Bibliotheek en internetinformatie

SINT - JOZEFSCOLLEGE COLLEGESTRAAT 1 BUS 1 3580

BERINGEN

BIBLIOTHEEK- EN INTERNETINFORMATIE (derde jaar)

1

Inhoudsopgave 1. De informatiemist 2. De bibliotheek 2.1 Een zoekstrategie in de bibliotheek 2.2 Selecteren en beoordelen van bibliotheekinformatie 3. Het internet 3.1 Het internet als informatiebron 3.2 Hoe zoeken?

3.3 Selecteren en beoordelen van internetinformatie 3.3.1 Kwaliteit gewenst 3.3.2 De leidraad A. Waar ben ik?

B. Hoe websites kritisch beoordelen?

Bijlagen

2

1. De informatiemist Kennis is macht! Vroeger was die kennis het voorrecht van ‘the happy few’. Tegenwoordig verdrinken we zowat in een overaanbod van kranten, tijdschriften, internetsites… Sommige critici beweren zelfs dat mensen ziek kunnen worden van die ‘informatiemist’.

Dat overaanbod leidt tot niets als je er niet op de juiste manier mee leert omgaan. Het opzoeken van informatie en er kritisch gebruik van maken, vergen bijzondere vaardigheden.

Als je op zoek gaat naar informatie, heb je nogal vlug de neiging om al je vertrouwen te stellen in het internet. Vergeet hierbij niet dat bibliotheken en documentatiecentra met hun boeken, (vak)tijdschriften, knipselmappen en cd-roms ook een schat aan gegevens herbergen.

2. De bibliotheek 2.1 Een zoekstrategie in de bibliotheek Als je erg weinig over een onderwerp weet, kun je je zoektocht beginnen in een encyclopedie, in boekvorm of op cd-rom. Bij de romans zoek je vaak ook tot je iets vindt dat je interesseert en dat noem je browsen. Je gaat dus op dezelfde manier te werk en dat kan je al informatie opleveren. Houd er wel rekening mee dat de informatie soms verouderd kan zijn en dat je naar informatie van recentere datum moet zoeken.

In een tweede stap maak je gebruik van boeken en tijdschriften die deze algemene informatie grondiger uitwerken, de zogenaamde monografieën en vaktijdschriften. Hiervoor doe je het best een beroep op de geautomatiseerde catalogus. De bijhorende literatuurlijsten in deze boeken en tijdschriften geven verder aan wat er nog over het onderwerp geschreven werd.

Hier moeten we een opdeling maken tussen romans en informatie. Hoewel romans (fictieboeken) niet echt geschikte informatie opleveren voor een werkstuk, kunnen ze toch een leidraad vormen. Ze zijn meer leesboeken voor de volwassenen en de jeugd en zijn alfabetisch gerangschikt op auteur en ingedeeld volgens genres, die te herkennen zijn aan pictogrammen.

Om echt informatie (non-fictieboeken) op te zoeken, moet je een andere werkwijze gebruiken. De informatiewerken in de bibliotheek worden niet lukraak in de rekken geplaatst. Ze staan geordend volgens een classificatiesysteem. Dit houdt in dat deze niet per auteur, maar per thema worden gerangschikt. Dit gebeurt voor de jeugd via ZIZO (= zonder inspanning zoeken tot 14 jaar) op de jeugdafdeling. De thema’s worden via kleuren ingedeeld. Voor de volwassenen gebruikt men SISO (= Schema voor de Indeling van de Systematische catalogus in Openbare bibliotheken) op de informatieve volwassenafdeling. Getallen, die verder ingedeeld worden, geven de thema’s aan.

Via de publiekscatalogus (computer) kun je gewoon zoeken in één omschrijving. Dit levert soms weinig resultaat op. Beter kun je uitgebreid zoeken op titel, auteur of trefwoord. Via dit systeem vind je ook tijdschriftartikelen die vaak meer up-to-date zijn en je van betrouwbare informatie voorzien. Een derde mogelijkheid is zoeken op onderwerp. Dit wordt ook getrunceerd zoeken genoemd en houdt in dat de computer zoekt op onderwerp of auteur, maar ook de resultaten van alle uitbreidingen (meervoud, afleiding…) van de zoektermen weergeeft. Dit zoeken levert je zeker een voldoende hoeveelheid informatie op.

