Jaarverslag 2017 VAN ADVISEREN NAAR MOTIVEREN
VAN ADVISEREN NAAR MOTIVEREN “Met trots presenteren wij u het jaarverslag 2017. Het was een bijzonder jaar waarin we niet alleen als organisatie zijn gegroeid, maar zeker ook als team. Het was een inspirerend jaar waarbij we flink hebben kunnen doorpakken. Dit jaarverslag geeft u inzicht in onze activiteiten van 2017 en de doorgroei die we hebben mogen meemaken. Onze ervaring met de doelgroep heeft ons geleerd dat persoonlijke aandacht en het geven van voorlichtingen over gezondheid op een laagdrempelige manie, basisvoorwaarden zijn voor succes. Nivel die ons een koploper noemt bij client ondersteuning bij curatieve zorg. VWS die ons één van de best-pratices noemt op het gebied van het geven van voorlichtingen over geboortezorg. Het was een topjaar. Steeds meer organisaties weten ook nog steeds de weg te vinden naar een samenwerking met ons. Ik ben zo trots op mijn team! Lieve meiden, dit jaar hebben jullie met zijn allen laten zien wat een goed team middels samenwerking aan resultaten kan behalen. Werken vanuit de ziel en niet vanuit ons ego; dat is waar we met zijn allen in getraind zijn en wat wij nu ook continu dagelijks in onze werkzaamheden toepassen. Elke dag zijn jullie bezig om het verschil te maken en dat verschil blijf ik terugzien. Jullie zijn voor mij zeker de verandering die je in de wereld ziet. We werken samen op alle vlakken en we vullen elkaar aan waar nodig is. Ieder van ons heeft zijn eigen kwaliteiten, maar boven alles is ieder even belangrijk in dit team. Nog steeds zijn we hetzelfde team en elk jaar zie ik doorgroei
en ontwikkeling in ieder van jullie. Door de feedback die we ontvangen en elkaar geven, zijn we continu bezig met doorontwikkelen. Zijn we vandaag goed, dan zijn we morgen beter. Samen moeten we het doen en samen gaan we ervoor. Door te focussen op mensen met beperkte taal- en gezondheidsvaardigheden zullen de activiteiten van SVG bijdragen aan het terugdringen van gezondheidsverschillen en versterking van de eigen regie van kwetsbare doelgroepen, zodat zij de weg naar juiste zorgverlening, hulpverlening en ondersteuning weten te vinden. Dit kan uiteindelijk bijdragen aan het verbeteren van de algemene gezondheid en een adequaat gebruik van de gezondheidszorg. Op naar de toekomst waarin we de resultaten van 2017 gaan overtreffen. Al het teamwerk van het afgelopen jaar heeft zijn vruchten afgeworpen en samen zetten wij SVG op de landelijke kaart. Dit jaar stond in het kader van verbindingen leggen. Van Adviseren naar Motiveren. Bij deze wil ik ook graag onze opdrachtgevers en samenwerkingspartners bedanken voor het vertrouwen en de prettige samenwerking in het afgelopen jaar.”
aoui
uazz Fadua el Bo
Oprichtster Voorlichters Gezondheid
GEBOORTE EN KRAAMTIJD IN VERSCHILLENDE CULTUREN Met de training Geboorte en Kraamtijd in verschillende culturen touren wij door heel Nederland om professionals bij te scholen. Inmiddels hebben wij al bijna 4000 kraamverzorgsters en verloskundigen mogen trainen. Cultuur of religie? In een multiculturele samenleving heb je als professional te maken met allerlei verschillende gewoontes rondom de bevalling en kraamtijd. Zo’n 20 procent van de Nederlandse bevolking is van allochtone afkomst. De kans is dus groot dat je tijdens je werk te maken krijgt met andere culturen. Daar horen andere gebruiken en rituelen bij, ook in en rondom de kraamtijd. In de training Interculturalisatie Geboorte en Kraamtijd in verschillende culturen komen de belangrijkste verschillen aan bod tussen rituelen die te maken hebben met de cultuur en rituelen die vanuit een bepaalde religie zijn ontstaan.
Kraamverzorgende Tilburg:
Kraamverzorgende Goes:
Kraamverzorgende Harderwijk:
"Spreekster mag wat mij betreft de politiek in. Daar zou ze een goed woordje mee kunnen praten."
"Ik dacht voor de cursus: Wat kan je ons daarover leren? Maar nu weet ik heel veel!"
"Al veel informatie over gehad, maar nog nooit op deze manier. Hele gave manier van informatieoverdracht."
DIABETES IN VERSCHILLENDE CULTUREN
Rondom de behandeling van diabetespatiënten uit andere culturen spelen cultureel en etnisch gerelateerde inzichten een grote rol. Zo zal het gezins- en familienetwerk willen vasthouden aan de etnisch-culturele aspecten. Wanneer een zorgverlener hier meer kennis over heeft, is het makkelijker bepaalde gebruiken en inzichten te herkennen en hierop het zorghandelen en de advisering af te stemmen. In de training is aandacht voor karakteristieken en gebruiken in relatie tot diabetes van de Turkse, Marokkaanse en Surinaams/ Hindoestaanse doelgroep. Risico en advisering Waar lopen de zorgverleners in de dagelijkse praktijk tegenaan waardoor zij zich belemmerd voelen om goede zorg te kunnen geven? Wat zijn risicovolle gewoonten? De zorgverleners die deelnemen, leveren voorafgaand aan de training casussen aan. Aan de hand hiervan wordt risicovol gedrag en/of ritueel geïdentificeerd. De trainers beelden de casus vervolgens uit in een rollenspel. Aan onze training Diabetes in verschillende culturen hebben inmiddels professionals uit heel Nederland deelgenomen.
