Lekker in je (werk)vel | Archipel magazine| voorjaar 2021

Over voeding, bewegen en roken als je in de overgang bent

LEKKER IN JE (WERK)VEL!

VOORJAAR 2021

SPECIAAL VOOR JOU stress en werk

Vitaliteit en energie bij medewerkers Archipel 06

overgang

overgang en werk

Archipel bij werkgeversevent Overgang en Werk 10

Burn-out of overgang?

14

bewegen

Hoge werkdruk, werkt niet mee met juiste bewegingen 17

en: Theckla Elzinga: “‘Tijd voor ACTie’, heeft mij de

kans gegeven om zorg en aandacht aan mijzelf te geven.” 08

Karlijn Coljee: “Wat je kunt doen is wat ik noem ‘de oplossing in jezelf zoeken’.” 30

Vooraf Beste collega, Bij Archipel geloven we erin dat het leefgeluk van onze bewoners hand in hand gaat met jouw werkgeluk. Want zit je lekker in je werk? Dan ben je positiever, beter inzetbaar, ben je goed toegerust voor je job en heb je meer energie. Dat is fijn voor jezelf en fijn voor je collega’s. En dat merkt de bewoner natuurlijk direct. En een gelukkige bewoner, daar doe je het allemaal voor!

We hebben bij Archipel het Medewerkerskompas ontwikkeld. Als instrument om het gesprek met elkaar te voeren over datgene wat er toe doet voor jou. Maar wat is nu de relatie met de overgang?

Werkgeluk bestaat uit verschillende pijlers, waar gezondheid er één van is. We besteden binnen Archipel dan ook veel aandacht aan gezondheid. En dan is de overgang een fase waarin je als vrouw behoorlijke gezondheidsklachten kunt krijgen, zowel mentaal als fysiek. Ik weet niet of het je troost, maar je bent niet alleen. Binnen de zorg hebben we een hele grote groep collega’s die in de overgang zitten (of gaan komen).

In 2019 heeft onze preventie coördinator onderzoek gedaan over hoe we je kunnen helpen om zo goed mogelijk om te gaan met alle dingen die bij de overgang horen. Dit is vervolgens vertaald naar diverse interventies die je hierin kunnen ondersteunen. Een aantal mooie voorbeelden vind je in dit magazine. De eerste stap is het herkennen en bespreekbaar maken.

Vaak geeft dat al lucht. Je HR coach kan je hierbij helpen. Niet iedereen is hetzelfde. Zoek gerust wat bij jou past. Zelf vind ik bijvoorbeeld het delen van ervaringen heel waardevol, hierdoor kan ik beter accepteren dat het ‘normaal’ is wat er met je gebeurt (ja, ja, ik zit ook in de leeftijdscategorie).

Archipel vindt jou belangrijk. En met dit magazine willen we vrouwen zoals jij vooral inspireren. Om aandacht te besteden aan je eigen gezondheid.

Gun jij het jezelf ook om dat te doen wat jou helpt?

Veel leesplezier en werkgeluk!

Hartelijke groet, Natasja Feijen

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

3

werkgeluk & werkvermogen

Met kennis over de overgang

kunnen wij nog beter ondersteunen “Als HR coach coachen wij individuele medewerkers van Archipel vanuit de drie pijlers werkgeluk, werkvermogen en persoonlijke ontwikkeling,” vertelt Tommy Knigge. “In de visie die we hebben past het thema overgang mooi,” geeft Mirjam Braat aan.

4

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

Iedere levensfase vraagt om andere begeleiding en ondersteuning vanuit de werkgever, dat is hoe Archipel er wil zijn voor haar medewerkers. Het gaat hierbij bijvoorbeeld over zaken als werk/ privé balans, gebruik ik mijn talenten, ben ik nog blij met wat ik doe en hou ik dit nog een aantal jaren vol. Zomaar wat onderwerpen die aan bod kunnen komen bij een gesprek met een van de 11 HR coaches bij Archipel.

Het goede gesprek “Met reflectie en kennis kunnen wij de medewerkers ondersteunen en faciliteren.

Zeker als we in de toekomst ook nog specifieke overgang-scholing volgen,” vertelt Tommy.

“Uit het onderzoek (zie artikel tijd voor actie) zien we dat de helft van onze medewerkers in de doelgroep van de overgang zit, namelijk 45-60 jaar.”

Dat zorgt dat we in een goed gesprek over hoe het met je gaat ook zonder oordeel kunnen vragen of ze misschien ook last hebben van deze klachten,” vult Mirjam aan. “We weten dat 20% geen klachten heeft en 80% wel, maar allemaal in andere gradaties. En soms weten ze niet eens dat dit bij de overgang hoort. Er kunnen dan ineens wel meer plaatjes op z’n plek vallen.”

Begrip voor elkaar “We merken dat er vaak meerdere zaken tegenlijk spelen in een bepaalde fase van je leven. Zo ook tijdens de overgang. We zien vaak dat het een én én én - verhaal is, mantelzorg, pubers thuis, druk op het werk en allerlei kleine of grotere kwaaltjes. We merken dat vanuit de coaching we extra informatie over de overgang kunnen geven,” vertelt Mirjam.

“Er zijn verschillende mogelijkheden zoals o.a. hormonen, alternatieve geneeskunde en ook aanpassingen in voeding en beweging die de klachten van de overgang verminderen of oplossen. Door medewerkers te stimuleren om er met hun gezin of “ Het blijft altijd collega’s over te praten ook enorm,” vult belangrijk om eens helpt Tommy aan.

per jaar eens stil te Zorgmedewerkers blijven staan bij jezelf.”

de lat voor zichzelf maar hoog leggen, zijn van niet lullen maar poetsen en om dan de ruimte en tijd voor jezelf te nemen is een enorme drempel, soms schamen we ons ervoor dat het niet meer lukt zoals eerst. Maar als het bespreekbaar wordt blijkt dat je collega het al lang had gezien en dat er juist alleen maar begrip is voor de fase waarin je je bevindt.

Groepsconsulten Binnen Archipel zijn er groepsconsulten met een gynaecoloog die we aanbieden aan vrouwen die meer willen weten over hun overgang.

Wil jij hier ook aan deelnemen?

Kijk op Archinet - AZ - Vitaliteit

Dit helpt enorm en we zien dat het onderwerp dan ook uit de taboe sfeer komt.

Nog veel te halen “In de toekomst denken we nog meer te bereiken door dit thema nog meer bespreekbaar te maken. We blijven natuurlijk een zelfsturende organisatie en dat betekent dat we alleen kunnen faciliteren op individueel niveau,” vertelt Mirjam. “Maar het zou heel mooi zijn als we dit uiteindelijk, misschien met de teamcoaches ook een onderdeel laten zijn van een gesprek binnen het team. Dan kan men samen kijken naar wie zit in welke levensfase en wat hebben zij nu nodig. Kunnen we iets met het rooster of met ondersteuning zodat het werkvermogen behouden blijft.”

“Het blijft altijd belangrijk om eens per jaar stil te staan bij jezelf. Ga het goede gesprek eens aan met de HR coach,” geeft Tommy aan.

“Even uit de waan van de dag, even zelf zorg in plaats van zorgen voor anderen. We willen onze medewerkers aan het denken zetten met het medewerkerskompas, want jij hebt de regie!”

Een goed gesprek?

Iedere locatie heeft een eigen HR coach.

Maak eens een afspraak voor een goed gesprek. Dit kan door ze aan te spreken of kijk op Archinet voor het mailadres van jouw HR coach.

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

5

stress en werk

‘Tijd voor ACTie’ doen wat werkt voor jou….

Vitaliteit en energie bij medewerkers Archipel Uit het onderzoek dat Archipel in het voorjaar van 2019 heeft laten uitvoeren naar vitaliteit en werkvermogen onder vrouwen tussen 45-60 jaar bleek dat veel medewerkers de werkomstandigheden vaak als zwaar en belastend ervaren, soms ook in combinatie met moeilijke privéomstandigheden, zoals de eigen gezondheid, overgangsklachten, de zorg voor kinderen, pubers en of mantelzorg.

Mede naar aanleiding van deze uitkomst van dit onderzoek heeft Archipel het programma ‘Tijd voor ACTie’ laten ontwikkelen dat medewerkers ondersteunt bij het nemen van regie over de eigen vitaliteit en energie. Hiermee wordt gezondheid, persoonlijk welzijn en ook werkgeluk versterkt.

Inmiddels hebben vanaf het voorjaar van 2020 bijna 20 medewerkers van Archipel het 1-op-1 online programma ‘Tijd voor ACTie’ gevolgd.

Het programma brengt praktische inzichten in hoe de eigen veerkracht en vitaliteit kan worden versterkt en behouden.

Op de vraag uit n het onderzoek ‘wat kan jijzelf doen om je werkvermogen en je vitaliteit te vergroten?’ kwam naar voren dat ze graag willen leren hoe ze beter kunnen omgaan met werkdruk, stress. Vaak werd het vaker en beter grenzen aangeven en voor zichzelf zorgen genoemd.

Doel van Tijd voor ACTie ‘Tijd voor ACTie’ heeft als doel deelnemers beter te leren om te gaan met stress, lastige omstandigheden en ook de eigen belemmeringen, zoals piekeren, frustraties, korte lontjes, onrust, spanning, concentratieproblemen en gebrek aan zelfvertrouwen.

