Γενική και ειδική διδακτική των οικονομικών επιστημών

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Γενική και Ειδική ∆ιδακτική Οικονομικών Επιστημών

1

ενότητα

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΗΣ

1.

∆Ι∆ΑΚΤΙΚΗ

Τον όρο διδακτική χρησιμοποίησε πρώτος ο γερμανός παιδαγωγός Ratke (1571-1655). Οι διδακτικές αρχές του ήταν: – Να μην μεταδίδονται πολλές γνώσεις παράλληλα.

– Να γίνεται επανάληψη των προσκτηθεισών γνώσεων.

– Να αποφεύγεται η απομνημόνευση.

– Να ξεκινά η μάθηση και η διδασκαλία από τη μητρική γλώσσα.

– Η ανάγνωση να συνοδεύεται από τη γραφή.

– – – – –

Ο δάσκαλος με τη διδασκαλία του απαντά σε πέντε βασικά ερωτήματα: Τι διδάσκεις; Σε ποιους διδάσκεις; Γιατί διδάσκεις; Πώς διδάσκεις; Με ποια μέσα διδάσκεις; Οι απαντήσεις συνιστούν το περιεχόμενο της επιστήμης της ∆ιδακτικής.

ενότητα 1

2.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΗΣ

∆ιδακτική Πραγματικότητα είναι εκείνη η περιοχή της εκπαιδευτικής πραγματικότητας που αναφέρεται στις μορφές, τα πλαίσια, το περιεχόμενο και τα μέσα της αλληλεπίδρασης που αναπτύσσονται και αξιοποιούνται κατά τη διδασκαλία.

3.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΗ

Για να προσδιοριστεί η διδακτική πραγματικότητα αναλύονται τέσσερα βασικά στοιχεία: α) Ο δάσκαλος. β) Ο μαθητής. γ) Το αντικείμενο (που αποτελεί το λεγόμενο «διδακτικό τρίγωνο»). δ) Το διδακτικό συγκείμενο (context) μέσα στο οποίο συντελείται η αλληλεπικοινωνία μεταξύ των τριών βασικών στοιχείων του διδακτικού τριγώνου. Παρακάτω αναφέρονται συνοπτικά τα βασικά στοιχεία του διδακτικού τριγώνου.

3.1 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ∆ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ Η συμπεριφορά των δασκάλων μέσα στη σχολική τάξη, που θεωρείται βασική για την επίτευξη επιθυμητών μαθησιακών αποτελεσμάτων από τους μαθητές, είναι: • Η σαφήνεια.

• Η ποικιλία.

• Ο προσανατολισμός στο διδακτικό έργο.

• Η ενθάρρυνση των μαθητών για ενασχόληση στη μαθησιακή διαδικασία.

• Η οργάνωση της διδασκαλίας κατά τρόπο που εξασφαλίζει στους μαθητές την επιτυχία. Προκειμένου δε να επιτευχθούν από τους μαθητές αυξημένα μαθησιακά αποτελέσματα απαιτείται: • Σαφήνεια στους στόχους και την επεξεργασία του μαθήματος.

• Ποικιλία και ευελιξία στις διδακτικές προσεγγίσεις και τα διδακτικά υλικά που χρησιμοποιούνται.

20

Η Επιστήμη τη ς ∆ ιδα κ τικ ής

• Ακαδημαϊκός προσανατολισμός στις διδακτικο-μαθησιακές δραστηριότητες της ωριαίας διδασκαλίας.

• Υψηλά ποσοστά αξιοποίησης του διδακτικού χρόνου από τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές.

• Υψηλά ποσοστά επιτυχίας μαθητών στις σχολικές εργασίες.

• Αξιοποίηση μαθησιακών ιδεών.

• Οργάνωση της τάξης και καθοδήγηση κατά τη διδασκαλία.

• Ενθουσιασμός του εκπαιδευτικού για το έργο που επιτελεί.

• Συχνή χρήση ερωτήσεων κατανόησης.

• Υψηλές προσδοκίες για τις ικανότητες των μαθητών και απαιτήσεις για τη δουλειά τους.

• ∆ιδασκαλία μεταγνωστικών στρατηγικών. Ιστορικά ο ρόλος του διδάσκοντα με βάση τις παραδοσιακές αντιλήψεις ήταν: διαπαιδαγώγηση, παροχή γνώσεων, κρίση/αξιολόγηση, επιβράβευση, αυστηρή καθοδήγηση, επεξεργασία γνώμης, πρότυπο. Τη δεκαετία του 1970 υιοθετείται το Μαθητικοκεντρικό Σύστημα, όπου δίνεται έμφαση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του μαθητή, την κοινωνικοποίησή του, στο ότι ο δάσκαλος είναι βοηθός (tutor) και την αλληλοαξιολόγηση.

3.2 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ Σύμφωνα με την παραδοσιακή μέθοδο διδασκαλίας, ο μαθητής είναι παθητικός δέκτης γνώσεων, χαρακτηρίζεται ως «άγραφο χαρτί» όπου ο δάσκαλος-παντογνώστης «γράφει» τη δική του γνώση. Σύμφωνα με τις σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις ο μαθητής είναι στο κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας (μαθητικοκεντρικό σύστημα) και λαμβάνεται πολύ υπόψη η συμμετοχή του στη διδασκαλία.

3.3 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ Το παραδοσιακό μοντέλο διδασκαλίας ταυτίζει το διδακτικό αντικείμενο με το εγχειρίδιο, το οποίο είναι μια μονοσήμαντη μετάδοση γνώσης χωρίς τη δυναμική μιας συνεχούς ανανέωσης, Οι σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις χρησιμοποιούν μια μεγάλη ποικιλία διδακτικών αντικειμένων, τα οποία ξεκινούν από έντυπο υλικό και φτάνουν μέχρι λογισμικό φιλικό προς τον μαθητή και πολύ εύκολο στη χρήση.

21

ενότητα 1

Τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων διδακτικών προσεγγίσεων είναι: – Η επικαιροποίηση της θεματικής.

– Η σύνδεση της γνώσης με τις κοινωνικές ανάγκες του μαθητικού κοινού, όπως επίσης και με τα ενδιαφέροντα και τα χαρακτηριστικά του.

– Η ανάπτυξη δεξιοτήτων μέσω δραστηριοτήτων.

3.4 ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ – ∆ιδακτικό υλικό, π.χ. βιντεοκασέτα, λογισμικό, μαγνητοφωνημένη συζήτηση.

– ∆ιδακτικό μέσο, π.χ. βίντεο, Η/Υ, επιδιασκόπιο.