TAAL EN GEZONDHEID Stichting Voorlichters Gezondheid heeft in opdracht van de Gemeente Rotterdam een training ontwikkeld over de relatie tussen taal en gezondheid in het jaar 2015. De actieve werving van de voorlichters gezondheid en de Gemeente Rotterdam hebben hun vruchten afgeworpen en de trainingen hebben de nodige bewustwording bij de deelnemers gerealiseerd, waardoor de interesse voor de trainingen steeds meer toeneemt. We zagen al in het jaar 2016 dat de training steeds meer landelijk werd aangeboden en de interesse landelijk lag. Laaggeletterdheid is dan ook een landelijk probleem. Laaggeletterden hebben moeite met de Nederlandse taal. Ze beheersen de taal niet genoeg om goed mee te kunnen te doen in de maatschappij. Bijvoorbeeld op het gebied van werk, maar ook op het gebied van gezondheid. Zo kan er sprake zijn van verkeerd medicijngebruik, omdat mensen de bijsluiter niet kunnen lezen of de mondelinge uitleg niet begrijpen. Hierdoor is de therapietrouw een probleem bij laaggeletterde mensen. Ook weten laaggeletterden en mensen met een Nederlandse taalachterstand vaak moeilijk de weg te vinden in het Nederlandse zorgsysteem en maken daardoor onjuist gebruik van de zorg. Dit gaat gemoeid met hoge zorgkosten. Uit onderzoek is gebleken dat laaggeletterdheid de gezondheidszorg jaarlijks 127 miljoen euro kost.
Doelgroepen De Voorlichters Gezondheid richten zich op groepen en individuen die de weg naar de reguliere gezondheidszorg niet vanzelfsprekend weten te vinden en die zich niet bewust zijn van eventuele gezondheidsrisico’s in relatie tot leefstijl. De invalshoek van waaruit Voorlichters Gezondheid werkt is door de mogelijkheden en competenties van de doelgroep centraal te stellen en niet de belemmeringen die zij ervaren. Voorlichters Gezondheid werkt dan ook met persoonlijke ontwikkelplannen die de deelnemer een positief perspectief geven richting de toekomst en in het ontwikkelen van taalvaardigheden en gezondheidsvaardigheden om zelfredzaam te worden. Door de focus te leggen op de mogelijkheden, groeit het zelfvertrouwen van de deelnemer en is het makkelijker om, parallel en samen met de doelgroep, te werken aan de belemmeringen die zij ervaren. Deze groep deelnemers heeft intensievere aandacht nodig dan alleen maar het leren van de Nederlandse taal. Gebleken is dat het geven van de juiste aandacht bevorderend werkt op hun motivatie om te participeren in de Nederlandse maatschappij. Uit onze
ervaring met de doelgroep blijkt dat persoonlijke aandacht en het geven van gezondheidsvoorlichtingen op een laagdrempelige manier een basisvoorwaarde is voor succes. Door te focussen op mensen met beperkte taal- en gezondheidsvaardigheden, willen de Voorlichters Gezondheid bijdragen aan het terugdringen van gezondheidsverschillen en versterking van de eigen regie van deze doelgroepen, zodat zij de weg naar juiste zorgverlening, hulpverlening en ondersteuning weten te vinden. Dit kan uiteindelijk bijdragen aan het verbeteren van de algemene gezondheid en een adequaat gebruik van de gezondheidszorg.
Trainingen Naast het geven van voorlichting aan doelgroepen verzorgen de Voorlichters Gezondheid ook trainingen in het kader van taal en gezondheid. De trainingsbijeenkomsten zijn bedoeld om zorgverleners bewust te maken van de problematiek omtrent laaggeletterdheid en taalachterstanden in relatie tot gezondheid en zorg, zodat deze een actieve rol kunnen vervullen bij de aanpak van laaggeletterdheid en hun consulten hierop kunnen aanpassen. De trainingen in het jaar 2017 zijn in het bijzonder ingezet voor zorgverleners die met laaggeletterden en anderstaligen in aanmerking komen en die hebben aangegeven een behoefte te hebben aan de training. Zij willen handvatten aangeboden krijgen om de communicatie met laaggeletterden en doelgroepen met een taalbarrière makkelijker te maken. De focus zal ook liggen op de zorgverleners die te maken krijgen met risicogroepen met betrekking tot het gebied van gezondheid en zorg, zoals ouderen, allochtonen en laaggeletterden. De trainingsbijeenkomsten zijn bedoeld om zorgverleners bewust te maken van de problematiek omtrent laaggeletterdheid en taalachterstanden in relatie tot gezondheid en zorg, zodat deze een actieve rol kunnen vervullen bij de aanpak van laaggeletterdheid en hun consulten hierop kunnen aanpassen. Zorgverleners kunnen hun communicatie met laaggeletterde patiënten effectiever maken. Zorgverleners hebben veel baat bij hulp om te communiceren met laaggeletterde patiënten. Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat zorgverleners de communicatie een knelpunt vinden bij laaggeletterden en patiënten/ cliënten met een taalbarrière, waardoor patiënten niet therapietrouw kunnen zijn.
Naar aanleiding van de gegeven trainingen kunnen we, net als vorig jaar, de conclusie trekken dat we de bewustwording van de invloed van laaggeletterdheid op de gezondheid bij de zorgverleners terugzien. Met de training wordt ingezoomd op de volgende vragen: • Wat is de invloed van taalachterstanden op gezondheid en zorg? • Wat is de algemene gezondheid van laaggeletterden? • Hoe vinden laaggeletterden hun weg in het Nederlandse zorgsysteem? • Hoe kiezen zij de juiste zorgverlener? Voor 2017 hadden we 20 trainingen beoogd, maar door de grote behoefte aan de training, hebben we uiteindelijk 30 trainingen gegeven. Het beoogde aantal deelnemers was 200, maar dankzij het succes van de trainingen, hebben er in 2017 557 deelnemers meegedaan in de Gemeente Rotterdam. Wij zijn zeer tevreden met deze resultaten.
Inbedding trainingen De bewustwording levert ook een bijdrage in het borgen van de trainingen in de toekomst. In samenwerking met de Gemeente Rotterdam zijn er stappen gezet om de trainingen in te bedden in de opleidingen van zorgverleners in opleiding. Ook voor de studenten geneeskunde wordt van verschillende kanten bekeken hoe we dit kunnen realiseren en worden stappen in de juiste richting gezet. Een voorbeeld hiervan zijn de trainingen die we hebben gegeven bij het Sophia Kinderziekenhuis; deelnemers die de trainingen hebben gevolgd, zijn van mening dat elke zorgverlener de training dient te volgen en zij zien de meerwaarde van de training in. Momenteel wordt er naar de mogelijkheden gekeken om de trainingen aan te bieden aan kinderartsen in opleiding, gynaecologen en de afdeling obstetrie. Voor de klinische verloskundigen is samen met de
al een leerarrangement gemaakt om de trainingen structureel in de opleiding in te bedden. Wij zijn zeer tevreden met de geboekte resultaten in het jaar 2017. 2018 Zal voor ons ook in het teken staan om taal en gezondheid steeds meer op de kaart te zetten.
