even
ZOMER 2015 JAARGANG 22
BIJBOMEN Zoete zomergeuren Slenterpaadjes
Bijenboom Boom in beeld
Noodzaak van bomen Kind van de rekening
Groen goud Permacultuur
colofon Even bijbomen verschijnt 4 keer per jaar. Oplage: 200. Donateurs ontvangen het blad gratis. Een losse editie kunt u bestellen door € 2 + €1,38 te storten op NL55 INGB 0004 0324 84 o.v.v. 'Even bijbomen'. U ontvangt dan het laatste nummer. CONTACT: Lisztrode 19, 2717 EW Zoetermeer. Mail: info@bomenoverleven.nl, telefoon (19.00 - 21.00 uur): 079 351 54 23. REDACTIE: Tiny van der Meer (tiny@bomenoverleven.nl , tel. 0105924378). Kopij is welkom uiterlijk per 15 februari, 15 mei, 15 augustus en 15 november. De redactie behoudt zich het recht voor kopij in te korten. EINDREDACTIE: Tiny van der Meer, (tiny@bomenoverleven.nl.) VORMGEVING: Hans Steinfort (info@bomenoverleven.nl) FOTO OMSLAG: Tiny van der Meer DRUKWERK: Editoo Arnhem AAN DEZE UITGAVE WERKTEN MEE: Roel van Dijk, Ingrid van Dullink, Aly van Eijk, Joke Meijer, Lenie Marienus, Tiny van der Meer, Hans Steinfort en Freya van der Valk. WIJZIGING: Wijzigt uw naam, e-mail adres en/of telefoonnummer? Informeer ons dan tijdig. DONATEUR WORDEN: Het donateurschap wordt aangegaan per kalenderjaar en stilzwijgend verlengd.
EVEN BIJBOMEN >> 2
Als u de Stichting Bomen Over Leven niet langer wilt steunen, verzoeken we u ons hiervan schriftelijk of per e-mail op de hoogte te brengen vóór 1 december van het jaar waarin het donateurschap eindigt. De kosten bedragen vanaf 1 januari 2013 € 15 voor één jaar, € 26 voor twee jaar, € 38 voor drie jaar. U kunt zich aanmelden via onze website www.bomenoverleven.nl of door het voor u geldende bedrag over te maken op gironummer NL55 INGB 0004 0324 84 van de Stichting Bomen Over Leven te Zoetermeer, onder vermelding van de gekozen periode en 'nieuwe donateur'. Graag altijd duidelijk uw adresgegevens vermelden. Bedrijven kunnen donateur worden voor € 35 per jaar en adverteren daarvoor 4 maal per jaar in ons kwartaalblad Even bijbomen. GIFTEN EN SCHENKINGEN: de Stichting Bomen Over Leven is een ANBI instelling die zich inzet voor het algemeen belang. Zij ontvangt geen structurele subsidie en kan haar werk doen dankzij donaties en giften. Giften en schenkingen aan de Stichting Bomen Over Leven kunnen onder de geldende voorwaarden aftrekbaar zijn voor de inkomstenbelasting. Giften kunnen worden overgemaakt op gironummer NL55 INGB 0004 0324 84 van de Stichting Bomen Over Leven te Zoetermeer onder vermelding van 'gift'. Het is ook mogelijk de Stichting Bomen Over Leven te steunen door middel van nalatenschappen en legaten.
4 6 12 Druppels berichtjes van buiten
Slenterpaadjes zomeravonden en zoete geuren
Meimaand:Bomenmaand! nieuwe bomenfietsroute
Estetische vormgeving toegepaste kunst, wat is dat
Bijenboom boom in beeld
Boekennieuws boekbespreking
10 4 6 9 10 12 15
16
20
Half mei al weer, de deadline voor het inleveren van de kopij voor Even bijbomen zomer. Zomer? Nu al!? Kon ik de tijd maar even stilzetten! Want ik kan nog geen afscheid nemen van die explosie van uitbundig witte en gele bermen! En wat een feest om tijdens onze zonnige vrijwilligers(mid)dag te mogen genieten van het blauw van de vele wilde hyacinten op landgoed Sorghvliet! Lenie Marienus, onze trouwe vrijwilligster die de verzending en bezorging van Even bijbomen samen met een aantal net zo trouwe bezorgers voor haar rekening neemt, schreef een leuk verslag van deze welverdiende dag. Onze ambassadeur Freya van der Valk vertelde mij dat ze zeer onder de indruk was van de documentaire 'Groen Goud' (permacultuur). In haar bijdrage leest u hoe we als mens, zelfs in schijnbaar onvruchtbare gebieden, harmonieus in- en van het land kunnen leven.
18 Kind van de rekening noodzaak van bomen
Blauwe boshyacinten vrijwilligersdag
Permacultuur groen goud
Excursies activiteiten juli t/m september
Winkel in de SBOL-winkel te koop
van de redactie
Hoe zou u het vinden als in uw stad of dorp steeds vaker prachtige bomen zouden verdwijnen? Bomen die 'kind van de rekening' worden door gebrek aan geld en inzicht bij gemeenten? Het artikel van Roel van Dijk geeft aan dat kennis van de juiste boom op de juiste plaats van groot belang is, zodat bomen ook in het stedelijk gebied kunnen uitgroeien tot volle wasdom. Bomen om te bewonderen en de aandacht op te vestigen, zoals bijvoorbeeld door een bomenfietsroute. De werkgroep Bomen van de Midden-Delfland Vereniging stelde zo'n nieuwe route samen, een gevarieerde tocht langs interessante en soms (zeer) oude bomen. En als de bijen het voor 't zeggen hadden... dan komen parken en tuinen vol te staan met Bijenbomen, want: “Bees love the Bee Bee Tree'!
16 18 20 22 23
Natuurlijk nemen gidsen u deze zomer weer graag mee voor een zomer(avond)wandeling door een prachtig kasteelpark of over een eeuwenoud landgoed en met Aly van Eijk mag u in gedachten weer meewandelen over geurige slenterpaadjes. Als u deze zomer toch met (nog) meer aandacht naar bomen kijkt, kijk dan ook eens met 'andere' ogen en ontdek hoe veel vormen in de bovengrondse wortels of de stam van een boom te zien zijn. (Lees op de achterzijde onze oproep!)
Tiny van der Meer// eindredacteur EVEN BIJBOMEN
>> 3
druppels
Ruiter Elke maand heeft zo zijn eigen namen, die meestal nog afkomstig zijn van vroeger, toen mensen nog in harmonie met de natuur leefden. Grasmaand, wijnmaand, etc. zijn hier getuigen van. Juli is hooimaand: de maand waarin van oudsher het hooien plaatsvindt. Traditioneel zijn 'ruiters'. Een driehoekig staketsel van palen, een soort droogrek voor het hooi. Breed van onder, taps oplopend naar boven. Met ergens halverwege drie horizontale stokken. Ruiteren wordt deze manier van grasdrogen genoemd. De wind blaast het maaisel droog.
De Eetbare Wand is een nieuw verticaal tuinconcept uit Nederland. In de Eetbare Wand kunnen niet alleen planten, maar ook groenten en kruiden tegen de muur groeien‌ vandaar dus: eetbaar.