– ∆ιδακτική ύλη (πληροφορίες που περιλαμβάνονται στα αναλυτικά προγράμματα).

– Παιδαγωγικά εργαλεία, π.χ. λύση προβλημάτων, προσομοιώσεις στον Η/Υ, μέθοδοι διδασκαλίας, έρευνα κ.λπ.

3.5 ΟΡΙΣΜΟΙ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ Σύμφωνα με τη στενή έννοια, διδασκαλία είναι η μετάδοση γνώσεων από τον δάσκαλο στον μαθητή. Σύμφωνα με την παιδαγωγική άποψη, διδασκαλία είναι η διαδικασία που αποσκοπεί στην καθοδήγηση του παιδευομένου, ώστε αυτός να κατανοήσει τα διδασκόμενα. Περιλαμβάνει όλων των ειδών τις οργανωμένες ενέργειες, ανεξάρτητα από το χώρο στον οποίο πραγματοποιούνται και οι οποίες έχουν στόχο τους τη μάθηση.

4.

∆Ι∆ΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ & ΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Η ∆ιδακτική Μεθοδολογία αποτελεί μια διεπιστημονική μέθοδος οργάνωσης και διαχείρισης των διαθέσιμων πόρων με τέτοιο τρόπο ώστε να βελτιστοποιούνται οι συνθήκες και τα αποτελέσματα της μάθησης. Η Παιδαγωγική Ψυχολογία ασχολείται με τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει ο άνθρωπος. Μελετάει τις σχέσεις μεταξύ των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος και των διεργασιών που συμβαίνουν στο νου του μαθητή.

22

Η Επιστήμη τη ς ∆ ιδα κ τικ ής

5.

∆Ι∆ΑΚΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ

Το διδακτικό έργο συνίσταται από: – Τον προγραμματισμό της διδασκαλίας – Την εφαρμογή της διδασκαλίας. Το διδακτικό έργο έχει ως στόχο τη μάθηση. Μάθηση είναι η σχετικά μόνιμη αλλαγή της συμπεριφοράς του μαθητή που προκύπτει ως αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενων εμπειριών. Τα τρία στοιχεία της μάθησης είναι η απόκτηση γνώσης, η διατήρηση γνώσης και η μεταβίβαση γνώσης (εφαρμογή).

6.

ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΗΣ «Η μετάδοση της γνώσης είναι εφικτή.», Σωκράτης και Πλάτωνας

Η επιστήμη της διδακτικής διακρίνεται στις παρακάτω φάσεις: – Πρακτική ∆ιδακτική: επιχειρεί να καταγράψει και να κωδικοποιήσει την εμπειρία που αποκτούν οι εκπαιδευτικοί άμεσα από την καθημερινή διδακτική πράξη – Επιστημονίζουσα ∆ιδακτική: επιχειρεί μέσα από επαγωγικούς/αναγωγικούς συλλογισμούς να οργανώσει τη διδακτική εμπειρία σε σύστημα παιδαγωγικό-διδακτικών αρχών, που να είναι σε θέση να επιλύει τα θεωρητικά ερωτήματα και τα διδακτικά προβλήματα της εκπαίδευσης – Επιστημονική ∆ιδακτική: προσθέτει στην εμπειρία και τη λογική των προηγούμενων φάσεων το στοιχείο του ελέγχου της εγκυρότητας

7.

ΕΝΑ ΜΟΝΤΕΛΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ1

Στο παρακάτω σχήμα προτείνεται ένα μοντέλο προγραμματισμού της διδασκαλίας που χρησιμοποιείται στις οικονομικές επιστήμες και έχει ως στοιχεία τα παρακάτω: 1. Saunders P., Welsh A., Hansen, L. (1978), Resource Manual for Teacher Training programs in economics, New York.

23

ενότητα 1

• Ανάγκες: – Τι πρέπει να μάθει ή να μπορεί να κάνει ένας μαθητής για να θεωρηθεί ότι πέτυχε στο συγκεκριμένο μάθημα; – Ποιες είναι οι συγκεκριμένες ανάγκες των μαθητών που πρέπει να ικανοποιηθούν; • Σκοποί: Αποτελούν γενικές (ευρείες) διατυπώσεις – δηλώσεις πάνω στο τι πρέπει να επιτευχθεί με το μάθημα. ∆είχνουν την κατεύθυνση για το λεπτομερή προγραμματισμό των μαθημάτων.

• Αντικειμενικοί Στόχοι: Αποτελούν ειδικές διατυπώσεις-δηλώσεις που βοηθούν τον δάσκαλο να καθορίσει εάν οι σκοποί του μαθήματος έχουν επιτευχθεί.

• Περιορισμοί: Συγκεκριμένες ικανότητες των μαθητών, διαθέσιμος χρόνος διδασκαλίας, συγκεκριμένα εκπαιδευτικά υλικά και μέσα διδασκαλίας • Σχεδιασμός & Επιλογή Στρατηγικής: Προσδιορίζουμε τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για την επίτευξη των στόχων του μαθήματος, δηλαδή την επιλογή του κατάλληλου υλικού διδασκαλίας, της διδακτικής σειράς, της μεθόδου διδασκαλίας και του τρόπου διδασκαλίας.

• Εφαρμογή: Είναι η «διδασκαλία», το σχέδιο μαθήματος.

• Συλλογή ∆εδομένων: Το feedback της διδασκαλίας με σκοπό τη βελτίωση και την αναδιατύπωση των στόχων.

• Αξιολόγηση: Συνεχής ∆ιαδικασία.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ

Ανάγκες

Σκοποί

Αντικειμενικοί Στόχοι

Αξιολόγηση

24

Σχεδιασμός & Επιλογή Στρατηγικής

Εφαρμογή

Συλλογή ∆εδομένων: • Ανάλυση της επιτυχίας, εξετάσεις • Βιντεοσκόπηση & παρατήρηση • Αξιολόγηση του μαθήματος από τους μαθητές

Η Επιστήμη τη ς ∆ ιδα κ τικ ής

8.

ΒΑΣΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑΣ

– Αναλυτικό Πρόγραμμα: Περιλαμβάνει όλα τα θέματα που έχουν οριστεί να διδαχθούν κατά μάθημα σε μια τάξη.

– Ωρολόγιο Πρόγραμμα: Περιλαμβάνει το χρόνο κατά τον οποίο θα διδαχθεί η ύλη που προβλέπεται στο αναλυτικό πρόγραμμα.

