILD is tevens een educatief platform met blogs, video’s en live-events van én voor experten, coaches, ouders, leerkrachten en kinderen.

5 manieren om faalangst de baas te kunnen Begrijp jezelf, je kind en de situatie DE RIJKDOM VAN HET KIND DE IMPACT VAN ONS SCHOOLSYSTEEM Natuurlijk evenwicht, een LEVENSOPDRACHT HOOGBEGAAFDE KINDEREN leven vaak in angst

Ondersteun je kind vanuit zijn unieke eigenschappen!

HAPTOTHERAPIE voor angstige kinderen

Voorleesverhaal: Een nieuwe koningin in Andrommië - deel 4

Jaarabonnement:

DIGITAAL: € 25,-

Volg PURE CHILD op:

PRINT:* € 50,-

Toegang tot alle edities 5x in je brievenbus

www.purechild.be/abonneren/

PURE CHILD streeft naar bewustwording bij volwassenen met betrekking tot kinderen. De natuurlijke wijsheid en unieke talenten van kinderen nodigen uit ons mentaal en emotioneel hiervoor open te stellen. Samen groeien we zo tot de beste versie van onszelf.

PURE CHILD toont de meerwaarde van natuurlijke gezonde voeding en het belang van de natuur voor onze kinderen en onszelf.

* Ontvang als welkomstgeschenk Het E-Book Gezond Groeien

www.purechild.be

Boekjes maken

Zelfstandig ondernemen kan een uitkomst zijn voor hoogsensitieve mensen. Je bepaalt zelf je werktijden en kunt zelf je werkcondities bepalen. Bijvoorbeeld dat de radio niet de hele dag aanstaat, dat je zelf het raam open of dicht kunt zetten en dat je niet beïnvloed wordt door het gedrag van de collega die tegenover je zit.

Zelf ben ik lange tijd zelfstandig grafisch vormgever geweest. Ik werkte thuis of in een eigen kantoor in een bedrijfsverzamelgebouw. Zo maakte ik reclamecampagnes, raambedrukkingen, rapporten, boeken, websites. Ik vond het fijn om mooie dingen te maken in mijn eentje. Ooit las ik dat hetgeen je graag deed als kind, een aanwijzing kan zijn voor wat je in je latere leven voldoening zal geven. Zelf zat ik vroeger uren op mijn kamer boekjes te maken. Ik schreef verhalen, maakte tekeningen en stuurde de boekjes per post naar mijn ooms en tantes. Mijn moeder had voor mij een groot bureau gemaakt van een deur die ze op twee schragen gezet had. Ik was de koning te rijk met dat grote werkblad en had overal netjes potten met stiften en scharen staan.

Nu heb ik weer een mooi bureau in een zonnig kantoor en zit ik weer boekjes te maken. Dat geluk dat ik als kind voelde, herken ik nu ook. Niet dat het alleen maar zonneschijn is. Als je zelf onderneemt, moet je alles zelf regelen. En je hebt geen vast loon iedere maand.

Ik sprak over ondernemen voor HSP’s met coach Bas van Vugt. Hij heeft het erover dat veel ondernemers hun uren verkopen, en daarmee nog erg denken vanuit een loondienstbetrekking. Uurtje-factuurtje. Dit is ook wat ik lange tijd gedaan heb. Volgens Bas verzint de echte ondernemer andere manieren om zijn geld te verdienen en investeert daarin. En doet daarbij wat hij echt graag zelf wil, iets waarmee hij zijn bijdrage aan de maatschappij wil leveren. Lees het inspirerende interview op pagina 36.

Erg leuk is ook dat we twee nieuwe rubrieken hebben in HSP magazine. In de rubriek ‘Wetenschappelijk onderzoek’ op pagina 48 houdt sociaal-wetenschappelijk onderzoeker Esther Bergsma ons op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen.

Soms heb je een gesprek en denk je naderhand: wat gebeurde hier nu eigenlijk? Coach Dorothea Verhagen geeft zo’n gesprek weer en bekijkt stap voor stap wat er aan de hand was. Bekijk deze nieuwe rubriek op pagina 17.

Brigitte Schellens, hoofdredacteur brigitte@hspmagazine.nl

Wat je graag deed als kind, kan ook in je latere leven voor voldoening zorgen

06

inhoud

‘Hoogsensitieve mensen zijn nodig in dit leven’

Studente Tjesse vertelt over haar hoogsensitiviteit.

10 Persoonlijk advies

Lezersvragen worden beantwoord door de psycholoog.

12

Hoogbegaafdheid

De meeste hoogbegaafde mensen zijn ook hoogsensitief. We interviewden Josja Koelink erover.

17 Sensitief in gesprek

Volg een gesprek met een HSP. Wat gebeurt er?

18 De ene HSP is de andere niet

Hoogsensitiviteit kent vele verschijningsvormen.

22 Tips en tricks voor HSP’s

Bijvoorbeeld een stille stofzuiger en een HSP-café.

26 Interview met Susan Marletta Hart

‘We lijden onder stress zolang angst ons leven beheerst.’

32 Bij de coach

Esthers arts vermoedt dat ze hoogsensitief is. Ze vindt herkenning bij HSP-coach Luc de Boer.

34 Column van Patrice Gorissen

Overpeinzingen in een kriebelende jurk.

36

Hoogsensitief ondernemen

Bas van Vugt inspireert hooggevoelige ondernemers om geld te verdienen met hun missie.

40 Column van Danielle van den Os

Danielle leert haar dochter op tijd te voelen dat ze overprikkeld aan het raken is.

41 Gezien op YouTube

Leuke filmpjes om even te bekijken.

42 Faalangst

Hoe kun je ermee om leren gaan?

48 Wetenschappelijk onderzoek

Esther Bergsma over de nieuwste inzichten.

50 Column van Myrthe Meester

Myrthe deed vroeger op school haar best om in de pauze een rustig plekje te vinden.

52 Het verhaal van Indra

Winkelier Indra vertelt over de voor- en nadelen van haar hoogsensitiviteit.

54 Review boek ‘Hoogsensitiviteit in het dagelijks leven’

Geschreven door de Deense psychotherapeut

Ilse Sand.

Hoogsensitieve

mensen zijn in dit leven

nodig

Tjesse de Reuver (23) studeert voor chemischfysisch analist. Ze is hoogsensitief, een onderwerp dat volgens haar op verschillende manieren wordt geïnterpreteerd en waar meer aandacht aan besteed mag worden. Ook is ze kandidaat voor de landelijke MBO ambassadeursverkiezing ‘MBO’ers Pakken Aan’. Verder danst en zingt ze en ze schrijft graag, zoals eigen blogs.

‘Al van kinds af aan was er aan mij te merken dat ik wat gevoeliger was dan andere kinderen om me heen. ‘Jantje huilt, Jantje lacht’, zo beschreef mijn moeder mij. Mijn gevoelens en emoties kunnen zich best extreem uiten. Dit gaf conflict met mezelf en ook met de mensen om me heen. Mijn gevoelens en emoties waren dusdanig extreem dat de sfeer in de ruimte er volledig door opgezogen kon worden.

Doordat ik merkte dat anderen dit vervelend vonden, probeerde ik me in te houden. Dit lukte soms wel en soms niet. Ik was in ieder geval niet meer volledig mezelf. En dat is iets wat ik nog steeds wel moeilijk vind. Niet alleen in de bovengenoemde situatie maar in veel meer (dagelijkse) situaties.

Hoezo hoogsensitief?

Een paar voorbeelden van de uitingen van mijn hoogsensitiviteit: ik vind

TEKST: Tjesse de Reuver

Op plekken waar ik alleen ben kan ik volledig tot rust komen

het heerlijk om in de badkamer te zijn en trek me vaak terug in mijn kamer. Op plekken waar andere mensen aanwezig zijn lukt het mij namelijk niet om volledig tot rust te komen. Een discussie moet je met mij niet beginnen, er ligt te veel druk op me en mijn hoofd blokkeert daardoor alle gedachten. Ik kan heel moeilijk omgaan met veranderingen. Vraag mij op de dag zelf maar niet of ik wil afspreken. Ook al zou ik daar wel zin in hebben, ik kan mijn hoofd niet zo snel instellen op een andere dagindeling.

Ik kan onwijs overladen raken door verschillende geluiden door elkaar heen. Letterlijk álle geluiden neem ik dan op en ik raak van slag. Ik presteer slecht wanneer ik beoordeeld word of wanneer er tijdsdruk is. Ik kijk eigenlijk nooit het nieuws en ook nooit gewelddadige of bloederige films omdat ik me daar gewoon écht niet fijn bij voel en mijn stemming daar erg door beïnvloed kan raken. Ik kan moeilijk nee zeggen en voel me verplicht om al mijn acties te verantwoorden. Vervelende gebeurtenissen kunnen heel lang in mijn hoofd blijven hangen en ik kan situaties heel lang blijven overdenken. Mijn perfectionisme en het consciëntieus zijn, is

enerzijds positief maar levert ook veel stress op. Vrijwel alles kost mij nèt iets meer energie.

Meer zelfvertrouwen

De kenmerken van hoogsensitiviteit kunnen gezien worden als té veel, aanstellerij of onbegrijpelijk. Voor ieder hoogsensitief persoon zijn de kenmerken ook nog eens anders waardoor je zelfs een ander hoogsensitief persoon soms niet kan begrijpen.

Best lang voelde mijn hoogsensitiviteit voor mij als een last, iets wat mijn leven een tikkeltje zwaarder maakt. Maar langzaam maar zeker probeer ik het om te zetten in iets unieks, iets krachtigs en iets wat mij zelfs verrijkt. Ik vind het mooi dat ik bepaalde dingen intenser ervaar, dat ik dieper over het leven nadenk en dat ik eigenlijk buiten deze maatschappij val.

Ik ben op dit moment kandidaat voor de landelijke MBO ambassadeursverkiezing. Iets wat ik een jaar geleden nog niet voor mogelijk zou hebben gehouden, maar wat me nu ongelooflijk veel zelfvertrouwen en positieve energie geeft. Ik ben niet de doorsnee kandidaat, ook daar val ik een beetje buiten de boot. Maar juist datgene wat mij anders maakt, kan ervoor zorgen dat ik ga winnen.

Leefwijze die

bij mij past

Als HSP kan het soms voelen alsof alles teveel is en het je allemaal overdondert. Alsof je niet sterk genoeg of geschikt genoeg bent om te leven in deze wereld. Uit ervaring weet ik hoe belangrijk het is dat de mensen om je heen

Ik vind het mooi dat ik bepaalde dingen intenser ervaar, dat ik dieper over het leven nadenk

begrip tonen en je helpen om je beste zelf te zijn met een leefwijze die jou het beste past. Dit begint al van jongs af aan. Hoogsensitiviteit komt eigenlijk heel veel voor, maar toch is er nog niet genoeg aandacht en begrip voor.

Onder andere het lezen van het HSP magazine geeft mij een gevoel van saamhorigheid, begrip en liefde. Ook al is hoogsensitiviteit ‘maar’ een eigenschap, het heeft een enorme invloed op iemands ‘zijn’ en iemands leven. Een invloed die het leven in deze maatschappij niet heel makkelijk maakt. Maar ondanks míjn hoogsensitiviteit stap ik meer en meer buiten mijn comfortzone, bereik ik dingen waarvan ik dacht het nooit te kunnen bereiken en ben ik misschien wel sterker dan iemand die niet hoogsensitief is.

Uitlaatklep zoeken

In oktober 2020 ben ik begonnen met het schrijven van blogs. Schrijven geeft me rust, ruimte in mijn hoofd en plezier. Wanneer ik mijn blogs teruglees kan ik een groots gevoel van geluk en trots voelen. De blogs schrijf ik dus voor mezelf, maar ik hoop ook een klein beetje voor eenieder die zich wellicht hetzelfde voelt als ik me voel of heb gevoeld. Herkenning kan zóveel doen.

En zoals dat schrijven me rust, ruimte in mijn hoofd en plezier geeft, is dat voor dansen en zingen ook het geval. Echter is schrijven meer een uitlaatklep voor zorgen, overdenkingen en diepere gedachten. En dans en zang is een uitlaatklep om even volledig op te gaan in het moment, de muziek te voelen en vrolijk te zijn. Bij de organisatie waar ik dans en zing is er jaarlijks

een optreden. Dit optreden bezorgt me enorm veel spanning en zenuwen. Maar wanneer ik eenmaal één keer op het podium heb gestaan, straal en geniet ik van oor tot oor! (Wetende dat ik de dag of dagen erna goed moet bijkomen).

Ik kan meer dan ik denk en zo kan jij ook meer dan je denkt. Het leven wacht op je en het leven heeft mensen nodig met een andere kijk en diepere gevoelens en gedachten. Laten we gaan stralen en de wereld verlichten met ons licht. Laten we gelukkig zijn met alles wat we zijn. Laten we ontdekken, onszelf steeds beter leren kennen. En laten we er vooral ook zijn voor elkaar, herkenning ontvangen en bieden en zo samen groeien.’

Hoogsensitiviteit komt veel voor, maar er is nog niet genoeg aandacht en begrip voor

Foto: John Voermans

advies Persoonlijk

Door welk proces ga je? Hoe vind ik een therapeut?

Is er een proces waar je doorheen gaat als je erachter komt dat je hoogsensitief bent? Zijn er verschillende stadia waar de meeste mensen doorheen gaan?

