Toonders Bloemetjes

door Klaas Driebergen

Toonders bloemetjes Met dit lenteweer krijg ik zin om over bloemetjes te schrijven. En wel over typische Toonderbloemetjes.

Het valt me al op zo lang ik Toonder lees en kijk, maar ik heb er nog nooit iemand over gehoord: Toonder tekent vaak een specifiek soort bloemetje.

Sowieso lijkt het erop dat Toonder graag bloemen tekende. Als het op de plaatjes duidelijk moet zijn dat het lente is, dan is het dat ook echt uitbundig, met weelderig bloeiende bloemen. Een feest om naar te kijken.

Neem nou deze scène in ‘De andere wereld’ (1979), waarin heer Bommel tussen de bloemen in zijn tuin wandelt:

Een erg bloemrijke plek is ook de Hopsavallei in ‘De Hopsa’s’ (1974). Zie bijvoorbeeld het volgende plaatje:

Op beide plaatjes staan verschillende bloemen, maar de bloemsoort waar ik op doel vind je op beide terug: rond met een hartje. Die vind je bijna altijd terug op tekeningen waarop Toonder bloemen tekent.

We zien ze ook staan als heer Bommel in ‘De transmieter’ (1973) een ochtendwandeling maakt ‘door de ontluikende natuur’:

Op de voorgrond staat een compleet polletje van het type bloem dat ik bedoel, waarop ik hier nog even inzoom:

Als je deze ronde bloempjes eenmaal in de gaten hebt, zie je ze overal bij Toonder. Nu stel ik mij voor dat deze bloemen niet werkelijk zo rond zijn, maar dat ze wel degelijk losse blaadjes hebben. Deze zijn alleen niet los van elkaar getekend (daarvoor zijn ze te klein), maar als één geheel weergegeven. Het gaat ook altijd om relatief kleine bloempjes; bij grotere bloemen zijn wel losse bladeren getekend.

Vanuit mijn eigen (niet heel uitgebreide) botanische kennis zou ik zeggen dat het een soort madeliefje is; ze doen me met name denken aan de gekweekte soorten die je in tuincentra vindt.

Je vindt dergelijke bloemetjes ook al in de vroege verhalen van Toonder. In ‘De tovertuin’ (1941) bezoeken heer Bommel en Tom Poes bijvoorbeeld de Verboden Tuin, waarin zelfs uitsluitend dit soort bloemetjes bloeien, al dan niet op steeltjes:

Ook de omslagen van de Bommelreeks van De Bezige Bij zijn soms uitbundig gesierd met bloemen, in vrolijke kleuren. Juist de omslagen die geïllustreerd zijn door Phiny Dick staan vaak prachtig in bloei. En blijkbaar tekende ook zij graag deze ronde bloemetjes.

Ik geef hier twee voorbeelden, waarbij ik het deel met de bloemen uit het omslag licht. Eerst Een groot denkraam:

En dan Altijd dezelfde:

En er zijn nog veel meer voorbeelden van te vinden.

De directe aanleiding dat ik hierover schrijf is een ontdekking die ik vorige week deed toen ik mijn online Bommellezing ‘Het geheim van Marten Toonder’ aan het voorbereiden was. Ik meende namelijk ineens te zien waar de Toonders deze bloemetjes vandaan hebben. Kijk eens naar het volgende plaatje uit een van Toonders ‘dievenboeken’ (ik liet dit plaatje hier en hier ook al zien):

Het is een plaatje uit de strip Felix de kat van Pat Sullivan en Otto Messmer.

Op internet kon ik meer plaatjes vinden uit Felix the Cat met dergelijke bloemen erop:

Van Toonder is bekend dat hij een liefhebber was van de ietwat surrealistische Felix-strips en -tekenfilms. Niet voor niets belandden meerder plaatjes daaruit in zijn dievenboeken.

Het lijkt erop dat we hier een concreet aanwijsbaar element te pakken hebben waarin Toonder zich door Felix heeft laten beïnvloeden. En hij is bloemen ook tot het einde op deze manier blijven tekenen. * Kijk mijn online Bommellezingen terug!

De afgelopen drie maanden heb ik vier online Bommellezingen gehouden: 

De Bommelbibliotheek



Grol en gloei: Toonder en de nonsens



Marten Toonder en de dieren (samen met Dick de Boer)



Het geheim van Marten Toonder

Dat deed ik met veel plezier, en ik was blij met alle positieve reacties na afloop.

Mocht je een of meer lezingen hebben gemist: het is vanaf nu mogelijk om de opnames van deze lezingen terug te kijken. De prijs bedraagt € 4,95 per lezing.

Bekijk hier het overzicht

Klaas Driebergen website