Propolis Propolis wordt gemaakt van boomhars. Het is een kleverige brij die bijen gebruiken om hun bijenkorf te beschermen tegen ziektes van buitenaf. Bij de imker kan je propolis kopen voor zo'n vijf euro per fles. Een fles propolis blijft een jaar goed in de koelkast. Krijg je last van hoest, keelpijn of een beginnende verkoudheid? Probeer dan twee maal per dag een lepel propolis te nemen.
Wilde bloemen Geen verstand van wilde bloemen ...maar wel willen weten hoe een bloem heet? Dat kan op deze website! http://www.wildebloemen.info EVEN BIJBOMEN >> 4
Eetbare wand
Korte en bericht Kattenkruid Last van muggen? Uit onderzoek is gebleken dat kattenkruid 10 keer zo effectief is tegen muggen als DEET. Het is veilig en niet giftig. Kneus de blaadjes en smeer het sap op je huid. Katten zijn gek op kattenkruid. Hou je niet van (vreemde) katten, dan is deze plant tegen muggen dus niet voor jou. Kattenkruid is ook te koop in commerciĂŤle of bio-winkeltjes. Muggen blijven ook weg als je 's avonds een paar druppels pepermunt op je hoofdkussen sprenkelt. Of slaap onder een wollen deken. Muggen kunnen niet tegen de geur van wol in combinatie met stof. Wollen dekens trekken namelijk stof aan.
VRIENDELIJK KINDERPRENTENBOEK Een man met een baard speelt de hoofdrol in een vriendelijk kinderprentenboek van de Utrechtse schrijfster en grafisch vormgever, tevens medebestuurslid van SBOL, Hanneke van der Meer. Info op pagina 15.
VERVOLG KIJKEN NAAR GROENE DIJKEN bomen voor uitzicht (Eb winter 2014)
Orchis De orchidee staat voor luxe, liefde, schoonheid en kracht. In de oude Griekse samenleving stond de plant ook voor vruchtbaarheid. At een man een grote knol van een orchidee dan zou hij een jongen verwekken. Wanneer een vrouw een kleine knol at dan kreeg ze een dochter. De naam is afgeleid van het Griekse 'orchis', dit betekent, weinig romantisch, teelbal.
Bliksem Bliksem is, simpel gezegd, niets anders dan een enorm grote vonk. Deze forse elektrische ontlading kan op verschillende manieren ontstaan. Om te beginnen natuurlijk bij onweer, maar ook bij zand- en stofstormen en bij vulkaanuitbarstingen. In Nederland onweert het gemiddeld 25 dagen per jaar.
Het Hoogheemraadschap van Rijnland waarbij de dijk in beheer is, berichtte mij telefonisch dat het hier om een waterkering gaat en men als beheerder zeer terughoudend is in het plaatsen van boompjes langs de dijk. Echter bij het in acht nemen van de nieuwe regels en geldende normen is het wel toegestaan maar het blijft volgens hen toch een gemeentelijke aangelegenheid. De gemeente meldde dat De Meerpolderdijk een eigen weg is waarvan het beheer berust bij het Hoogheemraadschap van Rijnland. Het is voor de gemeente juridisch niet mogelijk de eigenaren van de aan de Meerpolderdijk gelegen erven verplicht te stellen om boompjes te planten langs die dijk. De gemeente vraagt in de regel bij bedrijfsuitbreidingen wel om te zorgen voor een goede erfbeplanting, maar geeft dit alleen als suggestie mee. Een rondgaande bomenrij op de Ringdijk is niet gewenst. Niet alleen omdat dit landschappelijk en cultuurhistorisch niet streekeigen is maar ook omwille van de weidevogels, omdat bomen uitkijkposten zijn voor roofvogels. Misschien dan toch maar met wat aangewortelde wilgentakjes en een schepje in de schemer langs de dijk gaan en het verder aan de natuur overlaten? Hans Steinfort
EVEN BIJBOMEN
>> 5
slenterpaadjes
Zomeravonden en Zoete geuren ALY VAN EIJK
Zomer... we hebben er lang naar uitgekeken. Een koud voorjaar, vlinders die door de aanhoudende kou weinig kans hadden om te dartelen. Maar nu is het zover, de lange zomeravonden, buiten zittend omgeven door de muggen. Muggenjacht Hoog in de lucht de gierzwaluwen die voor het decimeren van de muggen goed meehelpen. Dan is het meestal zo'n paar minuten stil en in die stilte zie
je vleermuizen voorbij schieten, ook op muggenjacht. Trouwens, de door velen gehate wesp doet ook volop mee om er voor te zorgen dat er weer een paar muggen minder op de wereld zijn.
Kamperfoelie De bloemen van de kamperfoelie verspreiden 's avonds een sterke, zoete geur en trekken nachtvlinders aan. Wilde kamperfoelie dankt haar naam aan de Latijnse benaming caprifolium, wat geitenblad betekent. De gesteelde bloemhoofdjes hebben geelwitte bloemen, van buiten vaak roodachtig. Eerst tegen de schemering gaan de honingbevattende bloemen open. Door de sterke welriekende geur trekken ze de vlinders aan, die met hun lange roltong de honing aan de voet van de bloembuis bereiken. Soms zorgen ze ook voor bestuiving, bijen plegen soms "inbraak", ze bijten onder in de buis een gaatje, dan volgt er geen bestuiving.
Wilgenroosje
kamperfoelie met kolibrivlinder EVEN BIJBOMEN >> 6
Het wilgenroosje is alom bekend, na de Tweede Wereldoorlog is de plant pas goed algemeen geworden. Hij groeit graag op open terreinen waar een bos is gekapt en op puinhopen. De Latijnse naam voor deze plant komt uit het Grieks en betekent "grond-oleander".
Een veld wilgenroosjes kan op afstand lijken op oleanders, die vaak dezelfde kleur hebben. Het zaadpluis werd vroeger door arme mensen geplukt en als kussen- en tijkvulling gebruikt.
’Het zaadpluis werd vroeger door arme mensen geplukt en als kussen- en tijkvulling gebruikt’
In Scandinavië worden de wortels gegeten en het blad in salades gebruikt. In Duitsland zet men er thee van en in Engeland is het een romantische plant waar men zelfs gedichten over schrijft.
Weegbree Vaak zie je langs begroeide paden weegbree staan, er zijn in ons land vijf soorten. Herts-
hoornweegbree zie je het meest in de duinen. De bladeren van deze plant zijn zo ingesneden dat ze aan een hertengewei doen denken. De smalle weegbree heeft een verrassend mooie bloeiwijze, de meeldraden omvatten de vruchtaar als een krans. Dan de grote weegbree, die heel algemeen is. De zeeweegbree is een typische schorrenplant, die vrij zeldzaam is. En tot slot de eveneens zeldzame ruige weegbree. De bloeiwijze ervan houdt ongeveer het midden tussen die van de smalle en de grote weegbree. Weegbree kan heel wat hebben, het groeit soms tussen straatstenen. Ook al wordt er veel overheen gelopen, het groeit gewoon door en vormt nieuwe blaadjes. De
smalle weegbree wordt veel gebruikt na een insectensteek en op zwerende plekjes. De soortnaam van de weegbree is plantago, hetgeen voetzool betekent. De vorm van het blad van de grote weegbree lijkt wel wat op de vorm van een voet. Vroeger werd het blad platgeslagen, vanwege de grote nerven en in schoenen gelegd, zodat men grote afstanden kon lopen zonder blaren (tip voor de vierdaagse).