Sylvia

Wat een interessante vraag! Ik heb er geen wetenschappelijke literatuur over kunnen vinden, maar ben nagegaan wat ik zoal zie bij mijn cliënten, en waar ik zelf ook doorheen ben gegaan. Het klinkt misschien een beetje gek, maar je kunt het proces een beetje vergelijken met een rouwproces. Dat gebeurt ook in fasen. Eerst is er een soort ‘schok’, met de vraag ‘Is het écht zo?’. Je komt in een soort van ontkenningsfase: je wilt er niet aan dat dit voor jou geldt, of je betwijfelt het nog. Wanneer vervolgens de realiteit onder ogen wordt gezien, komen de emoties. Ook bij de ontdekking dat je hoogsensitief bent, ontstaan emoties. Die kunnen variëren van verdriet tot boosheid en angst, maar ook opluchting, trots, blijdschap. Verdriet misschien over alles wat je hebt doorgemaakt vanwege je gevoeligheid, maar ook vanwege het onbegrip vanuit je omgeving. Misschien boosheid, omdat je je niet serieus genomen voelt óf omdat je deze eigenschap eigenlijk niet wilt. Misschien is er verzet in jezelf. Deze fase kan wat langer duren, vooral als je probeert om ervoor te zorgen dat je omgeving zich gaat aanpassen aan jouw gevoeligheid, of als je boos blijft op de samenleving die zo ‘hard’ is. Opluchting kan er in die fase ook al zijn, omdat dingen op zijn plek vallen. Ineens begríjp je waarom je je altijd zo anders voelde. Trots en blijdschap komen vaak pas wat later, nadat de moeite die hoogsensitiviteit brengt wat verwerkt is en wanneer je verder bent in je acceptatieproces. Dan breekt de volgende fase aan, waarin de acceptatie plaatsvindt. ‘Het is wat het is’. In de laatste fase kun je je hoogsensitiviteit een goede plek geven in je leven, pas je je aan aan je mogelijkheden én kun je het constructief inzetten. Je maakt je niet meer druk om wat anderen ervan vinden. In deze fase zou je kunnen zeggen dat alles stabiliseert. Voor jezelf is het gewoon geworden dat je bent zoals je bent en is het niet meer zo’n issue. Dat wil niet zeggen dat je nooit meer tegen obstakels aanloopt. Af en toe moet je je omgeving nog wat uitleg geven, of ga je nog eens over je grens, maar doordat het in jezelf een vanzelfsprekend gegeven is geworden, raak je daardoor niet meer meteen uit balans. Ik hoop dat deze fasen herkenbaar voor je zijn.

Sinds ruim een jaar ben ik thuis met een burnout. In die periode ben ik er ook achter gekomen dat ik hoogsensitief ben. De huisarts adviseerde mij nu contact te leggen met een psycholoog om uit te zoeken of er iets dwars zit waardoor mijn herstel zo lang duurt, waar ik energie van krijg en blij van word.

Maar wat kan een psycholoog dan precies voor mij doen dat ik niet zelf kan? En waar vind ik er een die mij als HSP ook snapt? Ik kom er zelf niet goed uit, kunt u mij adviseren?

Jacqueline

Om je eerste vraag te beantwoorden: wat kan een psycholoog nog toevoegen aan wat ik zelf al weet? Een psycholoog (of therapeut, daar kom ik zo nog op terug) is er voor opgeleid om te ontdekken waar jouw blinde vlekken zitten. Hoewel jij degene bent die jezelf uiteindelijk het beste kent, ontkomt geen enkel mens aan het hebben van blinde vlekken. Het woord ‘blind’ zegt het al: je ziet het zelf niet. Dat komt doordat jouw patronen, belevingen, gevoelens en gedachten voor jou ‘gewoon’ zijn. Je realiseert je niet dat het misschien ook anders kan. Een hulpverlener kan je helpen om situaties van een andere kant te bekijken die je zelf niet kunt bedenken. Je tweede vraag is: hoe vind ik iemand die mij snapt? Mijn eerste gedachte is: de eerste de beste psycholoog die je benadert in het ‘reguliere’ circuit, werkt met cognitieve gedragstherapie en krijgt op de opleiding geen informatie over HSP’s. Dus je moet al toevallig iemand treffen die zich daar uit zichzelf in is gaan verdiepen. Dit gebeurt vrijwel altijd wanneer de psycholoog ontdekt dat hij/zij zelf HSP is. Je zou kunnen beginnen met te googlen op psycholoog en HSP. Als je geluk hebt, vind je iemand

Martine Bleeker studeerde Ontwikkelingspsychologie en Gestalttherapie, heeft een eigen praktijk en is zelf hoogsensitief. Zij heeft haar leven op zo’n manier ingericht dat zij voldoende tijd heeft om alles wat binnen komt, te verwerken. Daarom ontvangt zij bijvoorbeeld maximaal vier cliënten op een dag. Op deze manier kan ze goed haar rust nemen en is ze echt aanwezig op het moment dat dat nodig is. www.de-ont-dekking.nl

redelijk in de buurt die aansluit bij jouw behoefte. Maar: je zult merken dat als je hier naar gaat zoeken, je vooral therapeuten treft in het alternatieve circuit. Vaak zijn dat dan ook geen psychologen, maar een ander soort therapeuten. Hoogsensitieve mensen gaan namelijk vaak op zoek naar iets anders, óók hulpverleners. Ze voelen zich niet thuis in het reguliere. Dus ik denk dat ook jij in het alternatieve circuit meer kans maakt om een passende therapeut te vinden die jou helpt zoeken in ‘de diepere lagen’. Veel cliënten vinden het dan lastig om een keuze te maken, want hoe moet je nu beoordelen dat iemand betrouwbaar is en wel een gedegen opleiding heeft, als hij geen psycholoog is? En dat is een terechte vraag. Een paar richtlijnen:

1. Spreekt de website je aan, de taal die geschreven wordt, de foto van de therapeut? Zo nee: verder zoeken! Zo ja? Dan opletten op de volgende zaken:

2. Is de betreffende therapeut aangesloten bij een beroepsvereniging?

3. Zo ja: heeft deze beroepsvereniging een klachtenprocedure? Een goede therapeut neemt zichzelf serieus door zich aanspreekbaar te stellen op zijn handelen. Wanneer je dit niet kunt vinden, ben je er niet zeker van dat aan de leden van de beroepsvereniging eisen worden gesteld qua opleiding, nascholing, intervisie, etc.

4. Wordt de betreffende therapeut vergoed door de ziektekostenverzekeraars? Dit hangt samen met het bovenstaande: ziektekostenverzekeraars vergoeden alternatieve therapeuten uit het aanvullende pakket, wanneer deze voldoen aan bovenstaande eisen. Beroepsverenigingen die voldoen aan de eisen zijn o.a. de RBCZ, de NAP en de NVPA. Is een therapeut daarbij aangesloten, dan zit je goed.

Hoe leg ik het uit?

Ik vind het vaak moeilijk om uit te leggen wat hoogsensitiviteit precies is. Ik voel me al snel een aansteller of een zweverig type. Ook ben ik bang dat ik er op mijn werk last mee krijg als ik het vertel. Heb jij tips hiervoor?

Peter

Ja, ik denk dat elke HSP dit herkent! Leg maar eens aan een ander iets uit wat hij of zij zelf niet heeft. Ik heb in grote lijnen twee adviezen. De eerste is: probeer er niet voor te zorgen dat de ander het begrijpt. Iemand die niet hoogsensitief is, zal nooit werkelijk kunnen begrijpen hoe dat is. En dat hoeft ook niet. We zijn nu eenmaal allemaal verschillend en we kunnen nooit exact ervaren wat de ander ervaart. Het belangrijkste is daarom, dat jij zélf begrijpt wat het voor jóu inhoudt en welke consequenties het heeft voor hoe jij leeft. En dat je dat van jezelf volledig accepteert, en er hopelijk zelfs blij mee bent! Want dán kun je dat in een gesprek ‘gewoon’ vertellen, zonder dat je de ander ergens van hoeft te overtuigen. Als jij rustig bent in jezelf, maakt het niet meer uit wat de ander daarvan vindt.

Mijn tweede tip: Ik vertel regelmatig dat uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat 20% van de mensen hoogsensitief is. En dat je dat in de hersenactiviteit kunt zien. Dat dezelfde prikkels bij hoogsensitieven veel meer hersenactiviteit ten gevolg hebben dan bij niet-hoogsensitieven. En dat er daarom meer tijd en rust nodig is om die prikkels te verwerken. Ik geef dan als voorbeeld dat ik best op zaterdagavond naar een feestje kan gaan, maar dat ik vaak wel één van de eersten ben die weg gaat én dat ik dan niet de volgende dag ook nog naar een verjaardag kan, omdat ik dan maandag niet kan functioneren op mijn werk. Hoe luchtiger ik dat vertel, des te meer neemt men het van mij aan als een gegeven en wordt er niet raar gekeken.

En wat betreft je werkgever: die mag blij zijn wanneer jij goed kunt aangeven wat jij nodig hebt om goed te kunnen functioneren en waar je grenzen liggen. Want dan behoudt hij een gezonde werknemer. Wanneer men jouw grenzen niet accepteert op het werk, denk ik dat het verstandig is om te zoeken naar een werkplek waar dat wel zo is.

Coach Josja Koelink begeleidt ouders van hoogsensitieve kinderen.

Wat betekent het om

hoogbegaafd

te zijn?

Josja Koelink heeft haar eigen praktijk en begeleidt ouders van hoogsensitieve kinderen. Een van haar expertises is hoogbegaafdheid. Een groot deel van de hoogbegaafden is ook hoogsensitief, een reden om eens wat dieper in dit onderwerp te duiken.

WWat is hoogbegaafdheid?

Heel simpel gezegd spreken we van hoogbegaafdheid als er sprake is van een combinatie van een zeer hoge intelligentie (IQ boven de 130), een hoge mate van creatief denken en een groot doorzettingsvermogen.

Voor hoogsensitiviteit kun je de zelftest van Elaine Aron doen, bestaat er voor hoogbegaafdheid ook zo’n zelftest of moet je dat door een professional laten doen?

Hoogbegaafdheid laat je door een professional vaststellen die ook intelligentietesten mag afnemen, dat kun je niet zomaar zelf doen. Bij voorkeur laat

je dit doen door iemand die in hoogbegaafdheid is gespecialiseerd.

Persoonlijk vind ik dat je hoogsensitiviteit ook door een professional moet laten vaststellen, want het vraagt om goede kennis van hoogsensitiviteit om het te kunnen onderscheiden van bijvoorbeeld autisme of ADHD. De zelftest van Elaine Aron geeft vaak een goede indicatie, maar ook mensen met autisme of ADHD scoren hier vaak hoog op.

Wat is het verband tussen hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid?

Volgens een onderzoek van professor Elke van Hoof is 87% van de hoogbegaafde volwassenen ook

hoogsensitief. Andersom is dat niet zo, 10% van de hoogsensitieve mensen is ook hoogbegaafd. Dat is wel nog hoger dan onder de landelijke bevolking, want daar is ongeveer 2,5% hoogbegaafd.

Wat betekent het voor iemand om hoogbegaafd te zijn, wat merk je daarvan en hoe beïnvloedt dat je leven?

Wat je uiteindelijk merkt van hoogbegaafd zijn is heel verschillend, omdat hoogbegaafde mensen onderling sterk van elkaar kunnen verschillen. Wat ze met elkaar delen is dat ze sneller en makkelijker grote hoeveelheden cognitieve informatie weten te verwerken dan mensen die niet hoogbegaafd zijn. Veel hoogbegaafden horen dan ook vaak dat ze anderen niet meenemen in hun denkstappen en dat ze te snel willen.

die zijn zoals jij. En het doet heel veel aan herstel van eigenwaarde. Je kunt je als hoogbegaafde eenzaam voelen en gaan denken: er is iets mis met mij. Je gaat het op jezelf betrekken, je denkt: ik spoor schijnbaar niet, want iedereen kan vrienden maken en ik niet. Op het moment dat jij weet waar het vandaan komt, dan is dat heel herstellend voor een negatieve eigenwaarde en voor je zelfvertrouwen. Je denkt dan: het komt dus doordat ik juist op de troepen voorloop. Dat ik juist een veel diepere connectie wil maken dan de meeste mensen kunnen.

Als een hoogbegaafd kind naar het gymnasium gaat, vindt hij daar dan niet gelijkgestemden?

Dat ligt aan de mate van hoogbegaafdheid. Als een jongere een IQ van 130 heeft bijvoorbeeld, dan zal het daar zeker een aantal gelijkgestemden tegenkomen. Maar is het IQ boven de 143, om dit getal maar weer eens te noemen, dan ben je ook hier eenzaam. Ik heb zelf op het gymnasium gezeten en de meesten, waaronder ook ik, waren niet hoogbegaafd. Vaak zeggen hoogbegaafden: ‘Pas toen ik aan het promoveren was op de universiteit had ik het idee dat ik anderen begreep en anderen mij’.

Het kan betekenen dat je steeds het gevoel hebt dat je er niet bij hoort. Zeker als je een IQ hebt dat hoger is dan 143, zie je dat het verschil tussen jou en anderen te groot kan worden om nog goed te kunnen levelen. Dit kan je een heel eenzaam gevoel geven, een gevoel van ‘anders’ zijn. Als je hoogbegaafd bent is het een ware uitdaging om in balans te komen en blijven. Enerzijds heb je het nodig om mentaal uitgedaagd te worden, misschien ook fysiek. Gebeurt dit niet, dan ga je je vervelen en minder fijn voelen. Ook heb je contact met gelijkgestemden nodig. En anderzijds moet je ervoor zorgen dat je niet te snel overprikkeld raakt van verwachtingen van anderen (waar je aan wil voldoen) en bijvoorbeeld geluiden.

Vinden de meeste mensen het fijn om erachter te komen dat ze hoogbegaafd zijn?

Ja, want je voelt je eindelijk begrepen. Eindelijk snap je wat er met je aan de hand is. Het biedt de mogelijkheid om aansluiting te gaan vinden met mensen

Hoe gaan mensen vermoeden dat ze hoogbegaafd zijn? Wat zijn signalen daarvoor?

Een heel belangrijk signaal vind ik: komt hoogbegaafdheid voor in de familie? Als dit het geval is, bijvoorbeeld bij een ander kind van het gezin, of bij één van de ouders, dan is de kans groot dat het kind dat ik begeleid het ook is.

Ook zien we dat als kinderen hoogstimulatief zijn, dus veel stimulans nodig hebben en zich snel vervelen (de High Sensation Seekers), er vaker sprake is van hoogbegaafdheid.

Verder kan het zijn dat het kind een opvallend taalgevoel of een groot wiskundig inzicht heeft. Ik begeleid ouders die bijvoorbeeld zeggen: ‘Van mijn oudste dochter weet ik wel dat ze intelligent is, maar onze middelste is het niet. Ze kan wel goed rekenen, maar ze komt op school juist helemaal niet goed mee’. Ook dit kan een signaal zijn. Middelste of tweede kinderen worden helaas vaak niet herkend als hoogbegaafd.

