San Xoán 2015 by Distrito Xermar

SAN XOÁN 2015

portada libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 3:09 Página 1

portada libro san xoan 2015.qxp_Maquetaci贸n 1 8/6/15 3:09 P谩gina 2

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:31 Página 1

Saúdo do alcalde SAN XOÁN 2015

Sempre foi o noso desexo que Carballo sexa un bo lugar para vivir, mais tamén queremos que sexa un bo lugar para vir. E tanto para vivir como para vir, os espazos e ámbitos de encontro son fundamentais. E iso son estas festas de San Xoán e todas as súas actividades que foron programadas para estas datas: punto de encontro e convivencia. Mais tamén de ilusión e emoción..., pola chegada do verán, polas primeiras sardiñas, pola música, pola tradición, polos ola que tal?, todo ben?, por onde andas?, alégrome de verte!, canto tempo! polas cachelas, polo baile, polos encontros, polos bicos e apertas, pola diversión, pola auga para lavar a cara... Pola festa. Porque San Xoán é ilusión, encontro e lecer que nos traen unhas festas que para nós son sempre imprescindibles. E a unión, o espazo de convivencia, os saúdos, as apertas, os sorrisos e a troula, farannos coller forzas para podermos, todos xuntos, construírmonos bos tempos. Por todo isto, pola expectación que esperta en todos e cada un dos veciños e veciñas de Carballo e pola súa maxia e ilusión, os homes e mulleres da comisión de festas dedican o seu tempo, entusiasmo e traballo en poder ofrecernos as mellores festas, na procura de alegrías e bos momentos de todas e todos. Agradezámosllo participando, convertendo Carballo nun espazo de encontro, ledicia e ilusión. Desde aquí, os meus parabéns. Agardo e desexo que cada un de nós, que cada un de vós, que cada carballés, que cada carballesa e que cada visitante, pase unhas moi boas festas e sempre a desfrutalas. Que empece a festa! Bo San Xoán 2015!

Evencio Ferrero Alcalde de Carballo

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:31 Página 2

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:31 Página 3

saúdo da comisión

O San Xoán é un dos símbolos da nosa

rando nos últimos anos as portas sem-

identidade como pobo, do mesmo

pre están abertas, tanto ás persoas

xeito que as cachelas, as sardiñas ou o

coma ás propostas que contribúen a en-

fiúncho son símbolos da nosa festa. As

riquecer a nosa Semana Grande e que

mulleres e os homes que formamos

nos axudan a seguir avanzando cara o

parte da comisión non queremos que

obxectivo de ofrecer o mellor programa

os nosos sinais de identidade desapare-

posible. E dende aquí convidamos á ve-

zan. Todo o contrario: queremos refor-

ciñanza dos nosos barrios e das 18 pa-

zalos e poñelos en valor. Con ese

rroquias, porque o San Xoán debe ser a

compromiso, e coa responsabilidade

festa de todas e todos, a participar na

que implica adquirilo, traballamos cada

consecución desa meta.

ano para intentar render a mellor homenaxe posible a todos eses trazos que

O San Xoán non só é a festa de Carballo

nos caracterizan e dos que nos sentimos

senón de toda a comarca, algo que de-

tan orgullosas e orgullosos.

bemos ter (e temos) moi presente á hora de enfrontarnos á configuración do

A organización das festas é un traballo

programa. Somos un referente, e como

colectivo no que todo o mundo ten ca-

tal temos que buscar elementos que

bida. Neste equipo que fomos configu-

nos distingan. A tradición ofrécenos

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:31 Página 4

moitos deles, que temos que conser-

mensaxe de que Carballo está a un

var, protexer e mesmo cimentar. Inicia-

paso.

tivas coma o Concurso de Cachelas ou a Festa do Bosque teñen moito que

Só hai que dalo. E dende aquí convidá-

ver co noso pasado, e o feito de que

moste a facelo. Porque a festa só existe

cada ano conten con máis participa-

se hai quen a faga, se hai quen corte o

ción asegura o seu futuro. Pero tamén

fiúncho para poñelo diante da porta,

temos que reforzar o programa con

quen merque as sardiñas, quen prenda

propostas actuais que estimulen o

o lume da cachela, quen baile na ver-

atractivo do San Xoán moito máis alá

bena, quen cante nos concertos, quen

da nosa contorna, con actividades e

descenda polo Anllóns, quen aplauda

actuacións que exerzan coma recurso

no pregón, quen escoite ás bandas,

turístico. O Rockin’ ou os concertos de

quen prepare o churrasco no Bosque...

Auryn e Brothers in Band axústanse

O principal ingrediente da nosa festa es

perfectamente a ese cometido, contri-

ti. Vivea!

búen a distinguirnos e consolidan a Carballo é San Xoán.

a comisión María José Souto Cristóbal Belén Lendoiro Esmorís Carmen Castro Pombo Daniel Pérez López José Antonio Deus Antelo Gustavo Lorenzo Pena Sergio Varela Fuentes José Luis Fraga Álvarez Xan Fernández Carrera (colaborador)

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_MaquetaciĂłn 1 7/6/15 22:32 PĂĄgina 5

Un servicio de mantenimiento de confianza Su ascensor en las mejores manos

avanzados, una completa infraestructura y unaa sĂłlida organizaciĂłn

Personal tĂŠcnico tĂŠcnicco residente en las Comarcas de BergantiĂąos y Finisterre

Solicite presupuesto sin compromiso ThyssenKrupp Elevadores C/ Isaac Peral, 2 - 3Âş Izdo. 15008 - La CoruĂąa Tel: 981 27 70 07 Âˇ Fax: 981 27 61 16 lacorunacomercial.tkees@thyssenkrupp.com www.thyssenkruppelevadores.com

SAN XOĂ N 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetaciรณn 1 7/6/15 22:32 Pรกgina 6

Felices Festas San Xoรกn 2015 Carballo

AO COIDADO DA AUGA www.viaqua-sa.es

SAN XOร N 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:32 Página 7

pregón San Xoán 2014 Alfonso Mariño Cotelo

Benqueridos todos, benvidos a esta tarde

lampiños, lambóns, lampantíns, choróns,

de pregón, que esperta a semana máis

faladores e calados, farrucos e pacíficos,

grande de Carballo, benvidas nenas e

trapalleiros,

nenos, nais e pais, avoas e avós, noivas e

abstemios e bébedos, algareiros e

noivos, amantes e queridas, crentes e

taciturnos, arrabaldeiros, todos temos

agnósticos, activos e xubilados, paradas

cabida nesta alegre diversión, ruidosa e

e parados, campesiños, funcionarios, sans

non por iso menos querida, Festa de San

e malsáns, brancos ou doutra cor, gays e lesbianas, bos e rabudos, políticos e apolíticos, altos e baixos, guapos e feos, estériles

preñadas,

barbudos

pecadentos,

festeiros,

Xoán.

-Mamá, mamá, pusieron el alumbrado, bombillas de colores, nuestra calle la mejor, la más bonita.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:32 Página 8

- Mamá, mamá, llegaron las barracas, los caballitos, las voladoras, los coches eléctricos.

-Xa son un home, ou non? -Irmá, ensínasme a bailar? -E logo, non sabes?

-Eu escollo o cabalo grande. -Non, ti o do medio eu o da melena loura. -O que ti queiras pero deste non me movo. Aaaaah! o meu cabaliño para toda a festa. Festas de infancia, infancia en festas, nenez feliz, algodón, garapiñadas e

-Pois non. -A ver, ho!, e fácil, un para aquí, dous para alí, un para aquí, dous para alí…, pero non me pises, ho! -Vale . -Pero irmá, quen leva o home ou a muller?

xeados que xa os teñen no Perrechudo.

-Quen vai levar, ho!, o home.

-Mamá, un de dez pesetas, que os corta

-Non sei eu, mmm.

tan ben Chelito.

Xa de volta na casiña, bailaches? Non, o

Agora voltas no tiovivo, cada volta, volta o mundo, adeuuuuus, doutra volta adeuuuus, non se acaba, gargalladas enriba dos cabaliños, felicidade.

ano que vén. -Do ano que vén non paso, iso seguro. -Ben, e entón, que tal? Non me contas nada. -Que queres que che diga, “ben, coma

Pasado o tempo

sempre, nada”.

-Deste ano non pasa, primeiro as cacheiras, que non sabía eu tanto disto, pero xa o contou o de ciencias, “el solsticio de verano”.

Festa adolescente, adolescente en festas. Hormonas a barullo, o bico, quedou gardado, outro ano será. Non se conforma o que non quere.

Fogueiras que co seu fume falan cos de alá, espantan os espíritos malignos e as meigas e bruxas fuxirán, a purificación

Despois duns anos

por medio do fume e saltar por riba das

-Este ano un vermú, no Vinte e oito ou

chamas cando estas baixan, darannos

no Mexillón, ou se cadra, un en cada

sorte.

sitio e outro no Bergantiños, pola noite

-Fágoo para aprobar todo, así na Praia, en Razo sen problemas, pero despois das cacheiras, despois si, dígolle que

risas cos amigos e despois ata a mañanciña, a que si? Agora si que xa son un home.

me gusta e plántolle un bico. -E se se

Á volta na casiña, ligaches? Non, o ano

enfada?, malo será.

que vén.

Grolos

caladas

prohibidas

ás

-Xa. E por riba, cheiras a sardiñas e estás afumado.

agachadas dun carballo 8

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:32 Página 9

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:32 Página 10

-Afumado? Purificado, pu-ri-fi-ca-do.

procesión, cruz de guía e palio, banda

Esas sardiñas a cabalo dun anaco de

de música. Ah! di don Xosé que non lle

pan da Brea, ooooh que marabilla!

caben os Santos pola rúa Coruña, e que

Dende logo, irmá, sabes moito de baile

así , non saen, fóra terrazas!

pero de bruxas e meigas non tes nin

Aclarado xa, pétalos voando nos altares,

idea.

ofrendas e peticións, ollos coma faros, bágoas e bombas de palenque que

-E cheiras a ribeiro. -Noooon, a vermú, o ribeiro para os amigos, eu vermú que é máis caro e será mais bo, non? Digo eu.

canto máis soan, máis emocionan. E aínda

quedan

dúas

paradas.

“Cantemos al amor de los amores, cantemos al señor” madre mía, canto

-Xa, xa.

“canto”, canta emoción.

Á mañá, esperta antes a cabeza que o

-Contaches as bombas?

resto, mamaíña como doe, e todo dá voltas, isto que é?, se mesmo queren saír as tripas para fóra. Hoxe tranquiliño,

-Contei e gañamos nós, coma sempre. Viva San Xoán.

na casa estase mellor, canto ruído, e non

Agora, concerto da banda, harmonía.

para. Estou escangallado, dende onte

-Esta peza gústame, que ben toca esta

estoxo o vermú.