– Περίγραμμα Μαθήματος: Είναι η λεπτομερής παρουσίαση όλων των γνώσεων (θεωρητικών & δεξιοτήτων) που θα διδαχθούν στο μάθημα. Είναι συνδυασμός του αναλυτικού προγράμματος και του ωρολογίου προγράμματος.

– ∆ιδακτική Ενότητα: Είναι ένα αυτοτελές θέμα που διδάσκεται στους μαθητές.

– Ωριαίο Μάθημα: Είναι η παρουσίαση της διδακτικής ύλης για 20-30 λεπτά.

– ∆εξιότητα: Είναι η ικανότητα εκτέλεσης μιας εργασίας.

– Θεωρητική Γνώση: Είναι η κατανόηση μιας έννοιας ή ενός συνόλου εννοιών.

– Πράξη: Είναι η καλλιέργεια δεξιοτήτων.

– Τεχνική Πληροφορία: Είναι η έκφραση θεωρητικών τεχνικών γνώσεων.

– Έργο: Είναι ένα ολοκληρωμένο αντικείμενο που προκύπτει από το συνδυασμό δύο ή περισσοτέρων πράξεων και με τη χρησιμοποίηση των απαιτούμενων τεχνικών πληροφοριών.

25

2

ενότητα

ΜΕΘΟ∆ΟΙ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΣ, ∆ΙΑΤΥΠΩΣΗ. ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Η μέθοδος διδασκαλίας αναφέρεται σε ένα σημαντικό ερώτημα που θέτει η σύγχρονη ∆ιδακτική: «πώς» διδάσκεται ένα γνωστικό αντικείμενο. Η στρατηγική διδασκαλίας ή διδακτική στρατηγική αποτελεί ένα σχέδιο για την επίτευξη ενός συγκεκριμένου διδακτικού στόχου και αποτελείται από μια σειρά διακριτών μεταξύ τους βημάτων, τα οποία χρησιμοποιούνται από τον εκπαιδευτικό και οδηγούν τον μαθητή σταδιακά στην επίτευξη του διδακτικού στόχου που έχει τεθεί. Η διδακτική μέθοδος αποτελεί μια παγιωμένη αλληλουχία διαδικασιών που εφαρμόζεται ομοιόμορφα σε ένα ευρύ πλαίσιο διδακτικών στόχων. Μέθοδος λόγου χάρη είναι η τριμερής πορεία διδασκαλίας. Απεναντίας η διδακτική στρατηγική, επειδή ακολουθεί λεπτομερειακά τις ιδιαιτερότητες κάθε διδακτικού στόχου, αποτελεί κάθε φορά ένα ιδιαίτερο σχεδιασμό. Είναι ευέλικτη, ελαστική και γενικά επιδέχεται διαφοροποιήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε στόχου (στο δεύτερο μέρος και στην ενότητα 3 αναλύονται εκτενώς οι παραπάνω έννοιες).

1.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΜΕΘΟ∆ΩΝ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ

Η μέθοδος υπαγορεύεται από τις γνώσεις που έχει ήδη ο μαθητής στο θέμα. Ο δάσκαλος, αφού αποφασίσει τι θα διδάξει, μελετά τον καλύτερο τρόπο με τον οποίο θα το διδάξει, δηλαδή ποια μέθοδο διδασκαλίας θα χρησιμοποιήσει.

ενότητα 2

Η φιλοσοφία που διέπει την επιλογή της μεθόδου είναι ποιες είναι οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι; Η καλύτερη μέθοδος είναι αυτή που δίνει στους μαθητές ζωηρές εμπειρίες και εντυπώσεις διότι η γνώση προέρχεται από την πείρα». Ο δάσκαλος λαμβάνει υπόψη τους τρόπους με τους οποίους το άτομο μαθαίνει: Με την πρακτική εφαρμογή, τη συζήτηση, την παρατήρηση και τη συμμετοχή. Η διαδικασία επιλογής της μεθόδου γίνεται ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών αλλά και το τι επιδιώκεται με τη διδασκαλία. Για παράδειγμα, απλή γνώση του θέματος: διάλεξη, δυνατότητα εφαρμογής ορισμένων αρχών, διερευνητική μέθοδος κ.λπ.

2.

• • • • •

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΜΕΘΟ∆ΩΝ Η πείρα και οι γνώσεις των μαθητών Ο αριθμός των μαθητών στην τάξη Η προσωπικότητα του δασκάλου Ο διαθέσιμος χρόνος Τα διαθέσιμα μέσα.

ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΜΕΘΟ∆ΟΥ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ Ο δάσκαλος πιστεύει πως η διερευνητική μέθοδος είναι αποτελεσματικότερη αλλά βλέπει πως ο μαθητής στερείται γνώσεων για την επίλυση ενός προβλήματος. Έτσι χρησιμοποιεί τη διαλογική μέθοδο ως εξής: 1. Σχηματίζει μια ομάδα μαθητών, οι οποίοι θα συζητήσουν και θα επιλύσουν το πρόβλημα. Στη συνέχεια παρουσιάζουν τη λύση στην τάξη.

2. Να δώσει το πρόβλημα και τη λύση του γραπτώς στους μαθητές για μελέτη αλλά και ως υπόδειγμα.

3. Να περιγράψει προφορικά το πρόβλημα και τη λύση του για να παρακινήσει τους μαθητές σε συζήτηση επί των βασικών αρχών, οι οποίες εφαρμόζονται κατά την επίλυση του προβλήματος. Όταν έχουμε μεγάλο αριθμό μαθητών χρησιμοποιούνται ερωτήσεις έτσι ώστε να ενθαρρυνθούν να δίνουν εξηγήσεις με βάση τις προσωπικές τους εμπειρίες, ιδέες και πεποιθήσεις. Στη συνέχεια ο δάσκαλος από τις εκδηλώσεις των μαθητών μπορεί να αναπτύξει τις ιδέες σε ομάδες με τη μέθοδο του διαλόγου.

28

Μέθο δοι ∆ ιδα σκ α λί α ς, Α ν τικ ε ιμε ν ικ οί Στόχ οι

3.

ΜΕΘΟ∆ΟΙ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Οι κυριότερες μέθοδοι διδασκαλίας που χρησιμοποιούνται στη διδακτική των Οικονομικών Επιστημών είναι οι παρακάτω: α) Μονολογική ή ακροαματική μέθοδος ή διάλεξη Η χωρίς διακοπή παρατεταμένη προφορική παρουσίαση γνώσεων από το δάσκαλο ονομάζεται διάλεξη. Τα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν είναι: • Η συμμετοχή των μαθητών περιορίζεται στη σιωπηλή λογική επεξεργασία των γνώσεων που παρέχονται από τον δάσκαλο.