Als een kind heel creatief is in zijn denken en heel kritisch is, is dat ook een signaal. Bij kinderen teken ik

Het is voor hoogbegaafden heel fijn om met gelijkgestemden om te gaan

bijvoorbeeld wel eens een vierkantje en dan sluiten de lijntjes niet helemaal aan. Het hoogbegaafde kind pakt een pen en tekent het vierkantje dan even af. Verder zie je dat de angsten vaak forser zijn dan bij gewone hoogsensitieve kinderen. Ze kunnen zich beter voorstellen wat er allemaal mis kan gaan. Ze hebben meer begrip van de wereld en de complexiteit ervan, maar kunnen het nog niet plaatsen of relativeren. Hierdoor worden de angsten groot. Ook kunnen hoogbegaafden vaak slecht voor zichzelf opkomen. Dat heeft ermee te maken dat ze anderen niet willen kwetsen. Maar ook dat ze zo in hun hoofd zitten dat ze hun lijf niet meer waarnemen. Vanochtend had ik een hoogbegaafde jongen in de praktijk, en die had ik gevraagd om een stukje te presenteren. Vooral ook om de verbinding met zijn lijf te maken. Hij was erg aan het wiebelen en zijn moeder ging achter hem staan om hem vast te houden. Toen merkten we dat de jongen helemaal niet voelde dat zijn moeder hem aanraakte.

Als ik het zo hoor, valt het nog niet mee om hoogbegaafd te zijn. Nee, het is niet eenvoudig om hoogbegaafd te zijn. Je hebt ook hoogbegaafden die in balans zijn, maar het kan ook anders lopen. Ik sprak laatst met Jaqueline Pama van Hooggevoelig Heel Gewoon, zij begeleiden via het UWV mensen die uitvallen op het werk. Ze vertelde me dat de zwaarst uitgevallen mensen vaak hoogbegaafd zijn. Een deel strandt helaas in het leven en komt in de hulpverlening terecht. Daarom is het zo belangrijk om hoogbegaafdheid op te pikken.

Waar moet je op letten op school?

Voor een hoogbegaafd kind is het heel belangrijk dat het cognitief wordt uitgedaagd en aansluiting vindt met klasgenoten. Het is echt heel belangrijk dat een school dit kan bieden.

Iedere school heeft beleid op hoogbegaafdheid, maar het aanbod verschilt sterk. Als jouw kind graag naar school gaat en het idee heeft dat het er iets leert dan is dat een goed teken. Houd er wel rekening mee dat als je kind zeer hoogbegaafd is, voltijds hoogbegaafdheidsonderwijs vaak beter aansluit. Zeker als je kind weinig echte vrienden in de klas heeft. Dan moet je niet gaan sleutelen aan het kind, maar het zo snel mogelijk bij gelijken plaatsen.

Sommige middelbare scholen blinken uit in speciale programma’s voor hoogbegaafden. Daar kun je bijvoorbeeld al instromen als je tien jaar bent.

Ik kan me voorstellen dat je als ouder terughoudend kunt zijn om je kind het label hoogbegaafdheid te laten geven.

Ik maak veel mee dat ouders denken: als je zo slim bent, dan kom je er wel. Dat hoeven we verder niet uit te zoeken, daar ligt het probleem niet. Ik vind het wel relevant om het te toetsen, omdat het juist vaak wél de verklaring is van de problemen die het kind ervaart.

Ook merk ik dat ouders het gevoel hebben dat ze niet geloofd gaan worden als ze op de school van hun kind gaan melden dat ze vermoeden dat hun kind hoogbegaafd is. Want dan zeggen ze: ‘Iedereen vindt zijn kind briljant en wil dat het hoogbegaafd is.’

Het label ‘hoogbegaafd’ kan in de omgeving negatieve reacties oproepen. Zoals ‘Jij bent hoogbegaafd, jij zou dit toch moeten kunnen’. Is dat een reden om niet tegen iedereen te vertellen dat je hoogbegaafd bent? Het is absoluut mijn ervaring dat hoogbegaafdheid een druk oplegt bij een kind om te presteren. Iedere dag, op iedere toets. Een hoogbegaafd kind denkt ook vaak dat het de intelligentie ineens kwijt kan raken en ontwikkelt hierin een fixed mindset. Ook hoogbe gaafde volwassenen ervaren dit.

Heb je nog tips voor het omgaan met hoogbegaafden? Het zou goed zijn als je geregeld vraagt naar wat hen bezighoudt. Naar hoe ze zich voelen. Zoek uit welke prikkels ze nodig hebben om goed te kunnen functio neren en welke prikkels snel te veel zijn. Wees je ook bewust dat ze aan je verwachtingen willen voldoen, snel stress kunnen ervaren en lang niet altijd even goed voor zichzelf opkomen. Help ze met coachende vragen om beter voor zichzelf te zorgen.

Josja Koelink begeleidt al meer dan 15 jaar ouders van hoogsensitieve kinderen. Naast ouderbegeleiding heeft ze verschillende online programma’s voor ouders ontwikkeld. In 2017 richtte ze de Kerngroep HSP-professionals op. Deze kerngroep organiseert jaarlijks de Week van de HSP. Nieuwsgierig naar meer of benieuwd of jij en je kind hoogsensitief zijn? Ga naar www.demaskerbloem.nl voor testen en meer informatie.

Lees het blog:

Volwassen hoogbegaafden kunnen lid worden van Mensa, een internationale vereniging van zeer intelligente mensen. www.mensa.nl

Je kunt een hoogbegaafd kind helpen door te onderzoeken welke prikkels hij nodig heeft en welke snel te veel zijn

‘8 signalen voor hoogbegaafdheid’

Inge heeft aangeklopt bij de kamer van haar leidinggevende. Ze staat voor zijn bureau en doet een korte mededeling over een afspraak met een klant. Daarna haalt ze een hap adem, want ze kwam met nog een ander doel.

Inge: ‘Ik wil eigenlijk liever niet meer op de dinsdagochtend werken.’

Leidinggevende: ‘Wat bedoel je? Dat je aanstaande dinsdag wilt ruilen?’

Inge haalt diep adem. ‘Het loopt niet zo lekker en ik krijg het op het moment niet zo goed gecombineerd met thuis.’

Leidinggevende: ‘Wat bedoel je met: het loopt niet zo goed? Kun je het werk ook niet meer aan?’ Hij kijkt Inge aan. Inge voelt zijn prangende ogen. De opmerking in combinatie met zijn blik doen haar compleet stilvallen.

Leidinggevende gaat door: ‘Ik kan niet zomaar het rooster aanpassen, dat is al gepland voor zes weken, dus ik kan nu geen wijziging meer aanbrengen.’

Leidinggevende zucht: ‘Nu Erik ziek thuis is heb ik geen backup. Ik kan geen kracht missen op dinsdag.’ Haar leidinggevende staat tijdens het gesprek op en loopt al richting deur.

Inge: ‘Ja, ja, dat begrijp ik wel.’

Leidinggevende: ‘Fijn, Ik wist wel dat je dat begreep. Komende dinsdag kan ik je dienst wel wisselen met iemand anders zodat je dinsdag vrij bent.’

Inge: ‘Oké... dat is al fijn.’

Inge loopt naar buiten. Zodra ze buiten is voelt ze de zwaarte al op zich drukken. Hoe moet ze dit aan haar partner uitleggen? Tenslotte zou ze aangeven dat ze een definitieve roosteraanpassing zou willen. En dat hij over haar functioneren begon vond ze spannend.

‘Hoezo vraagt hij aan mij of ik het werk wel aankan? Zou hij twijfelen over mijn functioneren?’

Wat gebeurde er nu concreet? En wat maakt dat Inge zich niet gehoord voelde in het gesprek met haar leidinggevende? Is dat terecht of is dat haar eigen beeld van de situatie? Of had haar leidinggevende het te druk op dat moment?

Hoogsensitieve personen kunnen door eerdere ervaringen last hebben van afwijzingsgevoeligheid. Doordat ze in contact met haar leidinggevende afwijzing meent te ervaren, gaat Inge zelf haar behoefte, standpunt, houding en woorden bijstellen om maar weer harmonie te voelen in het contact met haar leidinggevende.

De vraag is of er werkelijk een afwijzing bestaat. Of is dat een last op de schouders van Inge?

Door te benoemen wat er in haar omgaat in het gesprek met de leidinggevende zou er een heel andere wending in het gesprek ontstaan.

1. Door het feitelijke gedrag te beschrijven;

2. Welk gevoel het bij haar opriep;

3. Wat het gevolg daarvan is voor haar.

Ze hoort dan of het klopt wat ze meende te ervaren. Of er inderdaad een oordeel bestaat over haar functioneren. Of dat ze zelf een oordeel meent te voelen en dat er geen probleem bestaat. In ieder geval niet over haar als persoon.

Inzicht in jezelf als HSP èn concrete communicatievaardigheden helpen dit soort situaties te hanteren. Zo kun je leren zelf regie te nemen in plaats van dat de uitkomst van het gesprek je overkomt.

Dorothea Verhagen

Trainer-Coach HSP & Communicatie met de Gordon® methode

Inge gaat zelf haar standpunt bijstellen om maar weer harmonie te voelen

De ene HSP is deandere niet

We zijn ondertussen zo’n anderhalf jaar bezig met dit tijdschrift over hoogsensitiviteit, en het blijft een boeiend onderwerp. Eén van de redenen waarom het boeiend blijft, is dat het niet zo gemakkelijk is om in een paar woorden uit te leggen wat hoogsensitiviteit is.

De algemene definitie van hoogsensitiviteit is dat je extra gevoelig bent voor prikkels, dat je die diepgaand verwerkt en dat je er een intense reactie op hebt. Dus waar een niet-HSP in een bepaalde situatie drie signalen ontvangt, ontvangt de hoogsensitieve persoon er tien. Subtielere details worden ook waargenomen en deze starten ook in onze gedachten een heel proces. Herinneringen en associaties komen bovendrijven, verbindingen worden gelegd. Hierdoor wordt de situatie intenser ervaren. Een hoogsensitief persoon vindt iets eerder heel vervelend of juist heel fijn.

Moeilijk vergelijken met een ander

Toch is deze definitie ook een beetje vaag. Het is immers relatief: hoe weet je wat een ander precies ervaart? En hoe weet je dat jij meer signalen waarneemt dan een ander?

Nu is het wel zo dat met hersenonderzoek is aangetoond dat HSP’s meer hersengebieden gebruiken dan niet-HSP’s in een bepaalde situatie, èn dat de hersengebieden intenser gebruikt worden. Er wordt in dezelfde situatie meer energie gebruikt door de HSP om de situatie gedetailleerder te duiden. Dit is een soort fabrieksinstelling, zo is het zenuwstelsel van hoogsensitieven ingericht.

Er is geen objectieve meting

Er is geen objectieve manier om te bepalen of iemand hoogsensitief is. Je kunt het niet meten in het bloed of aan de hand van DNA. Je kunt het vaststellen via een zelftest, of een psycholoog kan bepalen dat je het bent. Maar het blijft een beetje inschatten, er is geen hard bewijs voor. Als iemand het je moeilijk wil maken, is het lastig te bewijzen dat je hoogsensitief bent. Want je kunt jezelf

Een overzichtje van wat hoogsensitiviteit inhoudt, en hiervan hoeft dus niet alles voor jou van toepassing te zijn. Want er zijn, om het simpel te maken, allerlei soorten hoogsensitieven.

- Je bent je sterker bewust van geluiden, fel licht, beweging, temperatuur, luchtstromen e.d.

- Je bent eerder moe door sociale gebeurtenissen

- Je trekt je graag terug, komt in je eentje het beste tot rust

- Je kunt intens genieten van kleine dingen in het leven

- Je hebt goed door hoe anderen zich voelen, wat er speelt bij hen

- Je neemt de gemoedstoestand van anderen gemakkelijk over (je wordt ook gestrest, verdrietig of uitgelaten)

- Je voelt goed aan hoe je een ander het beste kan benaderen, wat de behoeften zijn

- Je wil een ander graag tegemoet komen en helpen

- Je hebt moeite met nee zeggen en je eigen belang voorop te stellen

- Je hebt tijd nodig om een nieuwe situatie te duiden

- Je hebt tijd nodig om een gedegen antwoord te formuleren

- Je houdt niet van enge verhalen of beelden

- Je bent snel gestrest door overprikkeling

- Je reageert sterk op afwijzing of compliment

- Je merkt subtiele details op, neemt informatie gedetailleerd waar

- Je denkt diep na over gebeurtenissen, met veel associaties, veel herinneringen en het leggen van nieuwe verbanden

- Je wil van tevoren graag weten wat er gaat gebeuren

- Je hebt een groot verantwoordelijkheidsgevoel

- Je wil de beste keuze voor iedereen, het algemene belang is voor jou belangrijk

- Je bent creatief

- Het kan lang duren voor je een verandering in je leven verwerkt hebt

- Je reageert sterk op cafeïne en medicijnen

- Je presteert minder goed als op je vingers gekeken wordt

- Je hebt liever een-op-eencontact dan een samenzijn in grote groepen.

hoogsensitief noemen als je aan een aantal criteria uit een lijst voldoet. Dat kan een heel andere set zijn dan je buurman die ook hoogsensitief is, maar net aan de andere criteria voldoet dan jij. Zo dacht ik soms bij mensen: jij bent niet hoogsensitief, want je bent heel anders dan ik. Bijvoorbeeld een kennis die heel hard praat, waarom zou je dat doen als je gevoelige zintuigen hebt? Of een kennis die vooral over zichzelf wil praten, terwijl HSP’s toch juist goed kunnen luisteren en oog hebben voor anderen?

Uitleggen wat het is

Als ik aan iemand uitleg wat voor werk ik doe, ontkom ik er vaak niet aan om uit te leggen wat hoogsensitiviteit is. En, een beetje afhankelijk van wie ik voor me heb, dat valt me niet altijd mee. Tegen de nuchtere werkman bij mij aan de keukentafel begin ik al gauw de boel een beetje af te zwakken: dat zijn gewoon gevoelige mensen, net zoals je ook driftig of zwaarmoedig kunt zijn. En het heeft niet meteen iets te maken met paranormaal begaafden, want dat misverstand steekt ook vaak de kop op: dat hoogsensitieve mensen meer kunnen waarnemen tussen hemel en aarde. Ik kan dat niet, bij mij zijn het kleine dingen zoals lichaamstaal, oogopslag, toonhoogte en snelheid van ademhalen die mij iets vertellen over iemand anders.