Hoe ga ik handiger om met de werkdruk in mijn baan?

6

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

Het vergroot het zelfbewustzijn, zelfinzicht en zelfoplossend vermogen: Eigen regie op Vitaliteit en Energie!!

Voor wie?

Vragen waar deelnemers van ‘Tijd voor ACTie’ aan hebben gewerkt:

Ik ben bang dat ik weer in mijn oude valkuilen stap en weer in een burn-out beland Hoe zorg ik dat ik niet steeds zo moe ben?

Programma

Waar ben ik mijn motivatie kwijtgeraakt en hoe vind ik die weer terug?

Hoe stop ik dat gepieker in mijn hoofd?

Ik heb zo veel last van onzekerheid over wie ik ben, wat ik kan en wat ik wil.

Hoe krijg ik dat goed op een rijtje

Deelnemers van ‘Tijd voor ACTie’ gaan na een online kennismaking aan de slag met een persoonlijk werkboek.

Hierin wordt de deelnemer aan de hand genomen in het programma met uitleg, tips, opdrachten en oefeningen die in het dagelijks leven kunnen worden ingezet. Ter ondersteuning worden er 4 online coachingsgesprekken ingepland waarin vanuit het doel van ‘Tijd voor ACTie’ en de ervaringen vanuit de dagelijkse praktijk concreet wordt gewerkt aan: Wat is voor mij belangrijk in leven en werk?

Welke acties kan ik ondernemen zodat ik kan leven zoals ik dat belangrijk vindt?

Wat staat er in de weg van die acties en hoe kan ik hiermee omgaan? Dit gaat over omgaan met de lastige omstandigheden en ook over de eigen belemmeringen zoals piekeren, negatieve gedachten en emoties Hoe zorg ik goed voor mijzelf alsof ik mijn eigen beste vriend(in) ben?

Hoe blijf ik op koers en doen wat voor mij goed werkt?

Waarom haak ik steeds af bij sporten, neem ik maar niet de stap die opleiding te gaan volgen of te gaan solliciteren etc.?

Het is programma van doen en ervaren in de dagelijkse praktijk, van vallen en opstaan en ook met de nodige doses humor. Er wordt onder andere gebruik gemaakt van beelden, metaforen, muziek en verhalen. ‘Tijd voor ACTie’ is gebaseerd op de methoden van de Acceptance and Commitment Therapy (ACT).

Voor meer informatie over Tijd voor ACTie kan je terecht bij je HR-coach of bij Annemieke Botterweg, trainer van ‘Tijd voor ACTie’ (06 1043 2043).

Ik heb zo veel ideeën, maar spreek ze meestal niet uit omdat ik bang ben dat het niet goed is.

Aanmelden voor ‘Tijd voor ACTie’ kan via Archinet, ga binnen de AZ naar de pagina over vitaliteit, daar vind je alle informatie.

Hoe zeg ik makkelijker ‘nee’ zonder met een enorm rotgevoel rond te lopen?

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

7

Ervaring met ‘Tijd voor ACTie’ is onder meer opgedaan door Theckla Elzinga, teamcoach binnen Archipel en tevens loopbaancoach.

“In mijn leven blijkt dat het motiveren en enthousiasmeren van mensen een rode draad is. De ander ondersteunen in de zoektocht om in beweging te komen. Dat je voldoende vertrouwen in jezelf ontdekt om wat het leven voor je in petto heeft aan te kunnen.

Dat je keuzes kunt en wilt maken waar je heen wilt en de ‘hik’ momenten van ‘wel willen, maar nog net niet durven,’ dat je daar toch een stap in kunt zetten. Dat je dat als individu aangaat en ook als team, dat je van 1+1=3 kunt maken en met elkaar boven jezelf uitstijgt. Dat is magisch, dat als mens en als team

op alle fronten leven en werk veranderen. “Ik merkte dat ik teveel ballen in de lucht had. Daarnaast deed ik een ontdekking, dat mijn energie leegloopt op bijvoorbeeld de logheid of stugheid van een organisatie. Dat daar een patroon in zit in mijn carrière.

En ik wist even niet hoe daar mee om te gaan. Ik wist wel het wordt ‘Tijd voor ACTie’ Ik wil dit patroon doorbreken, anders blijft het met mij meegaan.” Met deze heldere vraag, en zoekend naar een nieuwe oplossing maakte Theckla kennis met Annemieke, die trainer is van ‘Tijd voor ACTie’.

“Annemieke is een prettige en professionele vrouw. Ik ontdekte al snel hoe begaan zij was met mij en de zoektocht van naar een

“‘Tijd voor ACTie’, heeft mij de kans gegeven om zorg en aandacht aan mijzelf te geven”. ervaren, dat vertrouwen, daar wil ik vanuit mijn werk, maar zeker ook als mens op inzetten.”

Theckla ontdekte dat zij als teamcoach in de gelegenheid is om met teams die ontdekkingsreis te starten. Haar kwaliteiten als belangeloos luisteren, oprechte interesse in het verhaal van de ander, verbinding maken van mens tot mens, dat juist die kwaliteiten fantastisch zijn om in te kunnen zetten. En dan blijkt soms in eens dat dingen anders gaan dan normaal. Privé veranderden omstandigheden, corona deed 8

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

nieuw antwoord. Tevens is ze duidelijk en scherp in de analyse en dat alles was precies de juiste mix voor mij. Annemieke maakt mij duidelijk dat ik dit echt voor mijzelf mocht doen, reflecteren, in de spiegel kijken, de diepte verkennen, het gevoel toelaten, herijken en zo opnieuw mijzelf vinden en ruimte ervaren om verder te kunnen. Dat mijn hoofd ook even leeg kan zijn, niet blijvend piekerende gedachten.

Een van de oneliners die ik nog steeds met me meeneem is: een gedachte is een gedachte, die gaat voorbij.

‘Tijd voor ACTie’, heeft mij de kans gegeven om zorg en aandacht aan mijzelf te geven. Ik realiseerde me dat zelfzorg noodzakelijk is om aandacht aan een ander te geven en enthousiasme, dat aanstekelijk werkt, bij mijzelf aan te blijven boren.

Het is een kans om je reflectie proces vanuit verschillende invalshoeken te doen, zeker ook met het werkboek dat onderdeel is in tijd voor actie. En dat het digitaal is…. Daar heb ik geen moment bij stil gestaan, het was zelfs ook wel prettig.

Het is fantastisch dat er een dergelijk programma door Archipel voor iedere medewerker aangeboden wordt. Dat een onderzoek uit 2019 onder vrouwen tussen 45-60 jaar, naar werkomstandigheden deze kans oplevert.

Ik kan niet iets zinnigs zeggen of ‘Tijd voor ACTie’, voor alle vragen het geschikte programma is. Maar zeker is wel dat werk in combinatie met privéomstandigheden, eigen gezondheid, overgangsklachten, mantelzorg, momenten zijn die je leven anders doen gaan, dan je had verwacht. En om die knopen te ontwarren biedt het programma alle kansen.”

voeding

Gezonde flensjes met vers fruit Gezonde flensjes maken is leuk, lekker en makkelijker dan je denkt. Het beslag maken we van ei, banaan en een klein beetje amandelmeel. Het beslag is een stuk dikker dan normaal pannenkoekenbeslag.

Deze flensjes zijn veel gezonder dan normale pannenkoeken. Normaal pannenkoekenbeslag wordt gemaakt van bloem. Hoewel bloem enige voedingsstoffen bevat is het ook een zeer geraffineerde koolhydraat die de bloedsuikerspiegel snel laat stijgen. De flensjes die wij maken bevatten veel minder koolhydraten en veel meer voedingsstoffen.

We gebruiken voor 8 flensjes 4 eieren. Eieren zitten bomvol met vitamines, mineralen en eiwitten. Banaan is een bron van vezels en vitaminen. Het amandelmeel bevat naast veel verschillende mineralen ook gezonde vetten.

Al deze stoffen zijn belangrijk voor je lichaam.

Als je de gezonde flensjes ook nog belegt met vers fruit, heb je voldoende voedingsstoffen om na het eten van dit toetje nog even een stukje te gaan hardlopen of fietsen of wandelen ;-).

Dit recept is goed voor ongeveer 8 flensjes.

Je kunt de flensjes in een plastic zakje of bakje nog een paar dagen bewaren in je koelkast. Oja, als zondags ontbijt doen deze bananenflensjes het ook erg goed, hmmm!

10 min

lag: Voor het bes n • 4 Eiere en • 4 Banan ndelmeel bakken • 50 Ama om in te r e t o b m o o •R Voor erop dbeien Aar • 200 gr sbessen o B r g 0 5 1 • yoghurt e s k ie r G l e •2 te kokos p s a r e g l t 1 •

Bereiding 1. Doe de eieren in een kom 2. Pel de banaan en voeg hem in stukjes toe aan de eieren 3. Schep er amandelmeel bij en mix het tot een glad beslag met een staafmixer (het is een stuk dikker dan normaal pannenkoekenbeslag) 4. Zet een kleine pan met goede anti-aanbaklaag op het vuur en smelt een klein klontje roomboter 5. Schep een soeplepel beslag in de pan en bak op laag vuur de flensjes om en om goudbruin 6. Leg op ieder bord 2 flensjes en serveer met het verse fruit en twee schepjes Griekse yoghurt per persoon, strooi de gedroogde kokosmelk of geraspte kokos er overheen.