Laagdrempelige cursussen Naast trainingen over taal en gezondheid voor zorgverleners is SVG ook heel erg actief om de doelgroep bewust te maken over taal- en gezondheidsvaardigheden. Hiervoor worden verschillende cursussen aangeboden door SVG en hun samenwerkende partners, waarbij samen met de doelgroep wordt gewerkt aan hun taal- en gezondheidsvaardigheden. Taal en gezondheid gaan heel nauw samen, op het moment dat de doelgroepen moeite hebben met (het begrijpen van) taal heeft dit invloed op hun gezondheid. Met laagdrempelige cursussen die aansluiten op de belevingswereld worden er verschillende methodieken en werkvormen ontwikkeld en aangeboden zodat de communicatie tussen zorgverlener en patiënt soepel verloopt. Tijdens deze cursussen leren cursisten op een eenvoudige manier om een gesprek te voeren met hun zorgverleners. Ook worden cursisten actief doorverwezen naar taalcursussen. Taal is en blijft een medicijn. SVG is van mening dat paracetamol eventueel kan helpen bij hoofdpijn en dat het medicijn er is om er zorg voor te dragen dat patiënten met lage gezondheidsvaardigheden geholpen worden, zowel bij het verkrijgen van gezondheidsvaardigheden als taalvaardigheden. Op 31-08-2018 is SVG heeft zich ook aangesloten bij het taalakkoord. Taal en Gezondheid wordt mede mogelijk gemaakt door de Gemeente Rotterdam.
GEZOND OUDER WORDEN In het jaar 2017 hebben wij samen met de geriaters van het Alzheimercentrum Zuidwest Nederland een informatieprogramma gemaakt. Daarin leggen wij ouderen of familieleden uit hoe ze een gezond leven kunnen leiden, wat daarbij komt kijken en wat ze kunt doen als het niet goed gaat. De volgende onderwerpen kwamen aan bod tijdens deze cursus: Het menselijk lichaam, Gezonde leefstijl, Geestelijke gezondheid, Dementie en Ongeneeslijk ziek zijn. De vijf lessen waren speciaal bedoeld voor oudere migranten en hun familieleden die meer willen weten over gezondheid in het algemeen en gezond ouder worden in het bijzonder. Basiskennis van de Nederlandse taal was nodig om de lessen te kunnen volgen. Tijdens de lessen werd ook aandacht gelegd op het verbeteren en van de taalvaardigheden en gezondheidsvaardigheden. Oudere (analfabete) migranten hebben vaak weinig kennis van het lichaam en de processen die gepaard gaan met ouder worden. Zij begrijpen signalen van hun lichaam niet altijd goed en weten vaak ook niet precies hoe ze hun klachten het beste kunnen aanpakken. Familieleden nemen steeds meer zorgen uit handen nemen, zodat de oudere ‘welverdiende rust’ kan krijgen. Dit heeft helaas vaak als resultaat dat de verouderende migrant steeds minder actief is, terwijl fysiek en mentaal actief blijven één van de belangrijkste voorwaarden is om gezond ouder te kunnen worden. Ook worden psychische problemen die met het ouder worden en met het migreren gepaard gaan niet altijd herkend.
“Ik dacht altijd dat ik wel een idee had over het menselijk lichaam, maar nu kom ik erachter dat dit zwaar tegenvalt. Ik vraag me dan ook af als ik al veel niet wist, wat weten mijn ouders dan hierover. En hoe moeilijk zal het wel niet voor hun moeten zijn om hun klachten op de juiste manier te uiten.”
“
“
“Het is goed dat we met elkaar in gesprek kunnen gaan over de sociale druk en de verwachtingen binnen onze culturen om de zorg voor ouderen op je te nemen. En hier ook van elkaar te leren want makkelijk is het zeker niet, al durven we dat niet aan te geven.”
Hoe kunnen deze oudere migranten beter ondersteund worden bij het ouder worden? Het Havenziekenhuis wil deze groep, die onder andere gezien wordt op de Geheugenpoli voor migranten van het Alzheimercentrum zuidwest Nederland, beter begeleiden en wilde daarvoor speciale gezondheidslessen over gezond ouder worden opstarten. We kijken terug op een succesvol traject wat we graag willen gaan doorzetten in het jaar 2018.
Gemotiveerde groepen Wij hebben het als zeer prettig ervaren dat de deelnemers voor bijna 100% aanwezig waren en heel enthousiast meededen tijdens de lessen. Deelnemers maakten ook allemaal trouw hun thuisopdrachten die bestonden uit theorie en praktijkopdrachten. Omdat de groepen gemixt waren, waren de deelnemers genoodzaakt om in het Nederlands te praten. Dit liep in het algemeen vaak naar wens. Waar nodig, maakten wij een vertaalslag en dit moest de deelnemer dan zelf herhalen in het Nederlands. Deze cursus heeft dan ook een bijdrage geleverd in het uitbreiden van hun woordenschat en kennisvaardigheden over gezond ouder worden. Voorlichtingen over gezond ouder worden aan migranten van de Gemeente Rotterdam is tot stand gekomen door een samenwerking met het Havenziekenhuis, het Erasmus MC en de voorlichters gezondheid.
BETER WETEN BETER WORDEN
Voor het project Beter weten Beter worden hebben de voorlichters gezondheid in samenwerking met Zorgcampus een 10-weekse cursus ontwikkeld waarin deelnemers zelf de regie kunnen nemen in het vinden van de weg naar de juiste zorg. Binnen het project Beter weten Beter worden was het de insteek dat deelnemers de zorgverlener beter leren begrijpen, informatie over ziekte beter weten te vinden, beter weten hoe ze hun medicatie kunnen gebruiken en de juiste vragen leren te stellen aan de zorgverlener. Tevens leren zij op een tablet digitale vaardigheden om informatie op te zoeken. Door middel van de cursus worden deelnemers zich bewust van de zorgverlening in Nederland, van de invloed van taal en gezondheid, van het belang van het vinden van de juiste weg naar de juiste zorgverlener en worden zij zelfredzamer. Ook leren ze hoe ze de opgedane informatie in de praktijk kunnen toepassen en kunnen delen met hun eigen omgeving. In 2017 hebben 125 deelnemers hieraan meegedaan en de cursus met succes afgerond. Wij kijken terug op een succesvol traject waarin het bijzonder was om te zien hoe in tien weken tijd bewustwording en gedragsverandering bij de deelnemers tot stand kwam. Tevens kijken we met succes terug op de deelnemers die na het afronden van de cursus hebben besloten om te kijken naar de mogelijkheden om een opleiding in de zorg te gaan volgen.