Het gros van de hoogsensitieven is introvert, zoekt graag de rust en stilte op en is meegaand van aard. Maar dit geldt niet voor alle HSP’s.

High Sensation Seekers

De High Sensation Seeker (HSS) wil graag nieuwe dingen ondernemen, terwijl de rustzoeker meer van regelmaat en routine houdt. Ongeveer 30% van de hoogsensitieven is een HSS. Zij gaan op zoek naar fysieke kicks en avontuur, ze willen nieuwe ervaringen opdoen en houden van vernieuwing en verandering. Ze zijn geneigd te kiezen voor ontremmende bezigheden zoals feesten, flirten, gamen en drank- en drugsgebruik. Ze vervelen zich snel en hebben behoefte aan uitdagende prikkels om zich goed te voelen. Op het eerste gezicht zou je niet snel denken dat iemand met deze kenmerken tegelijkertijd hoogsensitief is. Toch hebben zij andere kenmerken gemeen. Zo zorgen ze er bij spannende bezigheden wel voor dat het goed voorbereid en veilig is. Ze hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel. En ook de HSS kan overprikkeld raken, dat is een moeilijk evenwicht om te zoeken: moet ik gas geven of op de rem trappen? Bij een HSS is rust nemen namelijk niet altijd de beste oplossing: er kan ook juist behoefte zijn aan nieuwe, voedende ervaringen om weer het gevoel te krijgen van ‘ik leef!’. Toch kan er ook bij hen een behoefte zijn aan zich terugtrekken, ze kunnen snel gestrest worden door overprikkeling en bekijken vooraf mogelijke scenario’s voordat ze ergens aan beginnen. Ook zij hebben gevoelige zintuigen, een sterk ontwikkelde empathie en denken diep na. Onder High Sensation Seekers komt hoogbegaafdheid ook meer voor.

Extravert

Ongeveer 30% van de hoogsensitieven is extravert. Extraverte mensen zijn graag in de buurt van anderen, daar krijgen ze energie van. Ze hebben vaak de behoefte om te delen wat er in hen omgaat. Een hoogsensitieve extravert kan heel druk zijn, omdat hij heel veel prikkels binnenkrijgt en dat ook graag wil delen. Dat kan ook vermoeiend voor hemzelf zijn. Extraverten praten graag met iedereen en gaan graag naar grote sociale gelegenheden. Ze durven hun persoonlijkheid bloot te leggen, zijn trots op hun successen en hebben geen

Het gros van de hoogsensitieven is introvert, zoekt graag de rust en stilte op en is meegaand van aard. Maar dit geldt niet voor alle HSP’s

moeite met het tonen van hun vaardigheden. Daarom kunnen ze zichzelf goed verkopen en klimmen ze ook gemakkelijk op de carrièreladder. Introverte mensen richten zich minder op de buitenwereld maar meer op hun eigen gevoelens en interne belevingswereld. Elaine Aron in haar boek Hoogsensitieve personen: ‘Toch is het voor extraverten ook moeilijk om met andere bronnen van overprikkeling om te gaan, zoals een lange werkdag of te lang rondlopen in de stad. Overprikkelde extraverte HSP’s mijden het gezelschap van anderen om bij te komen. Dit in tegenstelling tot extraverte niet-HSP’s: zij ontspannen zich juist beter met andere mensen om zich heen.’

Strong-willed

Hoewel het grootste deel van de HSP’s meegaand is, zijn er ook strong-willed hoogsensitieve personen. Zij hebben een heel sterke interne koers en een sterk moreel kompas. Waar meegaande HSP’s het risico lopen om door een ander meegetroond te worden, weet de strong-willed HSP precies wat hij zelf wil. Voor ouders kan het een uitdaging zijn om zo’n kind te hebben, omdat het sterk gelooft in de eigen zienswijze. Aan de andere kant hoef je minder bang te zijn dat je kind door anderen wordt meegesleurd in onveilige situaties: dit kind vaart zijn eigen koers.

Esther Bergsma op www.hoogsensitief.nl: ‘Hoogsensitieve mensen die ook strongwilled zijn ervaren vaak een innerlijke strijd. Ze voelen dat ze iets op een bepaalde manier willen, maar kunnen zich ook goed inleven in de belangen van anderen. De eigen wil neemt vaak de overhand, maar het inzicht in de ander resulteert soms in schuldgevoelens. Ondanks de stoere buitenkant kunnen deze mensen dan ook zeer kritisch op zichzelf zijn. Als je strong-willed bent, HSP en extravert, zal je heel makkelijk en duidelijk uitkomen voor je standpunten. Je bent ook een leider,

doordat je mensen mee kunt nemen in je zienswijze. Je inlevingsvermogen helpt je bij het overtuigen, maar zorgt er ook voor dat je je af en toe rot voelt over je drammerigheid. Ben je introvert, hsp en strong-willed dan doe je je zin, zonder daarbij anderen per se te willen overtuigen. Dat maakt je voor anderen vaak wat ongrijpbaar. Je houdt niet van de confrontatie, dus probeert in harmonie toch te doen wat je zelf wilt.’

is creatief, legt nieuwe verbanden

wil van tevoren graag weten wat er gaat gebeuren

heeft tijd nodig om gedegen antwoord te formuleren wil zich bij drukte op een gegeven moment afzonderen

is gevoelig voor prikkels, denkt daar diep over na en reageert sterk

is empathisch, ziet het belang van anderen reageert sterk op afwijzing of compliment houdt vaak niet van enge verhalen of beelden

HET ZIT IN de familie

Hoogsensitiviteit is een aangeboren eigenschap. Er moeten dus in jouw familie meer HSP’s zijn. Wie van jouw directe of andere, verdere familieleden is volgens jou hoogsensitief? Bedenk of hier iemand bij zit met wie je zou willen praten over jullie gevoeligheid en benader deze persoon. Het kan bevrijdend zijn om te ontdekken dat je niet de enige bent met deze bijzondere eigenschap en ervaringen te delen. (Uit de training ‘Hoogsensitiviteit’ van Psychologie magazine.)

STAAThij wel aan?

Deze AEG VX82-1-ŐKO stofzuiger is zo stil, dat mensen die hem gekocht hadden zich afvroegen of hij het wel deed. Het kan fijn zijn om bij de aankoop van een nieuwe stofzuiger even op het aantal decibel te letten. Deze heeft 57 decibel en is daarmee de stilste stofzuiger. Hij is gemaakt van gerecycleerde kunstof.

HSPcafé

In Hoorn wordt iedere maand een HSP-café georganiseerd door Hedy van Ophem. Hierbij komen HSP’s samen om te praten over alles wat ze tegenkomen. Het doel is herkenning en erkenning voor hoogsensitiviteit te krijgen. Wil je ook eens gaan kijken of wil je misschien zelf een HSP-café organiseren in jouw woonplaats? Hedy geeft je graag meer info. Kijk op www.groeienmetlef.nl/hsp-cafe.

BLOGS voor HSP’s

Manuel begon deze website in een zoektocht om met meer plezier en energie te kunnen leven als HSP. Hij is heel eerlijk in zijn verhalen en die zijn daardoor erg herkenbaar. Hij schrijft bijvoorbeeld dat hij graag zou zeggen dat hij van zijn hoogsensitiviteit een superkracht heeft gemaakt, maar dat hij net een beetje is vastgelopen en dat zit er dus even niet in. Kijk op www.hsphacker.nl.

‘We lijden onder stress zolang angst ons leven beheerst’

Een van de oorzaken van stress is overprikkeling. Wie eerder overprikkeld raakt, ervaart dus meer stress. We zijn in staat om dit mechanisme te keren, maar dan moeten we ons eerst bewust worden van de invloed van onze gedachten. Een gesprek met schrijfster en HSP-coach Susan Marletta Hart over stress, ontspanning en bewustwording.

Schrijfster en HSP-coach

Susan Marletta Hart

Ik leer hooggevoeligen om meer te vertrouwen op hun intuïtie en om assertiever te worden

Twintig jaar geleden was het begrip hooggevoeligheid nog volslagen onbekend. Dat veranderde met de verschijning van het boek The highly sensitive person van Elaine Aron, met de veelzeggende ondertitel How to thrive when the world overwhelmes you. Susan Marletta Hart las het boek en werd er onmiddellijk door gegrepen. Als eind twintiger had ze de nodige butsen opgelopen door haar hooggevoeligheid, maar tot dan toe had nog niemand zo treffend verwoord waar die butsen het gevolg van waren.

Susan: “Tijdens het lezen vielen heel veel puzzelstukjes op hun plek en ik wist ook meteen: dit is zo waardevol en boeiend, daar moeten meer mensen mee kennismaken.” HSP-professional en auteur Marian

Je baseerde je bij het schrijven ook op jouw eigen ervaringen. Kun je daar iets meer over vertellen?

“Jazeker. Mijn hooggevoeligheid is altijd een onderwerp in mijn leven geweest, maar ik had er niet altijd last van. Ik voelde me wel anders dan anderen, gecompliceerder dan leeftijdsgenoten vooral. In mijn studietijd wisselden drukke en vrolijke periodes zich af met periodes van somberheid. Toch kon ik daar nog goed mee omgaan, omdat ik makkelijk leerde en ik mijn eigen tijd kon indelen. Dat lukte niet meer toen ik eenmaal begon te werken bij het documentairefestival IDFA en tijdsdruk een rol ging spelen. Behalve de lange hectische dagen tijdens zo’n festival, kostte ook het reizen met de trein me veel energie en het werken in een team, met veel verschillende mensen en energieën. Wat ook meespeelde was dat er in de filmwereld behoorlijk met de ellebogen werd gewerkt, terwijl ik in die tijd nog niet goed voor mezelf kon opkomen. Alles bij elkaar was het dus geen ideale plek voor mij als HSP.”

Hoor je soortgelijke verhalen van de mensen die je begeleidt?

van den Beuken dacht daar hetzelfde over en vroeg Susan om samen het boek van Aron te vertalen en op internet te zetten. Tegelijkertijd ging Susan over het onderwerp schrijven voor het antroposofische tijdschrift Jonas. Dat artikel kwam in handen van Christine den Draak, van uitgeverij Ten Have, die ook onmiddellijk het belang van het onderwerp inzag. Ze zocht contact met Susan en vroeg haar of ze er een boek over wilde schrijven. Susan: “Pas toen ik eenmaal begon te schrijven, realiseerde ik me hoeveel ik eigenlijk al van het onderwerp afwist. Deels vanuit mijn eigen ervaring en deels vanuit de opleiding zenshiatsu die ik eind jaren negentig had gevolgd. In die opleiding leerde ik bijvoorbeeld hoe belangrijk het is om vanuit je hoofd in je lijf te zakken, het zogenaamde ‘aarden’. In die tijd had niemand het daar nog over in Nederland, terwijl het een heel belangrijke oefening voor hooggevoeligen is.”

“In mijn coachings- en trainingspraktijk zie ik eigenlijk twee patronen: de HSP die erg in zichzelf gekeerd is en de HSP die buiten zichzelf gaat en zich verliest in de omgeving. Wat ze gemeenschappelijk hebben is hun diepe prikkelverwerking. Dat is namelijk in essentie waar hooggevoeligheid over gaat: de grote hoeveelheid zintuigelijke prikkels die je opdoet en de verwerking daarvan in de hersenen. Alle andere bagage van een persoon – denk aan interesses, eigenschappen en opvoeding – interfereren met dit aspect.”

In 2017 schreef je het boek ‘Hooggevoeligheid en stress’. Een van de oorzaken van stress is overprikkeling. Wie eerder overprikkeld raakt, ervaart dus meer stress. Kun je iets vertellen over de relatie tussen angst en stress?

“In het voorwoord bij dat boek schrijf ik: ‘We lijden onder stress zolang angst ons leven beheerst.’ Die uitspraak kun je terugvoeren op het stresssysteem in ons lichaam. In feite hebben we een heel eenvoudig waarschuwingssysteem in ons lijf, dat gebaseerd is op angst. Op het moment dat er een bedreiging is –of dat nu een werkelijke bedreiging is, of alleen een

Behalve de lange hectische dagen tijdens mijn werk, kostte ook het reizen met de trein me veel energie en het werken in een team, met veel verschillende mensen en energieën

dreiging die wij in ons brein als zodanig ervaren –gaan de alarmbellen af en ontstaat er stress. Nou is stress iets van alle tijden, dus dat is niets nieuws, maar in tegenstelling tot vroeger worden we in onze tijd meer dan ooit geleid door ons denken. Zolang je je cellen blijft vertellen dat we in een gevaarlijke wereld leven, blijft je lichaam in de stressstand staan. Ga je de cellen vertellen: alles is oké, dan kan het lichaam ontspannen.

We zijn in staat om uit die vicieuze cirkel van angst en stress te stappen, maar dan moeten we ons wel eerst bewust worden van dat mechanisme. Nou leven we op dit moment, met Covid-19, natuurlijk ook weer in een tijd dat er échte bedreigingen zijn, maar des te meer is het belangrijk om hard te werken aan onze geest en die niet alleen te voeden met negatieve berichten, maar óók met positieve.”

Waar hebben HSP’s die bij jou hulp zoeken het meeste last van?

“De problemen waar mensen tegenaan lopen, liggen vaak op het sociale of het maatschappelijke vlak. Waar ik hooggevoeligen veel in begeleid, is dat ik ze

leer om meer te vertrouwen op hun eigen intuïtie. Daarnaast leer ik ze om assertiever te worden: meer voor zichzelf gaan staan in de communicatie, meer het conflict durven aangaan. Hooggevoeligen hebben van nature het verlangen om zich te verbinden met anderen. Dat samen leven vanuit het hart is natuurlijk prachtig, maar er zijn ook nog andere krachten in de wereld en daartoe moeten we ons ook leren verhouden. Ik leer mensen dus enerzijds om véél zelfcompassie te hebben – echt van jezelf houden zoals je bent – en anderzijds: gaan staan voor wat je graag wil. Daarmee bedoel ik dat je vanuit je eigen kracht ja durft te zeggen tegen alles wat belangrijk voor je is, en nee tegen dingen die je niet aanstaan. Authentiek durven zijn, daar gaat het om.