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

9

overgang

stress stress && slapen slapen

Burn-out Burn-out ofofovergang? overgang?

Burn-out

of overgang?

OVERGANGSSYMPTOMEN OVERGANGSSYMPTOMEN LIJKEN LIJKEN ERG ERG OPOP DIEDIE VAN VAN EEN EEN BURN-OUT. BURN-OUT. SLECHT SLECHT SLAPEN, SLAPEN, MOE MOE OFOF ZELFS ZELFS UITGEPUT, UITGEPUT, PIEKEREN, PIEKEREN, PANIEKAANVALLEN, PANIEKAANVALLEN, HARTKLACHTEN, HARTKLACHTEN, Overgangssymptomen is van belang datER artsen de EEN optimistisch van aard bent en HOOFDPIJN. HOOFDPIJN. HOE HOE KOM KOM JE JE ERACHTER ERACHTER WAT WAT ER SPEELT: SPEELT: EEN BURN-OUT BURN-OUT OF OF 'GEWOON' 'GEWOON' lijken erg op die van een

mogelijk fysieke oorzaken

of je problemen actief oppakt.

Het advies van gespecialiseerd moe of zelfs uitgeput, kunt behandelen of uitsluiten, gynaecoloog dr. Pinas van de piekeren, paniekaanvallen, zodat je je op andere dingen FeM-poli in Zwolle: “Behandel hartklachten, hoofdpijn. Hoe kunt richten. Gezien het eerst de overgangsklachten. kom je er achter wat er speelt: lijstje met overgangsklachten Heeft dat effect? Dan was het HetHet is van is van essentieel essentieel belang belang kader, kader, waar waar een een overduidelijke overduidelijke Het Het advies advies van van gespecialiseerd gespecialiseerd een burn-out of ‘gewoon de in het kader, waar een kennelijk geen of niet enkel omom een een onderscheid onderscheid te maken te maken overlap overlap zit zit met met overgangssympovergangssympgynaecoloog gynaecoloog dr. dr.

Pinas Pinas vanvan deligt de overgang? En wat is dan de overduidelijke overlap zit met een burn-out.” Andersom tussen tussen burn-outklachten burn-outklachten en en eeneen tomen, tomen, lijktlijkt hethet op op hethet eerste eerste FeM-poli in Zwolle: in voor Zwolle: “Behandel beste aanpak? overgangssymptomen, lijkt het FeM-poli veel minder de “Behandel hand, al burn-outdiagnose. burn-outdiagnose.

Bovendien Bovendien gezicht gezicht nog nog niet niet zo gemakkelijk zo gemakkelijk eerst eerst de de overgangsklachten. overgangsklachten. op het eerste gezicht nog niet is het alleen maar omdat alle moet moet jevan wel goed goed kijken kijken waar waar diedie vanzo van elkaar elkaar te onderscheiden te onderscheiden Heeft datdat effect?

DanDan waswas het het Hetjeiswel essentieel belang gemakkelijk van elkaarwaar te waar Heeft vrouwen ineffect? de overgang komen klachten klachten vandaan vandaan komen. komen.

Moe Moe precies precies de de oorsprong oorsprong van van de de kennelijk kennelijk geen geen of niet of niet enkel enkel een om een onderscheid te maken onderscheiden waar precies en een groot deel ervan ook een of uitgeput of uitgeput zijnzijn kankan komen komen door door klachten klachten ligt.ligt.

Of je Of wel jede wel ofklachten niet of niet eeneen burn-out.” burn-out.”

Andersom Andersom ligt ligt veel veel tussen burn-outklachten de oorsprong van klachten ervaart - en maar een eeneen burn-out, burn-out, maar maar ook ook door door burn-out burn-out krijgt krijgt is een is een combinatie combinatie minder minder voor voor de de hand, hand, al is al het is en een burn-outdiagnose. ligt. Of je wel of niet een burnklein deel van de werkendehet bloedarmoede bloedarmoede of kanker. of je kanker. door Of door vanout van onder onder meer de de kwaliteit kwaliteit alleen alleen maar maar omdat omdat allealle vrouwen vrouwen Bovendien moet welOfgoed krijgt ismeer een combinatie vrouwen daadwerkelijk een slecht slecht slapen. slapen.

Het isklachten van is van belang belang vanvan van je arbeidsomstandigheden je arbeidsomstandigheden inburn-out de in de overgang overgang komen komen en en eeneen kijken waarHet die onder meer de kwaliteit heeft. datdat artsen artsen de de mogelijk mogelijk fysieke fysieke en en je persoonskenmerken, je persoonskenmerken, groot groot deel deel ervan ervan ook ook klachten klachten vandaan komen. Moe of van je arbeidsomstandigheden oorzaken oorzaken zien zien te ontdekken te ontdekken zodat zodat zoals zoals de de manier manier waarop waarop je met je met ervaart ervaart - en- en maar maar eeneen klein klein deel deel uitgeput zijn kan komen door en je persoonskenmerken, je ze je kunt ze kunt behandelen behandelen of uitsluiof uitslui- stress stress omgaat, omgaat, hoehoe weerbaar weerbaar vanvan de de werkende werkende vrouwen vrouwen daaddaadeen burn-out, maar ook door zoals de manier waarop je met ten,ten, zodat zodat je je jeop je op andere andere dingen dingen of veerkrachtig of veerkrachtig je bent, je bent, of je of je werkelijk werkelijk eeneen burn-out burn-out heeft. heeft. bloedarmoede of kanker. stress omgaat, hoe weerbaar kunt kunt richten. richten.

Gezien Gezien hethet lijstje lijstje optimistisch optimistisch vanvan aard aard bent bent en en of of Of door slecht slapen. Het of veerkrachtig je bent, of je metmet overgangsklachten overgangsklachten in het in het je problemen je problemen actief actief oppakt. oppakt. burn-out.

Slecht slapen zien te ontdekken zodat je ze DEDE OVERGANG? OVERGANG? ENEN WAT WAT IS IS DAN DAN DEDE BESTE BESTE AANPAK? AANPAK?

Vrouwen Vrouwen slapen slapen slechter slechter dan dan mannen mannen

Chronisch Chronisch slecht slecht slapen slapen vergroot vergroot het het risico risico op angststoornissen, op angststoornissen, depressie depressie en dementie en dementie en op enlichamelijke op lichamelijke aandoeningen aandoeningen zoals zoals obesitas, obesitas, hartharten vaatziekten en vaatziekten en type en type 2-diabetes.

2-diabetes.

Dat Dat blijkt blijkt uit onderzoek uit onderzoek metmet gegevens gegevens vanvan in totaal in totaal 140.000 140.000 mensen, mensen, de grootste de grootste onderzoeksgroep onderzoeksgroep ooitooit op dit op gebied. dit gebied.

EenEen greep greep uit de uitresultaten: de resultaten: - vrouwen - vrouwen slapen slapen overover het het algemeen algemeen ietsiets langer langer dandan mannen, mannen, maar maar ze slapen ze slapen ookook eeneen stukstuk slechter. slechter.

Vrouwen Vrouwen komen komen moeilijker moeilijker in slaap, in slaap, hebben hebben meer meer moeite moeite metmet doorslapen doorslapen en gebruiken en gebruiken meer meer slaapmedicatie slaapmedicatie dandan mannen mannen - 11% - 11% vanvan de vrouwen de vrouwen in de inleeftijdsgroep de leeftijdsgroep 41 tot 41 65 totjaar 65 jaar gebruikt gebruikt slaapmedicatie slaapmedicatie tegen tegen 4,6 4,6 procent procent vanvan de mannen. de mannen.

In de In de leeftijdsgroep leeftijdsgroep daarboven daarboven is dat is dat zelfs zelfs 17,517,5 procent procent versus versus 6,1 procent 6,1 procent (bron: (bron: www.nos.nl) www.nos.nl)

10

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

WINTER/VOORJAAR WINTER/VOORJAAR 2021 2021 / LEKKER / LEKKER IN JEIN (WERK)VEL! JE (WERK)VEL! 9

9

werkvermogen

ENRGY gunt jou grip op jouw werkvermogen ENRGY is sinds begin 2019 betrokken bij Archipel als arbodienstverlener.

Maar wat houdt dat precies in?

Een groot deel van onze tijd zijn we bezig met werk. Werk zorgt voor inkomen, laat ons persoonlijk groeien en zorgt ervoor dat wij onderdeel zijn van de maatschappij. Kortom: werk geeft zin en nut aan ons leven. Maar soms lukt het je niet om je vol in te zetten op je werk.

Misschien omdat je ziek bent, of omdat er andere dingen gebeuren in je leven die impact hebben op hoe jij je voelt. Bij ENRGY begrijpen wij dit en kijken wij samen met Archipel naar het zogenoemde ‘werkvermogen’. Dit is het vermogen om jouw werk goed te kunnen uitvoeren. Wij geloven erin dat werkgevers en werknemers hier samen verantwoordelijk voor zijn. ENRGY wil de gezondheid, bevlogenheid en maatschappelijke deelname van medewerkers vergroten.