3

Een interessante catalogus is de VLACC (= de Vlaamse Centrale Catalogus) die informatie van de zes grote Vlaamse openbare bibliotheken groepeert en via het bibliotheeknetwerk op zoeken.bibliotheek.be te raadplegen is. De provincie Limburg heeft ook een centrale catalogus (= BiLi.be) die een samenwerking is van 30 plaatselijke bibliotheken en ook via het bibliotheeknetwerk geconsulteerd kan woorden. Heb je nu nog onvoldoende informatie verzameld, dan kan je via het Interbibliothecair Leenverkeer (IBL) in andere bibliotheken werken opvragen.

Elke grote bibliotheek beschikt tegenwoordig ook over een cd-romsysteem/databank; je vindt er woordenboeken, naslagwerken en artikelen uit de meest courante tijdschriften. Dit systeem is vooral handig als je op zoek bent naar actuele informatie. Nadeel is dat deze databanken alleen in de bibliotheek te raadplegen zijn, waar je de informatie niet alleen kan lezen, maar ook kan printen en opslaan op stick.

De grootste databank is Biblion die acht databanken met elkaar verbindt: -

Fictierom (romans en verhalen via onderwerp) Literom – Jeugdliterom (recensies Nederlandstalige literatuur)

-

Literom wereldliteratuur (recensies en interviews niet-Nederlandstalige (vertaalde) literatuur)

-

Uittrekselbank – Jeugduittrekselbank (bio- en bibliografische teksten, uitgebreide besprekingen)

-

MOM (Meer Over Media = cover, korte bespreking, flaptekst)

-

Actuele documentatiebank (persmappen over actuele onderwerpen uit Nederlandse kranten)

Een andere databank is Persdatabank Gopress, een digitale persdatabank met de inhoud van alle Vlaamse, Waalse en Nederlandse kranten. Het bevat ook publicaties van de Roularta Mediagroup die tijdschriften als Knack, Trends, Sport/Voetbalmagazine, Bodytalk, Grande, Plus Magazine, Royals, Ik ga bouwen, Nest en Gentleman uitgeeft. Ook berichten van het persagentschap Belga kun je via deze databank lezen.

Ten slotte kunnen ook gewone schoolboeken, leerboeken en cursussen erg nuttig zijn, ook al vind je ze waarschijnlijk niet in de openbare bibliotheek.

4

2.2 Selecteren en beoordelen van bibliotheekinformatie Als je over voldoende bronnen beschikt, moet je ze ook beoordelen op hun waarde. Alles lezen is immers tijdrovend en weinig zinvol.

Om een bron op zijn geloofwaardigheid te testen, ga je uit van een aantal concrete vragen.

- Beschik je over voldoende variatie in je bronnenmateriaal (boeken, tijdschriftartikels‌)?

- Is het een Vlaams/Nederlands werk of een werk in vertaling? Is de inhoud wel bruikbaar?

- Is je bron recent?

- Wie is de auteur? Heeft hij voldoende autoriteit op dit vakgebied? Is hij/zij betrouwbaar?

- Is je bron begrijpelijk? Grijp niet te hoog, maar het mag ook niet te simpel zijn!

- Wat kom je op de achterflap te weten over de inhoud?

- Wat leer je uit de inhoudsopgave?

Op basis van je antwoorden kom je nu tot een besluit in verband met de bruikbaarheid van je bronnen.

Kies alleen het materiaal dat voldoende recent, betrouwbaar en begrijpelijk is. Belicht het materiaal je onderwerp vanuit voldoende kanten, dan kan je aan de slag. Als dat niet het geval is, ga je op zoek naar aanvullende informatie.

