betimledikleri süreçleri gereğince temsil edip etmedikleri de pek test edilmez. Ne var ki modellerin bir çok durumda, özellikle iletişim gibi karmaşık ve çoğu yönü belli düzenlilikler göstermeyen, gözle görülüp elle tutulmayan biçimlerde gerçekleşen süreçlerin betimlenmesindeki yararları da yadsınamaz. Önemli olan, modellerden yararlanırken, onların temsil ettikleri süreçlerle bir tutulmamasına, sürece ilişkin düşünmeleri kendi sınırlarıyla kısıtlamamasına ve kısırlaştırmamasma dikkat etmek gereğinin gözden uzak tutulmamasıdır. Şekil 2. TELEVİZYONLA İLETİŞİM MODELİ*
-j GERİ BESLEME
AMAÇ
YARATIM
İLETİM
ALIMLAMA
ETKI/TEPKI
~7K GERİ BESLEME
Amaç: Bir televizyon kuruluşu, tecimsel veya kamusal bir saikle toplumu (toplumun üyelerini istenen bir yönde etkileme amacı taşımaktadır; Yaratım: televizyon kuruluşunun amacı doğrultusunda programlar gerçekleştirilir (mesaj üretimi); İletim: program (mesaj) tüm toplum üyelerinin erişimi için yayılır; Ahmlama: Toplumun tek tek üyeleri programı (mesajı almayı ve yorumlamayı seçebilir; Etki/tepki: program (mesaj) izlerkitlenin hem gereksinimi, hem de beklentileri bakımından tepki alır. Bu tepkiler program kaynağına bireysel yanıtlar şeklinde olabileceği gibi genel kamunun tepkisi ya da kollektif tepki olabilir. •Kaynak: Williams (1987).
Modelleştirme konusundaki tüm bu kayıtlamalar çerçevesinde televizyon iletişimini, yukarıda belirttiğimiz iletişim modelinden (Şekil 2) hareketle şu unsurlara ayırabiliriz: Kaynak, mesaj, kanal, izleyici, mesajın amacı, mesajın etkisi, geribesleme (feedback) mekanizmaları.
a. Kaynak Tek tek televizyon programlarının kaynağında bireysel iletişimci, yani yapımcı bulunur. Ne var ki televizyon yayıncılığı bir kitle iletişim sürecidir ve kitle iletişimini diğer iletişim türlerinden ayırt eden özelliklerin başında iletişim kaynağının kurumsal yapısı gelir. Kurumsallık belli bir düzenlenmiş, kurallara bağlanmış, tanımlanmış -yani rastgelelikten, keyfilikten ve istence bağlı olmaktan uzak- ilişkiler örüntüsünü ifade eder. Bu ilişkiler örüntüsünün nihai çıktısı televizyon mesajı, yani televizyon prog14