• Το περιεχόμενο και η ταχύτητα παρουσίασης των γνώσεων προσαρμόζεται στη δεκτικότητα του μέσου μαθητή.

• Χρησιμοποιείται όταν οι μαθητές πρέπει σε σύντομο χρονικό διάστημα να κατακτήσουν τη διδακτέα ύλη.

• ∆ημιουργεί στους μαθητές έντονα συναισθήματα που προκαλούνται από την προσωπικότητα του ομιλητή-δασκάλου.

• Ο δάσκαλος έχει πρωτοκαθεδρία ενώ μένει παθητικός ο μαθητής.

• Ο μονόλογος χρονικά πρέπει να είναι περιορισμένος και να συνδυάζεται με άλλες μεθόδους διδασκαλίας.

Τεχνικές επιτυχημένης μονολογικής μεθόδου διδασκαλίας • Ο δάσκαλος θα πρέπει από την αρχή να καθορίσει την δομή του μαθήματος. Χρησιμοποίηση της επανάληψης της ύλης.

• Κάθε θέμα πρέπει να χωρίζεται σε υποενότητες έτσι ώστε ο μαθητής να αντιλαμβάνεται τη ροή της διδασκαλίας.

• Το θέμα πρέπει να αναπτύσσεται με ένα εποπτικό μέσο διδασκαλίας.

• Να δίνεται μια περίληψη με τα βασικά σημεία της διδασκαλίας.

• Να γίνεται σύνδεση των προηγούμενων γνώσεων των μαθητών με την νέα γνώση.

• Πρέπει να δημιουργείται από τον δάσκαλο κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης με τους μαθητές.

• Να ελέγχονται από τον δάσκαλο οι σημειώσεις των μαθητών από το μάθημα και να δίνεται από τον δάσκαλο σημασία στους μαθητές που αποδεικνύονται πιο ανεπαρκείς ως προς το έργο αυτό. β) ∆ιαλογικός τύπος διδασκαλίας ή συζήτηση Η συζήτηση είναι η ανταλλαγή απόψεων από τα μέλη μιας ομάδας γύρω από κάποιο θέμα με σκοπό να καταλήξουν σε ένα συμπέρασμα. Τα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν είναι: 29

ενότητα 2

• ∆ιευθύνεται από τον δάσκαλο αλλά συμμετέχουν όλοι και είναι υποχρεωμένοι να τεκμηριώνουν τις απόψεις τους.

• Απαιτεί αφενός την ύπαρξη ενός συγκεκριμένου θέματος που θα συζητηθεί και αφετέρου την εξασφάλιση ενός κοινού υπόβαθρου ενημέρωσης για το θέμα.

• Με τη μέθοδο αυτή καταργείται η πρωτοκαθεδρία του δασκάλου ενώ ο μαθητής συμμετάσχει ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία, καλλιεργώντας έτσι τις γλωσσικές του δεξιότητες.

Τεχνικές επιτυχημένου διαλογικού τύπου διδασκαλίας • Θα πρέπει να ο δάσκαλος να κάνει μια εισαγωγή στο θέμα που πρόκειται να συζητηθεί προκειμένου να καθοριστεί το θέμα της συζήτησης.

• Ο δάσκαλος θα πρέπει να κάνει εύστοχες ερωτήσεις που θα απαιτούν οι μαθητές να δικαολογούν τις απαντήσεις τους και να επιχειρηματολογούν.

• Οι μαθητές θα πρέπει να έχουν χρόνο για να σκεφτούν.

• Ο δάσκαλος θα πρέπει να κάνει αποτελεσματική κατανομή της συζήτησης και να φροντίζει ώστε όλοι οι μαθητές να συμμετέχουν σε αυτήν.

• Ο δάσκαλος θα πρέπει να αποφεύγει να επιβάλλει τις απόψεις ή τα συμπεράσματά του στην τάξη γιατί αυτό είναι πιθανό να σημαίνει και το τέλος της συζήτησης.

• Τέλος, ο δάσκαλος μπορεί να προβεί σε μια περίληψη των απόψεων που ανταλλάχθηκαν στη διάρκεια της συζήτησης. Την περίληψη αυτή μπορεί ο δάσκαλος να την αναθέσει ως εργασία σε μια ομάδα μαθητών οι οποίοι στην συνέχεια θα την παρουσιάσουν στην τάξη. γ) Ερωτηματική μέθοδος Σ’ αυτή τη μέθοδο υπάρχουν δύο παράμετροι: Η ερώτηση και η απάντηση δηλαδή η παρουσίαση προχωρεί με ερωτοαποκρίσεις. Τα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν είναι: • Οι ερωτήσεις υποβάλλονται τόσο από τον δάσκαλο όσο και από τους μαθητές, στους οποίους απαντούν καταρχάς οι συμμαθητές τους και εφόσον είναι απαραίτητο ο ίδιος ο δάσκαλος.

• Να συνδυάζεται με άλλες μεθόδους αφενός για να καλλιεργηθεί η αυτενέργεια των μαθητών και αφετέρου για να λάβει ο δάσκαλος την απαιτούμενη ανταπόκριση από τους μαθητές, για να ενημερωθεί κατά πόσο αντιλαμβάνονται τη διδασκόμενη ύλη.

• Η πιο γνωστή μορφή ερωτηματικής μεθόδου είναι η μαιευτική μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε από τον Σωκράτη στους διαλόγους του. Κύριο

30

Μέθο δοι ∆ ιδα σκ α λί α ς, Α ν τικ ε ιμε ν ικ οί Στόχ οι

χαρακτηριστικό της είναι η λεπτομερής εξέταση των θεμάτων, με αποτέλεσμα να επέρχεται μάθηση εις βάθος, αλλά με βραδύτατο ρυθμό. δ) Μίμηση ρόλων (παιγνιώδης διδασκαλία) Καθένας από τους μαθητές υποδύεται ένα συγκεκριμένο ρόλο εκτελώντας δραστηριότητες όμοιες με αυτές του πραγματικού κόσμου, π.χ. η αναπαράσταση μιας δίκης από φοιτητές της νομικής καθένας από τους οποίους υποδύεται το ρόλο ενός από τους παράγοντες της δίκης, όπως πρόεδρος, ένορκοι, δικηγόροι κ.λπ. Τα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν είναι: • Πλεονεκτήματα είναι η πλήρης ενεργοποίηση των μαθητών και η εξοικείωσή τους με τον εμπειρικό κόσμο.