Banda de Carballo, e mira o pequeno

Agora lavar a cara coa auga que leva

do clarinete, se é máis grande ca el.

fóra toda a noite, á rosada, así debe ser,

Mentres pola rúa, ola!, ola!, ola!, canto

fiunchos, pétalos de rosas, fieitas,

bico, de amizade, de familia, de cariño.

madreselva, romero, herba Luísa e outras recendentes, auga do Anllóns e

-Que tal?

a macerar, de mañá cedo, a cara has de

-Pero se te vin antonte.

lavar.

-Pero non eran festas, non é o mesmo,

-E dis que con isto pásame a resaca?

é San Xoán e hai que darse un bico.

-Noooon, é para te purificares.

-Que ben, un bico! Hai anos que quería

-Pero muller, se home máis puro que eu non o hai.

darcho, ben, “nunca es tarde si el bico es bueno”. Festa, festa, festa.

-Home! Homiño! -Vale, homiño logo, pero hoxe, polo que é.

En fin, mirade, vouvos contar unha historia

endexamais

contada,

verdadeira historia, que me contou a min

Gústame o recendo que vota. Mamaíña

un sabio, con quen temos a gran sorte

que morro. Festa moza, moza en festas.

de compartir o día a día en Carballo, “O sabio Pumar”, o reverendo don Xosé Pumar, que nunca el quixo contar e que

Xa adulto

hoxe ides coñecer. Don Xosé, vou

-Ao mediodía, misa do patrón e

romper nun día tan feliz como o de hoxe

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:37 Página 11

compromiso

noso

confidencialidade, iso si, contarei só parte da historia, non se enfade comigo e

sigámonos

saudando

tan

familiarmente como ata agora, na nosa escaleira no día a día. Contoume o noso Sabio

que,

encargóuselle

hai

moitos

polas

altas

anos, esferas

celestiais a San Xoán O Bautista que situase a parella expulsada do Paraíso nalgún lugar. Despois de moito buscar por todo o mundo, incluso contoume Pumar que lle deu varias voltas a este, encontrou un val, fermoso e fértil polo que transcorría un río de leito amplo e que asomaba ao mar. Decidiu que ese era o sitio ideal para deixar aquela parella á que tanto lle debían. A condición para poder quedar neste val, era que tiñan que encontrar a maceira, A Maceira

que

libraría

súa

penitencia, debían comer ambos do froito desa árbore de tronco retorto, con pólas grosas e flores rosadas, se así fixeran poderían vivir aquí para sempre e procrear sen máis condicións. Cumpriron

Lema, Noicela, Oza, Razo, Rebordelos, Rus, Sísamo, Sofán, Berdillo e Vilela, “todos

homes

mulleres

traballadores, mans humildes que

foron erguendo este gran solar, e que

seguen poñendo o lombo e o sentido

para seguir a mellorar”, uns dende aquí, outros na diáspora, pero con Carballo sempre no seu corazón.

Antes de embarcar dende os mares de Razo cara á Terra Santa, San Xoán O Bautista, encargoulle que se conseguían liberar o seu castigo e quedar neste paraíso, debían de construír unha gran casa para albergar o que manda e tamén un lugar de culto a Deus e á súa persoa. Así fixeron, construíron os edificios, ben lindos, un Palacio e unha Catedral, pero os tempos e os homes quixeron cambialos, ben, está ben, nada que dicir, moito cemento, moita ventá. O importante é a súa función. Aquí a colaborar, a facer pobo, a facer país, no outro a rezar, e a facer familia, e se non que?

o esixido, a maceira consérvase como

Mentres, cando os tempos non foron

naquel tempo, ben protexida, ben

bos, Venezuela, Arxentina, Uruguai,

seguro por non saber máis que algúns

Suíza, Alemaña…´, esperaban os fillos

da súa existencia, en concreto, o noso

da terra que buscaban o sustento para

sabio don Xosé Pumar, que o sabe todo,

a familia, crearon outro Carballo no

e mais eu que pouco sei. E ese segredo,

corazón, no seu e no dos fillos, fillos na

o lugar onde se atopa a maceira non

diáspora pero sentimentos divididos, e

volo podo dicir, será dende hoxe “O

por San Xoán, a Carballo.

Eles, a parella, procrearon a barullo,

Di un home dende lonxe:

Segredo da Maceira”.

foron fértiles como a terra que os acolleu, fillos e fillas. Chegado o tempo repartiron aquel paraíso entre todos eles, a cada un o seu e co seu nome:

-Este ano non podo ir, pero dá recordos, e lévalle isto á miña nai e aos meus sobriños.

Aldemunde, Ardaña, Artes, Bértoa,

Regalos de amor, bicos dende lonxe

Cances, Carballo, Entrecruces, Goiáns,

pero Sempre en Carballo.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:37 Página 12

E que ledicia cando se pode vir e entrar

tivemos, pero é San Xoán e “Esta noite

un NENO”, esta é a noite da

na vila, iluminada.

fertilidade, da xerminación, achégase a

-Eh!, mira esa casa, é nova. -Home, e que pensabas? Aquí hai

noite do nacemento de San Xoán o Bautista, o fillo de Isabel e Zacarías, e

cartos.

Isabel xa maior e estéril Prendeu. Esta

-Xa. Hoxe non me deito, vou estar toda

noite as augas están bendicidas por San

a noite no xardín, a pasear polas rúas,

Xoán, regádevos ben con elas e así

non podo perder nin un minuto, nin un

enchede de nenos e nenas este Xardín

segundo, e mañá xa verei. Quero

e a nosa Praza, nenos e nenas de

espertar cunha alborada dos gaiteiros.

Carballo que son o noso futuro.

Aaaah, nin a Sinfónica!, Ai! Jai Jai, co

Vouvos a contar unha historia, a

teu bombo, namorado da moreniña, pero onde se poña unha boa gaita…, de tocar! De son!, ese gaiteiro a premer o fol entre o brazo e o seu costado, con tanto cariño, só de pensalo xa me caen

“Historia da Maternidade”. Hai uns días unha moza de Carballo, casada cun mozo de fóra, de lonxe, foi a parir á Coruña, despois do parto, a

as bágoas (Pedro Luís interpreta a

matrona achegoulle o neno á cama da

Pedro). Agora a gozar, a comer, a beber,

mozo pai pediulle permiso para ver o

Alborada

Corcubión,

Grazas

a falar, a rir a bailar. Ana, Pedro Luís interpretou a alborada

nai para que lle dese de mamar e o neno, e díxolle a matrona: -Claro hombre es tuyo.

de Corcubión, alí empezou a nosa

O novo pai examinou o neno dende os

historia. Grazas Ana por eses fillos que

pés ata a cabeza, mirouno por todos

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:37 Página 13

lados,

matrona

pouco

asombrada, díxolle:

defende, a quen participa de Carballo, CARBALLO acólleo coma un fillo, ti

-Está sano y entero, no le falta nada, es

tamén es CARBALLÉS. Xa era CARBALLÉS, que orgullo. Coa

precioso.

alegría, doulle un bico á nai, outro ao

Él contestou

neno, outro á matrona e outro bico a un

-Ya

compañeiro meu que pasaba por alí,

A matrona púxolle o neno no peito á nai

saíu correndo celebralo e leva tres

para que mamara e quedou arranxando

semanas de festa sen aparecer pola

cousas no cuarto, e puido escoitar esta

casa. Se vedes un mozo feliz, dicindo

conversa entre os novos pais:

que é de Carballo e vos quere invitar a algo, non o desprecedes e aceptádelle

Di a nai

o convite, está feliz, felicitádeo e

-Que lle buscabas, a marca, verdade?

compartide con el.

Contestou o mozo:

E por iso, por iso, o corazón de Ana

-Si, e non a ten, no é de Carballo.

latexa tamén con este ritmo e con este

A nai, con gran control da situación, díxolle: -Vas facer unha cousa, colle o pulso do neno, pecha os ollos e escoita o seu corazón, a ver que che di. O mozo fixo o que lle mandou e o corazón do seu fillo latía con esta cadencia e con este son: “CAR – BA - LLO, CAR – BA - LLO”, sorprendido abriu os ollos e mirou para a nai, que lle amosou o seu sorriso e díxolle: -“A marca de Carballo está no

corazón”. E de Carballo, a que si? Agora colle o teu pulso, pecha os ollos e escoita o teu corazón. O mozo volveu facer o mesmo, e o seu corazón latexaba coa mesma cadencia e o mesmo son que o do seu fillo, CAR – BA - LLO, CAR – BA - LLO, sorprendeuse aínda máis, os ollos coma pratos e non soubo que dicir.

son CAR-BA-LLO, CAR-BA-LLO, a que si Ana, como o dos teus nenos, claro que si. Pais de Carballo, con nenos de Carballo, que os vosos fillos nunca esquezan que son de aquí, recordádelle sempre, que as súas festas sexan as de

San Xoán, que se a vida de estudante ou a súa vida laboral os levan lonxe de aquí, que volvan sempre que poidan celebrar xunto con vós e con todos as

nosas festas, que as gocen. Que a súa

praia sexa a de Razo, que todos os veráns volvan romper as costas contra as fortes ondas do noso mar, que respiren a súa brisa que enche a alma e evoca tantos sentimentos e que a súa

familia sexa Carballo enteiro, a que nunca falla, a que sempre axuda, dígovolo eu de corazón, que ben o sei, que ben que o sei. Grazas Carballo. -E iremos á festa do Bosque, non?

Ela moi orgullosa díxolle:

Claro, eu levo a empanada, ti dúas

-A quen ama a Carballo, a quen o

tortillas.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:37 Página 14

-Dúas tortillas? Levarei catro, sabes

Xoán, berrarán connosco e contarannos

como comen, o viño que o poña

novas que nos farán felices.

Alfonso e que non falte, nin comida, nin bebida, nin as ganas de rir, de bailar e gozar.

É San Xoán, e no San Xoán, todo é posible.

Carballesas, carballeses, foráneas e

Xa de noite

foráneos, acompañádeme nun berro de

-Este ano os fogos, mellor ca nunca,

ledicia, alegría, por ternos a todos aquí

mira que a traca final, miña nai, que

reunidos, un berro unánime para dar

medo me botou.

inicio a estas festas de San Xoán deste

E no corazón, os que nos faltan, os

ano 2014

que tanto gozaron connosco destas

Carballesas, carballeses, carballesas e

festas. Levarémolos sobre os nosos

carballeses

ombros e os nosos ollos serán os seus,

foráneos

compartiremos cada momento con eles como se fose onte, iremos ás cachelas,

adopción,

Viva Carballo!

subiremos aos cabaliños, levarémolos

Viva o Patrón San Xoán!

na procesión, escoitaremos a banda,

Vivan as Festas de San Xoán!

abrazarémolo, bailaremos con eles, pois nunca se foron e menos no San

Moitas grazas a todos... Apertas para todos!