5

3. Het internet 3.1 Het internet als informatiebron Het internet is tegenwoordig de populairste informatiebron. Wereldwijd stellen universiteiten, instellingen, werkgroepen, organisaties en overheden hun informatie beschikbaar via een netwerk van computers. Via het net en via een zoekmachine kun je informatie opzoeken over om het even welk onderwerp. Belangrijk is wel dat je dit zoekwerk zo gericht mogelijk aanpakt. Surfen op het internet zonder zoekmachine is als zoeken in een bibliotheek waarin alle boeken lukraak door elkaar staan, onbegonnen werk dus.

3.2 Hoe zoeken?

Welke zoekmachine je ook gebruikt, volg altijd de volgende algemene tips.

1. Verwoord eerst heel precies wat je zoekt.

2. Werk met concrete trefwoorden, zoektermen.

3. Gebruik verscheidene zoektermen, die steeds specifieker worden. Denk ook aan synoniemen, alternatieve schrijfwijzen en de volgorde van de zoektermen.

4. Maak gebruik van phrase searching. Plaats de exacte volgorde van woorden tussen aanhalingstekens.

5. Spel correct en let op hoofdletters.

6. Bekijk de lijst van de zoekresultaten zeer kritisch en kies niet het eerste resultaat. Als je nog niet tevreden bent, formuleer dan een nieuwe zoekopdracht met andere termen of probeer het via een andere zoekmachine.

6

3.3 Selecteren en beoordelen van internetinformatie 3.3.1 Kwaliteit gewenst Het internet is een prachtige uitvinding die een schat aan informatie biedt aan wie gericht heeft leren zoeken. Er is echter één belangrijk nadeel: iedereen kan om het even wat publiceren op het net zonder dat er sprake is van kwaliteitscontrole. Dat betekent dat het aanbod varieert van ernstige wetenschappelijke publicaties door academici tot de persoonlijke hobby’s van twaalfjarigen. Nu gebeurt het maar al te vaak dat je in het vuur van je opzoekingsenthousiasme meteen aan het kopiëren slaat, zonder ook maar enig idee te hebben van de zender van de gevonden site.

Meer nog dan bij geschreven bronnen is het nochtans van kapitaal belang dat je de informatie op het internet eerst kritisch beoordeelt voor je ze gebruikt. Terwijl de traditionele, gedrukte media eerst beoordeeld worden door deskundigen (uitgevers, redactie …) voor ze gepubliceerd worden, is dat bij internetsites niet het geval. Je zult dus zelf moeten bepalen of de informatie betrouwbaar is. Echt sluitende regels zijn er niet omdat veel afhangt van je informatiebehoefte. Alles zomaar lukraak overnemen, kan uiteraard niet.

3.3.2 De leidraad Je zult dus op zoek moeten gaan naar een aantal kwaliteitsgaranties. Het zou niet de eerste keer zijn dat een foptekst van Wikipedia door bloggers of zelfs ernstige dagbladen wordt aangenomen als feitelijke informatie.

Wikipedia, aanverwante sites en blogs zijn inderdaad haast onuitputtelijke bronnen van informatie, maar toch moet elke internetbron grondig geëvalueerd worden, vooraleer je ze als waar mag aannemen. Het is overduidelijk dat de eigen mening of ‘schrijfsels’ van een bepaald persoon op één of andere blog informatie is waarvan de wetenschappelijke waarde nihil is. Dat wil niet zeggen dat de informatie die je vindt op bv. Wikipedia niet correct is, maar ze moet geëvalueerd worden bij een meer betrouwbare bron.

Je kan ze dus gebruiken als inspiratiebron, maar niet als uiteindelijke bron.

Voor blogs geldt dat des te meer. Op een blog vind je in de eerste plaats meningen of opinies, welke inspirerend kunnen zijn, maar zelden meer dan dat. Dus ook hier dien je de zogenaamde ‘feiten’ zeker te verifiëren bij een betrouwbare bron.

7

De volgende leidraad kan je daarbij helpen.

8

A. Waar ben ik?

Een zoekmachine kan je op een willekeurige pagina brengen, zonder dat je weet waar je bent. Probeer je dus zo vlug mogelijk te oriënteren en verzamel zoveel mogelijk gegevens over de bron van de informatie. Bestudeer daarvoor aandachtig de URL en de homepage.