Rolklaver
De vele soorten klaver waaronder de rolklaver zijn prachtig om te zien, de naam komt van de ronde vorm van de peultjes. De verspreiding wordt door de mieren gedaan. Er is de gewone, smalle en moerasrolklaver.
Blauwtje op rolklaver
Distelvlinder op hondsroos
Hondsroos De hondsroos komt overal in het wild voor en wordt vaak gebruikt als onderstam voor allerlei cultivars. De zoetig geurende roze of witte bloemen hebben veel meeldraden, de insecten komen stuifmeel halen, er is geen honing. De schijnvruchten, de rozenbottels zijn zeer rijk aan vitamine C.
Distelvlinder De distelvlinder die vrijwel in de hele wereld voorkomt, be-
halve in Zuid-Amerika, is een van de bekendste trekvlinders. ’s Winters leeft hij in het noordelijke deel van Afrika. In het voorjaar trekt hij naar het noorden tot in Finland toe. Een schitterende prestatie voor zo'n klein teer vlindertje! De vlinders paren en leggen hun eitjes op brandnetels en distels. De rupsjes die zeer snel groeien, verpoppen en nog voor de herfst vliegt er een nieuwe generatie vlinders rond. De meeste blijven in de buurt van hun EVEN BIJBOMEN
>> 7
'roots' maar kunnen niet overwinteren in de noordelijke delen van Europa. Een aantal vliegt de lange weg terug naar het gebied rond de Middellandse Zee. Daar overwinteren de distelvlinders. Hun nakomelingen zullen het voorjaar daarop de duizenden kilometers lange tocht ondernemen naar Europa.
Boerenzwaluw De meest algemene zwaluwsoort is de boerenzwaluw. Hij is goed te herkennen aan de blauwzwarte metaalkleurige
Bont zomerboeket
’Hij vertoef t het liefst in de omgeving van uitgestrekte open gebieden’
bovendelen, de roodbruine keel en voorhoofd en aan de twee lange buitenste staartpennen, die ver buiten de slagpennen uitsteken. Hij vertoeft het liefst in de omgeving van uitgestrekte open gebieden.
Hij vindt hier ook zijn broedplaatsen: stallen, schuren en zelfs bewoonde vertrekken, als de deur maar open blijft staan, zodat de vogels naar believen in en uit kunnen vliegen. De boerenzwaluw is een insecteneter bij uitstek en vangt tijdens de vlucht allerlei kleine diertjes. De nesten bevinden zich gewoonlijk in gebouwen e.d.
Boerenzwaluw
Kleine stukjes stro Het nest is half tot kwartrond en is gemaakt van een verzameling van vochtige kluitjes aarde die vermengd zijn met speeksel en kleine stukjes stro, veren en haartjes. Het broeden vindt plaats van half april tot half september. Vaak twee, soms wel drie legsels per jaar. Een legsel bestaat meestal uit vijf eieren. Broedduur is twaalf tot veertien dagen. De jongen vliegen uit wanneer ze ongeveer drie weken oud zijn, maar de ouders blijven ze wel voeren.
Onaf hankelijk De eerste tijd gaan de jongen 's nachts terug naar het nest om met de ouders te overnachten. Wanneer ze eenmaal onafhankelijk zijn, verzamelen ze zich tegen de avond in het riet of in laag geboomte om er de nacht door te brengen. De trek begint eind augustus over het hele Europese continent. De boerenzwaluwen trekken naar het zuiden om de winter door te brengen in tropisch en zuidelijk Afrika, tot aan de Kaap toe. EVEN BIJBOMEN >> 8
Meimaand:Bomenmaand! Nieuwe bomenfietsroute
TINY VAN DER MEER
Op 23 mei jl. werd de Bomenfietsroute van de Midden-Delfland Vereniging officieel ten doop gehouden in het prachtige museum annex nostalgisch kruidenierswinkeltje 'De Schilpen' in Maasland. De Stichting Bomen Over Leven en de Midden-Delfland Vereniging waren aanwezig met een kraam, er was koffie, thee en limonade en levende muziek. Boomgedichten Na een inleiding door Jan Robberegt van de MD-vereniging, een toespraakje van wethouder Hans Horlings, dank en bloemen voor de routesamenstellers: Birgit Slee, Ceciel Sillevis en Piet van der Eijk van de werkgroep Bomen, was de doop een feit. De vele fietsliefhebbers stonden te trappelen om te starten met één van de twee speciaal voor deze dag samengestelde fietsroutes van ca. 20 kilometer met allerlei verrassingen onderweg, waarbij ze konden luisteren naar verhalen over bomen, muziek en er(boom)gedichten.
Bomenf ietsroute De makers van de route hebben zich laten leiden door de vele interessante bomen die Midden-Delfland rijk is. Een verrassende tocht voor zowel stedelingen als bewoners van het gebied. De totale Bomenfietsroute is een dagtocht van ca. 60 km langs Den Hoorn, Schipluiden, Kethel, Maasland en 't Woudt. Je zult zien dat er niet alleen knotwilgen langs de wegen en sloten zijn te vinden! Er zijn verschillende afstekers mogelijk en je kunt zelf bepalen waar je wilt beginnen c.q. eindigen. Het gidsje is af te halen of te bestellen bij de Midden-Delfland Vereniging, kijk op: www.middendelflandvereniging.nl voor meer info.
’niet alleen knotwilgen langs de wegen en sloten’
EVEN BIJBOMEN
>> 9
estetische vormgeving
Toegepaste kunst, wat is dat? JOKE MEIJER
Tafels, stoelen, keukengerei, kleding, serviesgoed. Alle voorwerpen die wij gebruiken worden vormgegeven. In tegenstelling tot kunst hebben ontwerpen van toegepaste kunst ook praktisch nut, zij hebben een functie. Kunst en ontwerp liggen dicht bij elkaar. Kunstnijverheid Toegepaste kunst noemen we ook wel esthetische vormgeving van functionele voorwerpen, of gebruikskunst. Vroeger heette dat gewoon kunstnijverheid. Eerder werd al gesproken over kunstindustrie of nijvere kunsten. In de Angelsaksische wereld spreekt men van 'arts and crafts'. In Duitsland en Oostenrijk van 'Kunstgewerbe'. Bekende stromingen van toegepaste kunst zijn Jugendstil, art nouveau, art deco en Bauhaus. Binnen de architectuur vindt men het in de bouwkunde, het interieur of industrie. Alle producten die wij ter hand nemen zijn vormgegeven. Neem bijvoorbeeld fotografie, grafische vormgeving, logo's, modeontwerp, verpakkingsmaterialen, meubelen.
Scheiding tussen kunst en toegepaste kunst
Jugendstil
EVEN BIJBOMEN >> 10
In de klassieke oudheid werd geen onderscheid gemaakt tussen 'schone' en 'toegepaste' kunst. Kunst en kunde werden niet onderscheiden, dit is een westers verschijnsel dat zich na de middeleeuwen voltrok. Er was geen verschil tussen een kunstenaar en
een ambachtsman. Vanaf de 14e eeuw begon zich een zekere scheiding te ontwikkelen tussen de scheppende kunstenaar en de uitvoerende ambachtsman. Maar enige nuance is op zijn plaats: kunstenaars werden
betrokken bij kunstnijverheid waar hun ontwerpen werden uitgevoerd. Schilders als Albrecht DĂźrer, Hans Holbein en RafaĂŤl maakten ontwerpen voor gouden voorwerpen, glasschilderingen, interieurdecoraties en wandtapijten. Langzaam begonnen de kunstenaars zich te verheffen boven de gilden voor handwerkers en streefden zij een status na als die van dichter of geleerde.