ENRGY doet meer Dat doen wij op een hele andere manier dan je wellicht gewend bent van een arbodienstverlener. Uiteraard zorgen onze bedrijfsarts en werkvermogenspecialist ervoor dat zieke medewerkers geholpen worden om hun werkvermogen te herstellen en zodoende snel te re-integreren. Maar wij doen meer. Wij kijken niet alleen naar gezondheid, maar ook naar de andere verdiepingen van het Huis van Werkvermogen (Werk, normen en waarden, competenties) en de sociale omgeving. Samen met jou bekijken we hoe we die kunnen beïnvloeden, zodat jij goed je werk kunt doen.

De impact van de overgang Tijdens ons werk bij Archipel spreken wij veel mensen met betrekking tot hun werkvermogen.

Bij 45+ vrouwen blijkt uit onderzoek van Archipel, dat 27% van hen kans maakt op verzuim tijdens de overgang. Twijfel je of de klachten door de overgang komen? Bespreek het met de werkvermogenspecialist.

Goed voorbereiden op nieuwe fase De urgentie om als Archipel iets te doen is groot.

Zo’n 20% van de medewerkers heeft weliswaar geen klachten, maar 80% dus wel. Hiervan heeft 20-30% zeer ernstige klachten. De impact van de overgang op je werk en andersom kan dus groot zijn. Het is aan te raden om regelmatig je bloeddruk en je cholesterol te laten meten.

Je leefstijl wordt steeds belangrijker en het is dus zeker zinvol om je goed voor te bereiden op deze nieuwe fase. We gaan het dan hebben over zelfhulp: beweeg genoeg, eet gezond, stop met roken en zoek ontspanning.

Dit magazine is ook een manier om je op de hoogte te houden van wie er allemaal iets weten van de overgang en waar je bij twijfel een vraag kunt stellen. Wij als ENRGY zijn dan ook blij ons steentje te kunnen bijdragen aan: gezond en vitaal door deze periode te komen en lekker te kunnen werken.

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

11

bewegen

Krachttraining en overgang Veroudering en afname van vrouwelijke hormonen (oestrogeen en progesteron) zorgen voor een veranderende lichaamssamenstelling (meer vet, minder spier), vertraging stofwisseling (minder energie nodig, meer vetopslag) en gewichtstoename. Ouder worden en de overgang hou je niet tegen.

Je kunt de negatieve effecten ervan echter wel verminderen. Krachttraining is één manier, als onderdeel van een gezonde leefstijl: voldoende/ goed slapen, genoeg ontspannen, gezonde voeding, gematigd alcohol en niet roken. We leggen je uit hoe krachttraining jou kan helpen en dat het eigenlijk heel makkelijk kan zijn.

Bij volwassenen neemt de spiermassa gemiddeld genomen circa 1% in gewicht af en de vetmassa toe. Ook omdat je steeds minder gaat bewegen. Dit wordt soms wel 4 tot 6 keer versterkt ten tijde van de overgang. Dit draag bij aan een grotere kans op botbreuken en chronische aandoeningen zoals diabetes type II, hart- en vaatziekten en obesitas. Er is een goedkoop en eenvoudig medicijn: BEWEGEN en een gezonde leefstijl.

Bewegen draagt bewezen bij aan een verlaging van je risico op alle aandoeningen

12

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

die hierboven staan EN je wordt er blijer van! Het kan daarnaast helpen bij afvallen, maar vooral helpen om de verandering van je lichaamssamenstelling te remmen: je kunt je vetmassa minder laten groeien en je spiermassa minder laten afnemen! Krachttraining is een belangrijk onderdeel hierbij.

Door krachttraining kun je je spiermassa laten groeien. Spieren verbruiken meer energie (ook in rust) dan vet. Daardoor kun je energieverbranding dus laten toenemen of de daling juist afremmen) Je kunt je gewoontes veranderen. Nu denk je, misschien uit ervaring, dat dit niet eenvoudig is.

Dat klopt, maar met deze tips is het echt te doen!

Stel een klein doel Elk beetje dat je meer beweegt helpt! Dus al loop je 1x extra trap of til je 1x vaker per dag, dat helpt! Lukt dat, stel dan het volgende doel.

Koppel je kleine doel aan gedrag dat je al doet Bijvoorbeeld: tandenpoetsen doe je voortaan op 1 been. En als dat te makkelijk wordt, met gebogen knie..

Krachttraining, wat dan?

Wanneer je je kracht/spiermassa wilt helpen, dan doe je dat in de ideale situatie voor bijna alle spieren in je lichaam. Begin met de grotere spiergroepen. Hierbij drie voorbeelden die je heel eenvoudig 2x per week in je werk kunt doen.

1

2

Wandel 2x per week 20 minuten krachtig (stevig doorstappen).

Bijvoorbeeld naar huis of in de lunch, zoek een leuke route.

Een cliënt helpen opstaan uit een stoel, doe dit voor en ga stevig staan (benen wat gespreid, knieën gebogen). Of ga met de client oefenen – doe het om en om. Tip: langzaam gaan zitten, iets sneller opstaan, 5-10x en je hebt je eerste training al te pakken. Goed voor jou en de cliënt.

Samen lopen is nog leuker en maakt het makkelijker vol te houden.

3

Iets oppakken van de vloer, doe dan een grote pas naar voren met 1 been, trek je navel weer in en blijf 3 tellen langer laag.

Herhaal 3-5x met links en met rechts, en je hebt al weer getraind.

Waar let je op? Geen pijnklachten in je gewrichten; 1 of 2 dagen rust voordat je de oefening weer doet.

Twijfel over uitvoering: overleg met de fysiotherapeut op je werk of bij jezelf in de omgeving.

Of kijk even op de filmpjes. En onthoud dat Bewegen Werkt!

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

13

overgang en werk

Archipel bij werkgeversevent Overgang en Werk Archipel bij werkgeversevent Overgang en Werk Bijna de helft van de beroepsbevolking in Nederland bestaat uit vrouwen en meer dan 1.7 miljoen van hen bevindt zich in de levensfase waarin overgangsverschijnselen kunnen optreden. Wat is er nodig om ervoor te zorgen dat deze vrouwen op een gezonde manier aan het werk kunnen blijven, en zodanig dat ze ook gezond met pensioen kunnen na hun loopbaan? Daarover spraken Archipel, SWZ, UWV en OVER!academie op het Werkgeversevent Overgang en Werk woensdag 24 maart 2021.

Hoe komt het dat overgang een thema is?

Jody Cath, bestuurder SWZ, bijt het spits af. “Als ervaringsdeskundige kan ik vertellen dat de overgang een enorme impact had op mijn leven. Ik ervaarde in mijn omgeving maar weinig begrip hiervoor. Het merendeel van onze medewerkers is 45+ en vrouw, hoe ervaren zij dit? Ik ben mijn verhaal gaan vertellen. Dat ik het lastig vond, mijn twijfels groeiden en er veel onzekerheden waren en dat dit een groot effect had op mijzelf. Dit was direct een soort vliegwiel, er kwam een gesprek op gang. Het thema werd bespreekbaar binnen onze zelforganiserende teams. Ik kon hen ook vertellen over mijn zoektocht, angst en dat ik bij een gyneacoloog toch iets gevonden 14

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

had voor mijn klachten en dat ik mijn leven hierdoor terug kreeg.”

Margot Pelgrom, hr-adviseur vitaliteit bij UWV, haakt hierop in; “Het is heel herkenbaar wat Jody aangeeft. Ook voor mij was het mijn eigen lastige ervaring met de overgang de aanleiding om dit binnen vitaliteit bespreekbaar te maken en er iets mee te gaan doen.

Jean-Pierre Liebregts, beleidsadviseur HR bij Archipel, ontdekte tijdens de Sterk in je werk week van 2018 de effecten van goede voorlichting over dit onderwerp.

“We hebben binnen het thema van de week een voorlichting laten geven aan onze medewerkers over de overgang. De medewerkers kwamen geëmotioneerd uit deze sessie. Ze gaven aan dat met deze kennis ze eindelijk wisten wat er bij hen speelt. Dit deed iets met me. Na overleg mocht ik deze levensfase als afstudeeronderzoek voor mijn studie inzetten.

Het past in onze visie Jody geeft aan; “In onze visie merkbare mensgerichte zorg moeten we ook als werkgever vanuit deze visie onze medewerkers ondersteunen. Iedere dag de beste versie van jezelf meenemen naar je werk is uitermate belangrijk voor onze cliënten. Iedere levensfase in je leven

g n a g over vraagt wat van je. Kom praten, er is altijd voor alles een oplossing, maatwerk om medewerkers daarin te ondersteunen is wat we doen. Maar het eigenaarschap ligt bij de medewerker. Wij werken niet met leidinggevenden maar met coaches. Vakmensschap staat centraal. Geeft je professionals ruimte en vertrouwen. Wat kan je zelf/wil je zelf. Waar kan ondersteuning jullie bij helpen. Dat geeft veel vrije ruimte. Werk/ prive balans is van belang. Groepsconsulten bij de gyneacoloog werkt bij ons heel erg goed.

We zoeken steeds naar de balans tussen wat kun jezelf investeren en wat kunnen wij als werkgever voor je doen.

We hebben mooie eerste resultaten. Reacties als; “Ik vind mezelf weer leuk en mijn werk ook of niet gedacht ooit uit verzuim te komen!”, in andere bedankmails ontvang ik dat door mijn verhaal de drempel verlaagd is en dat was mijn doel.”