“Ik heb er eigenlijk nooit bij stil gestaan dat het zo belangrijk is om van te voren te weten welke vragen ik aan mijn huisarts zou gaan stellen. Ik begrijp nu dat het veel beter is om het wel voor je afspraak door te nemen. Het gesprek met mijn huisarts zou dan veel makkelijker gaan.” "Wat een unieke kans om hieraan deel te mogen nemen en je te mogen inleven in onverwachte en soms onbekende terreinen.”
"De vergelijkingen en monologen over andere culturen zijn tastbare en visuele voorbeelden die zeer herkenbaar zijn en de adviezen zijn goed in de praktijk toe te passen." “Het beeldmateriaal is visueel en zal naar mijn mening beter begrepen worden door laaggeletterden. Ook begrijp ik nu dat cultuurverschillen soms aanleiding kunnen zijn tot het anders interpreteren van informatie. Het was erg leerzaam, ik was van begin tot eind geboeid.”
VITAAL OUDER WORDEN
In 2017 zijn Dona Daria en de Voorlichters Gezondheid een samenwerking aangegaan om het taalaanbod te verrijken met een non-formeel aanbod specifiek voor de oudere migrant. De Voorlichters Gezondheid hebben hiertoe een trainde-trainer concept verzorgd aan de door Dona Daria geworven deelnemers. Voor het project Vitaal Ouder Worden hebben wij vijf modules ontwikkeld om een interactieve training te kunnen verzorgen voor de deelnemers. In samenwerking met Dona Daria hebben de Voorlichters Gezondheid twee groepen getraind die elk een 5-weekse cursus hebben gevolgd. De samenwerking met Dona Daria is naar tevredenheid verlopen. In het kader van het project hebben de deelnemers de volgende lesmodules in vijf weken behandeld:
• Zorgverlening in Nederland • Gezonde Leefstijl • Diabetes • Valpreventie bij ouderen De voorlichtingen en de toepassing van verschillende werkvormen zijn positief ontvangen door de deelnemers. Gedurende het proces hing er een aangename en open sfeer in de groep. De vrouwen gingen het gesprek met elkaar aan en hebben daardoor ook veel van elkaar kunnen leren. Tevens gaven de vrouwen aan dat ze veel hebben geleerd tijdens de themabijeenkomsten. Aan het einde van de cursus hebben de deelnemers de ontwikkelde lesmodules in een lesmap ontvangen. Ook hebben ze het voorlichtingsmateriaal meegekregen om deze als handvatten en hulpmiddelen in de praktijk te gaan gebruiken. Op deze manier hebben de deelnemers de geworven kennis voor de lange termijn in hun bezit. Ook hier kijken tevreden terug naar de resultaten die geboekt zijn. In het project hebben wij ook geprobeerd om deelnemers mee te nemen in het geven van presentatietechnieken en te werken met interactieve werkvormen, waarbij kennistoename en gedragsverandering van deelnemers centraal staan. Hierbij hebben wij gekozen om met verschillende werkvormen te werken om deze doelen te bereiken.
“
”Ik vond de training zeer goed. De trainers waren duidelijk in taal en gaven goede voorbeelden. Het was leerzaam, fijn en goed gestructureerd.” “Ik vond de werkvormen en het materiaal heel goed. Ook vond ik de manier van voorlichten prettig.” “Zeer goede voorlichting. Erg professioneel en tegelijkertijd ook ontspannen.”
“
Oud worden in Nederland is voor de meeste migranten al werkelijkheid. Maar met het ouder worden, komen er ook gezondheidsklachten om de hoek kijken. Wanneer je de Nederlandse taal niet goed beheerst, dan vormt dit een belemmering in het goed voor jezelf kunnen zorgen en het maken van eigen keuzes. Dit wordt nog eens versterkt indien de partner wegvalt. Dit heeft afhankelijkheid van anderen tot gevolg, het niet juist kunnen gebruiken van medicijnen en vooral ook isolement. Door middel van conversatielessen met het thema gezondheid willen we de taalkennis bij oudere migranten vergroten.
”De informatie over taal en gezondheid was nuttig. Ook heb ik veel geleerd over hoe je vitaal ouder kunt worden.
”Ik vond de training zeer goed. De trainers waren duidelijk in taal en gaven goede voorbeelden. Het was leerzaam, fijn en goed gestructureerd.”
AAN HET WOORD: H A F I DA B O U K AY O U A
Het is belangrijk om door middel van dialoog na te gaan wat ons verbindt en aanzet tot nieuwe, meer hoopvolle uitwisselingen, zodat wij respectvol met elkaar kunnen omgaan en elkaar kunnen waarderen om wie en wat wij zijn, zonder onderscheid te maken in religie, seksuele geaardheid, afkomst en cultuur. Door onze bijeenkomsten ben ik van mening dat onze werkzaamheden bij SVG een bijdrage leveren aan een gezonde samenleving waar er plek en perspectief is voor iedereen, of het nu jongeren, ouderen of nieuwkomers betreft. Participatie zie ik ook persoonlijk als een onderdeel van de gezondheid, hiermee voorkomen we eenzaamheid en uitsluiting. Er zijn tijdens de bijeenkomsten veel taboes bespreekbaar gemaakt, rondom allerlei onderwerpen van seksualiteit tot het zorgen voor ouderen en alle culturele dilemma’s die daarbij komen kijken. Als voorlichter gezondheid wil je dat dit soort gesprekken op tafel komen. Door open met elkaar in gesprek te gaan leer je van elkaar en kun je ook alle taboes wegnemen en de doelgroep ook rust bieden door duidelijkheid te scheppen in de onderwerpen die gevoelig liggen. Met veel plezier kijk ik terug op 2017. Ik wil de deelnemers die ik het afgelopen jaar heb gezien bedanken voor hun inzet en motivatie. Ik wil ook stilstaan bij onze opdrachtgevers; bedankt voor de prettige samenwerking en het vertrouwen in onze werkzaamheden.