• Απαιτεί από τον δάσκαλο μέριμνα για εξασφάλιση της οργανωτικής υποδομής από δε τους μαθητές χρονοβόρα και κοπιαστική προετοιμασία.

• Η διδασκαλία οργανώνεται έτσι ώστε να θυμίζει στους μαθητές παιχνίδι, με σκοπό να κερδηθεί η προσοχή και το ενδιαφέρον τους. Ο μαθητής πρέπει να έχει διάθεση και προθυμία να συμμετάσχει ενεργά και να μιμηθεί με επιτυχία το ρόλο που του αναθέτει ο δάσκαλος. ε) ∆εικτική μορφή διδασκαλίας-επίδειξη Η παρουσίαση μιας δεξιότητας, μιας διαδικασίας με χρησιμοποίηση πραγματικών μέσων ονομάζεται επίδειξη. Τα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν είναι: • Οι πράξεις (εργαστήριο) παρουσιάζονται μόνο με επίδειξη.

• Η μάθηση επιτυγχάνεται όχι μόνο με τον προφορικό λόγο και την ακοή αλλά και την παρατήρηση και την όραση.

• Ο δάσκαλος παίζει κύριο ρόλο, ενώ η αυτενέργεια του μαθητή είναι κατευθυνόμενη από τον δάσκαλο.

• Ο μαθητής έχει εποπτεία και σχηματίζει ενδιαφέρουσες παραστάσεις.

• Επιτυγχάνεται η σύνδεση θεωρίας και πράξης.

• Η μορφή αυτή διδασκαλίας προϋποθέτει την ύπαρξη των κατάλληλων υλικών και εποπτικών μέσων. στ) Ομαδοσυνεργατική μέθοδος διδασκαλίας Τα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν είναι: • Επιτυγχάνεται η βελτίωση της συναισθηματικής νοημοσύνης του μαθητή.

31

ενότητα 2

• Στηρίζεται στο χωρισμό της σχολικής τάξης σε ομάδες. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει τη σύνθεση μιας εργασίας, την οποία στη συνέχεια παρουσιάζει στην ολομέλεια της τάξης.

• Οι μαθητές ερευνούν για ένα θέμα χωρίς τη μεσολάβηση του δασκάλου, και καλλιεργείται έτσι η αυτενέργειά τους.

• Ο μαθητής μαθαίνει στον ομαδικό τρόπο δουλειάς. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η κοινωνικοποιητική λειτουργία της μεθόδου. ζ) Βιωματική μέθοδος διδασκαλίας (σχέδια εργασίας) Τα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν είναι: • ∆ίνει έμφαση στην κοινοποίηση της πορείας και των αποτελεσμάτων στην ευρύτερη κοινωνία, • Έχει αρχή, μέση και τέλος. Μοιάζει με μια καλή ιστορία που μπορεί κάποιος να τη διηγηθεί.

• Τα παιδιά νιώθουν χαρά, περηφάνια, αυτοπεποίθηση και θέλουν να μοιραστούν με άλλους αυτά που έμαθαν.

• Τα σχέδια εργασίας είναι μοναδικά και εξαρτώνται από το μαθησιακό περιβάλλον του σχολείου.

• Ανεξάρτητα από το τελικό προϊόν, τα σχέδια εργασίας αποτελούν μια εναλλακτική προσέγγιση της γνώσης. η) ∆ιερευνητική μέθοδος διδασκαλίας Στη μέθοδο αυτή ο δάσκαλος θέτει στους μαθητές ένα θέμα, το οποίο πρέπει μέσω της ερευνητικής τους δράσης να επιλύσουν. Ο δάσκαλος πρέπει να έχει ευρεία μόρφωση και παιδαγωγική και ψυχολογική κατάρτιση προκειμένου να καθοδηγήσει την έρευνα των μαθητών. θ) Μελέτη περίπτωσης Έχει αφετηρία συγκεκριμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες. Ορισμένα από τα προβλήματα αυτά ανατίθενται στους μαθητές για να τα μελετήσουν και να τα επιλύσουν καταλήγοντας σε περισσότερες από μία λύσεις. Η μάθηση επέρχεται αφενός με την έρευνα για την εξεύρεση στοιχείων που οδηγούν σε λύσεις και αφετέρου με την κριτική ικανότητα που αναπτύσσεται για την αξιολόγηση των λύσεων και για την αιτιολόγηση της τελικής επιλογής. Τα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν είναι: • Πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι η εξοικονόμηση χρόνου διδασκαλίας και η δυνατότητα εξατομίκευσης της διδασκαλίας.

32

Μέθο δοι ∆ ιδα σκ α λί α ς, Α ν τικ ε ιμε ν ικ οί Στόχ οι

• Προϋποθέσεις εφαρμογής της μεθόδου είναι: α) να υπάρχουν αρκετές πηγές μάθησης διαθέσιμες στο μαθητή για να αξιοποιεί το χρόνο που ασχολείται και να μην ταλαιπωρείται με άσκοπες αναζητήσεις και β) να γίνεται συστηματική παρακολούθηση από τον δάσκαλο κατά την πορεία της μελέτης και τελικός έλεγχος και αξιολόγηση μετά την ολοκλήρωσή της, ώστε να εξασφαλίζεται η ανατροφοδότηση του μαθητή.

• Απαιτεί διδακτική πείρα του δασκάλου που την εφαρμόζει και αρχείο θεμάτων για μελέτη. Συνοψίζοντας, αναφέρουμε ότι καθεμιά από τις παραπάνω μεθόδους που χρησιμοποιούνται στις οικονομικές επιστήμες έχει τα δικά της πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, καθώς και την κατάλληλη τεχνική για την αποδοτικότερη εφαρμογή της. Έτσι π.χ. η διάλεξη επιλέγεται όταν δεν υπάρχει αρκετός διαθέσιμος χρόνος, με αποτέλεσμα να περιορίζονται οι δυνατότητες ανφίδρομης επικοινωνίας, η επίδειξη υποβοηθεί τη μάθηση, αφού συμμετέχει και η όραση, αλλά απαιτεί την ύπαρξη κατάλληλων διδακτικών μέσων, η ερωτηματική μέθοδος εξασφαλίζει καλύτερη ανατροφοδότηση, αλλά προϋποθέτει ικανότητα προφορικής διατύπωσης από τους μαθητές, ενώ η συζήτηση δημιουργεί ατμόσφαιρα συμμετοχικής μάθησης, αλλά απαιτεί χρόνο και επιπλέον δεν προσφέρεται για όλες τις διδακτικές ενότητες. Κατά τη διδασκαλία μιας διδακτικής ενότητας θα πρέπει να γίνεται συνδυασμός των διαφόρων μεθόδων, μετά από το χωρισμό της ενότητας σε βαθμίδες, για καθεμιά από τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια διαφορετική μέθοδος. Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου για κάθε βαθμίδα γίνεται με βάση τις ικανότητες του δασκάλου, το αναλυτικό πρόγραμμα, τη διδακτική ενότητα, τις δυνατότητες των μαθητών, το διαθέσιμο χρόνο και τα μέσα που υπάρχουν.