Jean-Pierre kan ons cijfers laten zien uit het onderzoek bij “ Ook voor mij was Archipel. “80% van het mijn eigen lastige de medewerkers in de zorg is vrouw, dat ervaring met de overgang de aanleiding zijn 900 vrouwen.

Daarvan zitten er 725 om dit binnen vitaliteit in de leeftijd van de bespreekbaar te maken overgang, tussen de 45-60 jaar. Uit het en er iets mee te onderzoek bleek dat gaan doen”.

28% een slecht tot matig werkvermogen heeft en 40% daarvan (110 medewerkers) gevaar lopen om langdurig uit te vallen. Hier werden we als werkgever wel zenuwachtig van…”

Wat zagen jullie? “In theorie zien we verband tussen BMI en problemen in je werk, dat zagen we bij Archipel niet. Overgangssymptomen hebben een negatief effect op werkvermogen en andersom. Deze groep medewerkers beweegt

werk weinig. Maar mogen we ons hiermee bemoeien?

Vanuit interviews kregen we het antwoord dat we dit mochten doen.

De cijfers geven het volgende aan; 2018 8-10% verzuim in de doelgroep 45-60 2019 alleen bij de vrouwen in bovenstaande doelgroep is het ziekteverzuim 2% lager.

Dat gold niet voor mannen of jongere vrouwen.

We mogen niet echt concluderen dat het door het aanbod komt, maar het geeft zeker wel een aanleiding.”

“We hebben het wel breed aangepakt. De arbodienst heeft soms verkeerde diagnoses gesteld. Wij hebben hun kennis vergroot en nu stellen ze met de greenscale een nauwkeurigere diagnose om de overgang uit te sluiten. We hebben medewerkers bewuster gemaakt van de symptomen, meestal kennen ze er twee of drie van de 55. Onze HR coaches trainen we en zij benaderen individuele medewerkers om het gesprek aan te gaan en kennis te delen. Met een magazine delen we ook kennis. We willen de HR coaches ook een verkorte opleiding van de OVER!academie aan gaan bieden. We zien VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

15

natuurlijk wel verschil tussen directe zorg en ondersteunende functies. Bij de laatste groep is het namelijk gemakkelijker om werk aan te passen. Maar we zoeken hoe we dit in de praktijk voor iedereen vorm kunnen geven. De groepsconsulten die we bieden en de workshops persoonlijk leiderschap hebben aanzienlijke effecten op de beleving, inzetbaarheid en het werkvermogen en daarmee willen we voorkomen dat er WGA instroom komt.”

Ook bij het UWV ziet Margot dat informeren heel belangrijk is. “In de laatste drie jaar hebben we 167 vrouwen ontvangen tijdens workshops over de overgang. Eerst fysiek op locatie maar nu ook al digitaal. Dat vraagt een goede aanpak, want we willen de interactie er wel in houden. Alle medewerkers die deze workshops met OVER!academie gevolgd hebben zijn enthousiast. De nieuwe workshop in september is zelfs al overboekt, dus daar gaan we snel extra sessie voor plannen. Wij merken bij vitaliteit dat de behoefte er nog steeds is, het thema wordt steeds bekender binnnen UWV en hierdoor doorbreken we het taboe. Maar informeren is nog stees belangrijk. Het gaat in de workshops om bewustwording zelfregie, acceptatie en weten dat je niet de enige bent. De workshops zijn openbaar en er wordt niet gekeken naar functies, dus ook leidinggevende nemen deel en dat is nooit een probleem. Door ook

“ Ik vind mezelf weer leuk en mijn werk ook of niet gedacht ooit uit leidinggevenden te informeren verzuim te komen!” kunnen zij

medewerkers aanspreken, adequaat doorverwijzen en medewerkers sneller uit het ziekteproces halen.

De sessies met Desiree van Kleef geeft veel interactie. Wat betekent dit voor jou, met de juiste informatie de juiste keuzes kunnen maken en vooral ook met humor. We hebben een digitale goodiebag met een digitaal boek. Je ziet dat deze goodies gebruikt worden om het bespreekbaar te maken en kennis weer verder te delen.

Een mooi proces!”

Conclusie Er moet nog veel onderzoek gedaan worden. Maar met organisaties met visies zoals deze, kunnen we een zoektocht maken om de overgang op de werkvloer nog beter te faciliteren als werkgever. De urgentie om als werkgever iets te doen is groot, want 20% van de medewerkers heeft geen klachten, 80% wel, waarvan 20-30% zeer ernstige klachten.

16

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

bewegen

Hoge werkdruk, werkt niet mee met juiste bewegingen “We herkennen het allemaal in de zorg.

Nog even vlug, vlug het bed van die bewoner afhalen. Maar net op die momenten zijn we niet bewust van de beweging die we maken. Waardoor we eigenlijk net de verkeerde houding aannemen”, vertelt Sam van Lieshout, beweegtherapeut bij Archipel.

van de fysiotherapeut. Wij proberen onze bewoners nog zo fit mogelijk te houden. Hierdoor wordt het voor onze zorgmedewerkers ook minder belastend als er bijvoorbeeld een transfer plaats moet vinden. Want als een bewoner zelf nog uit bed kan blijven komen, tillen onze medewerkers minder”, legt Sam uit.

Bewegen op je werkplek “Het werk als beweegtherapeut is gericht op de cliënten. We zijn een verlengarm

“Voor ons allemaal is blijven bewegen heel belangrijk. Zeker als we wat ouder worden.

Naar een sportschool is niet meteen nodig.

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

17

We kunnen ook bewegen op onze werkplek.

Begin met het halen van koffie op een andere etage en neem daarvoor de trap. Of maak een wandeling met bewoners.

Maar misschien kun je op de dag na het kopje koffie een vast beweegmoment inplannen.

Waarbij de bewoners maar ook jij als zorgmedewerker actief meedoen. Zo snijdt het mes aan twee zijden, enerzijds aanbod voor de bewoners en anderzijds heb jij al actief meegedaan met bewegen. Ik ben zeker bereid om met de teams mee te kijken hoe we dit in kunnen richten”, geeft Sam aan.

Gouden regels Er zijn ook een aantal gouden houdingsregels.

Als we het bukken nemen tijdens ons werk, maar ook gewoon thuis.

1

2 3

18

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

Ga door je knieën, houd je rug recht, borst gestrekt.

Het is hierbij ook belangrijk dat je zo dicht mogelijk bij het voorwerp, wat je wil oppakken, bukt. Zorg er ook voor dat je met je spieren draagt. Dus bijvoorbeeld die zware boodschappenkrat die je echt tilt met je armen i.p.v. tegen je buik aan zet en gaat hangen in je rug.

Wanneer het voorwerp onder kniehoogte is, een pen of handdoek bijvoorbeeld, dan niet bukken maar knielen of hurken. Als je knielt of hurkt houdt je namelijk je rug recht en dan haal je de kracht uit je bovenbeenspieren in plaats vanuit je rug.

4

Ga recht voor het voorwerp staan, zodat je niet tilt en draait tegelijk.

Zo kun je de juiste kracht uit de juiste spiergroepen halen.

“Eigenlijk doe je een soort squat, waardoor je je spieren gebruikt om te bukken i.p.v. je gewrichten.

“Misschien is het een idee om met deze gouden regels in de toekomst een soort van training op te zetten voor mijn collega’s. Ik neem dit idee mee”, geeft Sam aan.

“Om er nog eentje toe te lichten pak ik reiken boven schouderhoogte. Als je iets van de kast wil pakken, zorg dan dat je ellenbogen meer naar buiten draaien. Zo houdt je je schouders laag. Door je borst te strekken en met een rechte rug kun je naar voren reiken, zo haal je de kracht uit je heupen.”

“ Het werk als beweegtherapeut is gericht op de cliënten.

We zijn een verlengarm van de fysiotherapeut. Wij proberen onze bewoners nog zo fit mogelijk te houden”.

Wist je dat je ook met je ademhaling meer kracht kunt zetten? Als je de beweging goed maakt, dan kun je nog op je ademhaling gaan letten.

Als je kracht zet, dat is het moment om uit te ademen. Zo genereer je nog meer kracht.

Denk maar eens aan sporters die de bal slaan bij tennis, dan hoor je vaak een kreet/kreun. Ook dat is voor hen de uitademing om extra kracht te geven aan je beweging.

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

19

voeding

Gezonde lunch Het probleem met brood We eten veel brood in Nederland. Brood is lekker, handig en makkelijk om mee te nemen.

Een broodlunch klinkt aantrekkelijk, maar het is niet gezond op de lange termijn.

Het probleem met brood is dat het veel koolhydraten (suikers) bevat. Deze grote hoeveelheid koolhydraten heb je alleen nodig als je fysiek zwaar werk verricht of veel sport.

De meeste mensen kunnen brood daarom het beste vermijden of tot een minimum beperken.

Dit zijn de gevolgen van brood tijdens de lunch: 1. Je krijgt veel koolhydraten (suikers) binnen 2. Het overschot aan koolhydraten sla je op als lichaamsvet 3. Je krijgt last van een middagdip 4. Rond 16.00 uur krijg je trek in iets zoets We kunnen die boterham daarentegen niet alle schuld geven. Het gaat ook om hetgeen waarmee we deze beleggen.

Veelal kiezen we voor beleg met veel suiker.

