Zizek’le Söyleşi: Küreselleşme, Kapitalizm, Psikanaliz GLYN DALY: Berlin Duvarı’nın yıkılmasından beri sürekli olarak Batı’nın bakışını (gaze) rahatsız etmeye, Batı’nın olağanüstü Öteki olarak büyülendiği Doğu Avrupa mitini yıkmaya çalışıyorsunuz. Bu, Lacancı fanteziyi katetme (traversing of the fantasy) üzerinde yükselen planlı bir stratejinin parçası mı? ZİZEK: Bir noktaya kadar evet, ama beni bu tür bir karşılıklı büyülenme ilgilendiriyor: Fantezinin yapısı budur. Lacan için, nihai olarak, fantezi nesnesi gördüğümüz değil, bakışın kendisidir. Batıyı bu kadar cezbeden şey gerçek demokrasinin zaferi değil, Doğu’nun Batı’ya bakışıdır. Demokrasimizin bozuk işlediğini bilmemize ve artık demokratik bir coşku taşımamamıza rağmen, başka yerlerde insanlar bize inanıyor. Batı’da siyasi sınıfları ve hatta daha geniş bir kamuoyunu büyüleyen şey, Doğu’nun Batı'ya büyülenmiş bir şekilde bakışıdır. İşte bu fantezinin yapısıdır: Bakışın kendisi. Sadece Batı, Doğu’nun cazibesine kapılmış değildir; Doğu da Batı’nın cazibesine kapılmıştır. Yani burada karşılıklılık var. Bosnalı Sırp yönetmen Kusturica bu bakımdan ilginç bir figür. Kusturica, steril hale gelmemiş, sözde hakiki bir düzenin cazibesine kapılmanın aslında zaten Batı’nın bakışı için hazırlanmış bir kurgunun cazibesine kapılma olduğunun mükemmel bir örneği. Benim bu konudaki tezim, Kusturica’nın modern öncesi doğal Balkan epiği temsilinin yalan olduğudur. Burada Kusturica’yı ilkeli oynamakla ya da çok fazla Balkanesk olmakla suçlamıyorum ama Kusturica’nın Balkan epiği için benimsediği bakış açısının çok fazla Batı bakışına yakalandığını düşünüyorum. Fantezinin nihai nesnesi bakışın kendisidir. Bu sadece siyaset için değil, cinsellik için de böyledir. Burada sorulması gereken temel soru, pornografinin nasıl mümkün olduğudur. Psikanalizin bu soruya cevabı şöyle: Pornografi mümkündür çünkü cinsellik, cinsellik olarak zaten pornografiktir. Pornografiktir çünkü sevgilimle veya sevgililerimle beraberken — ikicil mantıkla suçlanmamak için çoğul kullanıyorum— her zaman bir üçüncü bakışı hayal ederim; bir başkası için sevişirim. Temel bir utanma yapısının varlığından söz edebiliriz. Cinsel edimde bulunurken her zaman bunun Öteki’nin gözünde nasıl görüneceğinin cazibesi / korkusu vardır. En mahrem edimlerimizde bile gizil bir bakış için hareket ederiz. Birinin beni izlediği fikri çevresinde dönen bu yapı, cinselliğin kendisinde vardır. Fantezi, Öteki'leri seks yaparken izlemekle ilgili değil, bunun tam tersidir. Fantezinin en temel yapısı seks yaparken başkasının beni izlediğini hayal etmemdir. GLYN DALY: Bu bakış konusunda, çağdaş kültürün kurbanlaştırma (victimization) paradigması dolayımıyla yansıtılmasına; bir tür kurban ideolojisine de dikkat çekiyorsunuz. Bununla ne demek istiyorsunuz?
1