Wat het maatschappelijke betreft: zoals onze maat-

Durf ja te zeggen tegen alles wat belangrijk voor je is, en nee tegen dingen die je niet aanstaan

schappij nu is ingericht, is het niet echt aangenaam voor een HSP. HSP’s zijn van nature heel fijne mensen, die niet van druk, hardheid en ruzie houden. Verhoog je de druk, dan gaan ze minder functioneren. Ik zou willen dat er veel meer aandacht komt voor de kracht van een HSP en wat hij of zij te bieden heeft. Verder breek ik graag een lans voor het vermogen van de HSP om goed te voelen wat nodig is, in plaats van te denken in ouderwetse, opgelegde structuren. Daarom ben ik nu bezig met een boek over HSP’s op de werkvloer. In de zorg en het onderwijs zie je bijvoorbeeld veel hooggevoeligen, maar ook onder pioniers, kunstenaars en mensen die zeer gedetailleerd en nauwkeurig kunnen werken. Het idee is om per groep te beschrijven wat hun krachten zijn, en daarna in kaart te brengen wat ze nodig hebben om hun werk naar behoren te kunnen doen. Als een HR-manager bijvoorbeeld wil weten hoe hij iemand moet begeleiden, dan kunnen die beschrijvingen mooi als handvat dienen.”

Hoe pak je de begeleiding aan als mensen tegen sociale of maatschappelijke problemen aanlopen?

“Ons lichaam heeft twee systemen, één om te ontspannen en één om actief te zijn. In de westerse anatomie wordt het systeem om te ontspannen het parasympatisch zenuwstelsel genoemd en het actieve systeem het orthosympatisch zenuwstelsel. Het is de kunst om die twee systemen met elkaar in balans te brengen. Als het actieve systeem overuren draait, wat bij HSP’s vaak het geval is, dan is de balans zoek. Dat kan zich uiten in fysieke problemen of in somberheid bijvoorbeeld, maar pak je alleen de symptomen aan, dan bereik je meestal niet je doel.”

Hoe bereik je dat doel dan wel?

“Dat is voor iedereen verschillend. De één is gebaat bij een rustigere dagindeling, de ander heeft meer

beweging nodig en een derde doet er goed aan om zich regelmatig te laten masseren. Maar ook bewustwording speelt een belangrijke rol. Stel, je komt uit een calvinistisch milieu waarin het motto gold: ‘van hard werken is nog nooit iemand doodgegaan’. Zo’n motto werkt onbewust door in de manier waarop jij in het leven staat en tegen je werk aankijkt. Overspannen worden is dan niet alleen vervelend omdat je je uitgeput voelt, maar ook omdat je niet voldoet aan de norm waarmee je bent grootgebracht. Zo’n stoere houding ervaar je als ‘gewoon’, tot je ervaart dat het niet bij je past. Wil je uit die gewoonte stappen, dan moet je je eerst bewust worden van de overtuigingen die eraan ten grondslag liggen. Daarna is het belangrijk dat je je verzoent met het verleden en met de mensen die jou die overtuigingen hebben aangeleerd. Vervolgens kun je aan de slag om jezelf een andere houding aan te leren.”

Waarin verschilt jouw aanpak van coaching in de reguliere zorg?

“In tegenstelling tot de reguliere zorg werk ik op drie niveaus: ik werk met het fysieke lichaam, het emotionele lichaam en het energieveld om een lichaam

Het is niet genoeg om alleen cognitief te snappen hoe iets zit, het is ook belangrijk om contact te maken met het lichaam

heen. Feeling is healing, zeg ik altijd. Daarmee bedoel ik dat het niet genoeg is om alleen cognitief te snappen hoe iets zit. Het is ook belangrijk om contact te maken met het lichaam, het gevoel en het energetische veld. Ik kan mijn cliënten goed begeleiden bij het leggen van dat contact omdat ik helder voelend ben. Dat betekent dat ik meer zie dan wat een cliënt mij vertelt. Ik zet die heldervoelendheid in om mijn cliënten te laten voelen wat het lichaam hun wil vertellen. Daarnaast geef ik ze de mogelijkheid om ook het energetische veld te voelen. Sommige HSP’s kunnen dit heel goed, en voelen zich daarna snel beter. Anderen zitten nog te veel in hun hoofd, of zijn nog te angstig, en hebben meer tijd nodig. Dan zie ik het als mijn taak om hen stapje voor stapje te helpen dichter bij hun gevoel te komen. Cruciaal in mijn begeleiding is de wetenschap dat ‘dé’ HSP niet bestaat. Ik kijk daarom altijd naar de persoon die ik voor me heb en naar de specifieke vraag waarmee iemand bij me komt.”

In jouw werk speelt het spirituele een belangrijke rol. Daarin verschil je van Aron, die de koppeling tussen hooggevoeligheid en spiritualiteit niet legt. “Voor mij is spiritualiteit inderdaad superbelangrijk. Wie hooggevoelig is, pakt meer signalen op dan wie minder hooggevoelig is. Bij de één gaat die waarneming verder dan bij de ander, maar het is een wezenlijk onderdeel van die fijnere afstemming. Op mijn website schrijf ik: ‘Van oudsher zijn hooggevoeligen pioniers, waarzeggers, geestelijken, adviseurs, sterrenkijkers. Ze hadden de rol om de groep, de clan of de gemeenschap te waarschuwen voor gevaren. Ook in deze tijd zijn het de hooggevoeligen die ons erop wijzen dat we doordraven en dat het nuttig is om stil te staan, terug te keren naar de rust, naar spiritualiteit en naar de natuur.’”

Keuzestress

SITUATIE: Een vrouw van 23 blokkeert als zij een keuze moet maken. Dat kan om grote keuzes gaan, maar ook om kleine. Het is dan net alsof ze bevriest. Hoe kan ze hier verandering in brengen?

SUSAN: “Cruciaal is de zin: ‘Het is dan net alsof ze bevriest’. In feite gebeurt dat ook. Keuzes maken is sterk verbonden met ons overlevingsinstinct. Zodra deze vrouw een keuze krijgt voorgelegd, komt ze in de modus van vluchten of vechten terecht. Ik zie dit patroon vaak bij HSP’s in mijn praktijk en de tip die ik op zo’n moment geef is: kom in beweging. Letterlijk. Zorg dat je uit de bevriezing komt. Ga wandelen, sporten, dansen. Daarna kun je afzakken naar een intuïtiever niveau – uit het denken naar het voelen – en de situatie terugbrengen tot de vraag: voel ik een ja of voel ik een nee?

Over het algemeen voelen HSP’s sneller een nee, maar we hebben aangeleerd gekregen om dingen toch maar te doen. Die nee durven we dan niet te erkennen en slikken we in. Mijn ervaring is echter, dat hoe vaker je nee durft te zeggen, hoe makkelijker het gaat.”

Susan reageert op een casus over

Hoe vaker je nee durft te zeggen, hoe makkelijker het gaat

Esther (39) had al verschillende hulpverleners gezien voordat ze wist dat ze

coach

www.hspcoaching.nl

Bij de

In plaats van ‘uren opbouwen’ gaat Esther energie opbouwen. Dat is heel wat anders!

Coach Luc de Boer met Esther

ESTHER:

‘Het was voor mij een zoektocht van jaren en jaren. Ik wist elke keer na een antwoord van een arts, psycholoog of coach dat het niet de goede diagnose was. Er is iets waardoor mijn lichaam uit balans raakt. Na zes jaar ontdekte ik dat ik de ziekte van Lyme had. Ik knapte daarna al een heel stuk op, maar na twee jaar was ik nog steeds niet de oude. Autorijden op een hogere snelheid dan 60 kilometer per uur zit er voor mij niet meer in. Na enkele psychologen en coaches gezien te hebben voor paniekaanvallen in de auto, op hoogtes en in winkels, wist ik bij de laatste psycholoog dat de diagnose paniekstoornis niet correct was. Ik ontdekte dat ik schade aan mijn ogen heb opgelopen. Ik heb een verstoorde fixatie disparatie. Hierdoor word je uit balans gebracht bij veel bewegen-

COACH LUC:

‘Esther heeft structureel last van overprikkeling. De coaching wordt door haar werkgever ingezet om haar terugkeer in werk te versterken, om ‘werkfit’ te worden. Het doel van de coaching is dat Esther meer vanuit eigen kracht en minder vanuit omgevingsinvloeden gaat functioneren. We spreken de eerste keer buiten af. Ze mag zelf de locatie bepalen. Zo wordt ze meteen gestimuleerd om een keuze vanuit zichzelf te maken. Wat is een prettige plek voor mij? Wat is haalbaar?

Terwijl we praten over ‘iets willen en dat niet kunnen’, nodig ik haar uit om het pad te kiezen dat het meeste aantrekkingskracht heeft. Het wordt het smalle, kronkelige pad met uitzicht op koeien. Daarna vraag ik waar dat voor staat. Zo ziet Esther de betekenis van haar keuzes. Ontdekt ze waar energie in zit en waar niet.

de beelden, zoals hoge snelheid met de auto en ook op de fiets langs een drukke weg. Ik werd er duizelig van. En daar was mijn antwoord. Er gebeurde dus wel degelijk iets in mijn lichaam (onbewust werd ik door mijn ogen uit balans gebracht) voordat de paniekaanval startte.

Helaas wist ik niet precies hoe ik er mee om moest gaan en had ik ondertussen ook paniekaanvallen op treinstations en op mijn werk. Ik was vaak erg misselijk op mijn werk en daar werd ik erg zenuwachtig van. Dit kon ik wel verklaren door de drukte van een kantoortuin en het tl-licht dat op een bepaalde frequentie knippert.

Je wordt misselijk als je uit balans bent. Denk maar eens aan een kermisattractie die heel snel ronddraait, dat gevoel veroorzaakten mijn ogen bij mij (maar

dan onbewust). Uiteindelijk wist ik niet meer hoe ik mezelf overeind moest houden en heb ik me doodmoe op kantoor ziek gemeld. Na enkele maanden thuiszitten, ben ik nog bij een KNO-arts terechtgekomen in de zoektocht naar de oorzaak van de duizeligheid. Ik wilde uitsluiten dat het iets medisch was. En hij vertelde mij dat hij dacht dat ik hoogsensitief ben.

In een zoektocht op het internet naar een coach om me te helpen, kwam ik terecht op de site van Luc de Boer. Ik mailde ik hem dat ik niet in staat was om te reizen naar zijn praktijk in Amsterdam. ‘Dan gaan we samen wandelen. Ergens waar jij wel kunt komen’. Dat hij respecteerde dat ik beperkt was en daar zonder oordeel mee omging, had voor mij zo’n grote waarde. Vol vertrouwen ging ik dit traject in.’

Esther blijkt goed zelf haar richting te kunnen bepalen. Ze komt in verbinding met haar zelfvertrouwen. Naast grappige voorbeelden (Esther kan goed voorspellen of een IKEA-doos in de kofferbak past) komen we tijdens de wandeling situaties tegen waarbij ze haar vertrouwen en intuïtie meteen kan inzetten.

Zo wordt onze weg versperd door een sloot. Het pad waar Esther naar toe wil, ligt aan de andere kant van de sloot. Hoe komen we daar? Zal er om de hoek een brug zijn? Durf je verder of wil je terug? Het is zo mooi om de thema’s die spelen letterlijk tegen te komen. Na de sessie krijgt Esther een creatieve opdracht mee. Zodat haar hoofd, hart en handen gaan samenwerken in plaats van elkaar tegenwerken. Ook verzamelt ze voorbeelden voor de volgende wandeling. Situaties waarin ze zit en keuzes die ze moet maken. Rode

draad is dat ze anders leert omgaan met haar energie. Belangrijk idee daarbij is, dat Esther ‘uren opbouwen’ gaat zien als ‘energie opbouwen’. Dat is heel wat anders! En het sluit veel beter aan bij het omgaan met hoogsensitiviteit. Gedurende het traject oefent Esther met het doen van activiteiten die bij haar passen, met het beheren van haar gedachtegangen en met het inzetten van haar gevoel. Ze gaat trouw aan de slag met de aangeboden handvatten. We gebruiken Skypesessies om haar ervaringen en uitwerkingen rustig te kunnen bespreken.

Het lukt Esther om haar energie op te bouwen, meer rust in haar hoofd te krijgen en haar hoogsensitiviteit beter te begrijpen. Ze kan weer haar eigen plek innemen. Net zoals de grote boom die we een keer in het bos zien staan: stevig, geworteld in de grond, kruin omhoog naar de zon!’

hoogsensitief was. Eindelijk vond ze herkenning bij HSP-coach Luc de Boer.

Geboeid door de uitdagingen van de moderne maatschappij, helpt Patrice mensen deze het hoofd te bieden. Of het nu gaat om het beter omgaan met tijd, informatie of spullen, als professional organizer en coach helpt ze om de juiste keuzes te maken. www.goedgeorganiseerd.nl

Wind van voren

“Het moet geen mevrouwenkapsel worden, toch?” Vanuit de spiegel kijkt mijn kapper me plagend aan. “Ik kan me jou ook niet voorstellen in een mantelpakje”, vervolgt hij grijnzend terwijl hij hier en daar nog wat plukken wegknipt. Hij heeft gelijk, ik ben niet bepaald het type voor mantelpakjes. Ik ben meer van de gemakkelijke kleding waar ik zo mee op de fiets kan springen. ‘Coupe wind van voren’, zo grap ik wel eens als ik weer eens ergens aankom met een verwaaide haardos.

Een half uur later voeg ik de daad bij het woord en spring op mijn fiets, bril op mijn neus en de hoorapparaten weer in de oren. Meteen merk ik dat ik gekortwiekt ben, de wind gaat hard tekeer in mijn linker hoorapparaat. Iedere zes weken word ik er weer aan herinnerd dat de langere haren blijkbaar als een soort windscherm fungeren. Maar ja, ik wil inderdaad geen langer ‘mevrouwenkapsel’, dus zit er even niets anders op dan mijn hoorapparaten ietsje zachter te zetten en door te trappen.

Op mijn rug voel ik ondertussen ook weer de haartjes kriebelen die ondanks de kappersmantel tussen mijn kleren zijn gekropen. Ik vervloek mezelf stilletjes omdat ik toch weer dat leuke jurkje heb aangetrokken dat ik eigenlijk de hele dag wilde dragen. Dat is dus ook zoiets dat ik telkens vergeet, hoezeer ik me ook voorneem om naar de kapper gewoon iets ouds te dragen dat ik, eenmaal thuis, meteen in de was kan kiepen. ‘Straks mezelf even uitkloppen’, bedenk ik, hopende dat er geen haartjes achter zullen blijven als ik de jurk straks weer aantrek na een uitschud-beurt.