Dedicado a todos/as os/as que creceron, están a crecer e crecerán

a carón do San Xoán

nunca

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:37 Página 15

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:37 Página 16

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:37 Página 17

2015, un bo b San Xoá o n,

eg guro

Vida – Automóbil - Fogar – Saúde – Pensións – Autónomos

CORRED DURÍA Í DE SEGUROS SUEIRO, S.L. SUEIRO ASESORES, S.L. Vázquez de Parga, 3 - Carballo b T.. 981.704.072 4.072 empresas@sueiro.es www.sueiro.es Taamén en: A Coruña, Arteixo, Cee, Malpica, Muxía e Sofán.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 9:19 Página 18

Alberto Varela Ferreiro 18

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:38 Página 19

AURYN

Circus Avenue Miguel Suárez Fuentes

Para o que subscribe este artigo, falar de Auryn supón realizar un pequeno percorrido pola memoria dos anos oitenta e polos mares da música e da literatura. Si, están lendo ben, pois a pesar da súa xuventude, esta banda ten unha historia detrás digna de ser contada. Suban comigo nesta travesía para coñecer máis a fondo o grupo que nos visitará este ano en San Xoán. A HISTORIA INTERMINABLE En 1983 publicouse en España A historia interminable, unha novela do escritor

alemán Michael Ende, un clásico do xénero fantástico dentro da historia da literatura. Para os que nos colleu en plena adolescencia, a aparición desta obra supuxo unha revolución por moitos motivos. Primeiro pola súa coidada edición, un libro escrito en dúas cores e cunhas magníficas ilustracións. Segundo, por unha trama cargada de simboloxía que mesturaba o mundo real co imaxinario, a loita épica entre ambos, ademais dos protagonistas da historia, unha princesa á que salvar e un rapaz cunha vida un tanto difícil. E, por último, unha

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:38 Página 20

campaña de marketing –ben artellada para a súa época– que foi capaz de converter o noso boca a boca na mellor das ferramentas para que en todos os patios dos colexios, bibliotecas, librarías, rúas e lugares de encontro de rapaces e rapazas se falara, entre outras cousas, da historia de Bastián e da Nena Emperatriz. Todo este éxito veu acompañado do correpondente merchandising con todo o material inimaxinable arredor do libro, como cómics, debuxos animados, álbums de cromos e ata a famosa canción The NeverEnding Story, escoitada e cantada sen fin polos incondicionais, que interpretou o británico Limahl para a banda sonora da consabida película homónima. Pero que ten que ver, preguntaranse todos vostedes, a novela de Ende con Auryn? Pois basicamente a súa denominación, ao igual que o fixera no seu momento a banda de indie rock madrileña Vetusta Morla. A tartaruga Vetusta Morla forma parte dos personaxes desta novela –era o ser más sabio e antigo do mundo de Fantasía– e foi o apelativo elixido por este grupo para o seu bautismo musical. A banda da que estamos a falar fixo o mesmo, tomar o nome dun elemento moi importante da novela, o ÁURYN e, de paso, creo acertar, o significado deste para xustificar o estilo e xeito de vida deste grupo de mozos. No libro o ÁURYN era un medallón con dúas serpes, unha branca e outra negra, que se mordían mutuamente as colas e cunha curiosa frase no reverso desta xoia: “FAI O QUE QUEIRAS”. A persoa que posuíra este amuleto estaba protexido contra todo mal e tiña, ademais, a chave para pasar do mundo real ao mundo de Fantasía. Se todo iso o traemos á actualidade e o poñemos sobre unha mesa de xogo: o talismán 20

protector, a liberdade, a chave da imaxinación e da fantasía e, sobre todo esa premisa tan sofista como é a de aproveitar o momento e facer o que queiras, aquí temos a Auryn, unha boy band moi pop con letras en lingua inglesa e castelá cunha marcada temática romántica. AS BOY BAND Ao xénero humano encántanos etiquetar. Pode obeceder ao pragmatismo, á obsesión pola orde ou a algo visceral que nos obriga a ter o noso universo no seu sitio. O caso é que Auryn tamén entra no mundo da etiquetaxe, as boy band. Certamente non é algo recente, na historia da música existen bandas de mozos que cantaban xuntos desde os anos 50 do século pasado, e o mercado discográfico que non era alleo a este fenómeno, dooboop inicial e teen pop dos 80, non ía deixar escapar tal fonte de ingresos que producían estas irresistibles bandas cunha atracción, aparentemente natural, sobre as mozas creando ese fenómeno fan que tantos decibelios e lágrimas deixaron ao longo destes anos sobre o planeta terra. Tal é o éxito destas formacións que a periodista Sofía Martínez, nun traballo recentemente publicado pola universidade madrileña Carlos III, fala da impronta e influencia destas bandas na formación da identidade e da nas mozas personalidade preadolescentes. Así, no seu extenso estudo, realiza unha investigación sobre a evolución das boy band, do fenómeno fan e da súa influencia tanto nas persoas como no mercado. Desde os Beatles –que non eran unha boy band ao uso, ao igual que os Beach Boys–, ata os recentemente “separados” One Direction, Sofía Martínez trata este tema

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:38 Página 21

con profunda profesionalidade e obxectivismo. Salienta os catro piares que lles son comúns a todas elas: a imaxe, coidadisimamente estudada, seguindo as tendencias e cos roles e arquetipos clásicos, o rapaz malo, o bromista, o bo, o guapo… As harmonías, que parten dun membro con mellores calidades vocais ás que as outras voces se acoplan. A posta en escena que evolucionou do estaticismo ás coreografías dos 90, pasando agora por movementos máis de street dance e, sobre todo, de colegueo, abrazos, hi fives, bromas e calquera imaxe que mostre un grupo unido. Por último, o líder. Sempre hai un que “rivaliza” cos compañeiros e ademais alimenta e dálle vida a noticias diarias para as famélicas fans. Sen entrar en máis profundidades, só lles que quero citar algunhas das máis relevantes ao logo deste período de case 70 anos de historia das boy band, e tamén por aquilo de caer un pouco na nostalxia: The Jackson Five, The Monkees, Menudo, New Edition, NKnots, TakeThat, Back Street Boys, New Kidsonthe Block, N´Sync, OneDirection, Westlife, 5five, Chicos de Tass, Providence, Buen Color ouD´Nash, entre outros. AURYN A banda de Dani Fenández, Álvaro Gango, David Lafuente, Blas Cantó e Carlos Marco naceu en 2009 froito dunha conexión musical e vocal moi “harmónica” que os levou, de iniciarse no mundo melódico por separado, a chegar a ser unha das boy bands máis importantes tanto no panorama nacional como internacional. Os inicios, como a moitos grupos emerxentes deste século, viñeron da man das redes sociais, das plataformas dixitais que os lanzaron en pouco

tempo á area do duro e competitivo circo da música. Un mundo no que entraron en pouco tempo e con grande éxito pese ás dúbidas dos críticos e expertos produtores. Tras os logros acadados coas versións dos temas de Rihanna, Umbrella, e de Los Secretos, Déjame, presentáronse en 2011 a Destino Eurovisión, un talent show para elixir o representante español neste certame e onde acadaron o segundo posto e se fixeron visibles, a través da televisión, para milleiros de persoas seguidoras deste concurso. A finais dese mesmo ano lanzan de forma independente o seu primeiro álbum, Endeless Road, 7058 co que conseguen posicionarse dentro do panorama musical español como o grupo con máis éxito e vendas do seu sector. A partir dese momento fichan pola multinacional Warner Music Spain reeditando este primeiro traballo en versión CD e DVD. Co pulo desta produtora, da axuda de Ruth Lorenzo na composición de varios temas e do constante traballo destes cinco mozos, AURYN consigue a desexada fama con temas como Breathe in the light, LastnightonEarth e a recoñecida Don´tgive me up mygame, este último de composición propia. Logo deste primeiro éxito e co premio dos 40 Principales ao Mellor Artista Revelación 2012 debaixo do brazo, chega ao mercado, no ano 2013, o segundo traballo de estudo, AntiHéroes, que coloca por primeira vez en España no número 1 de vendas e cun disco de ouro unha boy band patria. Ademais acadarán o premio da MTV ao Mellor Artista Español que outorga esta canle en Europa (EMA) por diante de Pablo Alborán, Fangoria ou Lori Meyers. Con Anti-Héroes e, en concreto co tema Heartbreaker, AURYN posiciónanse

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 22:38 Página 22

como un grupo competitivo, con proxección de futuro e para o que traballan e no que confían profesionais como Wayne Héctor (autor de temas de The Wanted ou One Direction), La Oreja de Van Gogh, Vanesa Martín, Vega ou Merche entre outros. Co tema Viral, AURYN entran no mundo do cine no ano 2013, da man do director Lucas Figueroa, para participar na banda sonora do thriller homónino, cunha canción con ritmos funky-soul con moitas reminiscencias dos 70. A finais de 2014 presentan simultaneamente en España, México e Arxentina o terceiro traballo de estudo, Circus Avenue, para eles un traballo que resume estes cinco anos de traxectoria, con novos temas en inglés e castelán, e con unha acollida extraordinaria por parte das/os auryners (fans e seguidoras/es), do público en xeral e do mercado discográfico en particular. Puppeteer é o primeiro sinxelo deste traballo e, como non era de estrañar, outro logro para a banda. Moitos preguntámonos onde reside o éxito desta boy band. En primeiro lugar, o seu longo percorrido, xa que, como diría Antonio Machado, Caminante, no hay camino, se hace camino al andar, e estes rapaces levan máis de 200 concertos realizados

nun curto período de tempo. En segundo lugar, a súa visibilidade, pois desde un primeiro momento Auryn saíu á palestra a xogar o todo polo todo e apareceron en todos os medios de comunicación posibles ou que lles brindaron a oportunidade de actuar ou ser entrevistados. Por outro lado, a súa proximidade e accesibilidade conseguida co My Camp Auryn, un proxecto pioneiro no que os rapaces da banda comparten e conviven varios días cos seus seguidores, creando así unha relación sólida coa súa fan base. Pero por riba de todo teñen imaxe internacional, cantan en inglés e español, traballan con famosos produtores estranxeiros e empregan as redes sociais para conectar cos seus fans. Para comprobar que todo o que levan lido sobre Auryn ata o de agora é certo, só teñen que achegarse á Praza do Concello o 25 de xuño e comprobar a profesionalidade deste grupo de mozos por vostedes mesmos. Iso si, aqueles que teñan especial sensibilidade aos gritos das fans, que veñan provistos de tapóns para os ouvidos porque, entre canción e canción coreada, terá unha boa ración de declaracións de amor eterno, interminables, pero esa é outra historia e debe ser contada noutra ocasión.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:20 Página 23

