I
n een theaterzaal vol volwassenen is de originaliteit volgens Jack Timmermans vaak ver te zoeken. Volwassenen zijn beschaafd, netjes afgericht. Ook al kots je je ziel uit op het podium, dan nog krijg je aan het einde van de voorstelling niets meer dan een keurig applaus. Want zo hoort het. Bij kinderen is dat anders. Met hen kan de artistiek leider van De Stilte communiceren. Elk kind beleeft een voorstelling anders, dat is het mooie. En ze reagéren op wat ze zien, zitten er niet zo uitgekakt bij. Met kinderen in het publiek beleef je tenminste nog ’s iets. Wie niet begrijpt wat hij bedoelt, moet maar eens de voorstelling Hihahuttenbouwers bezoeken. Dan valt het kwartje. Rondom het podium is het een drukte van jewelste. Terwijl Alex Havadi-Nagy en Mirella de Almeida Castagna op de bühne hun dans uitvoeren, zijn de kinderen in alle staten. Ze roepen naar de dansers, staren, wijzen en lachen. Een meisje van twee huilt van angst maar brabbelt tien minuten later alweer vrolijk mee. De enige keer dat er een beschaafd applaus klinkt, is wanneer een vlieger wordt uitgelicht en opstijgt – een plechtig moment. Als er popcorn uit de lucht valt, gaat het pas echt goed los. Het duurt niet lang voordat de eerste verkenners zich een weg op het podium eten. Steeds meer kinderen volgen en op het einde explodeert de voorstelling in een vrolijke wanorde. Terwijl de dansers blijven dansen, stuiven hordes kinderen heen en weer over het podium.
Idioten
Het happy end, Jack Timmermans is er dol op. Het echte leven kent geen happy ends. Het echte leven eindigt altijd onder protest. Maar til het leven op een podium en alles wordt anders. Voor de duidelijkheid: een happy end is geen
64
gesloten einde, waarschuwt de choreograaf. Zijn voorstellingen zijn altijd open, nodigen uit tot zelf nadenken. Hij maakt dans voor kinderen, niet voor idioten. Als hij een eenduidige boodschap wilde verkondigen, was hij wel priester geworden. In het pand van De Stilte, gevestigd aan de Markendaalseweg in Breda, praat hij honderduit. Stilzitten gaat moeilijk. Voortdurend vliegt-ie overeind, loopt heen en weer, gaat weer zitten. De stem ongeduldig, de ogen op scherp. Alsof hij ieder moment een SWAT-team verwacht dat met veel geweld door de ramen naar binnen stormt. Hij is net terug uit Ierland van een optreden met De Stilte. Van vermoeidheid geen spoor. Sterker nog, als Jack een rondleiding geeft door het gebouw doet hij dat op sprintsnelheid.
Waardering
De Stilte maakt sinds 2001 uitsluitend voorstellingen voor kinderen. Daarvoor richtte het gezelschap zich zes jaar lang op volwassen. De laatste productie voor volwassenen heette Eilanders. Een heel persoonlijk stuk was dat, over de onmogelijkheid om andere mensen te bereiken. Inspiratiebron was Jacks moeder, die destijds dement was en in een verzorgingstehuis zat. Na Eilanders was hij er klaar mee. Niet alleen vanwege het volwassen publiek. Zijn volwassen voorstellingen waren altijd zwaar op de hand, de dood was nooit ver weg. Dat doet iets met je. En hij was het beu om altijd op te treden in zaaltjes van dertig man. Ja goed, zegt hij, je kunt zeggen dat Jezus ook maar twaalf apostelen had. Maar als je ziet wat er van hem geworden is… Opgericht door Timmermans in 1994, staat De Stilte na twintig jaar als een van de weinige Brabantse dansgezelschappen nog fier overeind. De laatste jaren draait het gezelschap zo’n 150 à 200 voorstellingen per jaar, wereldwijd. Van Argentinië tot Ierland, van Libanon tot Amerika, het dansgezelschap reist de hele wereld over. En niet zonder succes. De Stilte stond zelfs in The New York Times en The Guardian, vermeldt Timmermans niet zonder enige trots.
Want inmiddels oogst De Stilte waardering. Toen hij begon met kindervoorstellingen, keek de danswereld met dedain op hem neer. Dans voor kinderen? Dat rook naar toegepaste kunst. Serieus kon het in ieder geval nooit zijn. Dat vooroordeel zong lang rond, begint eigenlijk pas sinds kort te verdwijnen.
Een dromer
Waar zijn afkeer van volwassenen vandaan komt? Hij haalt zijn schouders op. Ach, de gitzwarte kijk op de wereld was er altijd al. Het heeft er ongetwijfeld mee te maken dat hij als nakomertje op de wereld kwam, als elfde kind in een Tilburgs gezin. Hij groeide op in de Arke Noëstraat, waar zijn ouders een slagerij hadden. Zijn broers en zussen waren veel ouder, zijn ouders werkten, niemand keek naar de jonge Jack om. Zijn contactlenzen moest hij zelf bij elkaar verdienen en tijdens zijn diploma-uitreiking op de HBS zat hij alleen in de zaal. Het gaf hem het gevoel dat hij er niet mocht zijn. Dat hij zich voortdurend moest verontschuldigen voor het simpele feit dat hij bestond. Als puber knutselde hij op een dag een galgje van ijzerdraad in elkaar. Klaar om eruit te stappen. Een raar kind was hij. Een dromer. Anders dan de anderen. Ook dat hielp natuurlijk niet in een gezin waar je vooral niet op mocht vallen. “Je bent niet normaal”, zei zijn moeder altijd tegen hem. “Iedereen in de buurt zegt dat je niet normaal bent.” Toen hij later voor de dans koos, zagen zijn ouders dat als aanstellerij. “Je denkt toch niet dat ik kom kijken hoe jij raar loopt te doen?” vroeg zijn moeder een keer toen Jack
HihahuttenBouwers
De Stilte opereert al sinds de oprichting in 1994 vanuit Breda. Het gezelschap beschikt ook over een eigen theater, aan de Markendaalseweg (75a). De voorstelling Hihahuttenbouwers is nog tot half mei 2015 op verschillende locaties in het land te zien. Zie voor een compleet overzicht van de voorstellingen de site van De Stilte, www.destilte.nl.
MEST nr 8