FOCUS
Coworking zoveel meer dan gedeelde kantoren Coworking zit in Brussel flink in de lift! In enkele jaren tijd verschenen dergelijke kantoorruimten zowat overal. De aanbieders pakken de zaken steeds professioneler aan en specialiseren zich om door te breken op een markt die een snelle evoluGuy Van den Noortgate tie doorstaat. Een overzicht. isschien zijn zelfstandigen en starters in andere Europese steden iets enthousiaster dan hier, in Brussel. Toch blijft coworking zich in onze stad jaar na jaar ontwikkelen en neemt het aantal aangeboden kantoorruimten constant toe. De vraag is of het aanbod op de markt vandaag niet groter is dan de vraag, die eerder aan de bescheiden kant blijft. Dat denken sommige professionals van de sector. Zo bijvoorbeeld Anis Bedda, de medeoprichter van Transforma bxl: “De Brusselse markt is anders dan die van steden als Parijs, Londen, Barcelona of Milaan, waar coworking het zeer goed doet omdat de privé ruimten er kleiner zijn. In Brussel beschikt de zelfstandige of de startende ondernemer vaak over een kamertje om thuis te werken. Hij ziet dus niet onmiddellijk in waarom hij een kantoor of een gedeelde werkruimte zou huren. Bovendien is de Belg conservatiever ingesteld dan andere Europeanen. En laten we er meteen bij vertellen dat het aanbod de vraag niet alleen overschrijdt door een gebrek aan belangstelling, maar ook omdat er in Brussel echt geen tekort bestaat aan beschikbare kantoorruimten. In andere hoofdsteden is dat niet zo.”
Topos vestigde zijn centra in herenhuizen.
specialiseerd. Een voorbeeld hiervan is BetaCowork, die zich voornamelijk richt tot starters en techneuten en zich trouwens is gaan vestigen in de ICAB, een business and technology incubator in Etterbeek. Een totaal andere stijl vinden we in Anderlecht met Co-oking, die aan starters in agrovoeding 24/7 keukeninstallaties ter beschikking stelt. Met dit mooie initiatief krijgen jonge ondernemers toegang tot professionele apparatuur om hun concept en hun recepten goedkoop uit te testen. In Vorst vestigde zich Factory Forty, die heel wat starters in de informatietechnologieën samenbrengt. En dan is er ook nog LaVallée, waarvan de deuren in september 2014 open gingen in een vroegere, 6.000 m² grote wasserij, op een steenworp van het kanaal en van het toekomstige ‘Citroën’ museum van hedendaagse kunst. Vandaag werken daar ongeveer 130 creatieve ondernemers (beeldende kunstenaars, grafici, schilders, stylisten, beeldhouwers, decorateurs enz.) en worden er talrijke evenementen georganiseerd. Allemaal originele initiatieven, waarvan sommige niet duidelijk kiezen tussen incubator en coworking.
Gemeenschap en netwerking Het concept is zeer in trek en heeft dus spontaan een aantal nieuwe spelers aangetrokken, die de kans grijpen om leegstaande ruimten te rentabiliseren. “Door de overvloed aan beschikbare oppervlakten op de markt heeft een aantal ondernemers zich in coworking gelanceerd”, stelt Frédéric Vermeylen, gedelegeerd bestuurder van Topos-The Loft. “Coworking is echter veel meer dan het verhuren van een kantoor.”
ServCorp is een internationale groep van Australische afkomst, ook in Brussel ingeplant.