Op mijn rug voel ik de haartjes kriebelen die bij de kapper tussen mijn kleren zijn gekropen

Geamuseerd schud ik mijn hoofd om mijn eigen onnozelheid. Je zou toch denken dat een redelijk intelligente vrouw van 49 die dit iedere zes weken meemaakt, dit toch zou kunnen onthouden. Maar blijkbaar is mijn geest heel snel in het vergeten van dit soort ongemakjes. Gelukkig maar, denk ik, terwijl ik geniet van het koele briesje dat de rijwind veroorzaakt. Meteen bedenk ik dat ik in die 49 jaar ook beter ben geworden in het relativeren van mijn eigen stommiteiten. Hoewel ik nog heel af en toe mezelf de wind van voren kan geven als ik iets stoms heb uitgehaald, zie ik steeds meer in dat ik daar eigenlijk niets mee opschiet. Maar ja, als je de lat hoog legt...

Gelukkig is dat nu niet zo’n probleem. Want laten we eerlijk zijn, dit zijn natuurlijk futiliteiten, hoe irritant die haartjes ook op mijn rug prikken. Eenmaal thuis trek ik meteen mijn jurkje uit. Bezweet door het fietsen gaat het sowieso in de was. Dan inspecteer ik eindelijk mijn nieuwe kapsel. Ik knik tevreden: inderdaad, coupe wind van voren. Op de goede manier, dan.

column Patrice Gorissen

‘Ik ben in 20 jaar niks veranderd. Voor mij was het geen straf om op mijn kamer te moeten zitten vroeger. Zelfs nu ik een eigen huis heb trek ik me regelmatig terug om op de slaapkamer te zitten.’

Save the date: 14 t/m 20 juni

Week van de HSP

Bestel Jelma’s boeken op www.jelmadesign.nl

Goed nieuws: dit jaar wordt voor de tweede keer de Week van de HSP georganiseerd.

Tijdens deze week zijn er in het hele land activiteiten waarmee hoogsensitiviteit onder de aandacht gebracht wordt en waar jij aan mee kan doen. Denk bijvoorbeeld aan gratis online HSP-webinars, blogs die je kan lezen, maar ook trainingen speciaal voor HSP-ondernemers, voor HSP-vrouwen, voor ouders van hoogsensitieve kinderen, enzovoorts. Voor iedere HSP is er aanbod. Bekijk de activiteiten bij jou in de buurt op www.weekvandehsp.nl.

De Week van de HSP wordt georganiseerd door de Kerngroep HSP-professionals.

www.weekvandehsp.nl

ondernemen Hoogsensitief

Bas van Vugt (36) coacht hooggevoelige ondernemers.

Hij doet dit onder andere via de Succes in Balans ondernemerscommunity. Ook heeft hij twee boeken geschreven.

Hij werkt samen met zijn vrouw Mirna en ze hebben vier kinderen. Wat heeft hij te vertellen over hoogsensitief zijn en ondernemen?

Met je bedrijf ‘Hooggevoelig ondernemen’ begeleid je veel ondernemers. Wat speelt er bij hen?

Op dit moment veel zingevingsvragen over hun bedrijf. Zo merk ik bijvoorbeeld dat veel mensen moeite hebben om hun missie in een product te krijgen. Daarnaast is er vaak nog een loondienstmentaliteit, en dat zie je terug in hun bedrijf: uren worden verkocht voor geld en die tijd krijg je natuurlijk nooit meer terug. Wat wij ondernemers willen leren is om vanuit betekenis winstgevend te ondernemen.

Wanneer heb je zelf ontdekt dat je hoogsensitief was?

Dat was toen ik een jaar of 18 was. Dat maakte wel het een en ander duidelijk. Ik las het boek van Elaine Aron, maar ik kwam er niet goed doorheen. Ik herkende wel dingen, maar hoe HSP’s bijna als slachtoffer werden beschreven, dat paste niet bij mij. Als wij bijvoorbeeld een seminar doen, draaien we lekker een dansnummer, niet alleen maar ontspanningsmuziek. Ik vind niet dat je, als je hoogsensitief bent, niet meer meedoet of alles anders moet doen. Dat zou onrecht doen aan de enorme kwaliteit die hoogsensitieve mensen en zeker onderne-

mers hebben.

Wat ik erg leuk vind, is de aard van de gesprekken die ik met mensen heb. Het gáát ergens over. Het gaat over zingeving, het gaat over business en financiën. Het diepgaande contact met mensen en ook het vertrouwen dat mensen in je stellen.

Dus jij zit helemaal op je plek in je werk?

Ik heb wel lange tijd gedacht: is dit het wel voor mij?

Dit is natuurlijk een typische vraag die hoogsensitieve mensen zichzelf vaak stellen. Bij mij komt die vraag voort uit de diepe drijfveer om het maximale uit mijn leven te halen én van betekenis te zijn. Een combinatie die voor mij niet altijd logisch is geweest. En bovenal die veel zoekwerk heeft opgeleverd. Ik ben echt heel happy met mijn bedrijf en de bijdrage die ik kan leveren in het leven van anderen. En natuurlijk: we zijn ook nieuwe dingen aan het ontwikkelen. Waar we eerst alleen een trainingsbureau hadden, komt er meer en meer een uitvoerend stuk van de marketing bij. Dus kennis overdragen en óók het daadwerkelijk implementeren van de kennis. Anders blijft het voor mensen vaak zo abstract. Ondanks mijn

Ik waardeer het diepgaande contact met mensen en ook het vertrouwen dat mensen in me stellen

academische opleiding houd ik zaken graag praktisch en toepasbaar. Bovendien kan ik zeggen dat ik niet iemand ben die altijd hetzelfde kan doen, er moet wel beweging zijn. Ik vind het in hokjes duwen altijd lastig, ook wat betreft hoogsensitiviteit. Ben ik het wel of ben ik het niet? Die vraag krijgen wij natuurlijk regelmatig gesteld. Voor ons is die vraag niet per se de belangrijkste. Wat wij zien is dat er binnen die zoekende groep van hoogsensitieve mensen behoefte is aan richting rondom die zingeving. Zowel persoonlijk, zakelijk als financieel. Ik focus me op het zoeken én geven van zoveel mogelijk antwoorden die een bepaalde groep mensen nodig heeft. Dat is een groep mensen die zingeving zoekt maar ook zoekt naar bijvoorbeeld een stabiel inkomen. Mensen die zoekende zijn in een financieel systeem dat op omvallen staat. Mensen die dieper invoelen: wat is er aan de hand in de wereld en wat is mijn plek daarin? Ik vind het echt heel mooi om daar een rol in te mogen spelen. En tegelijkertijd besef ik: We weten nog zó ontzettend weinig dat het vooral de zoektocht is die we met zijn allen aan het maken zijn.

je euro’s? Wij hebben een passief inkomen, maar we rijden gewoon een oude auto en gaan niet fancy doen. We vinden het wel leuk om lokale goede doelen te ondersteunen en te investeren in projecten die voor ons belangrijk zijn. Geld zet dingen in werking, ik denk dat we een groep sensitieve miljonairs nodig hebben om deze ommezwaai te gaan maken.

Je hebt een grote ambitie!

Tja, misschien is het niet meer dan normaal. Ik ben er wel ingegroeid, in die rol van mensen laten zien dat ze waardevol zijn in hun missie. Bij hoogsensitieve mensen begint het vaak al in de kindertijd, dat ze voelen dat ze met anderen mee moeten doen, dat ze denken: klopt dit wel voor mij? Dan moeten ze opdrachten doen en binnen de lijntjes kleuren. Ze leren zich al heel vroeg te conformeren. In latere leeftijd zie je dan vaak dat ze vast komen te zitten omdat ze dingen doen of een persoon geworden zijn, die ze eigenlijk niet willen zijn.

Denk je niet dat veel mensen dat hebben, ook niet-HSP’s?

Zeker. Dat is een van de grootste uitdagingen van deze tijd. Ik heb heel sterk het gevoel dat we naar een maatschappij gaan waarbij iedereen vanuit zijn missie leeft en werkt. Dat je iets doet wat echt goed bij je past. Ook bijvoorbeeld de vuilnisman. Als tiener heb ik zelf een tijdje op de vuilniswagen gewerkt en ik zag die mensen dat echt met passie doen. Het is voor iedereen anders, dat is het mooie eraan. Niet beter dan het andere. Gewoon anders. Waarin we elkaars kwaliteiten ten volle kunnen benutten.

Het huidige financiële systeem staat op omvallen?

Ja, het bankensysteem staat er slecht voor, de schuldenberg in de wereld is veel te groot geworden. Op een gegeven moment is het klaar. Al drie eeuwen kennen we het huidige bankensysteem en dat is geen eerlijk systeem. Het brengt via rente en inflatie een heel grote groep hardwerkende mensen in situaties waarin ze niet vooruit komen. Dat moet echt anders. Minder ongelijkheid, meer missie en compassie erin. In dat opzicht is het een transformerende tijd. Een tijd waarin we veel aangeleerde zaken mogen loslaten en op zoek mogen gaan naar ‘beter’. Niet alleen voor een hele kleine rijke groep, maar vooral voor het totaal van leven op onze planeet.

Als ik kijk naar de geschiedenis van hoogsensitieve mensen, dan eindigden ze vroeger vaak op de brandstapel, ze werden niet begrepen, ze stonden achteraan en hadden niet zoveel met macht. Nu is het tijd om dat om te draaien en ze vooraan in een nieuwe economie te profileren. Die economie zit er ook al aan te komen, waarin meer lokaal gedaan wordt en waarin een eerlijker verdeling is van de welvaart. Waarin ook de sensitievere mensen het voortouw gaan nemen.

Geld verdienen is prima, maar wat ga je vervolgens doen met

Je bent heel maatschappelijk betrokken. Hoe saai is een leven dat je alleen voor jezelf leeft? Dat lijkt me een van de verschrikkelijkste dingen die je op je sterfbed kunt denken: het was een leuk leven, maar het was alleen voor mezelf. Ik ben niet van betekenis geweest voor anderen. Maar ik ben ook wel zo realistisch dat ik vind dat je inkomen moet hebben om een grotere impact te kunnen maken dan alleen maar vrijwilligerswerk doen.

Nu zijn er ook best veel hoogsensitieve mensen die zich terugtrekken omdat ze al gauw te veel prikkels ervaren. Die zoeken rust en relatieve eenzaamheid op.

Zeker, dat heb ik ook. Een of twee keer per jaar ga ik een week op retraite voor mezelf bij de Benedictijnen in Zwitserland. Ik weet nog goed dat ik daar stond toen ik een jaar of twintig was en me afvroeg of dit iets was voor de rest van mijn leven. Heerlijk, tussen die dikke muren, niemand ziet je, je hoeft niets te doen, je wordt verzorgd en je zit in een prachtige omgeving. Het leven is dan heel simpel. Met weinig prikkels. Een van de monniken zei: jij hoort niet achter deze muren, jij hoort midden in de maatschappij om een verandering te maken met hoe de wereld ervoor staat.

Ik merk dat ook bij onze trainees, die vinden het vaak uitda-

In de nieuwe economie gaan hoogsensitieve mensen het voortouw nemen

gend om met hun missie naar buiten te komen, dus om ergens voor te staan. Want je krijgt kritiek, dat is gewoon zo. De enige manier om geen kritiek te krijgen is nergens voor te staan, niemand te zijn en niks te vinden.

Je hebt het druk met je werk en je gezin met vrouw en vier kinderen. Hoe hou jij de balans?

Ja, er is altijd wat te doen bij ons. Wat voor mij heel belangrijk is, is dat ik dingen doe vanuit mijn eigen overtuiging, en niet vanwege de verwachtingen van iemand anders. Dat is soms wel eens een dun lijntje. Het hoort er ergens ook wel een beetje bij, om af en toe overprikkeld te zijn. Ik ben die vader die elke dag bij het schoolplein staat, dat vind ik heerlijk. Dat is waarom we ons leven op deze manier vormgegeven hebben. Maar het komt wel met een prijs, ik pluk niet alleen de vruchten, want ik moet geregeld ’s avonds of in het weekend wat voor mijn werk doen. Ik ben wel heel erg van de natuurwetten: goed planten en je vruchten goed in de gaten houden. Als ik in loondienst zou werken, zou ik niet zes weken weg kunnen met de camper. Je moet wel durven om niet een standaard pad te kiezen maar echt te kijken: hoe wil ik voor mezelf hebben? Als ik kijk naar mezelf: ik heb meer tijd voor mezelf nodig, ik plan de meeste van mijn gesprekken in de ochtend en niet in de middag. Het is belangrijk jezelf in de gaten te houden en iets te doen wat bij jou past. Maar vooral hoogsensitieve mensen vinden dat soms lastig om te bepalen, want ze zeggen dan: ‘Ja, ik wil wel graag dit en dat’, en dan lopen ze al heel snel ertegenaan dat ze anders geconditioneerd zijn door de maatschappij. Ik zou zeggen: breek de ban en kies wat bij jou past.

Denk jij dat het voor hoogsensitieve mensen handig is om zzp’er te worden?

Een goede vraag. Ik zie daar wisselende resultaten in. Het ondernemerschap heeft erg te maken met het karakter van een persoon. Dat is misschien wel de allesbepalende factor. Hier moet je gewoon jezelf de vraag stellen of je tijd en geld wilt investeren in de toekomst van jezelf en jouw gezin. Het zaken doen is voor mij net als werken met natuurwetten. Durf je die natuurwetten aan te gaan, het planten van zaadjes, het grootbrengen van een boompje? Dan zit je vaak wel goed. Wat ik vaak zie bij de zzp’er: ik steek er uren in en daar wil ik direct iets voor terug krijgen. Je neemt je werknemersmentaliteit mee naar je bedrijf. Het is de consumptiemaatschappij in ondernemersvorm. Je verkoopt jezelf uurtje-factuurtje en je zit daardoor ook een beetje vast. Je inkomsten trek je direct uit je bedrijf en er is geen ruimte om nieuwe dingen te ontwikkelen. Het voordeel is dat je je eigen tijd kunt indelen en je kunt kiezen met welke klanten je wel en niet werkt. Maar ik zie vaak ondernemers die een hele mooie missie hebben, maar niet weten hoe ze de acquisitie moeten aanpakken. Hoe je jezelf kunt laten zien, hoe je op de voorgrond kunt gaan staan. Dat is voor veel HSP’s extra uitdagend. We worden in onze wereld

ook erg geconditioneerd op het thema zekerheid: vaste baan en pensioen. Ik vind dat zekerheid meer in jezelf zit: dingen aankunnen en beseffen dat je waardevol bent.