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 24

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 25

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 26

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 27

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 28

A Vixoteira, un topónimo carballés e bergantiñán Fernando Cabeza Quiles

Como é ben sabido, leva o nome da Vi-

seus habitantes naturais, os cales, ao

xoteira unha aldea da parroquia carba-

aprenderen a falar neste espazo xeográ-

llesa de Rus. Por máis que consultamos,

fico dende o berce, utilizan unhas pala-

investigamos, porfiamos e pescudamos,

bras específicas, que non son coñecidas

non puidemos atopar o posible vocá-

noutras áreas de Galicia.

bulo galego –que intuíamos, mais que non coñeciamos– “vixoteira” en ningún dicionario de galego e demais compendios lexicais, empezando polos máis antigos ou históricos ata os actuais. A este respecto, o Dicionario de dicionarios da lingua galega, coordinado por Antón Santamarina, que recolle máis de 300.000 entradas extraídas de 25 dicio-

Así, na páxina web “Carballo a un paso”, referíndose a un obradoiro sobre natureza e hortos ecolóxicos, aparece: “os nenos aprenderán a sentir a emoción de ver o abrollar dunha semente, de tocar a terra morna, de escoitar e vixotar a natureza”.

narios e vocabularios editados e inéditos, non rexistra o posible adxectivo

Pola súa banda, en “Turismo Carballo”

“vixoteiro/a”, que cremos que puido

lemos: “Medio cento de fotos do pho-

dar o topónimo homónimo A Vixoteira

tocable de Carballo a un paso no pub

da parroquia de Rus, nin o posible

Magic. Estará alguén que coñeces? Ven

verbo “*vixotear” ou “*vixotar”, voz

a vixotar”.

que, despois de moito buscar na bibliografía, escoitamos de maneira casual na

No blog “Falemos de lecturas”, o actor

fala oral de Bergantiños unha día de

e autor teatral Cándido Pazó, nado en

feira, cando alguén detrás de nós lle co-

Vigo, e polo tanto, non nativo de Ber-

mentou a un o seu acompañante: “imos

gantiños, escribe: “Ola: hai días que

vixotar un pouco”; verba que non coñe-

quería entrar a, como din en Carballo

ciamos antes por non tela mamado,

[abofé], vixotar un pouco neste blog”.

dada a nosa condición de non nativo de Bergantiños, comarca onde as palabras dialectais “vixotar” e “vixoteira (esta menos) aínda son pronunciadas polos 28

Finalmente, no blog titulado “Club de lectura” do IES Eusebio da Guarda da

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 29

Coruña aparece: “Creo que paga a

xoteiro daquel que é hiper-curioso, fisga-

pena vixotar (como din en Corme

dor, preguntón. Non fun quen de quitar-

“botar unha ollada”) nese blog”.

lle ó ´vixoteiro` Borobó o costume de me distraer constantemente cando imos

En canto á palabra bergantiñá, derivada de “vixotar”, “vixoteiro/a”, despois de moito buscar en textos escritos, no libro Homenaxe a Borobó de Edicións do Castro, no cal tamén participamos, o

polas estradas. Tanta ilustración pode ser perigosa, pero Borobó é unha fonte inesgotable de sabedoría coa que me sinto moi a gusto” (Homenaxe a Borobó, 2003: 343).

noso coñecido Manuel Velo, nado no concello de Coristanco, aínda que afin-

Vemos, xa que logo, que o adxectivo

cado en Boiro, escribe: “Borobó ten un

“vixoteiro/a”, que non recolle ningún

costume cando vai contigo no coche. De

compendio lexical galego, por ser unha

súpeto di con moito entusiasmo: ´Mira...

palabra do galego dialectal exclusiva da

mira... mira` para amosarche unha pai-

comarca de Bergantiños, se refire a

saxe ou un monumento feito polo home

unha persoa moi curiosa, indagadora ou

ou a natura. Aínda que me gusta partici-

investigadora, e, no caso do topónimo

par dos descubrimentos de Borobó,

que nos ocupa, quizais a alguén que

nunha ocasión por pouco ´escachuflámo-

asexa, vixía ou abesulla sen ser visto; ca-

nos`. Cabreado chameille ´vixoteiro`, que

racterística psicolóxica que os veciños

é unha palabra que din na terra de Ber-

dunha muller que viviu en tempo inde-

gantiños onde eu nacín. Vixoteiro non

terminado nun lugar que logo pasaría a

ven nos diccionarios galegos [...] Dise vi-

chamarse A Vixoteira lle puideron aplicar

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 30

a esa persoa, que asexaría ou miraría sen

abesullar, asexar, axexar, espreitar, vixiar,

ser vista dende o seu domicilio particular

esculcar”, costume que puido practicar

–talvez unha casa humilde– a quen se

unha muller de idade avanzada, por iso

achegase ata alí, incluídos os seus pro-

alcumada A Vixoteira, que no galego de

pios veciños; sensación que nós temos

fóra de Bergantiños recibiría o nome de

experimentado moitas veces nas nosas

*A Aluqueira, *A Abesulleira ou *A Abe-

exploracións toponímicas, cando, ao

sullona, personaxe que tamén podería

chegarmos a unha aldea aparentemente

ser unha grande preguntona e curiosa,

deserta, baixamos do coche e temos a

que fisga, é dicir, que mira e investiga

impresión de estar sendo vixotados ou

con moito disimulo.

espiados por un vixoteiro ou vixoteira. Pero esta teoría, aínda que parece caAo anterior respecto, moito antes de

drar moi ben, seguramente non sexa a

que tratásemos de descubrir o signifi-

verdadeira e a definitiva, pois, chega-

cado do topónimo A Vixoteira, recolle-

dos ao lugar chamado A Vixoteira,

mos do folclore oral a información de

comprobamos que se atopa nun lugar

que as casas máis humildes do medio

decididamente alto dende o cal se

rural, tiñan, no canto de vanos e ventás,

pode avistar, controlar, vixotar ou vixiar

pequenos buracos nas paredes desde

unha ampla extensión de terreo; mo-

os cales os habitantes deses fogares,

tivo polo que sospeitamos que o topó-

xeralmente mulleres de idade avanzada

nimo carballés A Vixoteira se refira a

que vivían soas, asexaban e vixiaban sen

esa circunstancia. Tería así este nome

seren vistas –seguramente nun principio

de lugar un significado similar ao de O

por motivos de medo e de inseguri-

Monte Vixía da parroquia tamén carba-

dade, e despois por mero aburrimento

llesa de Oza, e aos de O Catadoiro, A

ou rexoubeo– os estraños que se ache-

Esculca e A Esculqueira, estes dous úl-

gasen aos seus modestos dominios, po-

timos provenientes do gótico *skulka,

dendo quedar tal comportamento

“espía, atalaia”, nome tamén de luga-

enquistado ou fosilizado no topónimo

res altos dende os cales poder esculcar

carballés A Vixoteira, que no galego es-

ou escudriñar vastas panorámicas.

tándar sería algo así como *A Aluqueira,

Caso, entre outros, da Serra da Escul-

topónimo experimental, que en reali-

queira, nome dun sistema montañoso

dade non existe, que reconstruímos a

situado no concello ourensán da Mez-

partir do verbo do galego normativo e

quita, cuxo nome, A Esculqueira, ten o

máis xeral –sinónimo de “vixotar”– “alu-

mesmo sufixo ou terminación que o da

car”, o cal, este si, é recollido polos di-

Vixoteira, lugar carballés dende o cal

cionarios cos significados de “observar

se pode tamén vixiar, vixotar, catar ou

algo ou alguén con tino e intentando

esculcar unha dilatada extensión terri-

non ser visto nin percibido; abesourar,

torial.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 31

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 32

san ju uan moda d en Carballo C b ll confecciones señora y cab ballero - moda joven Cervantes 6 - 15100 Carb ballo / 981 701 053

MODA E COMPLEMENTOS

! ! a a a cant

me en

981 754 693 r/ Perú, 16 baixo 15100 CARBALLO 32

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 33

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:21 Página 34

Terpsícores urbanas -de Sudamérica a Oriente MedioRosalía Ferández Rial

A tres avenidas do muro de contención, mareando fotogramas expresionistas, dispérsome, distorsionada, entre a arquitectura espiral da cidade. Propago o ronsel do movemento, fume corporal, entre o nome das rúas que me impulsan coa súa música intermitente. Os escaparates proxectan os furacáns da miña coreografía no seu cinemascope sideral e eu estoupo pulsións musculares en fugaces constelacións. Disparan as chemineas o instinto dos animais que fun, para que transforme a paisaxe nun enérxico voo de poesía e pinceis.

Ispo formas, medro soños, percuto imaxinarios.

Son a danza das nenas que se resisten ás gadoupas da

SAN XOÁN 2015

Mon Lendoiro

gravidade.

libro san xoan 2015.qxp_Maquetaci贸n 1 7/6/15 23:21 P谩gina 35

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:52 Página 36

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:52 Página 37

Aqueles marabillosos anos

1977-78

Alberto Varela Ferreiro Se alguén colecciona esta publicación

rais da democracia, ese día a portada

poderá comprobar que, con este artigo,

de La Voz de Galicia destaca o discurso

continuamos o repaso comezado no

do vicepresidente primeiro do goberno,

2013 á hemeroteca de La Voz de Galicia

o xeneral Gutierrez Mellado, en TVE, na

sobre as festas na etapa da transición.

noite anterior chamando á participa-

Os derradeiros anos dun goberno mu-

ción. O venres 17 xa se publican en por-

nicipal non democrático, que serían sen

tada os resultados coa maioría para

dúbida a fin dunha época que abarcou

Unión del Centro Democrático (o 48%),

practicamente a metade do século XX.

na provincia da Coruña seis deputados

Os derradeiros estertores dun tempo

serían de UCD, dous do PSOE e un de

que morría, pero quería morrer ma-

Alianza Popular.

tando. Así é ben paradoxal que uns mandatarios, a priori conservadores, es-

Con esta resaca postelectoral e un clima

tiveran tan empeñados en derrubalo

político cambiante, publícase o 23 de

todo e facelo todo novo, deixando tan

xuño o especial “Fiestas de San Juan en

fondas feridas no urbanismo, na historia

Carballo”. A portada xa resulta moi sig-

e na alma dos carballeses.

nificativa, pois aparecen dous edificios que xa non existían, os antigos concello

Queremos pensar que non había intere-

e igrexa, sobre a fotografía da ruinosa

ses escuros e todo se fixo procurando o

Ponte Lubiáns no río Rosende, indubi-

mellor para a vila de acordo coas men-

dablemente xa hai unha intención crí-

talidades da época, procurando quizais

tica na escolla desta iconografía, que

transcender ao seu propio ocaso e o do

evidencia un malestar latente... A tradi-

sistema político que os puxo no cargo.