“2017 hebben we met veel plezier kunnen afsluiten. Een jaar vol afwisseling van groepsvoorlichtingen, trainingen en ondersteuningen. De voorlichtingen waren dit jaar leerzaam en leuk en zeker ook geslaagd. De groepen waren zeer afwisselend van jong naar oud. Iedere groep was bijzonder en uniek met hun eigen kennis en ervaringen. Het geven van de juiste kennis geeft mij de ruimte om zelf te leren en zo heb ik de afgelopen jaar zeker ook veel geleerd. Tijdens de groepsvoorlichtingen heeft er veel kennisoverdracht plaatsgevonden, onder meer tijdens discussies. Wat heel bijzonder was om te zien waren de verschillende meningen, de kennis die uit onwetendheid werd gedeeld en waar ik als voorlichter gezondheid een rol in kon spelen door de juiste kennis over te brengen. Maar zeker ook de reactie van de deelnemers was heel mooi om te zien. Dit zag je vooral ook terug bij het lesgeven over waarden en normen in Nederland. Tijdens deze voorlichtingen gaan we op een prettige manier met elkaar in gesprek over samenleven, hierin is de boodschap die wij proberen over te brengen dat we elkaar te allen tijde dienen te respecteren. Dit is voor ons de eerste stap waarbij de verbinding tussen de verschillende culturen ontstaat.
Plezier hebben in je werk, dat is ook wat ik ervaar bij SVG. Voor mij geeft het werken bij SVG ook veel zingeving aan mijn persoonlijke ontwikkeling, want iets kunnen betekenen voor een ander is iets wat ik niet kan beschrijven, maar wel dagelijks voel door mijn werkzaamheden. Bij SVG heb ik ook echt het gevoel dat je wordt gewaardeerd en er is altijd ruimte om zelf te handelen en samen in een team. Bij SVG kan je je individuele talenten ontwikkelen en deze overdragen. Werken met je hart en ziel zorgt ervoor dat je dagelijks met een glimlach terugdenkt aan je werk. Op naar 2018 en als team en familie doorgaan met onze werkzaamheden.”
youa
ka Hafida Bou
Projectleider Gezondheidsvaardigheden Voorlichters Gezondheid
SCHIEDAM In de gemeente Schiedam zijn we ook dit jaar bezig geweest met de ondersteuning van de gemeente om gezondheidsbevordering in de gemeente Schiedam te realiseren. Steeds meer partijen in de gemeente Schiedam weten de weg te vinden naar een samenwerking met de voorlichters gezondheid.
Wat is gezondheidsvoorlichting? Met Voorlichting Gezondheid wordt informatie over leefstijl en gezondheid op maat aangeboden aan de doelgroep. Dit betekent dat de informatie-overdracht afgestemd is op; geslacht, opleidingsniveau, belevingswereld, sociale omgeving, cultuur en taal. In het bijzonder is aandacht voor groepen en individuen die de weg naar de gezondheidszorg niet vanzelfsprekend weten te vinden en onvoldoende op de hoogte zijn van eventuele gezondheidsrisico’s.
Werkwijze gezondheidsvoorlichting Door kennis over gezondheid en een gezonde leefstijl op een laagdrempelige wijze over te brengen op de doelgroep, waarbij extra aandacht is voor groepen en individuen die in een achterstandspositie verkeren, is het de verwachting dat het verhogen van het kennisniveau over gezondheid een positieve gedragsverandering met zich mee zal brengen. Dit kan uiteindelijk bijdragen aan het verbeteren van de algemene gezondheid en een adequaat gebruik van de gezondheidszorg. De voorlichters activeren en enthousiasmeren vrouwen (en mannen), jongeren en ouderen die zij met hun activiteiten bereiken, om gebruik te maken van de aangeboden zorg en zich open te stellen voor leefstijlaanpassingen die de algemene gezondheid bevorderen.
Kenmerken van gezondheidsvoorlichting Kenmerken van gezondheidsvoorlichting zijn: • Kent of maakt deel uit van het netwerk van de doelgroep die voor reguliere informatiekanalen doorgaans lastig bereikbaar zijn. • Mondelinge informatieoverdracht ondersteund met interactieve methodieken. • Aanhaken bij bestaande initiatieven in de wijk. • In de wijk, in de ‘veilige’ omgeving. • Dicht bij de bewoners. • Informeel. • Laagdrempelig. • Individuele benadering. • Brug tussen zorgverlener.
SCHIEDAM PERINATALE GEZONDHEID De activiteiten in het jaar 2017 in het kader van het geven van preventieve voorlichtingen over preconceptiezorg en een gezonde zwangerschap liepen naar tevredenheid. Binnen de bestaande netwerken is er een duurzame samenwerking ontstaan en zijn de organisaties die al bekend zijn met de werkwijze van de voorlichters gezondheid, vaak wel bereid om een samenwerking tot stand te brengen. De organisaties en sleutelfiguren staan doorgaans positief tegenover de doelstellingen van het project Healthy Pregnancy 4 All en zijn bereid, net als in voorgaande jaren, om een samenwerking tot stand te brengen. Voor de jongeren is er door ons team al in 2014 een cursus op maat ontwikkeld. Deze cursus dient kennisoverdracht over een gezonde zwangerschap, bewustwording en gedragsverandering tot stand te brengen. In het jaar 2017 hebben we de verschillende werkvormen op maat voor jongeren doorontwikkeld. Voor de migrantenvrouwen met een lage sociale-economische status is ook dit jaar weer gekozen voor de bestaande methodieken, welke bestaan uit veel beeldmateriaal. Hierbij worden de ouders ook actief gewezen op de kinderspreekuren. Eerste en tweede generatie niet-westerse vrouwen maken minder gebruik van verloskundigen zorg dan Nederlandse vrouwen. Er zijn meerdere factoren die daarbij een rol spelen, zoals de herkomst van hun partner of hun sociaaleconomische situatie. Dit blijkt uit het onderzoek van Nivel. De voorlichters gezondheid vinden dit herkenbaar. Sociale-culturele achtergrond speelt ook een grote rol, wat voor ons vooral merkbaar is tijdens de bijeenkomsten. Wij merken dat de kennis over een gezonde zwangerschap niet optimaal is. De voorlichters gezondheid trainen in dit kader verloskundigen en kraamverzorgenden, zodat zij inzicht krijgen in geboorte en kraamtijd in verschillende culturen. Hierover is ook in het jaar 2016-2017 een boek geschreven door de Voorlichters Gezondheid samen Ingrid Peters “Geboorte en kraamtijd in verschillende culturen.