’De doorbraak had ook consequenties voor het onderwijs in de toegepaste kunsten’
Een echt hiërarchische scheiding kwam pas in de 18e eeuw en vooral de 19e eeuw met de industriële revolutie door de invoering van de lopende band en fabrieksproductie. De twintiger- en dertigerjaren van de 20e eeuw, zijn de tweede fase van de industriële revolutie.
De massaproductie breekt dan flink door. De auto-industrie is daar een goed voorbeeld van. De doorbraak had ook consequenties voor het onderwijs in de toegepaste kunsten. Ontwerpen van interieurs, gebruiksvoorwerpen en mode vindt steeds meer plaats in samenwerking met de industrie. Dit is goed te zien in het Bauhaus, de hogeschool voor architectuur.
Voorbeelden toegepaste kunst www.beeldhout.nl gebruikt hout zijn ruwste vorm. Het liefst hele bomen. Beeldhout houdt het hout natuurlijk en passend in zijn natuurlijke omgeving. Een behandeling met anorganische lak of verf past daar niet bij. De gebeeldhouwde figu-
ren en tekeningen vormen een omgeving die uitnodigt om te spelen, te dromen, te fantaseren en te recreëren. Ook dit valt onder toegepaste kunst!
Bronnen: (wikipedia, beeldhout.nl, diverse designers)
’Als je deze bank wilt kopen dan krijg je alleen de leuningen’
De Tree trunk bench van droog design. Een kruising tussen natuur en cultuur. Als je deze bank wilt kopen dan krijg je alleen de leuningen; de ontwerper vindt dat de koper wel een boomstam kan regelen in zijn omgeving.
EVEN BIJBOMEN
>> 11
boom in beeld
Bijenboom- Tetradium daniellii INGRID VAN DULLINK foto te zien in het Tropenmuseum
Als de bijen het voor 't zeggen hadden, komen parken en tuinen er vol mee te staan, want: “Bees love the Bee Bee Tree'! Zo veel, dat ze er zelfs voor 'opblijven'… Naamgeving en oorsprong > Latijn: Tetradium daniellii var. hupehensis Synoniemen: Euodia en Velutina > Engels: Bee Bee Tree > Frans: L'arbre de l'abeille > Duits: Stinkesche Lange tijd was deze boom bekend als Euodia, nog steeds een veel gebruikt synoniem. De andere naam 'Velutina' betekent 'fluweel' en heeft betrekking op de als fluweel aanvoelende bast van de twijgen. De Duitse naam 'Stinkesche' duidt op de gelijkenis van het blad met die van het blad van de Es, maar het geknakte blad van de bijenboom geeft een nogal vieze geur af.
Herkomst De Tetradium daniellii var. hupehensis is inheems in Centraal China, onder andere in
de provincie Hupeh - vandaar de naam hupehensis (hoe klinkt dat in 't Chinees?) -, in het stroomgebied van de Jangtsekiang of de Blauwe rivier helemaal tot aan de oostelijke grenzen van de Himalaya, en verder nog in kleine gebieden in Korea, Japan (T. glauca) en op het eiland Taiwan (T. rubicarpum). De Fransman L. A. Dode (1875-1945) heeft de boom voor het eerst beschreven, maar het was de Duitser G. Forster (1754-1794), die de boom in China ontdekte. De boom is in Europa in 1907 geïntroduceerd in Kew gardens en in 1909 door de beroemde Engelse bomenzoeker Ernest H. Wilson vanuit China in Amerika gebracht. Toch bestaat er gelukkig in het Tropenmuseum nog een foto ('Landschappen uit de afdeeling Rawas' - in de omgeving van Soeroelangoen -) met daarop in het midden een bijenboom, welke al tussen 1877 en 1879 tijdens een Sumatra-expeditie is ontdekt en gemaakt. Dat de belangstelling pas in de volgende eeuw echt op gang kwam, is ondere andere te danken aan een uitgebreid artikel in 1955 over deze boom in een Noord-Amerikaans vakblad voor imkers.
Kenmerken
Als de bijen het voor 't zeggen hadden...
EVEN BIJBOMEN >> 12
De bijenboom is een snelgroeiende solitair met een halfopen, breed waaiervormige kroon op een korte stam. In onze streken is het een bladverliezende boom. Terwijl de bomen die langs de rivieroevers van de Jangtsekiang wel 20 meter hoog groeien met enorm brede schermvormige kronen, worden de gekweekte bomen in Europa gemiddeld 6 meter breed en maximaal circa
12 tot 13 meter hoog. De gladde schors is donkergrijs en voorzien van lenticellen (bastporie-red.). De twijgen zijn olijfgroen, fluweelachtig grijs behaard en voorzien van kleine wittige lenticellen. In het tweede jaar worden ze grijs-bruin.
Tijdens de groei ontwikkelen zich wijd afstaande gesteltakken. De knoppen zijn klein, naakt, grijs, spits-eivormig, boven de niervormige tot hartvormige bladmerken met bladsporen. De eindknop is groter, soms viltig behaard en zonder knopschubben. Het oneven geveerde blad bestaat uit 5 tot 9 tegenoverstaande deelblaadjes en is 20 tot 35 cm lang. Elk blaadje is eirond met een toegespitste top, 4 tot 9 cm lang en kort gesteeld. De bovenzijde van het blad is donkergroen, de onderzijde lichtgroen. De bladeren bevatten oliekliertjes, die bij kneuzing van het blad de stinkende geur veroorzaken. Daar staat tegenover dat het blad in de herfst prachtig kleurt van licht goudgeel tot donker oranjegeel, afhankelijk van de standplaats.
’Wanneer de vrucht aan de top openspringt komen er twee zwarte, glanzende, ronde zaden vrij, ter grootte van papaverzaad’
1 cm
Bloei De bloei vindt plaats gedurende 3 weken in de zomermaanden en is behalve buitengewoon uitbundig ook heel bijzonder, omdat deze plaatsvindt in de periode dat er beperkt nectar aanwezig is. De geurende witte bloemen van elk 0,3 tot 0,5 cm staan weliswaar ver uiteen, maar ontwikkelen zich in breed piramidale pluimen van 10 tot 15 cm. De boom kan zoveel bloemen geven, dat het kan voorkomen dat takken daardoor zelfs kunnen afbreken. Na de bloei volgt de zaadvorming in - groen tot zich roodachtige ontwikkelende 'tweeling'- vruchten, die 7 tot 9 mm lang zijn. Wanneer de vrucht aan de top openspringt komen er twee zwarte, glanzende, ronde zaden vrij, ter grootte van papaverzaad, maar met een haakvormige punt, als de snavel van een roofvogel.
tegen NO- en NW-winden te beschermen. Het is een gemiddeld snelle groeier en de boom is goed bestand tegen ziekten of insecten. Vermeerdering kan goed door zaaien. De eerste jaren kunnen bovengrondse delen van de bijenboom kapot vriezen, maar daarna verdraagt de boom temperaturen tot - 25 graden. Hierbij gaat het welbe-
kende spreekwoord 'boompje groot, plantertje dood' niet op, want al na vier jaar begint de boom te bloeien en daarna wordt het jaarlijks meer. Behalve wat begeleidende snoei om een goede harttak te vormen, is er geen snoeiwerk vereist.