4.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΗΣ

• Η αρχή της αυτενέργειας. Αυτενέργεια σημαίνει παραγωγική ενέργεια, η οποία οφείλεται στην παραγωγική πρωτοβουλία του μαθητή και σε ατομικές του δυνάμεις, πνευματικές και σωματικές. Επίσης, σημαίνει συνειδητή και αυτόβουλη συμμετοχή του κάθε μαθητή στη διαδικασία της μάθησης.

33

ενότητα 2

• Η αρχή της εποπτικότητας ή εποπτείας. Εποπτεία σημαίνει η παράσταση, η εικόνα κάποιου αντικειμένου η οποία δημιουργείται από την παρατήρηση και την οπτική αντίληψη. Η εποπτική διδασκαλία χρησιμοποιεί τα εποπτικά ή οπτικοακουστικά μέσα διδασκαλίας.

• Η αρχή της εργασίας. Για την επιτυχία της διδασκαλίας δεν αρκεί να είναι οι μαθητές απλοί ακροατές αλλά είναι απαραίτητο να μαθαίνουν με εφαρμογές που θα κάνουν οι ίδιοι με εργασίες.

• Η αρχή της επικαιρότητας. Γίνεται σύνδεση της διδασκαλίας και της πραγματικής ζωής. Ο John Dewey υποστήριζε ότι «το σχολείο δεν είναι μόνο προετοιμασία για τη ζωή, αλλά ζωή».

• Η αρχή της ενίσχυσης. Αναφέρεται στην ενδυνάμωση της επιθυμίας για μάθηση από τον μαθητή μέχρι να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος σκοπός. Η ενθάρρυνση του μαθητή συντελείται με λέξεις, κινήσεις (νεύμα, χειρονομία, χαμόγελο) και πράξεις που αποβλέπουν στην ενίσχυση της ψυχικής ετοιμότητας και υποβοήθηση των δυνάμεων του μαθητή για να ξεπεράσει τις παρουσιαζόμενες δυσκολίες.

• Η αρχή της κοινωνικότητας. Αναφέρεται στην καλλιέργεια μέσω της διδασκαλίας της κοινωνικής ζωής του μαθητή με την ενίσχυση της ατομικότητας και της προσωπικότητάς του.

• Η αρχή της ατομικότητας. Επιδιώκεται εξατομίκευση της διδακτικής ενέργειας, κυρίως με τον εργαστηρακό τρόπο μάθησης, ο οποίος διευκολύνει τον μαθητή να εργαστεί ανάλογα με την ατομικότητά του και τις δεξιότητές του, με το ρυθμό που του επιτρέπουν οι πνευματικές του δυνάμεις, επιδιώκοντας έτσι αυτό που ζητούσε ο Claparede: «το σχολείο στα μέτρα του μαθητή». Αναφέρεται στην προσπάθεια προσαρμογής της διδασκαλίας στη φύση του ατόμου-μαθητή και τις ανάγκες του.

• Η αρχή της βιωματικότητας. Αναφέρεται στην διδασκαλία που δημιουργεί πρακτικά βιώματα στους μαθητές. Με την μέθοδο Project εξασφαλίζεται η βιωματική διδασκαλία με την οποία δημιουργείται βίωμα στους μαθητές.

34

Μέθο δοι ∆ ιδα σκ α λί α ς, Α ν τικ ε ιμε ν ικ οί Στόχ οι

• Η αξιολογική αρχή. Σύμφωνα με την αρχή αυτή ο μαθητής εκλαμβάνεται ως ολότητα ψυχολογική, βιολογική και σωματική και αναγνωρίζεται ότι «η ζωή του ανθρώπου εκτείνεται πέρα από το φυσικό και βιολογικό στοιχείο, στη σφαίρα του πνεύματος». Επιδιώκεται έτσι η καλλιέργεια των πνευματικών αξιών π.χ. η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η αρετή, το ωραίο κ.λπ.

• Η αρχή της οργάνωσης. Η οργάνωση της διδασκαλίας διευκολύνει τη μάθηση και συντελεί στην πραγματοποίηση των αντικειμενικών στόχων του μαθήματος.

• Η αρχή του ενδιαφέροντος. Αναφέρεται στη δημιουργία ενδιαφέροντος στους μαθητές από τον δάσκαλο για το μάθημα και για την μόρφωσή τους. Αυτό επιτυγχάνεται με την συσχέτιση της διδασκαλίας με την πραγματικότητα, την πρόκληση αυτενέργειας κ.λπ.

• Η αρχή των κινήτρων. Σύμφωνα με την αρχή των κινήτρων όταν το περιεχόμενο της διδασκαλίας ικανοποιεί τους μαθητές ως άτομα, όταν το μάθημα ανταποκρίνεται στις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους, στις ελπίδες και τις φιλοδοξίες τους, στους στόχους και τις επιδιώξεις τους, τότε εξασφαλίζεται τόσο η κινητοποίηση των πολύπλευρων δυνατοτήτων των μαθητών, δηλαδή η δημιουργία κινήτρων, όσο και η επιτυχία της διδασκαλίας.

• Η αρχή της ανατροφοδότησης. Σύμφωνα με την αρχή της ανατροφοδότησης, ο μαθητής που προσπαθεί να μάθει πρέπει να πληροφορείται και να διαπιστώνει αν ενεργεί σωστά ή εσφαλμένα, διότι με τη διαπίστωση και τη συνειδητοποίηση της ορθής ενέργειας και επιτυχίας του ο μαθητής ενισχύεται, ανατροφοδοτείται.

• Η αρχή του ελέγχου των ερεθισμάτων. Η διδασκαλία πρέπει να προκαλεί με την οργάνωση και την τεχνική του μαθήματος τα κατάλληλα ερεθίσματα. Με αυτόν τον τρόπο ελέγχονται τα ερεθίσματα και η μάθηση.