cional entrevista co alcalde don Pastor

Foron os derradeiros anos antes das pri-

Bazarra, abre o especial, e nela trata

meiras eleccións municipais democráti-

case os mesmos temas que en 1976, e

cas do 3 de abril de 1979 e a vida

destaca a preocupación da alcaldía pola

municipal transcorría entre a apatía

educación, ademais da inauguración da

duns e a hiperactividade doutros...

segunda fase da iluminación municipal, que incluía a Gran Vía, Zona Escolar, Rúa

O mércores 15 de xuño de 1977 viñan

Nova, Muíño, Ponte e Poñente, e co-

de celebrarse as primeiras eleccións xe-

menta Don Pastor que “...es a base de

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:52 Página 38

fiando en que “se acabará ya la anarquía que existe en Carballo respecto a la construcción”(!?), polo visto o Concello asistía como convidado de pedra (mellor de ladrillo e cemento) deixando facer, e botándolle a culpa á febre construtora dos oriúndos: “En los últimos años en Carballo se construyeron más de 400 casas, en su mayor parte con el dinero de los carballeses que están en la emigración”. Con respecto á educación, o centro de mercurio, que aunque en principio nos

Formación Profesional está rematado

sale más cara; la calidad y el rendimiento

pero parece que o Concello non fixo o

son muy superiores”, pero aínda queda-

correspondente saneamento, ilumina-

ban tres fases máis para que Carballo es-

ción e accesos. Anuncia máis prazas es-

tivera totalmente iluminado... Tamén

colares e a inauguración nos baixos do

anuncia a inauguración do Centro Co-

Concello dunha Biblioteca Pública con

marcal Sanitario (que nunha primeira fase

máis de 5.000 volumes. Pero a principal

aínda non sería ambulatorio, senón casa

nova é o ensanche e pavimentación dos

de socorro), e as obras de reparación no

últimos quilómetros da estrada Carballo

novo depósito (inaugurado o ano ante-

- A Coruña, un trazado estreito (só dous

rior pero inactivo por deficiencias na

carrís), sinuoso e feito con pavés “...la

construción e que se converte nestes

densidad del tráfico y el mal estado del

anos nun auténtico símbolo semiótico,

piso hace que el traslado (...) sea un su-

pois é a foto que ilustra as entrevistas co

plicio para el volantista”. Podemos ase-

alcalde desde o 76 ao 78).

gurar que o volantista carballés da época non sabía da existencia, nin so-

Fálase do debate xerado polo novo plan

ñaba sequera con autoestradas como a

de Ordenación Urbana e das inminentes

actual... O flamante depósito seguía sen

obras de urbanización de rúas céntricas,

funcionar en 1978, como símbolo dunha

que ata daquela eran de terra e moitas

xestión que facía augas... Á pregunta de

silvas, como Rosalía de Castro ou Doutor

se se presentaría ás próximas eleccións

Flemming (O Lagarto), entre outras.

responde sorrindo: “El alcalde está cansado y esperando (...) el relevo”.

No especial do 22 de xuño de 1978, o alcalde comeza falando do Plan de Or-

Nestes especiais de La Voz son de agra-

denación pendente de aprobación pola

decer artigos titulados Carballo, punto

Comisión Provincial de Urbanismo, con-

cero, asinados por Antonio Luaces en

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:52 Página 39

1977 ou Anxo Landoi en 1978, nos que

domingo para intentar poner un poco

se achega un pouco máis de informa-

de orden en la circulación de vehícu-

ción sobre o acontecer histórico muni-

los...”, mentres algún municipal se esca-

cipal cunha ollada extraoficial. Así, no 77

quea porque “Carballo is different!...”

fálase dun gran déficit nas arcas do concello, negado polo alcalde, tamén da

No artigo do 78 destílase bastante fas-

ausencia da maioría dos concelleiros

tío e ansias de cambio, os comentarios

aos plenos, aínda que algún fai horas

fan unha certeira descrición: “todo

extras, como o concelleiro de tráfico,

sigue igual, decepcionantemente igual.

“manos a la obra durante la mañana de

(...) Se ve que la “clase” municipal está

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:52 Página 40

como de prestado”, Landoi asegura

veinte duros y no hay quien los saque

que varios munícipes carballeses des-

de ahí”, incluso algún representante da

conformes “me aseguraron en los últi-

hostalaría tivo máis que dicir cando lle

mos tiempos que iban a dimitir”, pero

foron pedir: “No voy a dar nada, pues

parece que manifestan o seu desacordo

con ese dinero pintaré la puerta que me

“...con no asistir a las sesiones de Pleno

la manchan los coches al pasar. Como

y Santas Pascuas”. Froito desta desidia

hay un charco enfrente de ella me la

sería, segundo o xornalista, a desastrosa

ponen perdida”.

xestión do novo depósito de augas, o atraso na inauguración do centro de

As cachelas, a música e os deportes, en

Formación Profesional, a mala xestión

especial o boxeo (en 1978 anunciase un

do tráfico, o mal estado de moitas rúas,

combate entre Añón e Perico Fernán-

os abusos e anarquía na construción, a

dez) son os protagonistas dos progra-

especulación, problemas co lixo, etc.

mas, no que non houbo neses anos Festa do Bosque, que se substitúe polo

Pero o San Xoán era, como agora, un

Día do Neno “pues el propietario del

momento especial no ano para esque-

Bosque Añón aró la tierra y plantó pata-

cer outros problemas e centrarse na

tas”, cousa que todos na comisión de

festa, aínda que a comisión queixábase

festas asumiron perfectamente: “Al pre-

da falta de colaboración, culpando ao

cio que van comprendemos la postura

Concello e ás pequenas achegas dos

que adoptó”... Cousas de Carballo.

comerciantes do escaso presuposto, xa

Antonio Fernández

que “...siguen aferrados a los diez o

SAN XOÁN 2015

Felices Festas, San Xoán 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:56 Página 41

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:56 Página 42

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:56 Página 43

“Dar o pregón en Carballo é o programa máis difícil da miña carreira” Luís Fraga, pregoeiro de San Xoán 2015 Yolanda Antelo

Vive a cabalo entre Madrid, Ferrol e Car-

a ter moi presente o olor das cachelas,

ballo. A súa profesionalidade apenas o

do fiúncho e das fabas fritas. Un olor

deixa desconectar do seu traballo: a co-

inesquecible con sabor a mar.

municación, unha paixón que está a compartir con outra, non menos intensa,

Que lugar ocupa o San Xoán na túa

a docencia. A súa debilidade é, sen dú-

vida?

bida, a súa familia, pero no seu corazón

Uf!, un lugar preferente e moi impor-

hai un nome impreso con letras de ouro:

tante porque o San Xoán é a miña infan-

a praia de RAZO e, máis concretamente,

cia, os meus recordos, a miña base. As

a zona da Cabreira. Así é Luís Fraga, o

festas eran para min o comezo de todo.

pregoeiro das festas de San Xoán 2015.

Marcaban o inicio do verán, das vaca-

Aínda que hai máis de 30 anos que non

cións, da felicidade, dun tempo en fa-

se perde polas barracas do San Xoán,

milia e con amigos. Era o momento de

este ferrolán de sangue carballesa segue

ir para Razo.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:56 Página 44

Que sentiches, entón, ao saber que

destas datas pode que dende cativo,

ías ser o pregoeiro deste ano?

con doce ou trece anos. Os estudos e

Moita alegría pero tamén unha enorme

logo o traballo impedíronme estar o

responsabilidade. Madrid ou Barcelona

tempo e as veces que eu quixera, pero

impoñen menos porque aínda que haxa

recordo facer algunha escapada dende

máis xente, hai menos coñecidos. Dar o

Madrid para vir a algún concerto. Un

pregón en Carballo é o programa máis

dos que conservo máis grato recordo foi

difícil da miña carreira porque eu sen

o de Amaral, que xa choveu! Por iso

unha cámara ou un micro diante son moi

este ano estou dobremente encantado:

tímido e, máis, se teño a tanta xente que-

por ser pregoeiro na miña terra e por ter

rida pendente de min. Espero estar á al-

a oportunidade de volver vivir as festas

tura porque Carballo é moito Carballo!

como antes o facía. Vai ser moi especial para min!

“Este ano vai ser moi especial para min por varios motivos”

Es moi festeiro? Non, non moito, pero na miña casa si

Que lembranzas tes destas festas?

hai quen o é, e moito: o meu pai. Miña nai é máis reservada e eu estou

Moitas e moi boas. Lém-

no medio. Gústame estar

brome das barracas no

en familia e con ami-

xardín do Concello, dos

coches

gos, pero aprecio

choque e dos al-

moito a soidade e

godóns de azu-

o meu espazo.

cre e das fabas

De feito, cando

fritas, que me

preciso pensar

encantaban.

ou decidir algo

importante,

curioso, aínda me

miña vida persoal

lembro da cara da

ou profesional, vou a

muller que as vendía!

Razo e dou un paseo

Tamén me quedou moi

pola praia ata Baldaio. Case

gravado un espectáculo de ilusionismo e maxia no que aparecía

sempre volvo cunha decisión tomada. É

unha muller sen tronco. Das festas lém-

unha mar bravo, vigoroso e tamén moi

brome de case todo. Aínda conservo as

inspirador.

imaxes moi vivas e moi presentes na miña memoria, coma se ocorreran onte. Cando foi a última vez que estiveches

Pero de rapaz, eras de subir ou de

mirar para as atraccións?

Non, eu era dos que subía a todo. En-

no San Xoán?

cantábame o tren Popof. De neno quería

Vivindo aquí e respirando o ambiente

ser coma o pallaso da escoba porque me

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:56 Página 45

parecía o traballo máis

do que sentirse orgu-

bonito do mundo.

lloso e cada día

Co tempo com-

máis. Do último

prendín o duro que

que

tamén

coñezo

quedo

debía de ser.

FIOT ou con Carballo In-

A nivel pro-

terplay, pa-

fesional co-

récenme

mezaches

dous

facendo prác-

xectos cultu-

ticas nun emisora

local

pro-

rais

moi

interesantes que están a pasear o

Carballo e 30 anos

noso nome por toda Gali-

despois estás dando o

pregón, cal é o segredo do éxito? Danos algún consello.

Traballo, traballo e máis traballo. Metas diarias, pequenas pero alcanzables e non tirar a toalla xamais. Todo é posible, só é cuestión de formación, esforzo e constancia. A vida está chea de altibaixos e hai que estar preparado para caer e para volver a erguerse. Forma parte da vida e

cia e ao máis alto nivel. Tamén contamos con empresas punteiras a nivel internacional, boas paisaxes, excelente gastronomía e unha xente de bandeira. É unha vila mediana, tranquila e moi cómoda para vivir. Eu quedo con todo, especialmente, co sentimento carballés.

do traballo de cada un, sexa cal sexa.