De URL (Uniform Resource Locator) is het adres van een website, de locatie dus waar een bepaalde bron te vinden is. Iedere bron heeft een uniek adres. Vaak kun je al gegevens uit de URL afleiden voor je een site bekijkt.

Bekijk het volgende voorbeeld: http://www.vanin.be http:// is de Hypertext Transfer Protocol: een netwerkprotocol voor het ophalen van documenten www is de naam van het world wide web vanin is de domeinnaam, de naam van het bedrijf of de organisatie die de computer/server in bezit heeft en waarop de webpagina is opgeslagen be

dit achtervoegsel, ook wel zonenaam genoemd, geeft informatie over het land of de organisatie

Vooral organisatiecodes kunnen interessant zijn omdat ze je informatie geven over het type organisatie dat eigenaar is van de server. Codes die vaak voorkomen zijn: ac, edu

academische of onderwijsinstelling (educational)

co, com

commerciële instelling

gov

overheidsinstelling (government)

org

niet-gouvernementele, non-profitorganisatie

info

informatieverstrekker ( vb: een stadsbestuur)

museum

museum

Ten slotte volgen in de URL nog de subdirectory’s. Een directory is een index, een door mensen samengesteld en geordend overzicht van een webpagina. Hoe meer directory’s, hoe complexer de site.

Als er teveel subdirectory’s zijn en je wilt meer te weten komen over de opbouw van de site, dan kun je de subdirectory’s wissen tot aan de eerste enkele slash. Zo ga je naar het begin van de directorystructuur.

9

De homepage is de openingspagina van een website, te vergelijken met de titelpagina van een boek.

Normaal gesproken vind je er de titel, auteur en een samenvatting van het onderwerp. Kijk dus altijd eerst naar de homepage van een site voor je er gebruik van maakt.

10

B. Hoe websites kritisch beoordelen?

Hier volgt een lijst met vragen die je jezelf moet stellen om tot een conclusie te komen over de betrouwbaarheid van een internetbron.

VRAGENLIJST: Vraag 1: Is de ORGANISATIE betrouwbaar?

1.1 Omschrijf kort de organisatie.

1.2 Om welke soort website gaat het?

Vraag 2: Is de AUTEUR betrouwbaar?

2.1 Wat is de functie, opleiding van deze persoon?

2.2 Is hij/zij lid van bepaalde organisaties of verenigingen?

2.3 Is deze functie, opleiding of het lidmaatschap relevant voor de betrouwbaarheid van de tekst?

Vraag 3: Is de INHOUD betrouwbaar?

3.1 Betreft het een neutrale, informatieve, zakelijke tekst of cijfermateriaal of betreft het veeleer een opiniestuk of een andere persuasieve boodschap?

3.2 Is de toon (het karakter) van de tekst zakelijk en nuchter of eerder emotioneel, komisch, ironisch, hatelijk ‌ bedoeld?

3.3Worden bij de tekst bronnen vermeld? Zijn deze bronnen betrouwbaar?

Vraag 4: Is de informatie ACTUEEL?

Op de volgende pagina volgt een extra woordje uitleg bij elke vraag‌

11

DEEL 1: ORGANISATIE Vraag 1: Is de ORGANISATIE betrouwbaar?

1.1 Omschrijf kort de organisatie.

à vereist korte internetresearch Tip: Vaak vind je op de website meer informatie over de organisatie zelf onder de rubriek “About us” of iets dergelijks. Indien niet, zoek je het elders op.

1.2 Om welke soort website gaat het?

De aard van de organisatie bepaalt de aard van de website. Zo heb je verschillende soorten websites: •

Persuasieve website = website die wil overtuigen vb. politieke partij, religieuze gemeenschap, vakbond, werkgeversorganisatie, belangenorganisatie …

à Wiens belangen verdedigt de organisatie? à Hoe beïnvloeden de standpunten van deze organisatie de betrouwbaarheid van de informatie?

•

Commerciële website = website die wil verkopen (vaak herkenbaar aan de extensie .com of .biz) vb. site van producent, marketingcampagne, verkoopsite …

à Wiens belangen verdedigt het bedrijf? à In hoeverre hebben de standpunten van het bedrijf invloed op de betrouwbaarheid van de informatie?