Gebruik Imkers zijn gek op deze boom, hij heet niet voor niets de bijenboom. In de bloeiperiode lijkt de hele boom wel te bewegen van al de insecten die zich aan de nectar van de witte bloemenschermen tegoed doen. Van de honing die van deze nectar wordt gewonnen, is bekend dat deze heel puur is en naar vruchten smaakt en ook heel helder tot zelfs wit 'kleurt'. In Azië wordt de gehele boom veelvuldig gebruikt in medicijnen. Wortels en schors tegen maag en darmklachten, blad en vruchten in medicijnen tegen gewrichtspijnen en huidverzorgingsproducten. Wat opvalt is dat hierbij vrijwel altijd de oude benaming van de boom 'Euodia' wordt toegepast. Het hout van de oom wordt gebruikt voor kleine blaasinstrumenten, juwelen- en specerijendoosjes.
Groei en snoei De bijenboom gedijt het best in een vruchtbare en goed waterdoorlatende grond op een zonnige plek, hoewel hij ook wel wat schaduw verdraagt. Vanwege invriesgevaar van de jonge twijgen is het raadzaam de boom
De boom kan zoveel bloemen geven, dat het kan voorkomen dat takken daardoor zelfs kunnen afbreken.
EVEN BIJBOMEN
>> 13
waarna de rode vruchtjes te voorschijn komen. Tetradium henryi is een kleine boom of struik met dun, geveerd blad en wordt tot circa 5 meter hoog. Het boompje bloeit in juli met witroze bloemen en is goed winterhard.
Waar te vinden (voor zover nog actueel)
Andere soorten Tetradium daniellii 'Moonlight' heeft bont blad, draagt witte bloemen en bereikt een hoogte van circa drie meter. Bloei in juli en augustus, goed winterhard. Tetradium glabrifolium is een sterk aromatische, kleine boom met veervormig tegenoverstaande bladeren, die in lengte variëren van 14 tot 30 cm. Hij draagt tijdens de bloei dichte clusters van kleine witte-geelgroene bloemen en heeft graag een beschutte plaats in de halfschaduw tot volle zon. Ook een sterk geurende stuik is Tetradium ruticarpum met zijn glanzend geveerde bladeren, die wel 40 cm lang worden. De bloei is met dichte, eindstandige bloemhoofdjes van kleine groen- of geelwitte bloemetjes. Een begin herfst met witte bloemen bloeiende soort is Tetradium velutinum, die circa 3 meter hoog wordt. De bladeren van deze soort zijn zacht behaard. Het boompje is goed winterhard. Bij de meeste soorten verschijnen na de bloei ronde, vlezige zaadpeulen, die openspringen,
In Wageningen (de botanische tuin 'De Dreijen' met een omtrek van 1,44 m.). In Bussum (park ''t Mouwtje'). Een aantal grote exemplaren in de parken van Parijs, Lyon en Bordeaux. De dichtstbijzijnde, grote boom zoals auteur J.P. Mauritz (zie hieronder) beschrijft, staat in het Bois de Boulogne in Parijs. Volgens de website van "Monumental trees' staat de dikste en grootste in (Noord) Engeland, Perth (ca. 4.25 omtrek en ca. 21 m hoog). 'Dus ontwerpers en beheerders (en andere liefhebbers - red.): Bij het eerstvolgende beplantingsplan voor een brede groenstrook of parkbeplanting het Stadsbomen Vademecum deel 4 openslaan op blz. 289! En daar staat 'ie dan. De opmerking van 'kortlevende boom' zou ik zeker niet zo letterlijk nemen. De meeste bomen die ik ken, zijn zeker 40+ en het is potjandorie géén Rosaceae' (oproep uit 2010 door Jan P. Mauritz).
is voorzien van lenticellen’
Bronnen: Internet Artikel door Jan P. Mauritz (voor meer info zie: http://www.cyberadviseurs.nl/uploads/file/Het geslacht etradium, de Bijenboom.pdf (met dank aan Gerrit Jan Keizer voor het doorgeven); http://www.monumentaltrees.com/nl/fotos/26969/; http://collectie.tropenmuseum.nl/default.aspx?idx=ALL&field=*&search=60002793 Foto door D.D. Veth Randy & Amy Rybarczyk zie: http://wolfescrossingfarm.com/11.html
u i t g e v e r i j A 3 b o e k e n , G e e s t e r e n , T 0 5 4 5 4 8 11 4 0 , EVEN BIJBOMEN >> 14
’De gladde schors
w w w. A 3 b o e k e n . n l
Over...
boekennieuws
De jaloerse waterkip
Auteur: Pagina’s: Uitgeverij: ISBN: Prijs:
Els Baars 144 KNNV 978-90-5011-538-4 €15,75
Het 3e boek met natuurverhalen van Els Baars bevat 23 nieuwe, betoverende verhalen over planten en dieren voor jong en oud. Mythen en legenden Waarom is de statige blauwe reiger van koninklijke afkomst? En hoe komt het dat de waterkip ooit wit was en net zo snel vloog als een duif? Natuursprookjes zijn heerlijk, aldus auteur Els Baars. Iedereen wordt er blij van: de luisteraars én de verteller. In deze prachtig geïllustreerde bundel brengt zij 23 nieuwe sprookjes, mythen en legenden over planten en dieren in Nederland en België bijeen. Dit boek prikkelt iedereen die van verhalen (vertellen) houdt.
SSST!
En wie doet dat nu niet? Verrassende verhalen én wetenswaardigheden die iedere wandeling in de natuur 's zomers of 's winters extra leuk maken.
Natuurgids Betoverend voor wandelaars, tuinliefhebbers, (voorlezende) ouders, senioren, kinderen, leerkrachten en natuurgidsen. Zo wordt elk seizoen, ieder uitstapje in de natuur een stuk wonderlijker! Els Baars is natuurgids en gefascineerd door natuurverhalen.
een vriendelijk kinderprentenboek van de Utrechtse schrijfster en grafisch vormgever Hanneke van der Meer. “De man met de baard was een gelukkige man. Hij hield van de stille bomen. Van zachte dauw. Van witte mist en van de bleke maan die de nacht nog stiller leek te maken dan ze al was. Zelf nam hij zelden de moeite om iets te zeggen. Soms humde hij tevreden een wijsje dat zich moeiteloos mengelmoesde met het melodietje van een meesje. Of tikte hij tegen de dikke bast van een holle boom en roffelde een deuntje. Praten vond hij niet zo nodig. Hij had genoeg gekwebbel gehoord voor zijn hele leven.”
Een prachtig woud SSST!’ vertelt het verhaal van een klein jongetje dat het lawaai van de mensen en dingen om hem heen niet meer kan verdragen. Op een dag besluit hij weg te vluchten
‘van alle herrie. Tijdens zijn zwerftocht wandelt hij langs de Zeven Heuvels. En daar vind hij een prachtig woud. Hij voelt zich er gelukkig en blijft er. De bomen, dieren en de stilte maken hem een gelukkige man. Maar op een dag… is er iets veranderd in het woud. De vrolijkheid heeft plaatsgemaakt voor een naar gevoel. Waar komt dat vandaan? En hoe kan De Man met de baard het weer beter maken?
