Dr. Şerafeddin Mağmumi'nin kaldığı Yorgala Hanı (şimdi boş olan eski vergi dairesi binası)
Hanı’nı (şimdi boş olan eski vergi dairesi binası) anlatırken; bir yandan da gündelik hayata değiniyor. Ayvalık’taki gazino ve kahveleri, bu mekanlara “takılan” insanların eğlence biçimlerini, içtikleri içkileri, kadın ve erkeklerin davranış kalıplarını ve giyim tercihlerini paylaşıyor okurlarıyla.
Şerafeddin Mağmumi, “Gezmek ve hava almak için özel yerler aramak gerekmez, kent çevresinin her noktasında bin türlü güzellikler vardır,” sözleriyle yücelttiği, ancak hekim gözüyle baktığında sağlık koşullarını pek beğenmediği Ayvalık’tan 11 Ocak 1895’te ayrılıyor ve vapurla İstanbul’a gidiyor. 1931 yılında orada ölüyor.
Bu arada bizi, duvarları resimlerle ve aynalarla dolu olan, bir yaylı sazlar orkestrasının sahne aldığı, kar gibi beyaz önlüklü garsonların servis yaptığı ve insanların daha çok rakıyla konyak içtiği Olimpia Gazinosu’na götürüyor. “Ayvalık’ın en önemli eksikliği bir rıhtıma sahip olmamasıdır!” dedikten sonra o yıllarda zenginliğiyle öne çıkan kentin zeytinyağından, sabun ve deri üretiminden, nasıl bir bolluk içinde olduğundan ve fiyatların ucuzluğundan söz ediyor.
Not: Dr. Mağmumi hakkında daha geniş bilgi edinmek isteyenlere, Prof. Dr. Nazım H. Polat’ın, Büke Yayınları arasında 2002 yılında basılan “Dr. Şerafeddin Mağmumi-Bir Jöntürk’ün Serüveni” adlı kitabını tavsiye edebiliriz.l
Dr. Şerafeddin Mağmumi’den, “Balıkçı alamanalarına benzeyen bir kayıkla gittiği” Cunda Adası’nın 120 yıl önceki durumu hakkında da bilgi ediniyoruz. Özetlersek, 1894 yılında adada yaklaşık 8-10 bin kişi yaşıyor. Hane sayısı bin beş yüz kadar. Yerleşim alanının tepesinde yer alan yel değirmenleri harap durumda. Adada dört ilkokul, bir kız okulu, bir öksüzler yurdu bulunuyor. Sokakları Ayvalık’ın sokaklarından daha geniş ve sanat eseri değerinde süslü kiliselere sahip. Ayvalık limanına bakan Dalyan Boğazı eskiden daha sığken, 1880’li yıllarda yapılan çalışmalarla derinleştirilmiş ve büyük gemilerin geçmesine imkan sağlanmış. Ada sakinlerinin en önemli geçim kaynakları ise zeytincilik, balıkçılık, değirmencilik ve şarapçılık. 2. Meşrutiyet’i hazırlayan Jöntürk Hareketi’nin öncülerinden ve yönlendiricilerinden olan Dr.
AYVALIK'TA EKONOMİ GÜÇLENDİKÇE KÜLTÜR ORTAMI DA ZENGİNLEŞTİ
Bir kıyı kenti olan Ayvalık 18. ve 19. yüzyıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde önemli bir Rum yerleşimiydi. Nüfusu 1890 yılında 21.666’ya ulaşmıştı ve bu nüfusun tamamını Rumlar oluşturuyordu. 1880’lerden itibaren zeytin ve yan ürünlerine dayalı üretimin güçlenmesiyle birlikte kent önemli bir ticaret merkezine dönüştü. Ekonomik alandaki bu başarı, kentte zengin bir kültür ortamının gelişmesini de beraberinde getirdi. Kültürel zenginleşme, 19. yüzyılda gündelik yaşamdaki “standardı yükseltmesinin” yanı sıra kentsel dokuyu oluşturan yapı çeşitliliğine de özgün bir nitelik kazandırdı.
31