Locutor de radio, presentador de in-

Sentimento carballés

Xornalismo, que prefires?

Para ti Carballo é sinónimo...

todo o que estea relacionado coa co-

formativos, profesor de Máster de

Prefiro non ter que escoller. Gústame

De familia e de fogar. Aínda que nacín e vivín en Ferrol, a miña familia é de Carballo, máis concretamente dunha casiña de planta baixa da rúa de Vázquez de Parga. E cando veño a Carballo e entro por alí, éntrame un halo de serenidade e de paz que non sei explicar. Sinto a tranquilidade

municación. Adoro estar diante dun micro ou dunha cámara porque me fai sentir vivo, pero a docencia é outra das miñas paixóns. Agora mesmo teño un pé dentro das aulas e gustaríame ter pé e medio. Cada vez quero que me ocupe máis horas e máis es-

de cando, por fin, estás na casa.

forzo porque ensinar é algo moi gra-

E con que te quedas desta terra?

tificante. Non hai cartos que paguen

Ui!, con moitas cousas! Aquí hai moito

agradecemento

alumno.

SAN XOÁN 2015

sincero

dun

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:56 Página 46

Tes algún soño incumprido?

Escuso preguntarche que lugar do

Si. Hai meses tentei volver a Galicia a

mundo elixirías para perderte?

traballar pero non saíu todo o ben que

Pois non escollería Razo porque alí ato-

eu quixera e gustaríame volver intentalo

paríanme (hahaha). Despois de 43 anos

e que fose ben, claro. Non sei se na te-

descubrín un lugar apartado da ma-

levisión, na radio ou na facultade, en

risma de Baldaio que me deixou profun-

principio non descarto ningunha das

damente namorado. Alí quedaría!

tres posibilidades. Véxome xubilado aquí e antes de tempo, rodeado da

Que levarías?

xente e dos lugares que quero.

Un libro e un lapis porque me encanta subliñar, un móbil con internet (para

E supoño que un deses lugares ole a

falar cos meus e estar informado) e unha

mar?

cámara de fotos porque son moito de

Por suposto, e toda a miña vida tamén.

Instagram, haha.

Para vivir prefiro o asfalto pero preciso o mar sempre preto. É o meu refuxio, o

Dis que non es de Carballo se non...?

meu acougo. Moitas veces veño a Razo

Se non probaches a tortilla do restau-

e nin paro en Carballo.

rante O Cordobés, en Razo.

Pode que polo seu traballo ou polo seu

Moitas grazas, Luís.

carácter inquieto Luís sexa un nómade

Grazas a vós.

que anda de aquí para alá <<con amigos en todos os portos e sentíndome

Esperemos que os seus compromisos

de todos os sitios>> pero cando oe a

profesionais lle permitan volver a per-

palabra Carballo pecha os ollos, colle

derse entre as barracas e gozar co

alento e logo de respirar profundo un

sabor das fabas fritas que tanto lle gus-

sorriso ilumínalle o rostro. Despois con-

taban de pequeno. Por certo, o tren

fesa en voz baixa que cando está lonxe

popof segue a vir todos os anos. Este

<<cada rúa, cada festa, cada amigo ou

tamén!

lembranza de aquí óleme a mar>>.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:56 Página 47

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:56 Página 48

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:56 Página 49

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 7/6/15 23:57 Página 50

Rúa Camiño Novo 18-20, 1ºC 15100 - CARBALLO

N.R. 15001639

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:01 Página 51

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:01 Página 52

Efervescencia artística Pilar Prego Lamas A festividade de san Xoán non deixa de ser unha manifestación colectiva dun cambio estacional, e con el a fin de moitas cousas e comezo doutras moitas. En definitiva, ten algo de catarse; nese proceso de liberación, a arte (con todas as súas manifestacións) pode ser a que mellor represente a necesidade de expresión. Esa necesidade, inherente ao ser humano, ten na nosa localidade xente sensible a ela. Esas individualidades decidiron xuntarse en colectivo no 2008. Dende entón, a asociación Crea Formas, integrada por máis de trinta artistas vinculados/as á comarca, dáse cita un ano máis, e xa son oito, na exposición colectiva de artistas do san Xoán. Nesta edición os traballos terán como nexo común o uso de tres cores: vermella, negra e branca. O resultado é Tricromías, propostas diferentes a partir dun punto en común. Esta asociación cre na necesidade de achegar non só o seu traballo á sociedade, senón na necesidade que ten a sociedade de impregnarse da cultura creadora. Sen dúbida, Arte na rúa supón unha oportunidade de achegamento e experimentación artística onde a música, a danza ou o teatro, xunto con outras actividades, supoñen iniciativas que buscan a participación non só dos máis pequenos e pequenas, senón, e sobre todo, das persoas adultas. Como a expresión non entende de formas nin disciplinas, nesta edición a novidade estará no teatro de sombras corporais, unha vella forma de estímulo e fantasía.

acadar unha visibilidade extraordinaria; Derrubando muros coa pintura, Mercarte ou a presenza de obras de diversos creadores e creadoras en comercios da localidade, están a outorgar un clima renovado e actual. Este ambiente está a proporcionar un espazo acolledor a diferentes formas, e con elas tamén a distintas sensibilidades, que non fan máis que enriquecer as xentes que se mostran cada vez máis interesadas, preocupadas e identificadas polas propostas artísticas e culturais. “Para a vila de Carballo son moi importantes estas iniciativas, porque hai xeracións que van vir detrás de nós”, apunta Lendoiro, presidente da asociación Crea Formas, que confía en que o labor que está a facer a entidade deixe pegada.

Exposición colectiva Tricromías Inauguración: venres 12 de xullo Lugar: 3º andar Pazo da Cultura

Recentemente Carballo estase a converter nunha localidade con vocación innovadora, na que o labor creador está a 52

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:01 Página 53

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:01 Página 54

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:01 Página 55

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:01 Página 56

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:02 Página 57

Gloria crepuscular Farruco Graña

Cada mañanciña, camiño do instituto,

tura de dona Micaela de Andeiro mira

tomo con precaución as curvas de Seran-

cara ao mar desde o alto, como que-

tes. Terra de labregos e gandeiros, en

rendo amosarlle aos visitantes a inmen-

calquera momento podes atopar cun

sidade do océano: velaí a fortuna da

pascualiño que papar ou un John Deere

miña familia, do meu intrépido marido,

contra o que te esnafrar. Dez minutos ao

dos afoutos homes e mulleres de Arna-

volante xa dan para teres espertado,

dos. Ao seu carón, a casa do concello, o

pero son moitas as pistas que dan á es-

instituto e a igrexa (de comezos do s. XX,

trada xeral. Outro galo canta no verán,

cun claro aínda que modesto sabor neo-

que máis que nada temos que andar

gótico, retablo incluído). Por vontade do

pendentes dos turistas á procura das

seu marido, a casa do concello foi cons-

nosas praias e que se perden entre tanto

truída para albergar a sede do goberno

carreiro, ou da rapazada surfista na pro-

do novo municipio constituído a partir

cura da onda máis grande do mundo.

da segregación de terras dos concellos

Dez minutos para espertar…, e outros

veciños. Corría o ano de 1856, cando D.

dez para desexar estar durmido e poder

Manuel María logrou recuperar para a

imaxinar que todo é un triste soño, un

súa familia o título de marqués de Arna-

pesadelo horríbel que axiña imos aban-

dos e Oza en preito presentado ante o

donar. Mágoa que as campás nos man-

Ministerio de Graza e Xustiza. A fortuna

teñan en pé para nos beliscar o maxín e

acumulada polo seu pai coa venta dun-

petar ben forte aló dentro: non hai acor-

has minas a un consorcio hispano-britá-

dar que valla; estás esperto!

nico permitiulles mergullarse no mundo do comercio marítimo e no da pesca da

Cando dou estacionado o coche xa vén

balea. Grazas ás influencias da familia de

vostede de volta do seu paseo cabo dos

dona Micaela, conseguiron abrir moitas

cantís deixándose peitear pola brisa ma-

portas de importantes despachos do go-

riña. Vello lobo de mar curtido nas augas

berno na capital para obteren autoriza-

do Atlántico Norte, con trinta e cinco

ción e apoio aos seus proxectos. Ben

anos decidiu botar amarras e facer valer

poucas casas había en Arnados; apenas

a súa formación para impartir aulas no

dous ou tres hospitalillos para os baños

que foi centro referente de varias comar-

e algunha que outra tenza de labregos

cas á redonda. Na praza do pobo (de Isa-

que non gozaran da mellora á hora de lles

bel II, Alfonso XII ou XIII e, desde a

faceren a partilla. Pero con don Manuel

guerra, de España –y se acabó–) a escul-

María e dona Micaela todos os proxectos

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:02 Página 58

saían adiante. Onde máis empeño puxo

Moitas veces dramático e ben ago-

dona Micaela foi no colexio que ergueu

chado en mil e unha aparencias, pero á

ao carón da casa do concello. Que orgu-

fin problema de relevo xeracional.

llosa se sentía a marquesa da medalla de ouro coa que recoñeceran o labor do

As campás da igrexa tocan a morto, don

instituto de segunda ensinanza a prol da

Ignacio. Día si, día tamén. E de cando en

instrución científica alí onde se facía im-

vez por dous e ata tres defuntos. Que

prescindíbel a presenza da luz da razón.

longo se me fixo aquel luns de pascua!

París. Exposición Universal de 1889.