De meeste mensen vinden zzp’er worden ook een onzeker ding. Zelf heb ik nog nooit in loondienst gewerkt. Ik zou me niet kunnen voorstellen dat iemand anders voor mij zou bepalen wanneer ik zou moeten werken en wanneer ik bij mijn gezin zou kunnen zijn. Dat zie ik bijna als vrijheidsberoving.

Zie jij verschil tussen hoogsensitieve mannen en vrouwen? Er staat wel druk op hoogsensitieve mannen. Er is de afgelopen 150 jaar een emancipatieslag bezig waarin de man en de vrouw gelijk zouden zijn. Een goed iets natuurlijk waar ik helemaal achter sta. Evolutie-technisch gaat dat natuurlijk niet zomaar in 150 jaar. Dat is een illusie. Het gevolg hiervan is dat ik veel mannen spreek die zich aan het herbezinnen zijn op hun rol in het gezin en in alles. Hoe kan ik het juiste doen, hoe kan ik mezelf zijn, hoe kan ik leiderschap tonen en ook een gevoelige man zijn? Ik denk dat er meer mannen zijn die zich afvragen hoe het moet met zorgtaken en werk. Daar is wellicht iets weggelegd voor gevoelig leiderschap, niet zozeer met woorden maar eerder met daden. Vanuit de evolutie zijn mannen eerder gericht op het draaiende houden van het gezin, ook financieel gezien. Ze willen kunnen zorgen voor hun nageslacht. We hebben ineens heel snel een andere taakverdeling gekregen, misschien wel iets te veel voor het DNA van de mannen. Er zijn ineens hele groepen zelfstandige vrouwen waar je niet meer voor hoeft te zorgen. Dat is lange tijd je taak geweest als man: het binnenbrengen van de middelen, en nu willen vrouwen dat stuk zelf regelen. De drang om te zorgen is een belangrijk mannelijk iets, maar veel vrouwen staan dat niet meer toe, dat is een spagaat voor veel mannen. Het fijnst is jezelf te kunnen zijn èn genoeg geld kunnen verdienen, je gezin een goed leven kunnen geven en iets betekenen voor anderen. Op een manier die volledig bij jou past. Met impact voor de wereld.

Mensen leren zich al heel vroeg te conformeren, later kunnen ze dan vast komen te zitten

column

Danielle van den Os is net als haar puberdochters (12 en 13 jaar) hoogsensititief. Ze neemt je graag mee in de uitdagingen waar zij en haar dochters dagelijks mee te maken hebben.

Signalen

Niet zo lang geleden raakte mijn dochter ontzettend overprikkeld, wat zich uitte in een enorme paniekaanval. Op zo’n moment is ze moeilijk tot niet bereikbaar en het enige wat dan helpt is er zijn voor haar en een knuffel geven, totdat de aanval zakt. Ik heb toen wel een kwartier met haar in mijn armen gestaan totdat ze weer aanspreekbaar was. Op zo’n moment moet ik ook niet tegen haar gaan praten, want dat maakt het alleen maar erger. Als de paniekaanval eenmaal is gezakt, kampt ze met ontzettende schuldgevoelens. Niet te vergeten dat ze na zo’n aanval ontzettend moe is en last heeft van enorme hoofdpijn. Na de laatste aanval vertelde ze ook dat ze zelf niet goed aanvoelt wanneer ze overprikkeld raakt.

Nu is het zo dat voordat we overprikkeld raken, ons lichaam diverse signalen afgeeft. Vaak zijn we niet zo bewust van deze signalen en moet je ze leren herkennen voordat ze pas gaan opvallen. In een cursus die ik ooit heb gevolgd zat een oefening met een stoplicht. Deze gebruik ik wel vaker en heb ik nu ook maar ingezet bij mijn dochter. Nadat ik aan haar vroeg ‘Kun je me vertellen wat er gebeurt als jouw stoplicht op rood staat?’, antwoordde ze meteen ‘Dan krijg ik een paniekaanval’. Ik ben toen door gaan vragen: ‘Voel je op zo’n moment ook wat in je lijf? Waar voel je het precies? Wat voel je dan precies? Hoe kunnen wij merken dat je overprikkeld raakt?’ Aan de hand van deze vragen hebben we alle kleuren woorden gegeven, wat haar enorm veel inzicht gaf.

Mijn dochter voelt zich schuldig over haar paniekaanval

Rood betekent bij haar paniekaanval. Ze kan dan niet meer denken, haar hoofd zit zo vol en voelt alsof het explodeert. Bij oranje wordt ze sneller boos, heeft ze een korter lontje, kan ze weinig hebben en wil ze alles onder controle houden. Ze voel dan een drukkend gevoel in haar hoofd en een knoop in haar buik. Groen betekent dat ze blij is en zich lekker in haar vel voelt. Ze heeft geen drukkend gevoel in haar hoofd en alles is ontspannen.

Samen met haar ben ik op zoek gegaan naar wat haar helpt om te voorkomen dat ze in rood komt. Dit betekent dus de signalen van oranje op tijd leren herkennen om vervolgens een activiteit te gaan doen die de prikkels op dat moment doen afnemen. Voor haar is dat springen op de trampoline, trappen tegen de bal, boksen tegen de boksbal of een radslag op het gras doen.

Danielle van den Os

De kracht van hooggevoelig zijn als student: verschillende studenten komen hierover aan het woord. Zoek op YouTube > hooggevoelig student.

Gezien YouTube op

Veel hoogsensitieve mensen zijn afwijzingsgevoelig, ofwel hebben last van rejection sensitivity. Saskia Klaaysen vertelt erover. Zoek op YouTube > saskia klaaysen rejection sensitivity.

Schrijfster Carolina Bont vertelt wat intuïtie precies is, en waarom je intuïtie ontwikkelen jou als HSP kan helpen. Zoek op YouTube > carolina bont intuitie.

Iedereen kijkt naar me. Het zou wel heel beschamend zijn als ik het nu niet meer wist. Nu maar hopen dat ik niet ga blozen. Ik ben hier eigenlijk ook helemaal niet geschikt voor. Net wist ik het nog.

FA L angst A A

Zomaar wat gedachten die je kunt hebben op momenten dat het erop aan komt. Je staat even op de voorgrond, maar de grond onder je voeten lijkt wel weg te zakken. Je kunt er compleet van in paniek raken. Faalangst.

Helaas zijn hoogsensitieve mensen extra vatbaar voor faalangst. Dat heeft ermee te maken dat je je van nature verplaatst in het perspectief van de ander. Je ziet jezelf door de ogen van een ander, en met je kritische aanleg vermoed je al snel een negatieve kijk aan de andere kant. Illustrator Jelma Norbruis zegt op haar instagrampagina ‘hoogsensitiefleven’: ‘Ik probeer de laatste tijd wat meer van mezelf te laten zien, ook om mijn faalangst en onzekerheid aan te pakken. Soms voelt dat wel als een dingetje hoor, daar ben ik eerlijk in. Hoe meer mensen mij gaan volgen, hoe meer mensen ‘iets van je denken’. Positief of negatief. Ik hou me vast aan de gedachte dat die onzekerheid het voor mij al waard is als ik ook maar één iemand kan helpen. Ik probeer geregeld iets te doen wat ik spannend vind. Maar dat doe ik alleen als ik het zelf belangrijk vind, niet op aanraden van een ander.’

Je goed kunnen verplaatsen in een ander

Wat eigenlijk een positieve eigenschap is - je goed kunnen verplaatsen in een ander - heeft dus ook een schaduwkant. Mensen die zich niets aantrekken van wat een ander vindt, hebben minder last van faalangst. Hoogsensitieve mensen zijn wel erg empathisch, maar moeten dus uitkijken niet in de valkuil van faalangst te stappen.

Vaak vermoed je een negatieve kijk bij de ander, maar blijkt dit bij navraag helemaal niet te kloppen. Als iemand strak naar je kijkt, kan dit afkeuring betekenen. Maar het kan ook zijn dat iemand zich concentreert, buikpijn heeft of heel ergens anders is met zijn gedachten. Veel onze-

Erg gericht zijn op je omgeving kan faalangst in de hand werken

Rosanne van Kaathoven, kinderpsycholoog

Denkfouten bij faalangst

Eén van de dingen die we doen bij het leren omgaan met faalangst, is het onderzoeken van denkfouten die iemand kan maken. Dit zijn overtuigingen die faalangst in de hand kunnen werken. Dit zijn vier voorbeelden daarvan:

De lat te hoog leggen Sommige mensen leggen op voorhand de lat zo hoog, dat ze eigenlijk niets anders kunnen doen dan falen. We gaan dan kijken wat meer realistische doelen zijn, wat meer haalbaar is. Zo boek je succeservaringen en krijg je meer zelfvertrouwen.

Gedachtenlezen Dit komt vooral voor bij mensen die angstig zijn in sociale situaties. Je denkt te weten wat anderen denken. Je leest bijvoorbeeld gezichtsuitdrukkingen en verbindt daar conclusies aan. Maar je kunt nooit zeker weten wat een ander denkt, dat weet je pas als je het gevraagd of gecheckt hebt bij de ander. Dat gaan we testen: echt navragen bij de ander of de gedachte wel klopt.

Negatieve dingen enorm uitvergroten

Ook al gebeuren er positieve dingen, als er iets negatiefs gebeurt, heeft dat veel impact op je. De gebeurtenis krijgt onevenredig veel gewicht. We gaan dan proberen in te zien dat het evenwicht zoek is en de impact ervan te verkleinen. We gaan leren te kijken zonder vergrootglas, om dingen in perspectief te zien en op werkelijke waarde te schatten.

Het niet willen zien van positieve dingen

Wanneer je een negatieve overtuiging hebt, ben je geneigd om alleen maar negatieve bewijzen te zien die jouw overtuiging bevestigen. Op die manier blijft het in stand. Tegenbewijzen zie je gewoon niet, die zie je over het hoofd. Je selectieve waarneming kun je leren doorbreken door ook de focus te leggen op positieve dingen, waardoor de negatieve overtuiging ontkrachtigd wordt.

kerheid is dan gebaseerd op een onjuiste aanname. Maar het kan ook voorkomen dat je daadwerkelijk negatieve reacties krijgt. Het gekke is, dat als je tien positieve en één negatieve reactie krijgt, dat de negatieve reactie veel meer aandacht van je krijgt. Tien mensen vinden je goed en eentje niet: dan blijf je toch de negatieve reactie veel beter onthouden.

In één keer goed

Esther Bergsma heeft onderzoek gedaan naar hoogsensitieve kinderen. Gewoonlijk ligt het percentage kinderen met faalangst rond de 10%, maar bij hoogsensitieve kinderen ligt dit op 60%. In haar boek Hoogsensitieve kinderen zegt ze: ‘Hoogsensitieve kinderen hebben een intensere verwerking. Ze maken een inschatting van alle risico’s in een situaties. Ze mijden deze risico’s, omdat ze alles in één keer goed willen doen (de optimale-optie-ambitie). De angst om fouten te maken weerhoudt hen ervan (nieuwe) activiteiten te onder-

Dus behalve het grote empathisch vermogen dat HSP’s hebben, is ook hun diepe verwerking een reden voor faalangst. Ze zien meer wat er allemaal mis zou kunnen gaan en ook welke vervelende gevolgen dat zou kunnen hebben. Ze voelen een grote druk om het in één keer goed te doen. Dit in tegenstelling tot niet-HSP’s, die minder opmerken en sneller impulsief

De beste werknemers voelen zich het meest onzeker

Het hoort dus gewoon een beetje bij hoogsensitief zijn, om eerder faalangst te hebben. Terwijl het blijkt dat hoogsensitieve mensen bijvoorbeeld in hun werk juist erg gewaardeerd worden: ze zijn betrouwbaar, geven goed gefundeerde antwoorden, hebben hun werk op tijd af. De beste werknemers voelen zich het

meest onzeker. Een rare tegenstelling, waar hoogsensitieve mensen zich best wel bewust van mogen worden. Anderen hebben vaak niet zo’n hoge standaard als jezelf, het is vaak niet nodig om heel goed te presteren. Het kost ook veel energie.

Self-fulfilling prophecy

Het stomme met faalangst is, dat het self-fulfilling prophecy is. Omdat je bang bent, gaat het mis. Je vergeet dingen, je gaat blozen, het lukt niet meer, je stresssysteem slaat op hol. Je kunt er dus vreselijk veel last van hebben. Zo schrijft Mirjam naar HSP magazine: ‘Ik wil graag leren omgaan met mijn eigen struggles elke week weer bij de muziekles. Ik ben zenuwachtig voorafgaand aan de les, tijdens de les heb ik eerst trillende vingers en ben ik me hyperbewust van de aanwezigheid van mijn muziekleraar naast me. Als ik stukken moet voorspelen heb ik er moeite mee om in de flow te komen. Sinds kort ben ik me ervan bewust dat het wellicht te maken heeft met mijn hoogsensitiviteit.’

Complimenten werken

soms niet

Coach Thea Adema zegt over faalangst bij kinderen: ‘Als je vroeg in je leven al het beeld van jezelf krijgt dat je verlegen bent of nu eenmaal niet zo’n feestbeest bent, stopt je ontwikkeling op dat gebied. Het kan de rest van je leven beïnvloeden. Je zou denken dat het helpt als ouders hun kinderen veel complimenten geven: ‘Je bent zo’n geweldig kind’. Maar op het moment dat het kind veel van dat soort dingen hoort, kan het alleen nog maar falen’. Het geven van complimenten kan faalangst dus juist in de hand werken, omdat diegene het gevoel heeft dat de verwachtingen wel erg hoog liggen.