Over... Auteur: Hanneke van der Meer Pagina’s: 28 Uitgeverij: Somoiso Prijs: € 11,95 Voor kinderen van 4 - 7 jaar
EVEN BIJBOMEN
>> 15
noodzaak van bomen
Kind van de rekening
ROEL VAN DIJK
Waarom zijn bomen het kind van de rekening? Daar is een aantal factoren voor aan te wijzen, geeft Marjan Dat van Stadswerk aan. 'Boomvervanging is in verhouding erg kostbaar, geld is er niet voor gereserveerd en bomen liggen politiek erg gevoelig.' Hier volgt een deel uit het verslag over de kennisbijeenkomst Groene Baten door Slimme Plantkeuze die bij Van den Berk Boomkwekerijen in Sint-Oedenrode plaatsvond. Sprekers waren Marjan Dat en Jelle Hiemstra van PPO (Praktijkonderzoek Plant en Omgeving) over de noodzaak van bomen.
Dood Bomen zijn dé bepalende factor in het openbaar groen. Door hun omvang en waarde leveren zij een grote bijdrage aan de baten van groen voor de leefomgeving. Marjan Dat confronteerde de aanwezigen van de kennisbijeenkomst met het feit dat het in gemeenteland slecht is gesteld met het bomenbeleid. Grote bomenbestanden in wijken uit de jaren '50, '60 en '70 zijn in de komende jaren aan vervanging toe. 'Met uitzondering van hoofdwegen en incidentele stadsvernieuwing is vrijwel nergens structureel boomvervanging tot stand gekomen. De bomen in deze wijken gaan tussen nu en 10-15 jaar dood', aldus Dat. In het verleden werd tijdens de structurele vervanging van de riolering de hele straat open gegooid. Bomen werden dan noodzakelijkerwijs vervangen, omdat de straat dan openging. Door de huidige technieken gebeurt dit ondergronds en hoeft de straat niet meer open.
Kaalslag
Bomen zijn dé bepalende factor in het openbaar groen.
EVEN BIJBOMEN >> 16
Veel gemeenten zijn zich niet bewust van de impact die dit gaat krijgen. Boomvervanging is in verhouding erg kostbaar en er is geen geld voor gereserveerd. Marjan Dat: ’Het is volstrekt normaal om af te schrijven op gebouwen en materieel. Iedereen weet dat een gebouw na vijftig jaar een opknapbeurt nodig heeft. Op grondeigendommen wordt niet afgeschreven, omdat er van uitgegaan wordt dat de openbare ruimte niet
in waarde en kwaliteit inboet’. Niets is minder waar stelt Dat stellig. Daarnaast geeft zij aan dat het groen geen wettelijke normen kent, ondanks dat de maatschappelijke en economische waarde daarvan wordt onderkend. Ook roepen bomen emoties op bij inwoners, zoals een voorgenomen kap die een straat in tweeën verdeelt.
’uitstel nu betekent kaalslag later’ ’Het vraagt dus moed van de beheerder om ondanks gebrek aan geld de vervanging van bomen aan te kaarten. Uitstel nu betekent kaalslag later, niet in één straat, maar in hele woonwijken.’
Rekensom Aan de hand van haar expertise en ervaringen laat Marjan Dat in een rekensom zien wat de vervangingskosten van bomen zijn in vergelijking met het gemiddelde beschikbare budget: Een gemiddelde boom kost 1000 tot 2500 euro per vervanging afhankelijk van standplaats, soort en grootte. Een gemiddelde stad van 45.000 inwoners heeft 30.000 bomen maal circa 2.000 euro, dat is 60.000.000 euro aan vervangingskosten. Wanneer elke boom gemiddeld 50 jaar meegaat, is op jaarbasis structureel 1.2 miljoen euro nodig. De gemiddelde onderhoudsbe-
groting voor het totale openbare groen in een gemeente bedraagt daarentegen zo'n 8 ton tot 1 miljoen euro.
Onderzoek ’Wil je extra kosten door vroegtijdige uitval en vervanging voorkomen, en wil je dat bomen ook in het stedelijk gebied kunnen uitgroeien tot volle wasdom dan is kennis van de juiste boom op de juiste plaats van groot belang’, zegt Jelle Hiemstra van PPO. De groeiomstandigheden in de stad zijn voor bomen vaak niet optimaal. De ruimte is beperkt en de omgeving is verre van natuurlijk. 'Dit vraagt nogal wat van bomen. Daarbij komt dat de veranderende klimaatomstandigheden en het optreden van nieuwe aantastingen vragen om aanpassing van het assortiment in het stedelijk gebied. Dit maakt, zeker nu de praktijkkennis bij gemeenten tanende is, objectief onderzoek over de toepassing van bomen in het stedelijk gebied van groot belang.
Gebruikswaarde Onderzoek Laanbomen Hiemstra vertelt over het GebruikswaardeOnderzoek Laanbomen. 'Dit onderzoek - op initiatief van kwekers, onderzoekers en gemeenten – heeft vijftien jaar geduurd om de gebruikseigenschappen van nieuwe straatboomsoorten objectief in kaart te brengen. Hiemstra: 'In totaal zijn 75 soorten of klonen gevolgd op 17 verschillende locaties in Nederland. De ontwikkeling van de bomen en ervaringen met onderhoud en beheer zijn daarbij in beeld gebracht. Informatie over deze bomen en de resulta-ten van het onderzoek zijn te vinden op www.straatbomen.nl.' In het boek 'De juiste boom, op de juiste plaats' staan 25 van deze 75 bomen beschreven. Deze selectie geeft een beeld van de vele mogelijkheden die er zijn. Hiemstra: 'Wanneer je de juiste boom op de juiste plaats toepast, investeer je in kwaliteit.'
’dat bomen ook in het stedelijk gebied kunnen uitgroeien tot volle wasdom’
Bron: Vitale Groene Stad www.vitalegroenestad.nl EVEN BIJBOMEN
>> 17
vrijwilligersdag
2 mei 2015
Van blauwe boshyacinten
morilles
en morilles tot wilgenhoutrups Zaterdag 2 mei is het weer zover. Ons dagje uit met vrijwilligers van de Stichting Bomen Over Leven. Deze keer gaan we naar park Sorghvliet in Den Haag, waar we onder leiding van IVN-gids Mien Huisman de bomen verkennen in dit prachtige park. Om het park te kunnen bezoeken heb je een geldige jaarkaart nodig. Er wordt hier streng op toegezien. Maar eerst natuurlijk een heerlijk kopje koffie of thee met iets lekkers bij Brasserie Berlage. We zijn met twaalf vrijwilligers en er wordt gezellig bijgekletst. Bij het park aangekomen wacht Mien ons op. Zij begint met de uitleg over het ontstaan van het park.