20

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

Producten zoals hagelslag, jam, appelstroop, chocoladepasta, speculoos en vlokken zitten vol suiker en bevatten geen of weinig vitamines.

Als je toch graag een broodje wilt eten, kies dan in ieder geval voor volkorenbrood en hartig beleg. Hummus, suikervrije notenpasta, avocado, ei, gerookte zalm en Hüttenkäse zijn goede belegkeuzes. In dit artikel maken we bewust geen gebruik van brood of tarweproducten.

Gezonde lunchtrommel (zonder brood)

We hebben de collega’s van de vakgroep Eten en Drinken gevraagd om mee te denken over gezonde lunches die je ook gemakkelijk mee kunt nemen naar het werk. Met hun lekkere en gezonde suggesties met amper bereidingstijd, kom je op een gezonde manier de dag door!

Wat is een gezonde lunch?

Het allerbelangrijkste van een gezonde lunch is dat deze voedzaam is. Hiermee bedoelen we het volgende: Je krijgt vitamines en mineralen binnen Je vermijdt schadelijke stoffen zoals suiker, zoetstoffen en chemische smaakmakers In de lijst hieronder heb ik een overzicht met gezonde lunchproducten voor je uitgeschreven.

Lijst met gezonde lunchproducten Havermout Fruit Noten Zaden Ei Kwark Griekse yoghurt Hüttenkäse Gerookte zalm Gerookte kipfilet Groenten: Groene bladgroenten / Rauwe groenten / Gestoomde groenten Avocado Zoete aardappel Vette vis (makreel, zalm, sardienen) Olijven Peulvruchten Rijstwafels

Je hoeft enkel het ei te koken en alle ingrediënten in een goed afsluitbare lunchtrommel te doen. Heb je geen tijd om een ei te koken?

Vervang het gekookte ei dan door gerookte kipfilet of gerookte zalm.

Voedingswaarden van dit recept Energie: 449 kcal (calorieën) Eiwitten: 17 gram Koolhydraten: 17 gram Vetten: 35 gram Vezels: 10 gram Ingrediënten voor 1 persoon 1 rijstwafel van zilvervliesrijst 1 gekookt ei ½ avocado 200 gram cherrytomaten 20 gram ongezouten noten naar keuze Zeezout en zwarte peper Bereidingswijze 1. Doe alle ingrediënten in een goed afsluitbare lunchtrommel (verpak de rijstwafel en de noten afzonderlijk in een boterhamzakje, zodat ze lekker knapperig blijven).

2. Is het lunchtijd? Volg dan de onderstaande stappen.

3. Snijd het gekookte ei in plakjes, verdeel over de rijstwafel en breng op smaak met zeezout en zwarte peper.

4. Bestrooi de halve avocado met zeezout en zwarte peper, en lepel de avocado uit.

5. Eet de cherrytomaten en de noten uit het vuistje.

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

21

Griekse yoghurt met frambozen en noten Heb je weinig tijd ’s ochtends, maar wil je toch graag gezond ontbijten?

Dan is dit recept ideaal!

Binnen 3 minuten ben je klaar om van dit heerlijke, gezonde ontbijt te genieten. Dit recept bevat eiwitten, gezonde vetten en goede koolhydraten, wat ervoor zorgt dat je de hele ochtend vol energie en zonder honger doorkomt.

Je kunt dit recept ook gebruiken als gezonde lunch. Lunch je op je werk? Dan hoef je de ingrediënten enkel in een goed afsluitbaar bakje te doen en deze mee te nemen. Super makkelijk!

Voedingswaarden van dit recept Energie: 428 kcal (calorieën) Eiwitten: 16 gram Koolhydraten: 19 gram Vetten: 31 gram Vezels: 4 gram Ingrediënten voor 1 persoon 200 gram Griekse yoghurt (10% vet) 75 gram frambozen (vers of uit de diepvries) 20 gram ongezouten noten naar keuze 1 el havermout (10 gram) Optioneel: kaneelpoeder Bereidingswijze 1. Schep de Griekse yoghurt in een kom of groot glas.

2. Roer de havermout door de yoghurt.

3. Optioneel: voeg een snufje kaneelpoeder toe.

4. Garneer de yoghurt met de noten en de frambozen. Gebruik je frambozen uit de diepvries? Ontdooi ze dan eerst.

Zuivelvrije optie: Vervang de Griekse yoghurt door 150 gram suikervrije kokosyoghurt (gemaakt van kokosmelk) of 240 gram suikervrije amandelyoghurt.

22

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

Verfrissende salade met avocado en komkommer Deze salade zit boordevol eiwitten, gezonde vetten en vezels. Als je gewicht wilt verliezen heeft je lichaam deze voedingsstoffen hard nodig.

De eiwitten en gezonde vetten zorgen ervoor dat je lang verzadigd blijft. Daarom zal je na het eten van deze salade niet snel weer trek hebben in een (zoete) snack. De vezels zorgen voor een goede spijsvertering en zorgen ervoor dat je de vitamines en mineralen uit dit gerecht goed opneemt.

Deze heerlijke koolhydraatarme salade is geschikt als lunch of als avondmaaltijd.

Voedingswaarden van deze salade Totaal / per portie: Energie: 1095 kcal (calorieën) / 547,5 kcal Eiwitten: 52 gram / 26 gram Koolhydraten: 46 gram / 23 gram Vetten: 81 gram / 40,5 gram Vezels: 27 gram / 18,5 gram Ingrediënten voor 2 personen 4 eieren 1 avocado 1 komkommer 100 gram veldsla, gemengde sla of rucola 150 gram wortel 1 groene appel 30 gram kappertjes 2 el citroensap 1 el extra vierge olijfolie 2 el sesamzaad Zeezout en zwarte peper

Bereidingswijze 1. Zet een (steel)pannetje met water op het vuur.

2. Doe de eieren in de pan als het water kookt.

3. Kook de eieren 6 à 7 minuten, laat ze ‘schrikken’ en leg even opzij.

4. Snijd het vruchtvlees van de avocado in blokjes.

5. Schaaf de komkommer in de lengte met een kaasschaaf.

6. Rasp de wortel met een grove rasp.

7. Snijd de appel in blokjes.

8. Doe de olijfolie en het citroensap in een grote schaal en voeg hier een snuf zeezout en zwarte peper aan toe.

9. Voeg de veldsla, avocado, komkommer, wortel, appel en kappertjes aan de schaal toe en hussel goed door elkaar, zodat ieder ingrediënt met een dun laagje dressing is bedekt.

10. Pel de eieren en snijd in vieren. Leg bovenop de salade.

11. Garneer het gerecht met de (eventueel geroosterde) sesamzaadjes.

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

23

1

MOEITE MET INSLAPEN?

Er zijn allerlei tips die je op internet kunt opzoeken voor als je slecht inslaapt. Zoals: • Ontspan je voor het slapen gaan met lezen of een warme douche of bad.

• Een half uurtje wandelen kan helpen.

• Eet niet te zwaar en niet te vet. Lunch liever uitgebreid en eet een lichte avondmaaltijd.

• Drink minder of geen koffie of alcohol.

Als dat niet (voldoende) helpt, kun je hormoonsuppletie overwegen. Als je namelijk slecht inslaapt vanwege tekort aan oestrogenen, is het niet onlogisch om die (tijdelijk) aan te vullen. Vraag ernaar bij je huisarts en laat je eventueel doorverwijzen naar een in de overgang gespecialiseerde gynaecoloog.

6 tips

als je vanwege je hormonen

2

STEEDS WAKKER ’S NACHTS?

Het lijkt net of er stokjes tussen je oogleden staan terwijl je weet dat je moe bent en zo graag wilt slapen. Heel erg irritant, maar als je je eraan gaat ergeren, val je hoogstwaarschijnlijk helemaal niet meer in slaap. Als het je lukt, ga dan wat langer uit bed, zet een muziekje op, lees wat of maak een kop thee. Als je daarna weer in bed kruipt, lukt het misschien beter om weer in slaap te vallen.

Houd een paar weken een slaapdagboek bij: • Hoe laat ga je naar bed?

• Hoe laat ben je wakker? (ook tussendoor) • Wat heb je (hoe laat) gegeten en gedronken?

• Welke medicijnen heb je gebruikt?

• Hoe uitgerust voel je je ’s morgens?

• Lig je te piekeren? Schrijf op welke zorgen of gedachten je ’s avonds of ’s nachts wakker houden Kun je een patroon ontdekken? Neem dan actie op basis van dat patroon. Vraag eventueel hulp bij je huisarts of een verpleegkundig overgangsconsulent.

6 LEKKER IN JE2021 (WERK)VEL! 24 VOORJAAR / LEKKER/ WINTER/VOORJAAR IN JE (WERK)VEL!2021

Plassen Vrouwen in en na de overgang moeten vaak vaker plassen, ook ’s nachts. Vervelend, maar weinig aan te doen. Zorg voor gedimd licht zodat je niet al te wakker wordt. Ga niet in het donker plassen,

4

want dan loop je meer risico op botbreuken (zie het artikel in OVERHOOP #4 over osteoporose).

3

EEN TO-DO LIJSTJE DAT DOOR JE HOOFD MAALT EN JE WAKKER HOUDT?

5

HEEL VROEG WAKKER?