35

ενότητα 2

5.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

• ∆ίνουμε έμφαση στα πιο σημαντικά σημεία της διδακτικής ύλης. Το ανθρώπινο μυαλό έχει περιορισμένη ικανότητα.

• Επαναλαμβάνουμε τα κύρια σημεία του μαθήματος όταν καταλαβαίνουμε ότι δεν έγιναν κατανοητά.

• ∆ίνουμε έμφαση στις πιο σημαντικές γενικές αρχές, και για να βοηθήσουμε τους μαθητές να τις εφαρμόσουν αναπτύσσουμε προβλήματα και παραδείγματα που αναφέρονται σε μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων.

• Προχωρούμε από το γνωστό στο άγνωστο και από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο.

• Η παρώθηση των μαθητών είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για τη διαδικασία της μάθησης. Ο ενθουσιασμός του δασκάλου για το μάθημα, η χρησιμοποίηση των ονομάτων των μαθητών, η πρωτοτυπία και η δημιουργία καταστάσεων μέτριας δυσκολίας διευκολύνουν και προωθούν την παρώθηση των μαθητών.

• Οι αντικειμενικοί στόχοι της μάθησης πρέπει να είναι εφικτοί και σαφείς.

• Πρέπει οι μαθητές να ενημερώνονται συχνά για την πρόοδό τους. Στη διαδικασία της ανάδρασης (feedback) να δίνουμε έμφαση στα θετικά σημεία.

• Ξεκινάμε τις διαλέξεις με κάποιον πρωτότυπο τρόπο για να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον των μαθητών και προσέχουμε ώστε τα κύρια σημεία τους να βρίσκονται στην αρχή και στο τέλος της διδασκαλίας.

• Η ποικιλία στον τρόπο διδασκαλίας και η χρησιμοποίηση οπτικοακουστικών μέσων βοηθάει στη δημιουργία «διπλού ίχνους» (βλέπω-ακούω).

6.

∆Ι∆ΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Οι διδακτικοί στόχοι είναι προτάσεις που προσδιορίζουν με ακρίβεια και σαφήνεια τι οι μαθητές θα είναι ικανοί να κάνουν ως αποτέλεσμα μιας διδασκαλίας. Αναφέρονται: – Η συγκεκριμένη συμπεριφορά που πρέπει να επιτύχουν οι μαθητές ύστερα από τη διδασκαλία.

– Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εκδηλώνεται η συμπεριφορά.

– Ο βαθμός επάρκειας της συμπεριφοράς, τον οποίο πρέπει να επιδείξουν οι μαθητές για να διαπιστωθεί η ικανοποιητική εκμάθηση.

36

Μέθο δοι ∆ ιδα σκ α λί α ς, Α ν τικ ε ιμε ν ικ οί Στόχ οι

7.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Αναφέρονται στις εξωτερικές αλλαγές που συμβαίνουν στην συμπεριφορά των μαθητών ως αποτέλεσμα των διδακτικών τους εμπειριών. Απαντούν στη θεμελιώδη ερώτηση: «Τι θέλετε να είναι ικανοί οι μαθητές να κάνουν, αφού θα έχουν παρακολουθήσει το μάθημα;» Ένας αντικειμενικός στόχος αποσαφηνίζει την αλλαγή στην εξωτερική συμπεριφορά που επιδιώκεται να επέλθει στο μαθητή μετά από το τέλος της διδασκαλίας. Η χρήση των αντικειμενικών στόχων είναι: – Βοηθούν τον μαθητή στη μάθηση.

– Βοηθούν τον δάσκαλο στη διδασκαλία.

– Βοηθούν και τον μαθητή και τον δάσκαλο στην αξιολόγηση.

– Βασική Αρχή της Μάθησης είναι η Επίγνωση του Αντικειμενικού Σκοπού.

7.1 ΕΙ∆Η ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ • Αναγκαίοι αντικειμενικοί στόχοι: αφορούν χαμηλού επιπέδου γνωστικά αποτελέσματα, κατέχονται από όλους σχεδόν τους μαθητές και χρησιμεύουν ως προαπαιτούμενα για περαιτέρω μάθηση.

• Αναπτυσσόμενοι αντικειμενικοί στόχοι: εμπεριέχουν νοητικά αποτελέσματα υψηλότερου επιπέδου και άρα οι μαθητές μπορούν να εμφανίσουν διαφορετικού βαθμού πρόοδο.

7.2 ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ • Αναγκαίοι αντικειμενικοί στόχοι: Ο μαθητής, αφού θα έχει παρακολουθήσει το σχετικό μάθημα και εάν του ζητηθεί, θα πρέπει να μπορεί να καθορίσει ένα συγκεκριμένο όρο, π.χ. «ελαστικότητα της προσφοράς», χωρίς κανένα λάθος.

• Αναπτυσσόμενοι αντικειμενικοί στόχοι: Το 70% των μαθητών πρέπει να είναι ικανό να υπολογίζει μία τιμή, π.χ. την ελαστικότητα της προσφοράς, όταν του δοθούν τα κατάλληλα αριθμητικά δεδομένα.

37

ενότητα 2

7.3 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΚΑΤΑ BLOOM ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Από τις ταξινομήσεις των αντικειμενικών στόχων, σπουδαιότερη θεωρείται η ταξινόμηση του Βloom και των συνεργατών του. Οι αντικειμενικοί στόχοι μπορούν να ταξινομηθούν σε τρία διαφορετικά επίπεδα: • Γνωστική περιοχή (Απόκτηση γνώσεων & δεξιοτήτων): Γνώση, Κατανόηση, Εφαρμογή, Ανάλυση, Σύνθεση, Αξιολόγηση.

• Συναισθηματική περιοχή (Συναισθηματική συμπεριφορά, δηλαδή η ψυχική διάθεση, η «στάση» και το ενδιαφέρον του μαθητή): Πρόσληψη, Αντίδραση, Αξιολόγηση, Οργάνωση, Χαρακτηρισμός.

• Ψυχοκινητική περιοχή. Γενικά, η χρήση της ταξινόμησης συντελεί να μετατραπούν οι γενικοί σκοποί του προγράμματος και να αναλυθούν σε ειδικότερους σκοπούς των μαθημάτων και σε στόχους διδασκαλίας.