•

Nieuwswebsite = website die actuele informatie en duiding wil verstrekken vb. krant, tijdschrift, zender … à Is het medium kwaliteitsvol of populair? vb. De Standaard vs Het belang van Limburg, BBC vs NBC, Canvas vs VT4 …

•

Educatieve website = website die uitgaat van een onderwijsinstelling (soms herkenbaar aan de extensie .edu of het tussenvoegsel .ac) vb. universiteit, hogeschool, onderzoekscentrum…

à Let hier op dat je nagaat door wie de tekst werd geschreven: een student of een professor. à Heeft het artikel voldoende niveau? Teksten voor leerlingen van vb. het lager onderwijs kunnen een mooi overzicht geven, maar dienen verder uitgediept te worden. Streef naar informatie voor hoger onderwijs of universiteiten.

•

Overheid = website die uitgaat van een overheidsinstelling (soms herkenbaar aan de extensie .fgov.be of .gov) 12

vb. FOD Economie, Stad Beringen, internationale instellingen zoals VN, WTO …

à Betreft het de overheid van een democratie of een dictatuur? Bepaalt dit de betrouwbaarheid van de informatie? à Wil deze overheid informeren (vb cijfermateriaal) of overtuigen (vb. overheidsbeleid verdedigen)?

Doel: Je beoordeelt de aard van de organisatie en website in functie van de betrouwbaarheid van de informatie: Zorgt de aard van de organisatie ervoor dat de informatie: • niet betrouwbaar is àdan kan je de site niet gebruiken als bron • deels correct is (eenzijdig, onvolledig …) àje kan de informatie gebruiken, maar je dient duidelijk te vermelden dat de informatie uitgaat van deze organisatie en er rekening mee te houden dat de informatie onvolledig is.

• betrouwbaar is à tot zover reeds geschikt als informatiebron Besef hierbij dat het onmogelijk is elke website onder één van voorgaande indelingen te classificeren.

De website van vb. een vakbond of politieke partij kan enerzijds zichzelf promoten om leden te werven, maar daarnaast ook technische en juridisch correcte informatie publiceren (bv. de cijfers over de actuele minimumlonen of werkloosheid). è Wat zijn je voorlopige conclusies in verband met de betrouwbaarheid van de website waarop je informatie vond?

Vraag 2: Is de AUTEUR betrouwbaar?

2.1 Wat is de functie, opleiding van deze persoon?

à vereist korte internetresearch 2.2 Is hij/zij lid van bepaalde organisaties of verenigingen?

à vereist korte internetresearch 2.3 Is deze functie, opleiding of lidmaatschap relevant voor de betrouwbaarheid van de informatie? à In hoeverre kan de auteur bevooroordeeld zijn op politiek, ideologisch, cultureel, religieus, economisch … vlak? vb. zelfs professoren hebben soms verborgen belangen: een professor gespecialiseerd in energievoorziening die uitsluitend voor de nucleaire sector werkt, zal een zeer uitgesproken mening hebben ten voordele van kernenergie.

NB1: Bij krantenartikels vind je vaak enkel de initialen van de auteur in kwestie. Dit wijst er echter op dat het artikel nauwelijks zijn eigen werk is, maar gebaseerd is op berichten van een persagentschap als bv. Belga, Reuters… Verder zoeken naar een auteur is dan niet zinvol.

NB2: Is de auteur een student, opinieschrijver …, dan kan de gevonden informatie inspirerend zijn, 13

maar moet je de informatie steeds verifiëren via meer betrouwbare bronnen. Indien je de informatie toch gebruikt dien je duidelijk te vermelden dat de informatie uitgaat van deze persoon, en er rekening mee te houden dat de informatie onvolledig of eenzijdig is. è Wat zijn je voorlopige conclusies in verband met de betrouwbaarheid van de auteur van deze informatie?

Vraag 3: Is de INHOUD betrouwbaar?

