Wanneer mag van nature of natuurlijk?

Nieuwe ISO-standaard in het leven geroepen

Consumenten die op zoek zijn naar gezonde voedingsmiddelen voelen zich vaak aangetrokken tot natuurlijke producten. Maar wat is natuurlijk eigenlijk? En hoe en wanneer is deze term te gebruiken door producenten?

Aan het begrip natuurlijk worden verschillende interpretaties toegedicht, waaronder onbewerkte voedingsmiddelen, voedingsmiddelen zonder chemische stoffen en biologische voedingsmiddelen. Binnen de Europese levensmiddelenwetgeving is er echter geen geharmoniseerde definitie van het begrip natuurlijke levensmiddelen Voedingsmiddelenproducenten zijn voor het gebruik van deze term daarom aangewezen op de algemene bepalingen voor de verstrekking van voedselinformatie. Daarnaast kunnen zij hun voordeel doen met de voedingsclaim van nature of natuurlijk wanneer die van toepassing is. Ook kunnen zij aansluiting zoeken bij specifieke Europese wetgeving, waarin het begrip natuurlijk onder bepaalde voorwaarden aan specifieke producten wordt toegeschreven. Deze bijdrage laat zien in welke situaties het binnen het Europese kader gebruikt kan worden.

Niet misleidend

Het belangrijkste uitgangspunt van de Europese levensmiddelenwetgeving luidt dat voedselinformatie niet misleidend mag zijn. Dit ziet met name toe op de aard, identiteit en samenstelling van het product. Het is bijvoorbeeld verboden te suggereren dat een levensmiddel bijzondere kenmerken vertoont terwijl alle soortgelijke levensmiddelen dezelfde kenmerken bezitten. Bepaalde additieven, zoals zoetstoffen of voedingszuren, kunnen bijvoorbeeld zijn verkregen uit natuurlijke bron, terwijl de EU Additievenverordening geen onderscheid maakt tussen natuurlijk en kunstmatig. Het kan daarom misleidend zijn wanneer er vervolgens wordt geclaimd dat een voedingsmiddel enkel natuurlijke conserveermiddelen bevat. De industrie lijkt hiervoor een oplossing te hebben gevonden door de beruchte E-nummers, zoals E250 voor natriumnitraat, te vervangen door een omschrijving van een natuurlijke stof met eenzelfde technische functie. Een voorbeeld hiervan is de declaratie van snijbiet in de ingrediëntenlijst, wat eenzelfde conserverend effect heeft als natriumnitraat.

Voedingsclaim van nature

Wanneer een voedingsmiddel van nature voldoet aan de voorwaarden voor het gebruik van een voedingsclaim volgens de EU Claimsverordening, mogen de woorden van nature of natuurlijk in de claim worden opgenomen. De claim van nature eiwitrijk kan bijvoorbeeld worden gebruikt wanneer ten minste 20 procent van de energetische waarde van het betreffende voedingsmiddel wordt geleverd door van nature aanwezige eiwitten. Een ander voorbeeld betreft de claim van nature vezelrijk, die is toegestaan wanneer het product ten minste 6 gram vezels bevat per 100 gram product. De claims onder de EU Claimsverordening zien toe op de eindproducten zoals aan de consument gepresenteerd. Hoewel ook business-tobusinessleveranciers dergelijke claims aan hun producten kunnen verbinden, is het belangrijk dat zij daarbij het voorbehoud maken dat deze claims enkel zijn toegestaan op het eindproduct wanneer de samenstelling daarvan dit toelaat.

Aroma’s

Het begrip natuurlijk komt ook als zodanig voor in de EU Aromaverordening. Als het begrip wordt gebruikt ter aanduiding van een aroma, dienen de aromatiserende componenten volledig van natuurlijke oorsprong te zijn. Desalniettemin kan de aanduiding natuurlijk aroma ook worden gebruikt wanneer de aromatiserende component afkomstig is van verschillende uitgangsmaterialen en wanneer een vermelding van de uitgangsmaterialen de geur of smaak ervan niet adequaat zou weergeven. Dit is bijvoorbeeld het geval voor een umami- aromatiserend preparaat op basis van fermentatie met natuurlijke uitgangsmaterialen.

De Reclame Code Commissie achtte de claim 100% natuurlijk op BenBits-kauwgom eerder misleidend. Het is daarom opmerkelijk dat een soortgelijke reclame laatst toch weer te zien was.

Natuurlijke kauwgum

Een Nederlandse zaak voor de Reclame Code Commissie (RCC) vorig jaar heeft laten zien dat het begrip natuurlijk in de EU Aromaverordening ook analoog toegepast kan worden. Dat houdt in dat de om opmerkelijk dat een soortgelijke reclame nu opnieuw te zien is.

ISO-standaard strekking van een regel voor gebied A wordt toegepast op gebied B. De onderhavige claim betrof de reclame-uiting dat BenBits-kauwgum 100 procent natuurlijk is. Een concurrent van BenBits achtte het echter hoogst onaannemelijk dat alle ingrediënten van de kauwgum natuurlijk zouden zijn. De RCC sloot in haar uitspraak aan bij de verwachtingen die een gemiddeld geïnformeerde, omzichtige en oplettende consument mag hebben. Volgens de RCC zal de consument verwachten dat het begrip natuurlijk zowel op de ingrediënten als op het productieproces slaat. BenBits kon echter niet aantonen dat xylitol als hoofdingrediënt van het product bereid was volgens een van de traditionele productieprocessen zoals bedoeld in de EU Aromaverordening, waaronder fermenteren. De RCC achtte de claim 100% natuurlijk dan ook misleidend. Het is daar-

Sinds kort is er ook een ISO-standaard met definities en technische criteria voor voedselingrediënten om als natuurlijk te worden beschouwd. Deze standaard is bedoeld om een gelijk speelveld te creëren alsook eerlijke handelspraktijken op business-tobusinessniveau. Om voedselingrediënten als natuurlijk te kwalificeren, moet volgens deze ISO-standaard aan een aantal cumulatieve voorwaarden worden voldaan. Ten eerste moeten zij bestaan uit een of meer van de volgende bestanddelen: planten, algen, schimmels, dieren, micro-organismen, minerale afzettingen of zeewater. Ten tweede moeten zij zijn verkregen op basis van specifieke productiemethoden, zoals fysiologische, enzymatische of microbiologische verwerking. Wanneer deze technieken niet beschikbaar zijn, mogen ook andere technieken worden toegepast, mits de samenstelling en structuur van het levensmiddel – constituent component –hierdoor niet wordt gewijzigd. De ISOstandaard bevat een handige beslisboom om deze stappen te doorlopen. Tot slot duiden ook nationale richtlijnen op het niveau van de lidstaten het gebruik van het begrip natuurlijk. In Groot-Brittannië heeft de UK Food Standard Agency richtlijnen geformuleerd voor het gebruik van dit begrip in het algemeen. In Frankrijk heeft het directoraat-generaal Mededinging richtlijnen gepubliceerd die specifiek toezien op zuivelproducten.

• KARIN VERZIJDEN EN JASMIN BUIJS • K. Verzijden en J. Buijs zijn advocaat bij Axon Advocaten

Food Law Event

Tijdens het VMT Food Law Event op 21 juni wordt relevante Europese levensmiddelenwetgeving en nationale jurisprudentie onder de aandacht gebracht, evenals deze richtlijnen in de sessie ‘Natural versus functional foods’, zie www.vmt.nl/Foodlaw