ve İngilizler) Osmanlı sisteminde kendilerini ilgilendiren üstün yanlar olduğuna inanıyorlardı ve bu yanlan anla maya çalışıyorlardı (5). Bu ilgiye karşılık, Osmanlı dev let adamları da on yedinci yüzyılın başına kadar Avrupa siyasi meselelerinin içinde bulunan adamlardı, bazı me seleler onlarsız halledilemezdi. Kendilerini Avrupalı say mamakla beraber, Avrupa işlerini çok iyi bilirlerdi. On yedinci yüzyıl Avrupa'ya kapanış yüzyılıdır; on sekizinci yüzyılda geçen bölümde gördüğümüz peykçilik başlar. Şimdi on dokuzuncu yüzyıla gelince Osmanlt Devleti ve Türk toplumu Avrupa işlerinde cim karnında bir nokta olur. Avrupa artık bu devleti, Osmanlı veya İslam uygar lığını yalnız Avrupa uygarlığının dışında görmekle kal mıyor, onun varlığını bile yersiz, anlamsız buluyor. Bu nunla beraber, bu anlayışta uygarlık dışı başka toplumlar gibi o da bulunsun, müzelik gibi bir şey olarak kalsın fikri var. Tanzimatçıların anlayışında olduğu gibi onların düşünüşünde de medeniyet ile Batı uygarlığı aynı şeydir. Ondan olmayan her devlet ya da toplum medeniyet dışı dır. Batı uygarlığı Türkler hakkında verdiği hükmü bütün İslam, hatta bütün Şark dünyasına da teşmil etti. Türkler, Müslümanlar, Şarklılar medenileşemez, değişemez, te(5) Fransı:t yazan Braudel, lngiltere Kralı Henry VIll'in Kanuni Süley man zamanında Türk hukuk sistemini incelemek üzere lstanbul'a Jıir heyet gönderdiğini kaydeder.
40