52
BECI - Brussel metropool - september 2017
© ServCorp
Om potentiële klanten te overtuigen en zich op een competitieve markt te onderscheiden, besloten meerdere spelers op het terrein hun aanbod te diversifiëren. Sommige hebben zich zelfs op een of andere manier ge-
“De krachtlijn van coworking is het werken binnen een gemeenschap en de ontwikkeling van een netwerk”, vertelt Bernard Perelztejn, vennoot en verantwoordelijke coworking bij Topos-The Loft. “Ons aanbod is enerzijds klassiek, met business centers in onze vijf sites (Congres, Louiza, Montgomery, Warandepark en Schuman), en anderzijds specifieker op coworking gericht met het concept The Loft op onze sites Louiza en Montgomery. Alle onze centra zijn in herenhuizen gevestigd. Dat maakt ons uniek. De sfeer is ook anders dan in open-space kantoren. Wij beschikken bijvoorbeeld over tuinen. In een coworking ruimte kan de zelfstandige of starter collega’s ontmoeten en vlotte contacten leggen. En door de verscheidenheid aan competenties en vaardigheden in onze verscheidene centra, haalt iedereen daar voordeel uit. Topos-The
© Topos-The Loft
M
FOCUS
Loft huisvest bovendien goed gevestigde ondernemingen, meteen ook een pluspunt voor coworkers. We besteden ten slotte veel aandacht aan maatschappelijke innovatie en aan contacten tussen uiteenlopende profielen. Een coworking ruimte is eerst en vooral mensgericht.�
Diensten met een toegevoegde waarde Spelers genoeg op de coworking markt. Degenen die het vak op een professionele manier aanpakken, stellen het wel. EĂŠn hiervan is pionier Transforma bxl en zijn totaal ingerichte ruimte in de voormalige kantoren van het farmaceutisch bedrijf Sanofi in Evere. Toen het zich in het noorden van Brussel ging vestigen, ideaal gelegen in de nabijheid van de autosnelweg naar Luik en de luchthaven, was Transforma van plan, zo zegt Anis Bedda, “om het trefpunt te worden tussen de oude en de nieuwe bedrijfswereld door bijvoorbeeld teams de mogelijkheid te bieden concepten bij ons te komen uittesten, met onderdompeling in een startersmentaliteit.â€? Twee jaar later is aan dit betoog niets veranderd. “Rond coworking hebben we meerdere lagen met de sterke toegevoegde waarde ontwikkeld via innovatieprogramma’s, co-creatieruimten, brainstorming enz. Onze taak beperkt zich niet tot het aanbieden van werkruimte en vergaderzalen. Wij promoten ook evolutie en verandering. We trachten een positieve impact op de samenleving te hebben door innovatie en ondernemingszin aan te moedigen, diversiteit te versterken, sociale innovatie te stimuleren en nieuwe werkmethodes te promoten die op de mens focussen en Brussel positief
Š Regus
In partnerschap met de NMBS vestigde Regus zich in meerdere Brusselse stations, waaronder Brussel-Luxemburg.
beĂŻnvloeden.â€? Transforma bxl legt bovendien de klemtoon op duurzaamheid, onder andere met de lancering van Impact101, een P2P ecosysteem voor duurzame innovatie. Ook Regus onderscheidt zich. De firma die Mark Dixon in 1989 oprichtte, vertegenwoordigt vandaag een netwerk van nagenoeg 3.000 businesscenters in bijna 900 steden en 120 landen. In Brussel heeft Dixon het aanbod aan de evolutie van de markt aangepast, met een integratie van coworking ruimten in het tiental Regus sites die de hoofdstad rijk is. Regus heeft ook een partnerschap gesloten met de NMBS om in verscheidene spoorwegstations ‘Regus Express’ centra te lanceren. Het zijn er drie in het Gewest: Brussel-Centraal, Brussel-Luxemburg en Brussel-Zuid. Deze centra zijn ideaal gelegen ten aanzien van het openbaar vervoer en richten zich dus eerst tot
“ ˜
™
š
”
œ
Â?
Â?
‘
Â’
“
”
•
–
—
š
¨
Â?