Acababamos de chegar das vacacións. Eu andaba a voltas con Kant e as súas crí-

Despois de superar as vicisitudes pro-

ticas á demostración da existencia de

pias da época e polas que atravesou

Deus de Anselmo de Canterbury e Tomé

todo o país (o liceo foi convertido en

de Aquino. Tres alumnos veu buscar Isa-

hospital durante a guerra civil e, poste-

bel: un por grupo; todos antes do re-

riormente, en centro de reclusión de

creo. Á tardiña tiven que botar unha

menores ata a fin do illamento interna-

ollada aos escritos de Piñeiro sobre Una-

cional), o Instituto Manuel María e Mi-

muno e acabei lembrando o “San Ma-

caela de Arnados e Oza comezou a

nuel, bueno, mártir”. E pensei en

recuperar a súa puxanza alá polos co-

vostede.

mezos dos sesenta. Chegou a ter unha emisora de radio no ano 79, e uns estu-

Profe! Cando van facer coincidir as cam-

dos de TV no 82. A envexa de toda a co-

pás do reloxo da igrexa coas do conce-

marca! A mocidade da contorna quería

llo?

estudar alí. Mesmo había familias que se instalaban en Arnados pensando na

Eu sei, Iago! A ver agora, que se vai pre-

educación dos seus fillos (e fillas tamén,

sentar Rafael ás eleccións se consegue

que desde os anos 60 xa podían acudir

sincronizalas.

ao instituto) ao abeiro da intensa actividade económica que xiraba en torno ao

Vostede sempre leirou ben coa familia

porto pesqueiro e comercial da vila.

dos Arnados e Oza. Eles respectábano

Vaia equipa directiva que conformaban

pola súa preparación e experiencia

vostede, don Ignacio, e o seu adxunto,

mundo adiante. O da emisora de radio

Rafael. Ben traballo que lles custara aca-

puxera de unllas ao crego. “Con ela virá

dar o apoio da comunidade. As súas

o demo a Arnados! Vade retro, Sata-

ideas aventureiras, as dun home de mar

nás!”. Pero o seu fillo máis novo logo lles

feito a si mesmo e sen máis obediencia

mostrou aos pais a valía dunha emisora

que a un recto concepto de xustiza,

local para facer publicidade e poñer en

chocaban coa intransixencia propia dos

valor o propio (que daquelas eran as em-

tempos. Pero acabáronlles dando o re-

presas da familia). Ben que se amolou o

levo. Non só foi a democracia, don Ig-

alcalde cando no ano setenta e nove co-

nacio; foi tamén o relevo xeracional.

mezaron a facer programas na nosa fala.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:02 Página 59

Como bo mandado que era tomouse un

seu avó, Manuel María, cando lle expli-

par de grolos de auga despois dun

caba como souberan reconverter a súa

chisco de tose carraspeira, e morreu o

industria en torno á balea cara ao

conto. Cando a comenencia apreta…

mundo da conserva do bonito. Porén, co seu irmán máis vello non podía. Far-

Vaia bautismo que me deron no meu pri-

touse de tanto pelexar e pelexar con el.

meiro ano. Co paso do tempo eu tamén

Vostede coñéceo ben, don Ignacio: o

río coa brincadeira aquela, pero ben que

mesmo que decidiu pechar a televisión

me amolara. Como cada luns, aproveita-

e a radio do instituto. Xa pasaran eses

bamos o mercado a carón do instituto

tempos. Agora cumpría emprender ou-

para facer algo de compra para a se-

tros proxectos. Pero nada comezaron

mana. Que pinta tiñan aqueles amoro-

de novo. Non lles servía ren. Ao señor

dos! Viñan meus pais de visita e quería

alcalde xa non lle viña a tose. Incapaces

agasallalos coa súa froita favorita na so-

de deixar xermolar as inquedanzas da

bremesa. Deixeinos en conserxaría,

mocidade, todo foi esmorecendo. Vi-

como facía todo o mundo, e alá me fun

vindo das lembranzas dos anos de bo-

dar a derradeira lección sobre Marx, non

nanza coas que ían agochando a súa

sen antes escoitar o “Maio longo” de

cada vez maior falta de convicción.

Rosalía na versión de Amancio Prada;

Cada ano que pasaba máis receo amo-

oíu!, este si que sabe apreciar a fala da

saban cara á xente nova que achegaba

súa terra, sen complexos! O garuleiro do

novas ideas. Colleron tal costume pre-

Rafael botou man delas, meteuse en

guiceiro que todo os amolaba. A súa

Orientación para evitar atoparse co-

afección favorita, sentar á cabeza da

migo, e alí agardou ata me ver pasar tras

mesa e laretar contra todo o que se mo-

do cristal translúcido que tanto desagra-

vera. “A xente de agora non está pre-

daba á nova pedagoga. Coouse por Xe-

parada como a de antes”. “Non hai a

fatura e puxo a dispor de todo o mundo

onde ir”. E mentres tanto, as campás to-

os amorodos na sala do profesorado.

cando a morto. Váisenos das mans Arnados. Temos 37 alumnos e alumnas en

Invita o noso insigne filósofo!

todo o instituto, un barco de pesca á espera do desmantelamento, a fábrica

E logo?

vendeuse a unha empresa alemá que a acabou pechando aos dous anos; ían

Dis que rematou ontes de ler o… Das

abrir unha oficina da caixa, despois

Kapital!

dunha década de reclamacións, pero coa que está a caer… Da actividade da

Agora non temos a quen lle mercar

mercante xa ben tempo hai que só se

amorodos. A feira esmorece. O fillo

lembran glorias pasadas. Menos mal

máis novo dos marqueses, o que tiña as

que o Nacho abre o Moderno cada

ideas máis innovadoras, está en Lon-

mañá para tomar o café. Por pouco

dres. Ben que aprendera as leccións do

tempo: anda a voltas coa xubilación.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:02 Página 60

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:26 Página 61

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:26 Página 62

Un Pataqueiro á medida

do San Xoán Yolanda Antelo

Tal vez moitos carballeses non saiban os

hostalaría, este matrimonio asturiano

seus nomes pero seguro que case todos

decidiu abrirse camiño en Galicia, lonxe

coñecen os seus rostros, tanto que é

da súa terra, en busca de novas oportu-

posible que formen parte da historia

nidades empresariais. E que mellor

viva de Carballo ou, polo menos, da do

lugar para facelo que na nosa vila e con

San Xoán. Eles son Visi e José Luís, a

un negocio de venda de comida, algo

cara e a alma de O Pataqueiro, parada

que xa lles resultaba moi familiar. Cun

obrigada nestas datas para centos de

pequeno caixón, a modo de remolque,

nenos/as e para outros/as que xa non o

unha lona e moita ilusión chegaron ás

son tanto.

festas do San Xoán a mediados dos 90 e fixérono para quedar. Non tiñan nin nome “pero a xente empezou a dicir os

incluído o seu nome. Procedente da

das patacas, o pataqueiro e o pata-

As súas orixes son froito da casualidade,

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:26 Página 63

queiro quedou, así que aos clientes lles

As claves do éxito

debemos ata o nome”, confesa sorrinte José Luís. Dende entón a imaxe é sem-

Cal é o segredo do seu éxito? Os pro-

pre a mesma: interminables colas arre-

dutos de calidade, as primeiras marcas

dor do xardín municipal onde nenos e

ou as salsas de elaboración propia son

nenas, mozos e mozas, pais, nais, avós

algunhas das súas armas secretas, pero

e avoas agardan a súa vez para facerse

ela teno claro, “eu sempre penso en

con algunha das súas especialidades. O

min como cliente e o que non valga

certo é que non hai festeiro que se re-

para min tampouco servirá para os de-

sista a probar un dos seus cucuruchos

mais” ao que de seguido engade que

azuis e cando o fas, repites seguro.

“ademais de patacas e sal tamén lle botamos moito cariño e bo humor na friti-

Nin os aperitivos máis vangardistas nin

deira porque amamos profundamente

a forte crise que estamos a vivir logran

o que facemos e estamos moi agrade-

facerlle sombra a un dos postos máis

cidos”.

antigos e visitados de Carballo durante as festas. O remolque de O Pataqueiro

Pero falar de O Pataqueiro non é falar

xa hai tempo que se consagrou coma

dun remolque máis de patacas fritas e

centro de peregrinación festeira, onde

salchichas quentes. É unha marca rexis-

un incesante ir e vir de fieis andan á pro-

trada, un selo de calidade e distinción,

cura dun dos verdadeiros espíritos ou,

algo que o identifica e transforma nun

polo menos, sabores do San Xoán: as

produto único e diferente, como ben fi-

patacas fritas. Visi recoñece que “coa

gura no seu lema para esta tempada. Ás

crise a xente merca menos e comparte

veces, isto supón renunciar ao último en

máis pero non renuncia a visitarnos e iso

comida rápida pero José Luís asegura

é impagable”.

que “nós somos o pataqueiro e así imos

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:26 Página 64

seguir, fieis ás nosas orixes, tentando

versario. Precisamente na nosa locali-

mellorar e innovar pero ofrecendo os

dade celebrará os 20 anos do seu nace-

nosos produtos de sempre. Para outro

mento, “foi aquí onde comezamos, onde

tipo de comida xa hai outros establece-

tivemos a nosa primeira oportunidade

mentos que o fan moi ben”. E de inno-

para arrincar con este negocio familiar

vación e tradición irá a campaña deste

que nos deu e nos segue a dar tantas

ano. O primeiro pola presentación e o

alegrías”, lembra emocionado José Luís.

segundo pola materia prima. O resul-

Unha ledicia que ambos transforman en

tado será unha fusión do mellor das

palabras de agradecemento e agarimo

súas especialidades: o salchicheiro.

para todos/as os/as carballeses/as e fes-

Pero haberá que agardar ata o San

teiros/as en xeral, “estamos eternamente

Xoán para descubrilo e, sobre todo,

agradecidos á xente de Carballo pola

para saborealo.

súa hospitalidade e o seu trato tan amable, polo cariño e o respecto co que nos

Polo resto, tanto o aceite como o pan e

acolleron e nos mimaron todos estes

as patacas que empregan pertencen a

anos. Só podemos darlles as grazas por

marcas líderes no sector. As salchichas

estar sempre aí: antes, agora, e espere-

son feitas expresamente para eles “co

mos que sempre”.

tamaño e o grosor que nos lles dicimos”, puntualizan e as salsas –maio-

O certo é que moitas das persoas que

nesa, alioli, barbacoa, pataqueira e

nos vindeiros días estarán a facer cola

queixo– son de elaboración caseira,

diante do seu posto de patacas xa ían

made in Visi, salvo o ketchup e a mos-

da man dos seus pais ou dos seus avós

taza, polo que todos os seus alimentos

hai anos “e ver iso énchenos de orgullo

son naturais e aptos para celíacos. Im-

e satisfacción porque ese é o noso ver-

presiona ver a gran cantidade de litros

dadeiro selo de calidade. A confianza

de aceite que empregan en cada festa

da xente ano tras ano, agardando con

“desbotamos moitísimo aceite e moi a

paciencia para vir mercar ao noso posto,

miúdo pero non me importa porque

chova ou faga sol, é a mellor recom-

forma parte do noso control de calidade

pensa”, comenta Visi moi emocionada

persoal e niso vai a marca, a diferenza e

ao tempo que asegura que este ano ha-

o sabor”, afirma con rotundidade este

berá novas sorpresas para celebrar

veterano pataqueiro, como lle gusta

tanto o aniversario como e a fidelidade

que lle chamen.

dos seus clientes, aos que xa agasallan con tarxetas de bonificación ao mercar

20 anos de parabéns

algún dos seus produtos. Permanezan atentos!