Een beperkte kennis over zwangerschap en gezondheid blijkt uit verschillende onderzoeken een oorzaak te zijn van de kindersterftecijfers in Nederland. Huisvesting, armoede en schulden spelen hier ook een rol in. Het is daarom van belang dat ouders al bij een kinderwens kennis hebben en krijgen over een gezonde zwangerschap. In het jaar 2018 willen wij graag meer aandacht besteden aan armoede en gezondheid en zullen hiervoor meerdere werkvormen voor worden ontwikkeld. De werkvormen en methodieken van de voorlichters gezondheid hebben allemaal tot doel de toekomstige ouders bewust te maken van een gezonde zwangerschap en hiertoe ook gedragsverandering tijdens de zwangerschap te bewerkstelligen. De voorlichters gezondheid kiezen in dit kader voor actieve werkvormen waarbij zoveel mogelijk interactie plaatsvindt. De voorlichters werken met een vraag-leer methode, waarbij ze het kennisniveau van de deelnemers over zwangerschap en gezondheid kunnen peilen. Op basis van dit kennisniveau kunnen ze hun verdere training inrichten. Voor de ontwikkelde cursussen over een gezonde zwangerschap wordt dezelfde werkwijze gehanteerd.
Doelen methodiek gezonde zwangerschap Doelen van de voorlichtingen over perinatale gezondheid door de voorlichters gezondheid zijn: • Bewustwording van de eigen leefstijl met betrekking tot zwangerschap. • Bewustwording van de voordelen van het tijdig innemen van foliumzuur. • Actieve doorverwijzing naar de kinderwensspreekuren. • Kennistoename over de risico’s van alcohol en roken tijdens de zwangerschap. • Deelnemers maken tijdig gebruik van de zorg rondom geboortezorg en melden zich tijdig aan bij een verloskundige.
SCHIEDAM OVERGEWICHT EN OBESITAS In 2017 liepen de werkzaamheden binnen het traject Overgewicht en Obesitas zeer naar wens. De voorlichtingen zijn afgelopen jaar gekoppeld aan gezondheidsvaardigheden. Tijdens de bijeenkomsten hebben we actief aandacht besteed aan het bevorderen van de gezondheidsvaardigheden van de deelnemers gecombineerd met themabijeenkomsten over overgewicht en obesitas.
Gezondheidsvaardigheden Voor drie op de tien volwassen Nederlanders is het vinden, begrijpen, beoordelen en toepassen van gezondheidsinformatie problematisch. Dit geldt vooral voor mannen, ouderen, mensen met een lagere opleiding en een lager inkomen. Eén op de twee Nederlanders (48%) heeft moeite om zelf de regie te voeren over gezondheid, ziekte en zorg. Hen ontbreekt het aan kennis, motivatie en zelfvertrouwen. Ook hier is er een verband met leeftijd, opleiding en inkomen, en daarnaast met zelf gerapporteerde gezondheid. Ouderen, mensen met een lagere opleiding en een lager inkomen en mensen met een slechtere gezondheid zijn minder actief op het gebied van gezondheid, ziekte en zorg. (Bron: Nivel kennissynthese gezondheidsvaardigheden.) Een minder gezonde leefstijl wordt ook genoemd als verklaring voor de slechtere gezondheid van mensen met lage gezondheidsvaardigheden. Roken is een belangrijke risicofactor voor kanker en hart- en vaatziekten. Uit Amerikaans onderzoek (Center for Health policy Factsheet, Greene & Hibbard, 2012) blijkt dat mensen met lagere gezondheidsvaardigheden vaker roken en minder goed het risico van roken op het krijgen van een hartaanval of herseninfarct begrijpen. Lage gezondheidsvaardigheden zijn ook een sterke voorspeller van roken bij jongeren. Daarnaast hebben mensen met lagere gezondheidsvaardigheden vaker obesitas (bmi>30), begrijpen ze minder goed de negatieve effecten van overgewicht op gezondheid en daarmee de noodzaak om af te vallen. Verder hebben ze moeite om informatie op voedingslabels, en meer in het algemeen het principe van calorieën en verbranding, te begrijpen. (Bron: Gezondheidsvaardigheden: niet voor iedereen vanzelfsprekend.)
Gastlessen Koken met een laag budget gecombineerd met voorlichtingen over gezonde voeding blijken hun vruchten af te werpen en we zien meer organisaties hier gebruik van maken. Op de scholen waar wij komen wordt dit voornamelijk gezien als een mooie aanvulling op het thema overgewicht en obesitas. Bij Koken met een laag budget gaan de deelnemers ook zelf aan de kook met de voorlichters. De middelen hiervoor worden door de voorlichters beschikbaar gesteld. Doel van de gastlessen is om kinderen en jongeren bewust te maken van de eigen gezondheid en welke invloed zij daarop kunnen uitoefenen. Daarnaast wordt er altijd een koppeling gemaakt met voeding en bewegen. Tijdens de lessen wordt aandacht besteed aan presentatietechnieken, zodat de deelnemers zelf de informatie en kennis die ze hebben opgedaan kunnen overdragen aan hun indirecte beïnvloedingsomgeving. De lessen leveren een bijdrage aan de zelfredzaamheid. De werkvormen sluiten aan bij de belevingswereld van de kinderen, met aandacht voor ervaringskennis, mogelijkheden, dilemma’s, tips. Wat ook zeker vermeld dient te worden is dat de lessen behalve leerzaam ook leuk zijn. De lessen worden gegeven zonder Power Point en er worden continu spellen met elkaar gespeeld, waardoor leerlingen actief meedoen in de lessen.