Een slimme tip die op meerdere vlakken goed uitpakt als je steevast veel te vroeg wakker bent en niet meer kunt slapen is: ga wandelen! Ook al is het pas vijf uur of half zes. Ook zonder hond, ja. Daar is helemaal niks geks aan, ook al denk je dat je omgeving dat denkt.

Gewoon doen dus!

Laat je niet verleiden om steeds op de klok, wekker of telefoon te kijken. Hoe later het wordt en hoe langer je niet slaapt, hoe korter de tijd die overblijft dat je nog kunt slapen. Dat maakt vreselijk onrustig. Draai je klok of wekker gewoon om en leg je telefoon niet op je nachtkastje.

Ook na een korte nacht kun je overigens best functioneren.

Maak je niet te druk, dat zorgt voor stress en zet je bijnieren aan het werk om het stresshormoon aan te maken, terwijl het beter is dat je bijnieren net dat beetje extra oestrogenen aanmaken.

Leg een papiertje of boekje bij je bed. Schrijf je lijstje op, dan is het uit je hoofd. Dat maakt het misschien gemakkelijker om weer in slaap te vallen.

hussel slecht slaapt

ONRUSTIG DOOR DE KLOK DIE DE UREN WEG TELT DAT JE NIET SLAAPT?

6

OGEN DIE OVERDAG DREIGEN DICHT TE VALLEN?

Voel je je regelmatig echt moe overdag? Doe dan een middagdutje. Voor een snelle herstart en een nieuwe dosis alertheid is 10 tot 20 minuten slapen genoeg. Het beste dutmoment is voor drie uur 's middags, omdat het anders effect kan hebben op je nachtelijke slaapkwaliteit.

Dromen Vrouwen in de overgang kunnen soms heftig of angstig gaan dromen. Ook daarvan kun je een dagboekje bijhouden om te kijken of er een patroon in zit en of je het mogelijk kunt duiden.

WINTER/VOORJAAR 2021//LEKKER LEKKERININJEJE(WERK)VEL! (WERK)VEL! VOORJAAR 2021

7 25

stress en slapen

Waardoor ontstaan slaapproblemen in de overgang?

Tijdens de hormoonschommelingen van de overgang heb je nogal eens te maken met oestrogeenpieken. Het progesteron in je bloed heeft dan relatief weinig invloed. Progesteron wordt ook wel zwangerschapshormoon genoemd.

Het zorgt er onder andere voor dat vrouwen in het begin van hun zwangerschap meestal een sterke behoefte hebben aan veel meer slapen. Progesteron zorgt voor een slaperig en vermoeid gevoel. Dat heb je dus al minder. Is de oestrogeen spiegel verlaagd, dan gaat het lichaam ook minder melatonine aanmaken. Met minder melatonine in het bloed ga je minder en moeilijker slapen, ook al ben je moe. Van slecht slapen word je moe 26

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

en als het langer duurt, uitgeput. Het is dus wel raadzaam om er iets aan te doen als je er (veel) last van hebt. Je kunt je klachten (deels) proberen op te lossen met een aanpak die gericht is op de overgang, zoals door verandering van leefstijl, stressvermindering en/ of hormoonbehandeling. Dan zou ook het in-, door- en uitslapen weer beter moeten gaan. Natuurlijk kun je ook kijken of meer algemene slaaptips voor je kunnen werken. Levert dat onvoldoende voor je op, dan is het goed om verder te kijken of je slaapproblemen niet (vooral of enkel) hormonaal zijn, maar er een andere, onderliggende oorzaak is van je slaapproblemen of je vermoeidheid. (bron: OVERHOOP #5)

77 dingen dingen 1

dieelke elkevrouw vrouwmoet moet weten die weten

laatste menstruatie

Je laatste menstruatie heet menopauze; dat is gemiddeld op je 51e en weet je pas een jaar na die dag. Daarna ben je onvruchtbaar. Dat is even wennen, zowel voor je lijf (fysiek) als voor je hoofd (mentaal).

2

leeftijd

3

bloeddruk

Zo vanaf 40 jaar begint je hormoonspiegel al te dalen; op hun 45e zijn vrijwel alle vrouwen in de overgang. Iedere vrouw beleeft dit op haar eigen manier.

Doordat de beschermende werking van je vrouwelijke geslachtshormonen grotendeels wegvalt, loop je meer kans op hart- en vaatproblemen en botontkalking. Laat je bloeddruk en cholesterol (regelmatig) meten.

En zorg dat je de risico’s kent.

4

symptomen

Als je vatbaar bent voor de snelle daling van je hormoonspiegel merk je allerlei symptomen. Er zijn maar een paar typische (opvliegers/nachtzweten, stemmingswisselingen, ander menstruatiepatroon) en meer dan

50 a-typische (gewrichtspijn, duizeligheid, slecht slapen, paniekaanvallen, transpireren, tintelende handen en voeten/benen, etc.).

5

80% heeft last, 20% niet!

6

informatie en hulp

7

na de overgang

Ben je ouder dan 40 en maak je je zorgen?

Ga dan gerust naar je huisarts. Vertel wat je merkt aan je lijf en aan je hoofd. Geef ook aan dat je denkt aan de overgang. Van de vrouwen in de overgang heeft 20% geen klachten; 80% wel! Je bent dus zeker niet de enige!

Informeer je goed over zelf kunt doen op het gebied van voeding, beweging en stress. Kijk welke hulplijnen je privé en op je werk kunt inschakelen, je hoeft het niet in je eentje te doen!

Na de overgang kom je in rustiger vaarwater.

Echt waar! Je bent een je werkgever: je weet wat je waard bent, waar je energie van krijgt en kunt inclusief verbinden tussen de verschillende generaties op de werkvloer. Jouw tijd is aangebroken!

Video-learning geeft meer inzicht in de overgang Vanaf begin september stelt Archipel je in de gelegenheid om met behulp van video-learning meer inzicht te krijgen in de overgang. Ervaringsdeskundige Sandra neemt je in deze interactieve leermodule op een afwisselende en open manier mee langs een aantal facetten van de overgang. Je kiest zelf waar je meer van wilt weten. Je leert wat in deze levensfase jouw aandacht kan vragen, hoe je het bespreekbaar maakt in je werk- en privé-omgeving en hoe je kunt regelen wat er nodig is zodat je gezond kunt leven en werken in en na de overgang. En je kunt wat je geleerd hebt testen met een aantal vragen per thema. Ben je rond de 40/45 of ouder? Ook al ervaar je nog geen symptomen, de video-learning is een ideale manier om in alle rust op een moment dat het jou past op onderzoek te gaan.

16 LEKKER IN JE (WERK)VEL! / WINTER/VOORJAAR 2021

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

27

hart en vaatziekten

Zorg goed

voor je vrouwenhart!

Cardioloog dr. Janneke Wittekoek ziet dagelijks haar patiënten in haar eigen kliniek in utrecht. Ze werd eigenlijk al tijdens haar opleiding getriggerd door vrouwen met het syndroom x, zoals dat toen heette. Vrouwen met klachten bij wie eigenlijk niks te vinden was. Die werden vaak lastig en ingewikkeld genoemd.

Fijner en kleiner Mensen hebben allemaal (met uitzondering van natuurlijk de mensen met een aangeboren hartafwijking) twee boezems, twee kamers en vier hartkleppen. Wel is het zo dat de kransslagaders van vrouwen over het algemeen wat fijner en kleiner zijn gebouwd. Ook is de binnenbekleding van de kransslagaders gevoeliger voor 28

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

hormonen en stress. De risico’s voor harten vaatproblemen zoals hoge bloeddruk, overgewicht, diabetes, roken, een tekort aan beweging en te hoog cholesterol zijn voor man en vrouw gelijk. De gevolgen van sommige risicofactoren wegen echter veel zwaarder bij vrouwen dan bij mannen.

Roken is de belangrijkste risicofactor bij vrouwen voor het krijgen van een hartinfarct

Hoog risicovrouw Vroege leeftijd van de eerste menstruatie lijkt te wijzen op een hoger risico op hart- en vaatziekten later in het leven. Dat geldt ook voor vrouwen met een onregelmatige cyclus, net zoals vrouwen met endometriose. Vrouwen die op jonge leeftijd veel last hebben gehad van migraine krijgen meer hartinfarcten en beroertes. Grote studies laten zien dat een voorgeschiedenis met een of twee miskramen gekoppeld is aan een hoger risico op harten vaatziekten.

Dat geldt ook voor zwangerschapsdiabetes en hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap.

Ook onder meer reuma, prikkelbare darmsyndroom, schildklierproblemen en veel overgangsklachten bij 50 plus geven een verhoogd risico.

voor het 50e levensjaar.

Daarnaast is er een verschil in uiting van klachten. Terwijl mannen naar de huisarts gaan omdat ze een krampende of drukkende pijn op de borst hebben, komen vrouwen met klachten als vermoeidheid, kortademigheid en rugpijn.

Soms worden ten onrechte mogelijke signalen voor hart- en vaatziekten afgedaan als overgangsklachten of (pre) menstruele klachten.

Soms worden ten onrechte mogelijke signalen voor harten vaatziekten afgedaan als overgangsklachten of (pre) menstruele klachten. Zeker na de overgang moeten vrouwen alert zijn op de risicofactoren voor hart- en vaatziekten zoals hoge bloeddruk en hoog cholesterol.

Bloeddruk meten!