Het ontstaan Park Sorghvliet is het cultureel erfgoed van Jacob Cats (1577-1660). Hij kocht in 1643
Park Sorghvliet,cultureel erfgoed van Jacob Cats
EVEN BIJBOMEN >> 18
LENIE MARIENUS
een stuk grond van circa 25 ha als buitenplaats. Op de plek waar de boerderij stond liet hij een eenvoudig herenhuis bouwen door stadsarchitect Claes Dircx van Balckeneynde. Cats nam Huis Sorghvliet op 14 juli 1652 in gebruik. Door het terrein loopt de Haagse beek. Het water werd gebruikt voor de Hollandse tuin, de bagger voor mest, het zand voor wallen om de tuin tegen stuifzand te beschermen. In 1675 kwam het landgoed in handen van Hans Willem Bentinck. Zijn zoon liet in 1738 in de klokkentoren op het dak van het Catshuis een bronzen klok plaatsen. De buitenplaats is later gekocht door Adriaan Goedkoop. Nu is het staatseigendom en vanaf 1920 met een monumentale tuinmuur omgeven.
houdt hij zijn mond. We zien de inheemse vogelkers. De lange witte bloemtrossen, die heerlijk ruiken, staan eerst rechtop, maar gaan later overhangen. Overal zien we blauwe boshyacinten, waar we mooie foto's van maken. Er is veel hulst aangeplant, omdat men ook 's winters veel groen wilde hebben. We zien een imposante gezaaide rode beuk. De grote hoge wortels hebben geulen voor het opvangen van regenwater. Deze boom werd vroeger Notarisboom genoemd en stond in tuinen van de rijke notabelen. Later werd het een parkboom. We naderen de beek, die vroeger recht liep, maar nu kronkelend zijn weg vindt. We worden door Mien op het stenen bruggetje gewezen dat al sinds de 17de eeuw bestaat.
Notarisboom
Onder en naast het bruggetje zien we morilles, een type zakjeszwam met een puntige hoed, die doet denken aan een honingraat. Rauw zijn ze giftig. Pas na verhitten zijn morilles eetbaar.
Daarna begint onze wandeling. Mien kan ons veel vertellen. We horen de boomklever, die zijn territorium beschermt. Als we stil zijn om naar zijn gefluit te luisteren
Bij een groot speelveld eten we onze lunch op
Een glas met alleen ijsblokjes
’Overal zien we blauwe boshyacinten, waar we mooie foto's van maken’
Gedichten van Cats Bij een groot speelveld, vroeger een grote appelboomgaard, eten we onze lunch op. Mien leest ondertussen een aantal gedichten voor van Cats.
Rups We vervolgen onze weg en zien een boom met grote ovale gaten. Hier huist de wilgenhoutrups, die tot 10 cm groot en circa 1 cm dik kan worden. Hij boort gaten in de (beschadigde) onderstam van loofbomen. Uit de gaten kan met uitwerpselen vermengd boormeel komen, dat sterk naar azijn ruikt. De rups vreet lange diepe gangen in het hout waardoor de boom bij de stam kan afbreken. Bomen die dood zijn blijven hier gewoon staan en zijn een voedingsbodem
voor insecten en ander leven. We zien Gewone vogelmelk, prachtige witte bloemetjes, maar het is beter om hier vanaf te blijven, ze zijn namelijk giftig. Bij het sterrenbos vertelt Mien dat het de bedoeling van koning Willem II was om een paleis in het park te laten bouwen. Hij heeft daar echter te kort voor geregeerd. Hij stierf, 56 jaar oud, zodat die plannen nooit zijn uitgevoerd.
Sorbet
Aan het eind van onze wandeling laat Mien ons nog wat oude tekeningen zien, waarop zowel de Franse als Engelse landschapsstijl is te zien. We bedanken Mien voor haar enthousiaste uitleg tijdens de rondleiding.
We lopen weer terug naar de brasserie en genieten nog van een lekkere versnapering. Jannie bestelt ijs, een lekkere sorbet die wat op zich laat wachten. Als zij vraagt waar haar ijs blijft, krijgt ze tot haar verbijstering een glas met alleen ijsblokjes. Gelukkig wordt even later haar sorbet toch geserveerd.
Extra bedankje We krijgen als extra bedankje voor ons werk een tasje met inhoud o.a. boerendropjes en puur natuurlijke limonadesiroop. Het was weer een gezellige, zonnige en leerzame dag. EVEN BIJBOMEN
>> 19
groen goud
Permacultuur
FREYA VAN DER VALK
Sinds een jaar of tien ben ik op diverse manieren met natuur bezig: onder andere als IVN-gids en als SBOL donateur/ambassadeur. Vandaar dat ik dacht wel het een en ander te weten op dit vlak. Maar toen
Voor en na de restauratie, Ansai, Shaanxi, Loess Plateau, China 2009
Positieve gevolgen
De drijvende kracht
Kunstmest en pesticiden
In de documentaire werd getoond hoe schijnbaar onvruchtbare gebieden in China, Ethiopië, Rwanda en Jordanië, door permacultuur in 3 tot 6 jaar weer goed functionerende ecosystemen werden. En dat niet alleen, er waren ook grote positieve gevolgen voor de lokale voedsel- en watervoorziening, CO2-binding, en werkgelegenheid. John D. Liu, de maker van deze geweldige documentaire, laat zien dat schijnbaar onoplosbare problemen als verwoestijning, klimaatverandering en hongersnood, met de juiste methodes wel degelijk te verhelpen zijn! Als we bereid zijn om de handen uit de mouwen te steken, dan kan de ellende die de mensheid heeft veroorzaakt nog steeds worden teruggedraaid.
Naar aanleiding van de documentaire ben ik nader onderzoek gaan doen naar de methodes waarover werd verteld want deze waren geheel nieuw voor mij. Ik ontdekte dat permacultuur al in de jaren zeventig van de vorige eeuw is ontwikkeld door de Australiërs Bill Mollison en David Holmgren. De term is een samentrekking van de woorden 'permanent agriculture' en 'permanent culture'. Geoff Lawton, die in de documentaire aan het woord kwam, heeft verschillende succesvolle permacultuurprojecten opgezet in Afrika, het Midden-Oosten en Australië. Lawton heeft ook documentaires als 'Greening the Desert' gemaakt en hij is de drijvende kracht achter het Permaculture Research Institute (PRI).
Permacultuur kijkt op een holistische manier naar de natuur. De mens kan harmonieus in- en van het land leven, als hij op een duurzame manier voedsel, energie, onderdak en andere benodigdheden van het land haalt. Zowel de mens als het land heeft daar baat bij. Op dit moment zijn we namelijk afhankelijk van kunstmest en pesticiden die schadelijk zijn voor de natuur en de mens. Deze stoffen hebben we nu nodig omdat we monocultuur gebruiken om de wereld te voeden. In monocultuur lijken we efficiënt te werken: we hakken bomen om voor landbouwgebied, ploegen de aarde om, zetten alle kroppen sla op een rij, en een stuk verderop doen we datzelfde voor de andijvie en de boerenkool. Maar op deze manier
EVEN BIJBOMEN >> 20
copyrighted to VPRO/EEMP
Voor en na de restauratie, Hou Jia Gou, Shaanxi, Loess Plateau, China, 2009
copyrighted to VPRO/EEMP
ik twee jaar geleden door puur toeval op de documentaire 'Groen Goud' stuitte, wist ik niet wat ik zag!
putten we de bodem uit! De natuur zelf doet dit op een hele andere manier: daar groeit alles 'door elkaar heen' en wordt er niet geploegd. Op het eerste gezicht lijkt het misschien een ongeorganiseerde boel, maar op een dieper niveau blijkt hoe alles prachtig in elkaar grijpt. Het natuurlijke ecosysteem is zeer divers, stabiel en veerkrachtig.
Bomen en planten Permaculturisten bootsen dit natuurlijke systeem zo goed als mogelijk na door een gebied zodanig in te richten dat de biodiversiteit vergroot wordt en energie en nutriënten (voedingsstoffen, red.)gerecycled. Door te kijken naar de hoeveelheid en richting van wind, zon en regen kan het worden ingedeeld in zonrijke, schaduwrijke en waterrijke zones. Bomen en planten worden op een zodanige plek neergezet dat ze verschillende functies kunnen vervullen zoals het geven van schaduw of beschutting tegen de wind voor andere planten.
