Bir başka görsel tiyatro olan Szajna tiyatrosu ile karşılaştırdığımızda görüyoruz ki Szajna'nın çalışmalarında sahnede resim ağırlıklı bir görüntü meydana gelmektedir. Kantor ise, oyuncu dahil her şeyi, karalamalarını bile malzeme olarak kullanır. Grotowski'yle farkı da oyuncu kullanımı üzerinedir. Grotowski'de oyuncunun kendi kendini anlatması çok önemlidir. Kantor'da ise oyuncu resmin oluşmasında bir elementtir. Bu yüzden Kantor'un tiyatrosunda oynayan oyuncular profesyonel değil, Kantor'un kendi arkadaşları, dostlarıdır. Oyun süreci içerisinde, öğrenilmiş benimsenmiş rolleri değil, kendi kişiliklerini reddeden insanlar olarak oynarlar. Kantor oyunlarının çok önemli bir unsuru da tekrarlamaktır. Çok sıkı bir kompozisyon içinde gerçekleşir oyunlar ve sık tekrarlar vardır. Kompozisyon teorisi, Kantor tiyatrosunu sessiz sinemaya yakınlaştırır. Kantor, Chaplin ve Bergman filmlerine çok büyük saygı duymuştur, "Wielopole" adlı eserinin, Bergman'ın "Fanny ve Alexander" adlı filmiyle birçok benzerlikleri vardır. Kantor oyunlarında fotoğrafiden de çok yararlanır, fotoğrafların onda
pe
cy a
toprakları arkada bırakarak bilinmeyene yöneliş. Amaç hep varılandan daha uzaklara yönelmektir. Bu hayat yolculuğunun duraklarını artık bugün belirgin bir şekilde görüyoruz. 1961'de Informal Tiyatrosu, 1963'de Zero Tiyatrosu, 1967'de Happening Dönemi, 1972'de İmkansız Tiyatro, 1975 Ölüm Tiyatrosu ve son dönemi Hiç Tiyatrosu diye adlandırabiliriz. Ya da sonsuzluk. Bu dönem içerisinde "Bir Daha Dönmeyeceğim" ve "Bugün Doğumgünüm Var" adlı oyunları sayabiliriz. Yine bu dönemde "Ölüler Sınıfı" adlı oyunu çok tartışılmıştır çünkü Kantor'da ölüm farklı bir anlam taşımaktadır. Onun tanımına göre ölüm, hayatın en mükemmel şeklidir. Oyunda Marionet figürler, yaşayan insanları, oyuncular da ölü insanları canlandırır. Oyuncular marionetlerde değiştirilebilirliği, sürekliliği ve yaratıcılığı simgeler. Eser yaratmak aynı zamanda yaşamda ölüm anlamına gelmektedir. Kantor oyunlarının konusu ne olursa olsun her zaman sanatçıyı ve eserin meydana geliş sürecini, yaratmayı anlatmaktadır. Ona göre dünyayı kurtarabilecek tek şey sanattır, sanatçıdır.
miraslarını ufak paralar karşılığında satın alabiliyorduk, şimdi ise hayırlı akrabalar bağış yapıyorlar ve oyuncular da daha vefat etmeden önce miraslarını bize bırakıyorlar. Enstitünün bir de tiyatro dergisi çıkardığını biliyoruz. O n a ilişkin bilgi edinebilir miyiz? Karıştırabildiğim kadarıyla sizin derginize benzer bir yapıya sahip. Aylık bir dergi o da, bir komitesi var. Komite başkanımız değerli bir tiyatro eleştirmeni, aynı zamanda televizyonda, radyoda da programlara katılıyor, uluslararası festivallerin organizasyonlarına katılıyor. Kendisinin alanı profesyonel klasik tiyatro ve müzik tiyatrosu, yardımcısı ise daha çok alternatif tiyatroyla ilgileniyor, dolayısıyla bu iki insanın farklı görüş çarpışması dergiyi renklileştiriyor, zenginleştiriyor. Aynı zamanda Macaristan toprakları dışında da yüklü bir sayıda Macar tiyatrosuna sahibiz, örneğin Slovakya, Romanya ve Sırbistan'da çok önemli Macar tiyatroları var. Dergimizde bu tiyatrolara da çok yer ayırıyoruz. Redaktörlükte bir başka değerli kişi de 80'li yılların muhalefet tiyatrosunu çok yakından tanıyan bir arkadaşımız, o da şu anda gençlik 82 Tiyatro... Tiyatro...
büyük etkisi vardır. "Wielopole" adlı eserinin temelini annesi, babası, dayıları diğer akrabalarının da bulunduğu bir aile fotoğrafı oluşturur. "Bugün Doğumgünüm Var" adlı oyun da bir aile resminin seyredilmesiyle başlar. Kantor'un her tasvirinde, her oyununda gezmek, yolculuk yapmak ve hatırlamak motifi daima bulunmaktadır ve oyunun çok önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Geriye dönmek, hatırlamak ve yolculuk yapmak somut bir şekilde Ulysses kavramına bağlanmaktadır. Romen felsefeci Mircea Eliade'ye göre bu motifler bugünkü insanın durumunun metaforunu verir. Kantor'un ilk oyunu "Ulysses'in Dönüşü" ve son oyunu olan "Bir Daha Buraya Dönmeyeceğim "de Ulysses figürünü görürüz. Bunun ilginç yanı da bu son oyunda ilk oyunun aksesuarlarının, figürlerinin kullanılması. Bu figürler birinci oyundan itibaren bir oyundan diğer oyuna gezer, zaman zaman yok olur sonra tekrar gözükmektedir ve en sonunda "Bir Daha Buraya Dönmeyeceğim "de hepsi karşılaşır. Bu şekilde yolculuk başladığı yerde biter.
tiyatroları üzerinde çalışıyor. Beş dilden devamlı çeviri yapan bir arkadaşımız var, uluslararası ilişkiler konusunda da yardımcı olan, yani demek istediğim redaktörlükte her konunun uzmanı mevcut. Enstitümüzün tiyatro dergisi yanı sıra iki yayın organı daha var. İngilizce ve Almanca olarak çıkan Macar tiyatro haberleri ve dünya tiyatrosu üzerine Macar tiyatro uzmanlarına hitap eden, uluslararası durumu anlatan bir dergi. Bu yüzden tiyatro dergisinde ancak çok önemli uluslararası olaylara yer veriyoruz, bir de tematik sayılarda ağırlıklı yer veriyoruz. Macaristan'daki oyunlar konusunda bayağı geniş, detaylı analiz eleştirilerin yer aldığı bir bölüm var, diğer bölümü ise teorik yazılar kapsamaktadır. Üçüncü sırada festival haberlerine yer veriyoruz. Bir de yeni başlattığımız ve devam edeceğimiz bir bölüm var, tiyatro kitaplarının tanıtımlarına, sinopsilerine de yer vereceğiz. Enstitü bir de tiyatro ansiklopedisi hazırladı. Macar tiyatrosunu başlangıçtan bugüne kadar ele alan bir ansiklopedi bu, oyuncular, kavramlar, oyunlar, yönetmenleriyle çok geniş bir biçimde ele alındı bunda.