Š
œ
œ
˜
œ
›
– ”
Â&#x;
¤
Â&#x;
ÂŚ
§
£ ¢
¢
¤
Â&#x;
ž
Â&#x;
Â
ÂĄ
ÂŻ
°
ÂĽ
ÂŽ
¢
Â&#x;
Â
Â&#x; ÂŁ
¤ ¢
Â
ÂŹ
ÂŁ
ÂŞ
Âś
ÂŤ
¤
ÂŤ
Âą
$
%
%
&
'
/
(
0
)
1
*
+
1
'
2
*
&
3
%
0
0
*
(
4
)
5
,
(
-
²
´
Âľ
Âł
7
8
9
:
;
<
=
>
?
@
:
8
A
B
3
6
.
C
8
D
E
F
:
Â&#x192;
Â&#x20AC;
E G
G
@
:
8
A
B
C
8
D
E
F
Â&#x20AC;
Â&#x201A;
Â&#x192;
Â&#x201E;
Â&#x2026;
Â&#x2020;
Â&#x2021;
Â&#x2C6;
Â
:
G Â
Â&#x17D;
Â&#x20AC;
Â&#x20AC;
Â&#x2030;
l
l
m
n
o
l
p
q
q
r
s
t
q
r
t
u
m
o
v
l
w
l
x
q
r
o
y
y
m
z
m
q
o
Â&#x160;
u
Â&#x2039;
Â&#x152;
Â?
n
{
C
=
|
:
8
A
:
8
|
:
8
:
A
:
8
D
}
<
B
~
;
<
=
>
:
=
!
"
H
I
J
K
L
M
N
O
P
N
O
Q
R
S
T
U
V
W
X
N
Y
Z
N
[
\
]
^
_
\
]
^
`
a
]
^
b
#
c
\
d
e
f
g
h
b
a
`
i
b
]
^
i
b
a
`
j
k
]
e
j
BECI - Bruxelles mĂŠtropole - september 2017
53
FOCUS
SilverSquare is een andere grote speler en coworkingpionier. Hij breidde eind 2016 zijn aanbod uit met de opening van een nieuw centrum, nog steeds op de Louizalaan, maar deze keer ter hoogte van het Stefaniaplein. Een nieuwe site dus, naast SilverSquare Louiza en SilverSquare Europe, aan de de Meeûssquare. SilverSquare voorziet verdere uitbreidingen in de komende jaren, beschikt vandaag over ongeveer 7.500 m² en heeft meer dan 650 leden.
Ligging en stijl Met de huidige mobiliteitsproblemen die Brussel het leven zuur maken, is de ligging van de centra van strategisch belang. Niet verwonderlijk dat een flink deel ervan in de nabijheid van de grootste stations (of zelfs binnen de stations) is gevestigd. Laten we niet vergeten dat deze ruimten vooral zijn bestemd voor Vlamingen en Walen die in de hoofdstad over een contactpunt wensen te beschikken. En dat zijn er nog de buitenlandse ondernemingen en ondernemers. Van hun kant zullen Brusselse ondernemers niet alleen aandacht besteden aan de aangeboden diensten, maar ook aan de toegankelijkheid vanuit hun woonplaats. Vandaar de goede raad van Bernard Perelztejn: “Geef zo mogelijk de voorkeur aan een ruimte dicht bij u thuis,
SilverSquare breidt zijn aanbod verder uit. Hierboven SilverSquare Louiza.
© SilverSquare
nationale en internationale reizigers, al zijn zij ook bedoeld om op langere termijn zelfstandige ondernemers te overtuigen – want die behoren eveneens tot de profielen die Regus tracht te benaderen.
gemakkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer, per fiets of zelfs te voet. Bovendien moet u ook zin hebben om in het gekozen kantoor te werken. Daarom bieden we bij Topos-The Loft de mogelijkheid aan belangstellende personen om een test te doen en na te gaan of de ruimte hun aanstaat.” De stijl en de ligging zijn dus van belang voor het werkcomfort en voor het vervoer (de toegankelijkheid). Hiervan getuigen Servcorp en le Manoir des Offices. De eerste is sinds 2001 aan de Brusselse Bolwerksquare gevestigd en beschikt sinds 2016 over een tweede adres aan het Schumanplein, ter vervanging van een te klein geworden pand in de Wetstraat. De eerste site herbergt een zestigtal
www.intermedium-international.com secretariat@intermedium-international.com T. +32 (0) 2 373 51 18
www.manoirdesoffices.com secretariat@manoirdesoffices.com T. +32 (0) 2 373 51 10
LE MANOIR DES OFFICES Manoir des offices 1. PRIVE BUREAUS ·
·
In een rustig en groen decor met een all-in service
2. DOMICILIËRING VAN DE VENNOOTSCHAPPEN
Met onze administratieve en fiscale diensten als optie 54
BECI - Bruxelles métropole - september 2017
-BRUSSELS-
Intermedium
1. ONZE TRADITIONELE DIENSTEN ·
·
Evaluatie, herstructurering, conflictoplossing, cost killing, voorbereiding van de beëindiging van bedrijven, etc. 20 experten stand tot uw beschikking ! ¸
¸
2. KOOP/VERKOOP VAN BEDRIJVEN ·
·
Een multidisciplinair team met een internationale stem. Een netwerk van meer dan 150 partners in Europa.
Avenue Georges Lecointe 50 - 1180 Bruxelles
FOCUS
Le Manoir des Offices is recenter en opende verleden jaar zijn deuren in Ukkel. Bernard Guevar, CEO: “Aan buitenlandse ondernemingen die hun activiteit ook in Brussel willen verankeren, bieden we een plaats waar ze zich kunnen vestigen en over een werkruimte beschikken. Ze kunnen er bovendien een beroep doen op een team professionals dat alle administratieve, boekhoudkundige en fiscale taken voor zijn rekening neemt. Elk van onze kantoren heeft een unieke sfeer en beantwoordt aan de specifieke verwachtingen van de onderneming.” In zijn groene omgeving biedt le Manoir des Offices, naast een aantal diensten, een aangename werksfeer, iets waar de klanten hoe langer hoe meer naar vragen. Het is daarom niet verrassend dat de spelers op deze markt allerlei initiatieven nemen om de ruimten aangenamer te maken,
Transforma wil bijdragen tot verandering en innovatie.
© Transforma
uitgeruste kantoren, en de tweede, een vijftigtal. Servcorp werd in 1978 in Australië door Alfred Moufarrige opgericht. “Onze stichter is de pionier van het virtuele kantoor”, vertelt Dayana Mero, die verantwoordelijk is voor Servcorp in Brussel. “Eigenlijk bieden we niet echt een coworking ruimte, maar gelijkaardige oplossingen met tafels waar een tiental mensen aan kunnen werken. In andere centra, New York bijvoorbeeld, bestaan er volwaardige coworking ruimten. Omdat wij deel uitmaken van een grote groep met een wereldwijd netwerk, kunnen wij onze klanten formules aanbieden die echt aan hun specifieke behoeften beantwoorden.”
onder meer door een duurzame aanpak die beter overeenstemt met de verwachtingen van de jonge clientèle, met gevoel voor zulke vraagstukken. Naast de klassieke en gespecialiseerde oplossingen op de markt, bestaat er dus een hele waaier originele oplossingen waar iedereen zijn gading zal in vinden. Volgens dezelfde logica als Topos-The Loft en zijn herenhuizen, vestigde de Coworking Les Galeries zich in een appartement met uitzicht op de Koningsgalerij en vond de Schaarbeekse La Lustrerie onderdak in een vroegere fabriek van lichtarmaturen, met ‘lichtovergoten’ kantoorruimten.