ΤΟ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΚΑΤΑ ΤOΝ BLOOM Οι αντικειμενικοί στόχοι μπορεί να ταξινομηθούν σε διαφορετικά επίπεδα κατανόησης και μπορούν να διατυπωθούν με όρους που αφορούν τόσο αυτό που οι εκπαιδευτικοί αποκαλούν γνωστικό πεδίο, όσο και αυτό που αποκαλούν συναισθηματικό πεδίο. Οι αντικειμενικοί στόχοι του γνωστικού τομέα ταξινομήθηκαν από τον Βloom σε έξι κατηγορίες: 1. Γνώση 2. Κατανόηση 3. Εφαρμογή 4. Ανάλυση 5. Σύνθεση 6. Αξιολόγηση

Σύντομη Περιγραφή των Κατηγοριών των Αντικειμενικών Στόχων • Γνώση: Ορίζεται ως η ικανότητα να θυμάται κάποιος στοιχεία που έχει ήδη μάθει. Η γνώση αναφέρεται στο πρώτο και κατώτατο επίπεδο γνωστικής λειτουργίας.

• Κατανόηση: Ορίζεται ως η ικανότητα να συλλαμβάνει κάποιος το νόημα των δεδομένων, δηλαδή ικανότητα σύλληψης του περιεχομένου μιας γραπτής ή προφορικής επικοινωνίας.

38

Μέθο δοι ∆ ιδα σκ α λί α ς, Α ν τικ ε ιμε ν ικ οί Στόχ οι

• Εφαρμογή: Αναφέρεται στην ικανότητα κάποιου να χρησιμοποιεί δεδομένα που έχει ήδη μάθει σε νέες καταστάσεις.

• Ανάλυση: Είναι η διάσπαση ενός όλου στα στοιχειώδη μέρη από τα οποία αποτελείται. Τα γνωστικά αποτελέσματα αντιπροσωπεύουν ένα υψηλότερο διανοητικό επίπεδο από την κατανόηση και την εφαρμογή, γιατί απαιτούν αντίληψη τόσο του περιεχομένου όσο και της δομής των δεδομένων.

• Σύνθεση: Σε αυτό το επίπεδο ζητείται από τον μαθητή να συνθέσει στοιχεία που έχει αποκτήσει από προηγούμενες γνώσεις ή εμπειρίες σε ένα νέο όλο.

• Αξιολόγηση: Αναφέρεται στην ικανότητα του μαθητή να κρίνει την αξία κάποιων δεδομένων στηριζόμενος σε αντικειμενικά και δεδομένης αξίας κριτήρια. Σύμφωνα με την παραπάνω θεωρία του Bloom, τα ρήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διατύπωση των αντικειμενικών στόχων της διδασκαλίας προκειμένου να αναγνωριστεί η εξωτερική συμπεριφορά μάθησης που θα εκδηλώσει ο μαθητής είναι τα ακόλουθα. Σημειώνονται μόνο οι τρείς πρώτες κατηγορίες αφού η δομή των σχολικών εγχειριδίων για το μάθημα των «Αρχών Οικονομικής Θεωρίας Γ’ Λυκείου» και των «Αρχών Λογιστικής Γ’ Λυκείου» προσεγγίζουν σε όρους αντικειμενικών στόχων διδασκαλίας μόνο τις τρεις πρώτες κατηγορίες ταξινόμησης των αντικειμενικών στόχων.

Ενδεικτικά ρήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία των Αντικειμενικών Στόχων στο σχέδιο μαθήματος για τη διδασκαλία ενός Οικονομικού μαθήματος. αναπτύσσει ορίζει διατυπώνει περιγράφει γράφει ταυτίζει επιγράφει απαριθμεί

ΓΝΩΣΗ αντιπαραβάλλει απομνημονεύει κατονομάζει απαγγέλλει υπογραμμίζει αναφέρει κατά λέξη προσδιορίζει ανακαλεί αναγνωρίζει καταγράφει

συσχετίζει επαναλαμβάνει επιλέγει εκθέτει (δηλώνει) αφηγείται (διηγείται) συνειδητοποιεί ονομάζει

39

ενότητα 2

μετατρέπει υπερασπίζει (δικαιολογεί) περιγράφει καθορίζει (αποφασίζει) συζητάει διαχωρίζει εξηγεί εκφράζεται εκφράζει γενικότητες

κατασκευάζει διορθώνει επιδεικνύει ανακαλύπτει χειρίζεται ακολουθεί διαβιβάζει καταγράφει σημειώνει

KATANOΗΣΗ προσδιορίζει εκτιμάει συμπεραίνει συσχετίζει συγκρίνει επεξηγεί διερμηνεύει επισημαίνει προλέγει προετοιμάζει

ΕΦΑΡΜΟΓΗ αντικαθιστά ανταποκρίνεται σχεδιάζει τρόπο προσαρμόζει εφαρμόζει σχεδιάζει μετατρέπει επιλύει

αναγνωρίζει επανεκθέτει αναθεωρεί μεταφράζει ερμηνεύει προβλέπει συνοψίζει βρίσκει προτείνει αναφέρει (εκθέτει)

επαληθεύει αντικαθιστά αναπτύσσει συσχετίζει χειρίζεται χρησιμοποιεί εκτελεί μεταφέρει

7.4 ∆ΙΑΤΥΠΩΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ «ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ» ΚΑΙ «ΑΡΧΕΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ»

Α) Παραδείγματα δημιουργίας αντικειμενικών στόχων στο μάθημα «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Γ’ Λυκείου» με βάση τον παραπάνω πίνακα: Να είναι ικανός ο μαθητής μετά από το πέρας της διδασκαλίας: 1. Να ορίζει (πρώτος πίνακας: γνώση) την έννοια του καταμερισμού των έργων.

2. Να εξηγεί (δεύτερος πίνακας: κατανόηση) το νόμο της ζήτησης.

3. Να κατασκευάζει (τρίτος πίνακας: εφαρμογή) την καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης. Β) Παραδείγματα δημιουργίας αντικειμενικών στόχων στο μάθημα «Αρχές Λογιστικής Γ’ Λυκείου» με βάση τον παραπάνω πίνακα:

40

Μέθο δοι ∆ ιδα σκ α λί α ς, Α ν τικ ε ιμε ν ικ οί Στόχ οι

Να είναι ικανός ο μαθητής μετά από το πέρας της διδασκαλίας: 1. Να διατυπώνει (πρώτος πίνακας: γνώση) τη λογιστική ισότητα (Ε = ΠΠ + ΚΠ).

2. Να προσδιορίζει (δεύτερος πίνακας: κατανόηση) το αποτέλεσμα χρήσης.

3. Να μεταφέρει (τρίτος πίνακας: εφαρμογή) το υπόλοιπο ενός λογαριασμού εσόδου στο λογαριασμό αποτελέσματα χρήσης.

41