WPROWADZENIE
11
skiej, lub w innym mieście, w którym znajdowała się mocna wspólnota żydowska posiadająca kontakty ze środowiskiem hellenistycznym. Tekst przytacza ślady szoku, jakiego doznali pierwsi judeochrześcijanie w chwili, gdy zostali wypędzeni z synagogi. Datę powstania należy więc umieścić po roku 90. „Antyjudaizm”, typowy dla czwartej Ewangelii, odbierać należy jako polemikę z tymi, którzy uważali się jedynie za Żydów, wykluczając ze swych wspólnot naśladowców Chrystusa. Także oni uważali się i uważają za Żydów, stanowią tę resztę Izraela, która spotkała obiecanego Mesjasza. Chodzi więc o spór w rodzinie, między braćmi, którzy pragną, aby zostali uznani za takich. Niestety, Ewangelia odczytana została w aspekcie „antysemickim”, z tragicznymi skutkami trwającymi do dzisiaj. Jest to jednak przeciwne intencjom Ewangelisty; zmienia radykalnie pojęcie, jakie powinni posiadać chrześcijanie o Żydach i sobie samych, niszcząc sedno orędzia i dzieła Chrystusa.
Autor Bardzo dyskutowany jest problem kompozycji i autora czwartej Ewangelii, którego określać będziemy imieniem Jan. Tradycja bowiem przypisała Ewangelię apostołowi Janowi, synowi Zebedeusza i bratu Jakuba, utożsamiając go najczęściej z uczniem, którego Jezus miłował. On opiera głowę na piersi Jezusa w czasie ostatniej wieczerzy (13,23.25), stoi z Matką Jezusa u stóp krzyża (19,26), widział i daje świadectwo dla nas (19,35), jest pierwszym, który uwierzył w Zmartwychwstałego (20,2.8), a w zakończeniu Ewangelii jest uwierzytelniony jako autor księgi (21,7.20.24). Każdy autor pisze z zamiarem przekazania czytelnikowi własnego doświadczenia. Jan pragnie doprowadzić czytelnika do rozpoznania siebie w różnych osobowościach Ewangelii, aby w końcu utożsamić siebie z nim, uczniem, który uznał i uwierzył w miłość Pana. Można powtórzyć za Orygenesem: „Należy w końcu mieć odwagę uznać, że pierwocinami wszystkich pism są Ewangelie, ale że pierwocinami Ewangelii jest Ewangelia Jana, której znaczenia nikt nie może pojąć, jeśli nie oparł głowy na piersi Jezusa”. Już od początku Ewangelia według św. Jana uważana była za „Ewangelię duchową” (Klemens Aleksandryjski). Jego symbolem jest orzeł. Jego sposobem postępowania jest szybowanie: wznosi się bez uderzenia skrzydeł w postaci okrążeń coraz bardziej wąskich i wznoszących się coraz wyżej, poszerzając coraz bardziej horyzont, aż do ogarnięcia wszelkiej odległości w niebie i na ziemi, w przestrzeni i w czasie, przenikając każdą przestrzeń i wszystek czas. Przyszłość jest już obecna teraz, a czas teraźniejszy jest już przyszłym. To, gdzie się jest, jest równocześnie tym, skąd się pochodzi i tym, dokąd się zmierza. Nie traci jednak proporcji i odległości. Co więcej, nadaje wszystkiemu właściwe proporcje i odległości, ogarnięte przenikliwym okiem orła, jakby z punktu widzenia asymptotycznego. To samo odnosi się do Boga, który wszystko i każdego z osobna widzi i powołuje do istnienia w swej rzeczywistości.