r e t t
s y n d r o o M
folinezuur helpt niet Het heeft geen zin om folinezuur voor te schrijven aan meisjes met het Rett Syndroom. Er is onvoldoende bewijs dat het werkt. Dat blijkt uit een studie van kinderneuroloog Eveline Hagebeuk, die in november op het onderwerp promoveerde. Irene v an El z akker
‘Rett is een genetische aandoening die bijna alleen bij meisjes voorkomt’, vertelt Eveline Hagebeuk, tegenwoordig kinderneuroloog in het epilepsiecentrum SEIN in Zwolle. ‘De eerste anderhalf jaar na de geboorte merk je er weinig van, het kind ontwikkelt zich normaal. In de periode daarna begint het functies te verliezen: lopen, spreken, de handcoördinatie. De doelgerichte handfunctie – zoals iets pakken – wordt vervangen door stereotiepe bewegingen, zoals in de handen wrijven. Later ontwikkelen ze vaak moeilijk te behandelen epilepsie en ademhalingsstoornissen.’ Al deze verschijnselen hangen samen met een verstoorde ontwikkeling van het zenuwstelsel. En daar komt folinezuur – de stabiele vorm van foliumzuur (vitamine B11) – om de hoek kijken. Voor een normale rijping en groei van het zenuwstelsel is foliumzuur nodig. Als er te weinig foliumzuur van het bloed naar de hersenen gaat, ontstaat er een verlaagde waarde van de neurotransmitter (boodschapperstof) 5-methyltetrahydrofolaat (5MTHF). De boodschapperstof stond daarom erg in de belangstelling bij onderzoekers. Zou die verlaagd zijn bij het Rett Syndroom? En zo ja, wat zou er gebeuren als je folinezuur toedient? De resultaten van verschillende studies waren tot nu toe tegenstrijdig. Zo vonden Amerikaanse onderzoekers onder 76 Rett-meisjes maar twee patiënten met lage 5MTHF-waarden. Duitse onderzoekers rapporteerden eerder echter heel andere resultaten. Zij vonden bij vier jonge Rett-meisjes een verlaagde waarde van de boodschapperstof in het ruggenmergvocht. Na het toedienen van folinezuur werden deze waardes normaal. En dat niet alleen. De meisjes gingen vooruit. Ze hadden meer contact met hun ouders, kregen minder epileptische aanvallen en hun motorische vaardigheden en mentale alertheid verbeterden. Eén meisje kon zelfs weer lopen. Enkele kleine studies meldden eveneens positieve resultaten. Maar aan die studies valt het een en ander op te merken, zegt Hagebeuk. Ze waren kort (een half jaar of minder), terwijl het Rett Syndroom gepaard gaat met periodes waarin het beter gaat en fases waarin de
patiënt verslechtert. Bovendien was er geen controlegroep en was er geen sprake van een blinde, placebogecontroleerde studie. Blind placebo-gecontroleerd wil zeggen dat een deel van de groep folinezuur krijgt en een ander deel een nepmiddel (placebo), waarbij geen van de betrokkenen weet welke patiënt het echte middel ontvangt. Daarom pakten Hagebeuk en haar collega’s van de AMC-afdelingen (Kinder)Neurologie en Genetisch Metabole Ziekten het grondiger aan. Zij deden een dubbelblind, placebo-gecontroleerd onderzoek met een looptijd van tweeëneenhalf jaar. Er deden twaalf patiënten aan mee die allemaal in dezelfde fase van de ziekte zaten. Zij waren hun eigen controlegroep: gedurende het eerste deel van de studie kregen zij folinezuur, en tijdens het tweede deel een nepmiddel (of andersom). ‘Ouders uit de folinezuur- én de placebogroep gaven aan dat de Rett-meisjes iets waren verbeterd. Maar de specifieke klinische Rett-schalen voor ontwikkeling toonden geen enkele vooruitgang. De verbetering die de Duitse onderzoekers rapporteerden in sociaal contact, communicatie en mentale alertheid, kon in ons onderzoek niet worden bevestigd. Folinezuur zorgde evenmin voor verbetering van het aantal en de hevigheid van de epilepsie-aanvallen. Ook het EEG liet geen duidelijk effect zien.’ Kortom: folinezuur heeft geen invloed op het beloop van de ziekte. Artsen moeten het dus niet voorschrijven. Bovendien heeft het geen zin om foliumzuurpreparaten van de drogist te gebruiken (met een veel lagere dosis), wat sommige ouders doen in de hoop dat het helpt. Hagebeuk had de negatieve uitkomst niet verwacht. Maar logisch is het eigenlijk wel, beseft ze nu. ‘Door jarenlang onderzoek naar het Rett Syndroom kom je erachter hoe ingewikkeld en belangrijk het gen is dat bij deze meisjes gemuteerd is. Het beïnvloedt de ontwikkeling van de hersenen en veel verschillende hersenfuncties. Op elk gebied in de hersenontwikkeling zie je stoornissen. En dan proberen wij met folinezuur één stofje aan te pakken. Dat is wat te naïef geweest.’
AMc MAgA zine december 2013
19
Meisje met het rett Syndroom. het in de handen wrijven is een teken dat ze de controle over haar handfunctie verloren heeft. Foto: karin van beuSekoM (Met dank aan de nederLandSe rett SyndrooM vereniging)