Ook nu is het nog niet algemeen geaccepteerd dat vrouwen andere klachten en andere

aandoeningen hebben dan mannen als het gaat om hart- en vaatziekten. Een op de drie vrouwen in ons land sterft aan hart- en vaatziekten, 80% daarvan kan volgens Janneke voorkomen worden.

De overgang is een kantelpunt voor de vrouwgezondheid, het laatste moment in een vrouwenleven om de snel oplopende mortaliteit door onder andere hart- en vaatziekten na de menopauze een halt toe te roepen. Janneke zag en ziet veel vrouwen in de overgangsleeftijd. Ze kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om vanaf een jaar of 40/45 je bloeddruk goed te monitoren. Als de waarden daarvan duiden op hart- en vaatproblemen kunnen we meteen actie ondernemen om de klachten die daar vaak bij horen aan te pakken. Bij ons is dat altijd een combinatie van leefstijl en medicatie.

LEESTIPS www.margriet.nl/gezondheid/ hart-en-vaatziektesvoorkomen/ www.heartlife.nl/wp-content/ uploads/2014/01/InterviewGezondNUjanuari-2014.pdf www.hartstichting.nl/hart-envaatziekten/vrouwen-en-harten-vaatziekten/ hartklachten-bij-vrouwen Het vrouwenhart (2017) Janneke Wittenkoek Hart voor vrouwen (2019) Angela Maas Hart en hormonen (2020) Janneke Wittenkoek en Dorenda van Dijken

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

29

overgang

Burn-out, stress in de overgang

Karlijn Coljee ondersteunt teams bij problematisch gedrag van dementerende Ze merkt dat PSYCHOLOOG KARLIJN COLJEE:cliënten.

‘ONZE BEWONERS HET DE HELE DAG NAAR DE ZIN M er het op dit moment vanwege corona niet gemakkelijker op wordt: “we komen handen tekort.”

Burn-out, stre depressie in d

Collega’s die ziek zijn of in quarantaine worden enorm gemist.

Karlijn: “Dat maakt dat je regelmatig ineens moet werken terwijl je eigenlijk vrij was. Er draaien ook relatief veel flexwerkers mee. Bij dementerende cliënten is er vaak sprake van een omgangsplan. Een flexwerker kan niet alle plannen van een Psycholoog hele groep even doorlezen en onthouden voordat haar dienst Karlijn Coljee: begint. Als er dan ook nog door de drukte eigenlijk aandacht te kort is, worden cliënten onrustig. Een net iets andere ‘onze bewoners benadering kan dan leiden tot meer dan gebruikelijk lastig het de hele gedrag. En dat moet je dan als verzorgende bij wie het hoofd ook omloopt door de werkdruk zien op te lossen, binnen je dag naar de zin KARLIJN COLJEE ONDERSTEUNT TEAMS BIJ PROBLEMATISCH GEDRAG VAN zelfsturende team.” maken is niet DEMENTERENDE CLIËNTEN. ZE MERKT DAT ER HET OP DIT MOMENT VANWEGE realistisch’ Oplossing in jezelf CORONA NIET GEMAKKELIJKER OP WORDT: HANDEN Een oplossing voor“WE dezeKOMEN werkdruk is niet TEKORT.” zomaar te bedenken.

En we zullen nog wel even in coronatijd blijven zitten. Karlijn: je kunt doen is wat ik noem in jezelf zoeken’.

Collega’s die ziek zijn“Wat of in quarantaine jezelf zoeken’.‘de Ga oplossing een paar minuten gewoon worden enorm gemist.

“Dat maakt dat gewoon rustig zitten.

Als zitten. je al veelAls te veel opveel je bordje GaKarlijn: een paar minuten rustig je al te je regelmatig ineens moet werken terwijl je hebt, maken die paar minuten eigenlijk niet veel op je bordje hebt, maken die paar minuten eigenlijk niet eigenlijk vrij was. Er draaien ook relatief veel meer uit. Wat het oplevert is dat je rustig meer uit. Wat het oplevert is datenjekunt rustig ademhaalt enikkunt flexwerkers mee. Bij dementerende cliënten ademhaalt uitzoomen: wat doe wat Een doe ik eerst enwat wat iken wel enbinnen niet binnen de is er vaak sprake vanuitzoomen: een omgangsplan. eerst en doedoe ik wel niet de flexwerker kan niet alle eenDat vermindert tijd die ik heb?

Dat vermindert je gevoel van is, tijdplannen die ikvan heb? je gevoel van stress.

En dat hele groep even doorlezen onthouden stress.

En dat is,belangrijk.” zeker voor vrouwen in de in de zekerenvoor vrouwen in de overgang, Vrouwen voordat haar dienst begint. Als er dan ook overgang, belangrijk.” zorg hebben groot zorghart, vertelt Karlijn. “Ze willen het nog door de drukte eigenlijk aandachteen te kort

30

is, worden cliënten onrustig. Een net iets andere benadering kan dan leiden tot meer VOORJAAR 2021 / LEKKERdan IN JEgebruikelijk (WERK)VEL! lastig gedrag. En dat moet je dan als verzorgende bij wie het hoofd ook omloopt door de werkdruk zien op te lossen,

Vrouwen in de zorg hebben een groot zorghart, vertelt Karlijn. “Ze willen het beste voor de dementerende cliënt. Maar is dat iemand die geplast heeft toch met enige dwang een schone broek aan te trekken of zelf laten

MEER R

TIJDEN -

vrouwe

met dep -

vrouwe

van Pre -

vrouwe

‘bagage

(bron: Psyq,

[einde kader

vergelijkin dan leg je

Sympto en overg

s en depressie Stress en overgang gaan niet goed samen beste voor de dementerende cliënt. Maar is dat iemand die geplast heeft toch met enige dwang een schone broek aan te trekken of zelf laten beslissen dat hij of zij dat niet wil en dan naar urine ruikt? Onze bewoners het de hele dag naar de zin maken is niet realistisch. Ik praat met de collega’s over hoe je dat kunt accepteren. Dat het genoeg kan zijn om een fijn moment onder de douche te hebben of te genieten van een kopje koffie. Als je denkt vergelijking trekt met je zelf of je naasten, dan leg je je lat voor jezelf onhaalbaar hoog.”

Symptomen burn-out en overgang lijken op elkaar Overgangssymptomen lijken erg op die van een burn-out (zie ook pagina 19): slecht slapen, moe of zelfs uitgeput, piekeren, paniekaanvallen, hartklachten, hoofdpijn. Uit recente cijfers van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van TNO blijkt dat uitputtingsklachten iets vaker – ongeveer 1% – bij vrouwen voorkomen dan bij mannen en wel het meest in de leeftijdscategorieën van 25-35 (17%) en van 55-65 jaar (16%). De klachten komen het meest voor in het onderwijs (20%), de gezondheids- en welzijnszorg scoort in de middenmoot (15%).

Heb je het gevoel dat je overspannen bent of raakt? Of heb je klachten door de overgang?

Weet je het niet precies maar zit je niet goed in je (werk)vel? Dan kun je terecht bij je HR coach of de bedrijfsarts.

Het hormoon cortisol wordt aangemaakt in je bijnieren (en ook door je buikvet, vandaar dat hardnekkig blijvende buikje).

Je bijnieren worden zo rond je 45ste, als je in de overgang komt, extra belangrijk: ze hebben namelijk ook een rol in de oestrogeen-, testosteron- en progesteronproductie. Deze hormonen worden normaal gesproken voornamelijk gemaakt door je eierstokken maar die houden er langzamerhand mee op. Als je bijnieren door de stress hard moeten werken aan de cortisolproductie, blijft de oestrogeenproductie dus achter. Het kan zijn dat je overgangsklachten in dat geval heftiger zijn.

Meer risico op depressie tijdens de overgang vrouwen met een voorgeschiedenis met depressie vrouwen met PMDD (een ernstige vorm van Pre Menstrueel Syndroom, PMS) vrouwen met psychische ‘bagage’ uit het verleden (bron: Psyq, ambulante vrouwenpoli)

VOORJAAR 2021 / LEKKER IN JE (WERK)VEL!

31

Meer bewegen

Er zijn zo veel verschillende voordelen aan vaker bewegen; het beinvloedt je geheugen positief, kan je leven verlengen en je stemming verbeteren.

Genoeg reden om van die stoel af te komen.

Onderneem actie!

Begin eens met onze training vitaliteit les 4, meer bewegen. Dit kost je 35 minuten.

Vergeet je brein niet

Je houdt je lichaam fit in de sportschool.

Maar onderhoud je ook je hersenen?

Volg de training ‘Vergeet je brein niet!’.

Start met les 1 Voor altijd jong en kies de moments. Dit kost je 15 minuten.

Daarna krijg je nog meer inspiratie in les 2, facetimes in 2 minuten.

Lekker in je vel

Minder zorgen, meer genieten! In deze training leer je hoe je jouw geluksgevoel vergroot.

Doe 43 minuten les 2 Fris en fruitig en we zijn benieuwd naar je inzichten.

Doen waar je blij van wordt

Deze training is voor iedereen die talenten en diepste verlangens wil ontdekken. Voor iedereen die levensdoelen wil bereiken. En voor iedereen die wil doen … waar hij of zij blij van wordt.

Het eerste begin is; Vergroot je geluk les 1.

We inspireren je graag met deze moments van 15 minuten.