WAARDEN EN NORMEN IN NEDERLAND Nederland staat bekend als een tolerant land, ‘het land waar alles mag’. We kennen hier een multiculturele samenleving, dat wil zeggen dat er verschillende groepen mensen leven met verschillende culturele kenmerken, zoals godsdienst, taal, gebruiken, tradities en gedragsregels. De samenleving verandert continue met de komst en vertrek van groepen mensen. Ondanks dat de maatschappij constant in beweging is, zorgen de wetten en regels ervoor dat de maatschappij toch stabiel blijft. Ondanks de hoge tolerantie kent Nederland ook haar eigen waarden en normen. Om er zorg voor te dragen dat iedereen, zowel nieuwkomers als de mensen die hier al langer wonen, mee kunnen draaien met de maatschappij, is het van essentieel belang dat iedereen op de hoogte is van deze waarden en normen in de Nederlandse samenleving Waarden en normen zijn niet voor iedereen gelijk. Wat gebruikelijk is voor de één, hoeft niet persé gebruikelijk te zijn voor een ander. Veel waarden en normen zijn cultureel bepaald en verschillen in diverse gemeenschappen. Ook onder invloed van nieuwe ideeën en beïnvloedingen van buiten verandert de samenleving. Toch zijn er een aantal waarden en normen die door de tijd heen hetzelfde blijven en die we koesteren. Om op een prettige manier met elkaar te kunnen samenleven, is het belangrijk dat wij elkaar respecteren en elkaar proberen te begrijpen. Dit is de eerste stap waarbij de verbinding tussen de verschillende culturen ontstaan. Respect is ook anderen accepteren zoals ze zijn en ook een ander in haar of zijn waarde laten, niet op een negatieve wijze in ‘wij’ en ‘zij’ denken. Om mee te kunnen draaien in de Nederlandse samenleving is het belangrijk dat nieuwkomers geïnformeerd worden over de waarden en normen in Nederland. Stichting Voorlichters Gezondheid wil hieraan een bijdrage leveren door op een non-formele manier hierover voorlichting te geven. De voorlichters gezondheid hebben een interactieve manier ontwikkeld om met burgers van de gemeente Rotterdam en Schiedam in dialoog te gaan over waarden en normen in Nederland. Men maakt kennis met de Nederlandse kernwaarden vrijheid, solidariteit en gelijkheid. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt in religie, seksuele geaardheid, afkomst en cultuur. Het is belangrijk om door middel van dialoog na te gaan wat ons verbindt en aanzet tot nieuwe, meer hoopvolle uitwisselingen, zodat wij respectvol met elkaar kunnen omgaan en elkaar kunnen waarderen om wie wij zijn. Laten wij samen bouwen aan een samenleving waar er plek en perspectief is voor iedereen, of het nu jongeren, ouderen of nieuwkomers betreft. Een plek waar iedereen zichzelf kan zijn. Iedereen moet zich welkom en veilig voelen in Nederland, ongeacht de verschillen. Wij kijken terug op een succesvol traject waarvan wij vinden dat kennis over waarden en normen ook een bijdrage levert aan participatie en gezondheid . Participatie heeft verschillende effecten op individueel en maatschappelijk niveau, zoals zingeving en sociale cohesie. Indirect kunnen deze factoren een positieve invloed hebben op de gezondheid.
ONDERSTEUNINGEN ZORGVERLENERS De ondersteuningen aan zorgverleners verliepen in 2017 zeer naar wens. Steeds meer zorgverleners weten de weg te vinden naar de voorlichters gezondheid en ontstaat er steeds meer een samenwerking. In 2017 hebben we, net als in 2016, elke dinsdag een inloopspreekuur bij gezondheidscentrum Het Slag in Rotterdam. In de gemeente Schiedam hebben we een nauwe samenwerking met Huisartsenpraktijk Damzicht waarbij elke donderdag een voorlichter aanwezig is om de zorgverleners te ondersteunen. In 2018 willen we dit graag doorpakken en uitbreiden naar meer praktijken vanwege de successen die er geboekt zijn in het jaar 2017. Voor patiënten is het fijn dat de taalhulp plaatsvindt op vertrouwd terrein, namelijk binnen de huisartsenpraktijk. Stichting Voorlichters Gezondheid geeft ook voorlichting in groepsverband, bijvoorbeeld aan patiënten met diabetes. In het afgelopen jaar zijn de volgende interventies ingezet in de huisartsenpraktijk: • Taalloket: Elke donderdag aanwezig in de huisartsenpraktijk. Vanaf juli 2016 ook voor doorverwijzingen naar taalcursussen. Hiermee vergroot de patiënt zijn functionele vaardigheden op het gebied van taal en sociale participatie. Gemiddeld zijn er 5 bezoekers per week met een taaldoorverwijzing. Het loket blijft in de huisartsenpraktijk. • Spreekuur: Verwijsafspraken met Stichting Voorlichters Gezondheid met voorlichting aan patiënten die door een taalbarrière of cultuurverschillen de informatie over hun ziekte, medicatie of behandeling niet goed begrijpen. Dit spreekuur draait vanaf januari en is niet meer weg te denken voor de zorgverleners. Vooral voor de nieuwkomers is er nu een aanspreekpunt, een intakeprocedure en voorlichting.
Wethouder Patricia van Aaken is op 7 september 2017, in de week van de alfabetisering, op bezoek geweest bij huisartsenpraktijk Damzicht. In de huisartsenpraktijk in Schiedam is een lokaal taalnetwerk gezondheid ontstaan. Hierin werken verschillende organisaties samen: Stichting Taal Plus, ZEL, Stichting Voorlichters Gezondheid, Welzijn op recept (Seniorenwelzijn), Stichting lezen en Schrijven, huisartsenpraktijk Damzicht en bibliotheek Schiedam. In dit netwerk worden de interventies verder ontwikkeld en geëvalueerd. Het netwerk wil zich verder uitbreiden in Schiedam, zodat ook andere huisartsenpraktijken gebruik kunnen maken van de interventies. Wij als Stichting voorlichters gezondheid kijken terug op een prettige samenwerking met de verschillende partijen en zijn tevreden over de resultaten. In 2018 -2019 zouden we dit graag door willen pakken.
