Restauratietechniek
Onderhoud leien in Rijndekking Rijndekking betreft schubvormige leien op het dak, vooral in het oosten en noorden van het land populair omdat deze leien door de Rijn werden aangevoerd. Deze leien liggen – net als leien in Maasdekking – vooral op historische gebouwen. Voor een maximale levensduur is regelmatig onderhoud noodzakelijk. Tekst: Carla Debets Bouwtekst Beeld: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
D
e kwaliteit van een leien dak wordt bepaald door de kwaliteit van de leien zelf, maar ook door het vakmanschap waarmee de leien zijn aangebracht, de wijze van bevestigen en de onderliggende constructie. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed streeft naar een duurzaam dak waarbij bij herstel zoveel mogelijk oorspronkelijk materiaal wordt gebruikt. Ook behoud en eventueel herstel van het oorspronkelijke beeld,
met de juiste aansluitdetails, is hierbij belangrijk.
Opstellen van een dakenplan Een goed dakenplan vormt de basis voor een vlotte uitvoering e een duurzaam resultaat. Een inventarisatie vooraf – onder meer over de noodzaak van vervanging – is meestal ook nodig voor een aanvraag voor de monumentenvergunning en voor subsidie of andere financiering. De inventarisatie betreft met name de kapconstructie en het dakbeschot, de leibedekking zelf én aansluitingen en voorzieningen. Enkele van de vragen die beantwoord moeten worden: - verkeert de kapconstructie en het dakbeschot nog in goede staat? - verandert de bestemming van de ruimte onder de kap en/of wordt er geïsoleerd?
▲ Leien in Rijndekking.
-w at is de resterende levensduur van de leibedekking? -m oeten de loodaansluitingen vervangen worden? - z ijn er voorzieningen voor inspectie en onderhoud? En zo nee, moeten deze dan worden aangebracht? Het is verstandig eerst offertes bij (gekwalificeerde!) leidekkers aan te vragen vóórdat een plan wordt ingediend voor vergunning en/of subsidie. In de offerteaanvraag is het belangrijk aan te geven dat de leibedekking moet worden uitgevoerd volgens de Uitvoeringsrichtlijn Rijndekking. Een garantietermijn van tien jaar is gebruikelijk. Soms kan worden volstaan met een onderhoudsbeurt.
Uitvoering leibedekking De schubvormige leien voor Rijndekking werden vroeger bevestigd met gesmede ijzeren nagels, maar tegenwoordig met koperen nagels met een brede platte kop en een geribbelde schacht van 32 of 40 mm, afhankelijk van de grootte van de leien. Allereerst moet echter het dakbeschot worden gecontroleerd. Voor de gespijkerde leien is een horizontaal dakbeschot een vereiste, bijvoorbeeld van arm geschaafde delen. Bij krimp van het hout ontstaat dan voldoende ven-
Vergunning en subsidie Bij het vernieuwen van leibedekking gaat het meestal om een ingreep die als een wijziging van een monument moet worden aangemerkt. Dit geldt ook als de wijze van dekken en de vorm van de lei niet wordt gewijzigd. Voor het wijzigen van een beschermd monument is een vergunning vereist die meestal wordt verleend door de gemeente. Het onderhoud en de vernieuwing van leibedekking worden in beginsel aangemerkt als subsidiabele werkzaamheden in het kader van het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten. De toegepaste leien moeten dan wel voldoen aan de eisen die de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stelt (zie hiervoor de brochure Het keuren van natuurstenen leien).
tilatie. Voor de Rijndekking geldt dat het dakbeschot minimaal 32 mm dik moet zijn. Onder de leibedekking mag geen gebitumineerd papier, dampdichte folie of iets dergelijks als waterkerende laag worden toegepast.
▲ Uitgevallen reparatie aan de hervormde kerk van Oene, Gelderland.
▲ Horizontaal dakbeschot op de hervormde kerk van IJzendoorn, Gelderland.
30
nr. 3 | juni 2013
▲ Dakloopsteiger op de kapel van het Sint-Pieters- en Bloklandsgasthuis in Amersfoort. Let op de correctie van de stijglijn.