3.1 Betreft het een neutrale, informatieve, zakelijke tekst of cijfermateriaal (FEITEN)of betreft het veeleer een opiniestuk of een andere persuasieve boodschap (MENING) 3.2 Is de toon (het karakter) van de tekst zakelijk en nuchter of eerder emotioneel, komisch, ironisch, hatelijk … bedoeld?

3.3Worden bij de tekst bronnen vermeld? Zijn deze bronnen betrouwbaar? è Wat zijn je voorlopige conclusies in verband met de betrouwbaarheid van de inhoud zelf?

Vraag 4: Is de informatie ACTUEEL? Vaak is het belangrijk dat de informatie up-to-date is. vb. Bbp van België, premies voor zonnepanelen, politieke standpunten… à Indien het van belang is dat je over de meest actuele gegevens beschikt, verifieer je best of je op andere sites geen recentere informatie vindt. è Wat zijn je voorlopige conclusies in verband met de actualiteit van de informatie? è Wat kan je samenvattend besluiten in verband met de kwaliteit van de informatie uit je internetbron?

DEEL 2: PERSOON Nogal wat politici of andere personen beschikken over een eigen website. Ook hier dien je een evaluatie van de bron uit te voeren. De evaluatie gebeurt ongeveer analoog. Wat betreft de aard van de website dien je er rekening mee te houden dat een persoonlijke website allicht nog meer promotioneel bedoeld is dan de website van een organisatie.

•

Is de auteur betrouwbaar? à zie vraag 2 Je mag ervan uit gaan dat de persoon in kwestie zelf auteur is van zijn website, tenzij expliciet anders vermeld. Hoe dan ook is de site gemaakt in opdracht van deze persoon of onder zijn 14

• •

supervisie.

Is de inhoud betrouwbaar?

Is de informatie actueel?

à zie vraag 3 à zie vraag 4

4. Infobronnen 4.1. Online te raadplegen 4.1.1.

ONLINE CATALOGUS VAN DE

BIBLIOTHEEK WWW.BERINGEN.BIBLIOTHEEK.BE

15

4.1.2.

PERSDATABANK GOPRESS

(raadpleegbaar in de bib, op school en via een ticketcode bij je thuis)

4.1.3. Boekenzoeker www.boekenzoeker.be (Korte beschrijvingen van boeken voor niet zo enthousiaste lezers en voor enthousiaste lezers)

16

4.1.4. Knipselkranten

WWW.KNIPSELKRANTEN.NL (Actuele documentatiebank)

4.1.5. Bibliotheek Zoeken 17

www. zoeken.bibliotheek.be (een gebruiksvriendelijke zoek- en ontdekkingsinterface voor bibliotheekmaterialen)

18

4.2. Enkel beschikbaar in de bib:

4.2.1.

DATABANK BIBLION (LITEROM, JEUGDLITEROM, FICTIEROM) De meest complete verzameling, bijna 70.000 recensies, de oudste uit 1882, over Nederlandstalige literatuur, die zijn verschenen in Nederlandse en Vlaamse dag- en weekbladen.

De eerste fulltext databank over Nederlandstalige jeugdliteratuur, met ruim 8.500 recensies over oorspronkelijk Nederlandstalige jeugdboeken vanaf 1900.

Zoek boektitels over je favoriete onderwerp. Een databank met bibliografische gegevens van romans en verhalen, gerangschikt naar ruim 2.800 onderwerpen. Deze databank biedt een overzicht van ruim 85.000 Nederlandse, in het Nederlands vertaalde en buitenlandse romans en verhalen die sinds 1983 zijn verschenen.

19

Bijlage 1: Romans Genre

20

ver hal en

volwassenen biografisch

historisch Daisy

chicklit

humor

detective

Kerstmis

graphic novel

groteletterboeken dieren

liefde luisterboek

dokter

oorlog poĂŤzie

erotische literatuur

familieen streekroman

science fiction theatertekst spionage verfilmde literatuur

fantasy

thriller

griezel

waar gebeurd

verhalen

21

Bijlage 2

ZIZO Jeugd

ZIZO Zonder inspanning zoeken het leven van A22 tot Z

Bijlage 3

23