’een grote variatie aan fruit, noten en eetbare gewassen’
’niet af hankelijk van één gewas’
Andere functies zijn bijvoorbeeld ook het afgeven van nutriënten door bladval en/of het verzorgen van voedselvoorziening door vruchten voor mens en dier. Door het toepassen van permacultuur wordt een gebied dus heel efficiënt en intensief gebruikt en is het zeer divers, stabiel en veerkrachtig omdat het niet afhankelijk is
van één gewas. Het wordt een 'voedselbos' waarin alle elementen elkaar versterken. Kunstmest en pesticiden zijn dan niet nodig. De bodem wordt niet uitgeput en omgewoeld, maar wordt juist rijker door het laten liggen van bladeren en gebruik te maken van bodembedekkende elementen. Er is dus geen noodzaak meer om elk jaar opnieuw de bodem om te woelen, maar er wordt permanent gebruik gemaakt van de elementen die er al staan: permanente agricultuur.
De oplossing ! heel efficiënt en intensief gebruikt
Permacultuur kan overal worden toegepast: een achtertuin, stadspark, agrarisch gebied
of zelfs woestijn kan zodanig worden heringericht dat het een grote variatie aan fruit, noten en eetbare gewassen kan produceren. Als zelfs woestijnen voedselbossen kunnen worden, kan de hele wereld van voedsel en water worden voorzien; en als er weer bomen worden geplant, kan zelfs CO² uitstoot worden teruggedrongen en dus klimaatverandering worden tegengegaan. Ja, permacultuur is in meer dan één opzicht de oplossing!
Link naar de uitzending met Nederlandse ondertiteling: http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen /2011-2012/Groen-Goud.html
EVEN BIJBOMEN
>> 21
excursies
juli t/m september 2015
eten honden honden wandelen meenemen aangelijnd verboden
Woensdag 8 juli
Woensdag 15 juli
Woensdag 12 augustus Woensdag 9 september
Landgoed Duivenvoorde Voorschoten
Park Clingendael/Oosterbeek Den Haag
Leidschendam-noord
Zomerwandeling door het kasteelpark op landgoed Duivenvoorde.
Zomer avondwandeling over twee eeuwenoude landgoederen.
Wandeling door wijk Duivenvoorde en de mooie Vogelwijk.
Wandeling door het mooie kasteelpark. Misschien zijn er al paddenstoelen.
Tijd: 19.00 uur Waar: hoek Wassenaarseweg/ Therese Schwartzestraat OV: bus 18 halte Laan van Clingendael, Den Haag
Tijd: 19.00 uur Waar: keerlus van tram 6, hoek Dillenburgsingel/W. de Rijkelaan OV: bus 46 of tram 6, halte Dillenburgsingel
Duur: ca 1,5 uur
Duur: ca 2 uur
Tijd: 14.00 uur Waar: opzichterswoning. Parkeerplaats (verplicht) OV: bus 45 en 46, halte Kniplaan. Prijs: volwassenen € 1, kinderen en 65+ € 0,50 Kinderen extra aandacht Duur: ca 1,5 uur
Tijd: 14.00 uur Waar: opzichterswoning. Parkeerplaats (verplicht) OV: bus 45 en 46, halte Kniplaan. Prijs: volwassenen € 1, kinderen en 65+ € 0,50 Kinderen extra aandacht Duur: ca 1,5 uur
Jossy van der Zwan
kinderen welkom
stevige schoenen
Landgoed Duivenvoorde Voorschoten
dagelijks geopend
Instituut voor huid- & lichaamsverzorging
Zorgt voor je huid! Restaurant Aa-zicht Blauwroodlaan 38, 2718 SJ Zoetermeer 079-3620055 www.jossyvanderzwan.nl
Strand 1, 2725 KA Zoetermeer e-mail: info@aazicht.nl www.aazicht.nl
Uw advertentie hier? Wordt bedrijfsdonateur van Stichting Bomen Over Leven voor €35 per jaar. Neem contact op via info@bomenoverleven.nl
EVEN BIJBOMEN >> 22
verrekijker laarzen meenemen meenemen
rolstoel geschikt
winkel
bestellen bij bomen over leven bestellen doet u via www.bomenoverleven.nl
Zaterdag 19 september Landgoed Einde Gooi Hollandse Rading Zwammen zoeken met Gerrit Jan Keijzer, paddenstoelen-en bomendeskundige. Hij vertelt boeiend over de relatie tussen zwammen en bomen. Deze wandeling wordt georganiseerd in samenwerking met Stichting Wereldboom. Tijd: 13.30 uur Waar: ingang Graaf Floris V weg tegenover de Schaapsdrift. Beperkte parkeergelegenheid. OV: trein halte Hollandse Rading, 5 minuten lopen.
ALGEMENE FOLDER gratis
ANSICHTKAARTEN per setje (4) kaarten: € 3, donateur € 2,80 Briefkaartformaat met adreszijde. Keuze uit 24 aquarellen en 19 Noa-ansichtkaarten.
Waarin u alles kunt lezen over de Stichting Bomen Over Leven, haar doelstellingen en activiteiten. Vooral bedoeld om niet donateurs kennis te laten maken met de Stichting.
per setje dubbele kaarten: € 5, donateur € 4,50 Set van 4 dubbele kaarten met aan de voorkant een aquarel en binnenkant een gedicht van elk der seizoenen.
Bestellen: gratis
Bestellen: + € 0,69 porto per set.
Duur: ca 1,5 tot 2 uur
Noa Tovervijver (boekje) Serie Bladgroen (3 deeltjes) zwavelzwam Behalve de laatste worden alle excursies georganiseerd in samenwerking met IVN Den Haag. Zie ook: www.bomenoverleven.nl
(Bomen en natuur) Boekjes (ringband, A-5), kaft in kleur voor aardige, leerzame feiten en weetjes over de natuur.
Spring met Noa mee in de tovervijver! Kun je erachter komen wat voor wonderlijks er aan de hand is? Voor kinderen tot ca. 6 jaar.
Bestellen: € 4, donateur € 3,75 (excl. € 2,76 porto).
Bestellen: € 11,95 (excl. € 1,99 porto).
EVEN BIJBOMEN
>>
23
stichting
Bomen Over Leven
Stichting Bomen Over leven Lisztrode 19 2717 EW Zoetermeer
BEUK (Fagus sylvatica) Als u deze zomer toch met (nog) meer aandacht naar bomen kijkt, kijk dan ook eens met 'andere' ogen en ontdek hoeveel vormen in de bovengrondse wortels of de stam van een boom te zien zijn. Bovengrondse wortels of takken van bomen, zoals de imposante beuk op de omslag, herbergen soms wonderlijke gezichten, dieren, boomwezens‌. Onze ambassadeur Marcel Koggel weet dat als geen ander, kijk maar eens op zijn website: www.bomenwereld.nl. Wedden dat u in het vervolg nog beter met 'andere' ogen kijkt naar bomen !? Fotografeer ze en deel die foto's met ons. Ik zie uw verrassende ontdekking graag tegemoet (tiny@bomenoverleven.nl - minimaal 3 MB). De meest bijzondere inzendingen krijgen een plekje in de volgende Even bijbomen!