BECI - Bruxelles métropole - september 2017
55
De voornaamste coworking ruimten in Brussel
• Atlantic CoWorking, Koolmijnenkaai 30, B-1080 (www.atlanticcoworking.be) • Bartleby Coworking, Vanderkinderestraat 467, B-1180 (www.bartleby-brussels-coworking.be) • Betacowork, Witte Patersstraat 4, B-1040 (www.betacowork.com) • Bon Jour, Scepterstraat 57C, B-1050 (www.bonjour-bruxelles.com) • Co-oking, Henri-Joseph Genessestraat 34 bus 9, B-1070 (www.co-oking.be) • Co.Station Brussels, Sint-Goedelevoorplein 5, B-1000 (www.co-station.com) • Coworking Les Galeries, Koningsgalerij 30, B-1000 (www.galeriescoworking.be) • Creative District, Kolonel Bourgstraat 122, B-1140 (www.creative-district.be) • Factory Forty, Oude Vijversstraat 40, B-1190 (www.factoryforty.be) • L42, Wetstraat 42, B-1040 (www.l42.be) • La Lustrerie, Paleizenstraat 153, B-1030 (www.lalustrerie.be) • La Récré, de Stassartstraat 118, B-1050 (www.larecrecafe.com) • LaVallée Creative Spot, Adolphe Lavalléestraat 39, B-1080 (www.creativespot.be) • Le Manoir des Offices, Georges Lecointelaan 30, B-1180 (www.manoirdesoffices.com) • MolenGeek, Meelfabrieksplein 10, B-1080 (www.molengeek.com)
• Multiburo Brussels European District, de Meeûssquare 38-40, B-1000 (www.multiburo.com) • Multiburo Brussels Louise, Louizalaan 149/24, B-1050 (www.multiburo.com) • Regus Brussels Central Railways Station, Europakruispunt 2, B-1000 (www.regus.be) • Regus Brussels Luxembourg Railways Station, Trierstraat 1, B-1050 (www.regus.be) • Regus Brussels Zuid-Midi Railways Station, Fonsnylaan 46 box 59, B-1060 (www.regus.be) • Science14 Brussels, Wetenschapsstraat 14b, B-1040 (www.science14.com) • SeedFactory, Vrijwilligerslaan 19, B-1160 (www.seedfactory.be) • Servcorp Bastion Tower, Marsveldplein 5, B-1050 (www.servcorp.be) • Servcorp Schuman 3, Schuman-rondpunt 2-4, B-1040 (www.servcorp.be) • SilverSquare Europe, de Meeûssquare 35, B-1000 (www.silversquare.eu) • SilverSquare Louise, Louizalaan 523, B-1050 (www.silversquare.eu) • SilverSquare Stéphanie, Louizalaan 54, B-1050 (www.silversquare.eu) • SmartWork Monnaie, Wolvengracht 11, B-1000 (www.gosmartwork.be) • The Library Ixelles, Dageraadstraat 4, B-1000 (www.thelibrarygroup.be) • The Library Europe, de Broquevillelaan 40, B-1200 (www.thelibrarygroup.be) • The Library Ambiorix, Ambiorixsquare 10, B-1000 (www.thelibrarygroup.be) • The Mug Brussels, Karel Martelstraat 6-8, B-1000 (www.themug.be) • Timesmore, Sint-Michielslaan 47, B-1040 (www.timesmoregroup.be) • Topos-The Loft Louise, Louizalaan 367, B-1050 (www.topos.be) • Topos-The Loft Montgomery, Priester Cuypersstraat 3, B-1040 (www.topos.be) • Transforma bxl, Jules Bordetlaan 13, B-1140 (www.transformabxl.be)
Het voordeel van een aangename omgeving: het terras van Factory Forty.
56
BECI - Brussel metropool - september 2017
© Factory Forty
Een andere stijl? La Récré, een working café in Elsene, waar de tijd wordt aangerekend en u naar believen mag verbruiken. Of The Mug, met zijn bijzonder gezellige sfeer. Kortom, keuze genoeg voor al wie op zoek is naar een gedeelde kantoorruimte. En deze keuze zal in de komende maanden zeker en vast blijven uitbreiden. O