WAT GAAN WE DOEN IN 2018? Workshops voor gezinsmigranten ter voorbereiding op het tekenen van de Participatieverklaring De opdracht bestaat uit het bieden van workshops aan gezinsmigranten ter voorbereiding van het tekenen van de Participatieverklaring. Dit omvat onder andere het zorgdragen voor een zo goed mogelijke opkomst en het voeren van een exacte aanwezigheid en verzuimregistratie. Deze workshops moeten aansluiten op de specifieke behoeften van de gezinsmigranten en op het gemeentelijk beleid voor integratie van nieuwkomers. De trainers van de workshops zijn aanwezig bij door de gemeente georganiseerde sessies waarin de Participatieverklaring getekend wordt. Deze opdracht zullen wij in het jaar 2018 zowel voor de Gemeente Rotterdam en de Gemeente Schiedam uitvoeren. Via het participatieverklaringstraject maakt de inburgeraar kennis met de Nederlandse kernwaarden vrijheid, gelijkwaardigheid, solidariteit en participatie. U kunt hierbij denken aan gelijke rechten voor mannen en vrouwen, het recht om jezelf te ontplooien door onderwijs, het mogen kiezen van je partner en het recht om je eigen mening te uiten. Het traject wordt afgesloten met het ondertekenen van de participatieverklaring. Hiermee verklaart de inburgeraar dat hij kennis heeft genomen van de waarden en spelregels van de Nederlandse samenleving, dat hij deze respecteert en dat hij actief een bijdrage wil leveren aan de samenleving.
Taal en gezondheid In het jaar 2018 zullen wij onze activiteiten doorzetten in het kader van taal en gezondheid. Waar we zijn begonnen in de Gemeente Rotterdam en Gemeente Schiedam, komen we op dit moment in heel het land met de trainingen voor zorgverleners. In het jaar 2017 hebben we landelijk al 658 zorgverleners in de trainingen mogen ontvangen. Deze trainingen zijn gegeven in Groningen, Zeddam, Hilversum, Zwolle, Tilburg, Amsterdam, Den Haag en Den Helder. Ook zullen de cursussen voor de doelgroep doorontwikkeld worden. Hierin zullen taal- en gezondheidsvaardigheden een nog prominentere rol gaan krijgen dan ze nu al hebben in de cursussen. Samen leren we elkaar verstaan zal een standaard cursus worden voor de verschillende doelgroepen waarbij het voeren van gesprekken in het Nederlands met zorgverleners een standaard module wordt. In 2018 zullen wij ook met één van onze opdrachtgevers een tour door Nederland draaien met de workshop Kanker in verschillende culturen. Het aantal migranten met kanker neemt toe. Huisartsen krijgen er steeds meer mee te maken. Het blijkt dat sommige groepen migranten weinig kennis hebben over kanker en kankerzorg. Anderstaligheid en een laag opleidingsniveau spelen een rol bij de communicatie. Een professionele tolk, geen familielid, is soms onontbeerlijk in de communicatie over kanker tussen arts en patiënt, maar wordt lang niet altijd door de migrant zelf gewenst. Ook hier zullen wij veel aandacht besteden aan taal en gezondheid om de communicatie tussen zorgverlener en patiënt soepeler te laten verlopen.
Trainingen voor zorgverleners: Kraamzorg en diabetes Met de training Geboorte en Kraamtijd in verschillende culturen touren wij door heel Nederland om professionals bij te scholen. Inmiddels hebben wij al ruim 5500 kraamverzorgsters en verloskundigen mogen trainen, waarvan 1525 in 2017. In een multiculturele samenleving heb je als professional te maken met allerlei verschillende gewoontes rondom de bevalling en kraamtijd. In onze training komen de belangrijkste verschillen aan bod tussen rituelen die te maken hebben met de cultuur en rituelen die vanuit een bepaalde religie zijn ontstaan. Met de training Diabetes in verschillende culturen zoomen we in op vragen als: ‘Waar lopen de zorgverleners in de dagelijkse praktijk tegenaan waardoor zij zich belemmerd voelen om goede zorg te kunnen geven?’ en ‘Wat zijn risicovolle gewoonten?’ De zorgverleners die deelnemen leveren voorafgaand aan de training casussen aan. Aan de hand hiervan wordt risicovol gedrag en/of ritueel geïdentificeerd. De trainers beelden de casus vervolgens uit in een rollenspel. Aan onze training Diabetes in verschillende culturen hebben inmiddels professionals uit heel Nederland deelgenomen, waarvan 448 in 2017. In 2018 zullen wij deze trainingen voor zorgverleners verder voortzetten.
Project Hannah De opkomst voor het bevolkingsonderzoek naar borstkanker bij allochtone en laaggeletterde vrouwen in Rotterdam en omgeving is laag en neemt nog steeds af. Dit is een zorgelijke ontwikkeling. Een aantal organisaties heeft de handen ineen geslagen om hier iets aan te doen en dit heeft geresulteerd in ‘Project Sarah’. Project Sarah is een initiatief van het Academisch Borstkankercentrum Erasmus MC Havenziekenhuis en het Bevolkingsonderzoek Zuid-West en Voorlichters Gezondheid. Project Sarah wil de opkomst bij het bevolkingsonderzoek borstkanker onder allochtone en laaggeletterde vrouwen verhogen door de kennis over borstkanker(screening) te verbeteren. Naar aanleiding van de pilot van Project Sarah merken wij dat de bestaande behoefte om meer kennis te krijgen van taalvaardigheden en gezondheidsvaardigheden groot is. Hierom hebben wij gekozen voor een bredere aanpak en besloten een project te starten voor de hoog risicogroepen dat een bijdrage kan leveren op het gebied van taal en gezondheid en taal en integratie, project Hannah in de gemeente Rotterdam. Project Hannah zal als insteek hebben om vrouwen in hun eigen kracht te laten geloven en ze ervan bewust te maken dat de Nederlandse taal essentieel is om mee te kunnen draaien en zelfstandig te kunnen zijn in de Nederlandse samenleving. In project Hannah willen wij vrouwen opleiden als taalvrijwilligers die tevens ook voorlichtingen kunnen geven aan laaggeletterden en migrantenvrouwen over borstkanker en het bevolkingsonderzoek borstkanker. De taalvaardigheid van de vrouwen verbeteren zal hierin één van de doelen zijn.
Hillevliet 141 B | 3073 KP Rotterdam | 010-7955353 | info@voorlichtersgezondheid.nl