Esther Bergsma in Hoogsensitieve kinderen

Vijf aanwijzingen om faalangst te verminderen bij kinderen

1 2 3 4 5

Heb begrip voor de angst van je kind Als je de angsten wegwuift, voelt je kind zich niet serieus genomen en vertoont het meer weerstand. Begrip voor de faalangst benoemen helpt je kind ook zichzelf te begrijpen.

Praat over wat fout kan gaan en hoe daarmee om te gaan Dit voelt wellicht tegennatuurlijk omdat je je kind niet wilt ‘bezwaren’ met alle risico’s. Echter, dit heeft het allang zelf bedacht. Door erover te praten worden de nadelen minder beangstigend. Bespreek ook wat het kan doen of zeggen.

Leg niet te veel nadruk op prestaties Je kind wil immers alles in één keer goed doen. Het moet juist leren dat het fouten mag maken. Prijs vooral de poging en de manier waarop het alles heeft aangepakt en geef de eerste keer geen kritiek of verbeterpunten.

Benoem ook de voordelen De angst om het niet goed te doen kan de leuke kanten van de activiteit overschaduwen. Beschrijf de voordelen zonder dat het kind dit als dwang ervaart om deel te nemen. Vraag ook wat het kind er zelf leuk aan zou kunnen vinden, zo komt het zelf in een andere gedachtenstroom.

Geef je kind invloed op hoe hij of zij het wil proberen Je kind ervaart meer controle als het zelf de voorwaarden kan bepalen. Vraag wat het nodig heeft om de nieuwe activiteit toch te proberen. Sommige kinderen willen dat jij erbij blijft, dat de knuffel mee mag of dat ze op elk moment mogen stoppen.

Faalangst

klas in de

Jeanne Grootjans, begeleider passend onderwijs

‘De meeste scholen hebben een programma voor leerlingen met faalangst. Op onze school hebben we een vragenlijst waarbij het grootste deel van de leerlingen met faalangst wordt gesignaleerd en aangemeld. Maar ook ouders kunnen dit aanvragen via de mentor, en het komt ook voor dat docenten het zelf signaleren bij een leerling. Het gaat om een groepstraining van zes bijeenkomsten. Natuurlijk kan dat spannend zijn voor de

leerlingen, daarom letten we erop dat de sfeer tijdens de training goed is. We bespreken ook veiligheidsregels, zodat de leerlingen zich durven te uiten in de groep. Bij ons krijgen leerlingen in het examenjaar ook de mogelijkheid om individueel een traject in te gaan als het gaat om examenvrees. Er zijn drie soorten faalangst: cognitieve, sociale en motorische angst. Elke vorm van angst heeft zo zijn eigen kenmerken, oorzaken en aanpak nodig.’

onderzoek Wetenschappelijk

HSP’s hebben vaker nachtmerries in de moeilijke periodes van hun leven

Al in haar eerste boeken schreef Elaine Aron dat hoogsensitieve personen (HSP’s) levendige dromen hebben, die ze zich vaak goed herinneren. In haar Werkboek voor Hoogsensitieve Personen schreef ze zelfs een droomcursus, omdat ze het onderwerp zo belangrijk vindt. Er was echter nog nooit wetenschappelijk onderzocht of HSP’s anders dromen.

Michelle Carr, werkzaam in het Swansea University Sleep Laboratory, onderzocht de relatie tussen hoogsensitiviteit en nachtmerries. Ze vroeg in 2020 met haar collega’s 137 mensen naar de mate waarin ze zich hun dromen herinneren, de frequentie waarin zij nachtmerries hebben, de mate van stress die ze hierdoor ervaren en hun mentale gezondheid. Daarnaast liet ze iedereen de HSP-vragenlijst invullen die door Aron ontwikkeld is.

Betere herinnering van dromen

Hoogsensitieve mensen blijken vaker dan niet-hoogsensitieve mensen in staat om zich ’s ochtends hun dromen te herinneren. Ook blijken ze vaker nachtmerries te hebben en bovendien veel meer stress te ervaren van (de anticipatie op) die angstige dromen.

Dat verschil is er echter alleen als hoogsensitieve mensen een lage mentale gezondheid hebben. Zoals we uit veel meer onderzoeken al weten, blijkt ook hier dat het uitmaakt of HSP’s zich in een prettige of vervelende situatie bevinden. Hoogsensitieve mensen die aangeven een lage mentale gezondheid te hebben, ervaren vaker nachtmerries. HSP’s die goed in hun vel zitten hebben daar veel minder vaak last van. Bij niet-hoogsensitieve mensen heeft de mentale gezondheid geen directe invloed op de frequentie van nachtmerries.

Ook blijken HSP’s die niet lekker in hun vel zitten veel meer problemen te hebben door hun nachtmerries. Ze zijn bang om te gaan slapen of ervaren veel stress door de negatieve emoties die gepaard gaan met hun nachtmerrie.

Fijne dromen zorgen voor een positieve dag

Michelle Carr veronderstelt dat er ook positieve effecten zijn van de eigenschap hoogsensitiviteit op dromen. In een artikel uit 2017 geeft ze aan dat intense fijne dromen een positief effect hebben op het dagelijks leven. Het kan leiden tot een opwaartse spiraal waarin mensen zich steeds fijner gaan voelen. Het is nog niet specifiek onderzocht voor HSP’s, maar in onderzoek naar dromen is wel gekeken naar ‘gevoelige mensen’. De beschrijving die in dat onderzoek gebruikt wordt, lijkt sterk op hoogsensitiviteit, zo stelt Carr.

Uit die onderzoeken blijkt dat gevoelige mensen meer bizarre dromen hebben, met veel emoties en een grotere levendigheid. Ook hun dagdromen zijn van die aard. Hiervan profiteren zij in het dagelijks leven bij het oplossen van problemen, het uitvoeren van artistieke projecten en bij esthetische beoordelingen.

Nare emoties verwerken door nachtmerries

Bij positieve dromen is het dus een voordeel als je levendig en emotioneel intens droomt. Dat slaat om in een nadeel als je mentaal minder gezond bent. Je verwerkt de nare emoties dan in je dromen en ervaart vaker nachtmerries. Daarom ervaren HSP’s vaker nachtmerries dan niet-hoogsensitieve mensen en hebben ze daar bovendien veel stress van, behalve HSP’s die lekker in hun vel zitten.

bronnen

Carr, M., Matthews, E., Williams, J., & Blagrove, M. (2020). Testing the theory of Differential Susceptibility to nightmares: The interaction of Sensory Processing Sensitivity with the relationship of low mental wellbeing to nightmare frequency and nightmare distress. Journal of Sleep Research, e13200.

Carr, M., & Nielsen, T. (2017). A novel differential susceptibility framework for the study of nightmares: Evidence for trait sensory processing sensitivity. Clinical psychology review, 58, 86-96.

Als sociaalwetenschappelijk onderzoeker verkent drs. Esther Bergsma de eigenschap hoogsensitiviteit. Naast haar eigen (internationale) onderzoeksactiviteiten, bestudeert en analyseert Esther wetenschapsuitkomsten over hoogsensitiviteit uit de hele wereld. Dit verwerkt ze in haar eigen publicaties, zoals boeken (waaronder het standaardwerk Het hoogsensitieve brein) en blogs (onder andere voor het online platform www.hoogsensitief.nl). In deze rubriek bespreekt ze recente feiten uit onderzoek over deze eigenschap.

HSP’s zijn vaker emotioneel uitgeput bij veel werkeisen, maar helpend in een ondersteunende werkomgeving

Werkgevers stellen in elke baan eisen aan medewerkers. Je moet een bepaalde hoeveelheid werk, van zekere kwaliteit, binnen een bepaalde tijd afronden. Dit worden de baaneisen (ofwel Job Demands) genoemd. Het zijn fysieke, psychologische, sociale of organisatorische aspecten van een baan die fysieke, emotionele of mentale inspanning vergen. Deze kunnen daardoor tot een aantasting van de energiereserves en op lange termijn zelfs een burn-out leiden. In de literatuur hierover wordt het zogenoemde Job-Demands-Resources-Model (JDR-Model) vaak gebruikt.

Goede

hulpbronnen

zijn nodig

Aan de gestelde eisen kan je makkelijker voldoen als je veel hulpbronnen hebt (Job Resources). Bijvoorbeeld de mogelijkheid om je werk volgens je eigen inzichten in te delen (autonomie), de mogelijkheid om opleidingen te volgen, een goed salaris, feedback en de mate van sociale steun die je op je werk ervaart. Het JDR-Model veronderstelt dat medewerkers met veel energiebronnen meer vitaliteit, toewijding en flow ervaren in hun werk en daardoor betere arbeidsprestaties leveren.

Reageren HSP’s anders op eisen en hulpbronnen?

Tinne Vander Elst en collega’s onderzochten of HSP’s anders reageerden op die eisen en hulpbronnen in hun werkomgeving. Ze wilden testen of dit JDR-model anders uitpakt voor hoogsensitieve mensen. Voor hun onderzoek reageerden 1019 werknemers uit negen verschillende organisaties in België op verschillende vragenlijsten. De thema’s gingen onder meer over de eisen en de hulpbronnen die zij ervoeren op hun werk, hoe ze zich voelden op emotioneel gebied (de Utrecht Burnout Scale), hun helpend gedrag op het werk (7-item schaal van Podsakoff) en hoogsensitiviteit (de HSP-vragenlijst).

Hoogsensitieve mensen die hoge taakeisen ervaren (zoals hoge werkdruk of emotioneel zwaar werk) hebben vaker last van emotionele uitputting dan collega’s die niet hoogsensitief zijn. In zo’n negatieve situatie zijn alle eisen overweldigend voor een HSP en kan hoogsensitiviteit dus als een nadeel worden ervaren.

Groter bewustzijn sociale signalen

Als de omstandigheden positief zijn, heeft een organisatie echter juist veel baat bij hoogsensitieve werknemers. Als je veel hulpbronnen hebt, zoals autonomie of sociale steun, kan je beter presteren. Vaak doe je dan ook meer voor de organisatie. Dat wordt helpend gedrag genoemd, bijvoorbeeld ondersteunen van collega’s die hun taken niet af krijgen.

Als HSP’s veel hulpbronnen ervaren dan helpen ze hun collega’s veel vaker dan niet-HSP’s doen. Hun groter bewustzijn van subtiele details en sociale signalen pakt dus goed uit in een ondersteunende werkomgeving, waardoor het tot meer helpend gedrag leidt.

Hoogsensitieven reageren sterker

Hoe een organisatie is ingericht heeft dus een essentieel effect. Tenminste voor HSP’s. Bij zware eisen hebben HSP’s vaker last van emotionele uitputting, maar bij relatief veel hulpbronnen leveren zij een grotere bijdrage aan het functioneren van het team. Voor organisaties dus alle reden om ervoor te zorgen dat hoogsensitieve mensen veel ondersteuning krijgen om hun werk volgens de baaneisen uit te voeren. Dan zijn zij goud waard.

Vander Elst, T., Sercu, M., Van den Broeck, A., Van Hoof, E., Baillien, E., & Godderis, L. (2019). Who is more susceptible to job stressors and resources? Sensory-processing sensitivity as a personal resource and vulnerability factor. PloS one, 14(11), e0225103.

Myrthe Meester is afgestudeerd filosofe en publiceert artikelen over kunst, filosofie en klassieke muziek in diverse tijdschriften.

Onaangepast

‘Er mankeert niets aan uw bril. De sterkte is correct. U zult er gewoon aan moeten wennen.’ Al voor de derde keer ben ik teruggekomen bij mijn opticien, en voor de derde keer krijg ik te horen dat het aan mij ligt: ik heb de bril nog niet lang genoeg gedragen, ik moet doorbijten. Een beetje vertekening hoort erbij. Op den duur zullen mijn hersenen zich wel gaan aanpassen, en tot die tijd moet ik maar proberen de kromme lijnen aan de randen van mijn blikveld te negeren. Terwijl ik verbouwereerd naar huis wankel, probeer ik voorbijgangers niet te laten merken dat ik dronken ben. Dronken van mijn nieuwe bril.

Pauze op de middelbare school. Veel te druk vond ik de aula en het schoolplein, dus trok ik me graag terug in een leeg klaslokaal of in de gebedsruimte, waar ik op een zacht gebedskleed in kleermakerszit mijn hoofd leeg liet worden, onderwijl een broodje naar binnen proppend. De conciërges van mijn scholengemeenschap kenden me inmiddels allemaal, evenals de plekken waar ik me graag ophield. Iedere pauze opnieuw was het een ware klopjacht, waarbij ik telkens naar een nieuwe schuilplaats verhuisde, en telkens opnieuw werd betrapt. Pauzeren mocht alleen in de aula, zo stelden ook de mentor en decaan waar ik – onverbeterlijke leerling – geregeld op het matje werd geroepen. ‘Maar mijn hoofd ontploft in de aula, ik kan er niet tegen’, sputterde ik. Dat was onzin: de andere vijfhonderd kinderen verbleven daar ook. Er stonden voldoende banken; de ruimte voldeed aan alle voorschriften. Ik moest kunnen wat ook die vijfhonderd anderen konden. Uiteraard bleef ik schuilplaatsen zoeken en werd ik keer op keer opnieuw betrapt; hooguit begon ik me steeds afwijkender te voelen. Blijkbaar was mijn verlangen naar een stille plek iets afkeurenswaardigs en puberaals; een andere verklaring voor mijn gedrag werd me verboden.

Op school vond ik de aula en het schoolplein veel te druk

Een passessie in een hippe kledingwinkel. Mijn moeder en een mollige verkoopster in strakke kleren, met dik beschilderde oogleden en lippen, sleepten kleding aan. Het enige item dat ik zelf uit de rekken had gepakt, een broek met elastiek, werd me met klem afgeraden: dat is voor kinderen of oude mensen. Je lijkt er dik in. Pas eens zo’n skinny jeans; daarin komt je figuur prachtig uit. En dan een licht doorschijnend T-shirtje erbij, net te kort – waarom niet? Je kunt het hebben! Dat ik het helemaal niet kon hebben om zoveel druk op mijn vel en organen te voelen, en dat ik helemaal geen ogen naar mijn lichaam wilde trekken, leek onbestaanbaar.

Maar ik besta. Mijn waarnemingen bestaan, ook als de wereld ze ontkent, negeert of tegenspreekt. Ook hooggevoelige behoeften zijn volwaardig. Dus geef me in vredesnaam die bril zonder vertekening, die stille pauzeplek, die broek met elastiek!