Estas festas veñen cheas de novidades e moitos parabéns para o remolque máis

Pese ao paso do tempo, ao traslado das

popular do San Xoán porque está de ani-

barracas para o San Martiño, ao cambio

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:26 Página 65

xeracional, aos novos gustos culinarios

Por certo, sabían que o actual remolque

e ás dificultades económicas, O Pata-

de O Pataqueiro foi feito á medida do

queiro resiste invicto entre as árbores

San Xoán? Si, si, ten o tamaño ade-

do noso querido xardín municipal, as

cuado ao espazo que dende sempre

mesmas que hai 20 anos o viron nacer.

ocupa en Carballo.

Parabéns e que sexan moitos máis!

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:26 Página 66

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:29 Página 67

m o d a

Queremos ser tu tienda $VHVRUDPRV WX LPDJHQ 7UDMHV D PHGLGD 7DOODV HVSHFLDOHV $OTXLOHU GH FKDTXpV &RPSOHPHQWRV $ELHUWR ViEDGRV SRU OD WDUGH

www.alonsomoda.com TRAJE PADRINO

TRAJES INVITADOS

desde

179,00€

169,00€

C/ Vázquez de Parga nº 10 Bajo - Carballo

981 755184 SAN XOÁN 2015

imaginebox

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:29 Página 68

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:30 Página 69

TODO EN ILUMINACIÓN LED Disponemos de todo en iluminación Led a precios sin competencia Si encuentras el mismo artículo más barato le devolvemos la diferencia Tenemos precios especiales para profesionales Damos presupuestos sin compromismo Se hacen instalaciones mediante electricistas colaboradores Todas las semanas tenemos varios artículos en oferta Todos nuestros artículos tienen una garantía de 2 años Avda de Finisterre nº264 C.P. 15010 A Coruña Tfno: 881 889 076

to on sc e d a le 0% st va 1 o ha 15 0 lid /2 va 1/08 3

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:30 Página 70

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:30 Página 71

Classic Car

Gasolina e amigos Amigos dos Coches Clásicos de Carballo

Un día, entre viños e falando do “xo-

rismático VW Escarabello, o Renault Al-

guete” dun e doutro, comentamos que

pine, etc., ata impoñentes muscle car

en Carballo non había ningunha xun-

americanos coma o Dodge Challenger.

tanza de coches clásicos, así que aven-

Poderedes atopar dende un Ford A do

turámonos a intentar organizala nós. E

ano 1928 ata un Golf cabrio MK1 dos

niso estamos.

anos 80; así que xa postos..., emocionámonos e lanzámonos!

Comezamos pensando nunha xuntanza pequena entre coñecidos, pero resultou

Todos con cantos falamos mostráronse

que, falando cuns e outros, démonos

encantados coa idea e ofrecéronse a axu-

conta que na zona hai un número im-

dar dende o principio. Tanto particulares

portante de xoias con rodas, dende o

coma as institucións e os establecemen-

popular Seat 600, o querido Mini, o ca-

tos, que colaboran e facilítannos todo. Tamén falando, decatámonos que non fomos pioneiros nisto, xa que soubemos que a principio dos anos 90, concretamente nos anos 1991 e 1992, houbo dúas concentracións, pero non se volveron facer máis. A idea segue a ser a mesma. Xuntarse nun punto singular do concello, Pazo de Vilar de Francos, e tomar o primeiro café da mañá. Daremos un paseíño polas rúas de Carballo e iremos ata outra zona importante do concello, a praia de Razo, Art Surf Camp, para tomar un aperitivo. Dende alí seguiremos o paseo pola costa gozando das

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:30 Página 72

vistas que ofrece a marisma de Baldaio,

O mesmo plan do principio pero con

ata o campo de Golf Golpe, onde tere-

uns cantos amigos máis..... E me-

mos unha comida de confraternización.

drando!

E remataremos deixando os coches en exposición toda a tarde no centro do

Agardámosvos o domingo día 7 de

concello, zona parque do San Martiño,

xuño, e desexamos que sexa a primeira

para que todos poidan ver e admirar a

de moitas edicións.

nosa afección.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:30 Página 73

R.G. C-15-001000

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:30 Página 74

Mercedes Queixas Zas

Precisamos deter o fuso do pensamento

Doas de acibeche a ollar o mar

da terra na liña do horizonte.

puntual

escoitar a ladaíña da confusión

Non hai sereas embobadas

morrer

derrotado.

nin princesas rosa pau

Pano á cabeza

de marfil coroadas

a renegar

hoxe tamén

nin raíñas en torres

das ondas que van

nin bonecas

para non voltaren.

inflamábeis

de todo a cen.

Universos de silencios apertados

Recoñézome

nos petos

nas mans do tempo

do mandil.

que me traballaron.

Labregas do mar maior

redeiras de marés ensarilladas

Neste mar sen rexistro da propiedade respiran só ardoras

curandeiras da negritude

sedelas de amores prohibidos

anzois de adeuses que cospen lonxe

corpos proa de ventres redondos dilatados

estriados de vida entre dondos períodos de alivio.

Andan as nove ondas

a vogaren entre fértiles humidades.

destronadas

libro san xoan 2015.qxp_Maquetaci贸n 1 8/6/15 0:30 P谩gina 75

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:30 Página 76

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:36 Página 77

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:36 Página 78

Pedra corvina Beatriz Fraga Hai outro óso mariño que chaman pedra

A natureza e forma das pedras quedan

da corvina. Corax, significa o cuervo. Hai

claramente expresadas na denomina-

corvo mariño, ave; e corvo mariño, peixe, e este chámase en Galicia, pelrón. Nada diso vén ao peixe corvina. En latín é cora-

ción orixinaria do grego: otos, oído, e lithos, pedra. Semellantes a un saco, a

cinus. En galego e en castelán chámanlle

unha améndoa ou a unha avultada pe-

corvina. E peixe abundante é frecuente en

bide de cabaza forman parte do órgano

Galicia. Cría na cabeza dúas pedras, sobre

de equilibrio dos peixes, achegándolle

as cales di Rondelecio: Lapides in capite

información sobre a dirección, coma se

repertos. Valere ad nephriticum, vel colicum dolorem vulgus existimat. Alii colbo suspensos ad morbum [279v] regium con-

fose un compás e a velocidade na que está nadando.

ferre credum. Dubida disto último e testemuña do primeiro: Ad nephriticum vero dolorem valere sum expertus. Esta afirmación de Rondelecio basta para que a pedra da corvina sexa moi estimada. Eu trouxen unha de Galicia, moi corpuda, pois pesa máis de tres reás de prata e é branquísima. Martín Sarmiento, Obra de 660 pliegos

Esas pedras corvina, branquísimas e estimadas, ás que se refire Martín Sarmiento son os otólitos. Os otólitos, ou estatólitos, son pedras calcáreas formadas por carbonato de calcio, un tipo de sal que se atopa na natureza, e son exclusivas dos peixes óseos (os que teñen esqueleto interno). Desde que o peixe é larva, o carbonato de calcio vaise depositando sobre un núcleo, formando aneis concéntricos semellantes aos que atopamos nos toros das árbores.

“Debuxo de peixe corvina, ao seu carón, dous otólitos (parte 78

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:36 Página 79

Mais a forma, tamaño e estrutura da

regius) teñen agachado na cabeza ese pe-

pedra son propias de cada especie. O

queno tesouro. Así e todo, as pedras máis

tamaño varía segundo o tipo de crece-

prezadas son as das corvinas.

mento corporal, indo desde o tamaño dunha cabeza de alfinete ata o dunha

Eses ósos, semellantes ao almafí ou ao

moeda. Os peixes que medran rápido,

alabastro (pedra de xeso), están situa-

coma a piarda ou pión, teñen otólitos

dos, nos vertebrados, xunto aos órga-

pequenos, mentres que os que medran

nos acústicos do animal, e poderiamos

lentamente, coma a corvina, teñen otó-

dicir que son coma o carné de identi-

litos grandes.

dade do peixe xa que, ao estudar os seus aneis ou bandas, estes fornecen

A palometa (Brama brama), o linguado

moitísima información sobre o animal:

(Solea solea), a xarda (Scomber scombrus),

idade, etapas do desenvolvemento…

o peixe limón (Seriola dumerili), a pescada (Merluccius merluccius hubbsi), o bacallau

Son bioindicadores xa que, ao formarse

(Gadus morhua) e a corvina (Argyrosomus

en equilibrio coa auga onde vive o

arte inferior esquerda da imaxe)”. Debuxo de Beatriz Fraga

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:36 Página 80

peixe, rexistran propiedades químicas

peculiares que se poden escoitar a máis

dese elemento, como por exemplo a

de trinta metros de distancia. A corvina

presenza de metais pesados.

produce ese son empregando uns “músculos sónicos” que están localiza-

Aínda que diferentes en cada especie,

dos preto da vexiga natatoria. Na cor-

están presentes en todos os vertebrados,

vina atlántica tanto os machos coma as

incluído o ser humano, mais nos mamí-

femias teñen eses músculos. Os machos

feros vense reducidos a uns diminutos

empregan estes sons no cortexo e as fe-

cristais, as otoconias. A función principal

mias e os peixiños inmaturos prodúce-

que realizan nos mamíferos é a de ser es-

nos como resposta ante o medo.

tabilizadores da posición do corpo en relación coa vertical. Cando eses cristais se

Os otólitos, igual que o ollomao, teñen

moven ou desprenden, acaso por un

carácter apotropaico, atribuíndoselles

movemento brusco de posición, e flotan

virtudes sobrenaturais con propiedades

libremente dentro dos canais do oído in-

para atraer a boa sorte, espantar o mal,

terno, envían mensaxes confusas ao ce-

como remedio para as dores de cabeza

rebro que este traduce como falta de

e de ventre e para os cálculos de ril.

estabilidade, vertixe ou vágado. Depositados como ofrenda xunto con Centrándonos de novo na corvina, ex-

outros elementos entre eles a cerá-

plícase que o nome do peixe sexa un

mica, aneis e escaravellos exipcios

derivado de corvo porque, visto desde

(amuleto de vida, símbolo de resurrec-

arriba, semella ser de cor negra. En Te-

ción) foron atopados varios otólitos

soro de la lengua castellana, de Cova-

nalgunhas escavacións arqueolóxicas,

rrubias (s. XVI), dáse esa razón para

entre elas a de Gorham´s Cave, en Xi-

outorgarlle o nome “Lo más cierto es,

braltar, datadas no século VIII ao III a.

como lo dize Nimpho, que se le dio este

C. En Sanlúcar de Barrameda, no piñei-

nombre por tener las aletas tan negras

ral da Algaida, atopouse, no que pa-

como las plumas del cuervo”.

rece ser un santuario púnico dedicado ao Luceiro Vespertino ou Luceiro da

En Galicia, a todas as especies de Escié-

Alba (Venus), un total de 49 otólitos de

nidos (Sciaenidae), cuxo representante

diferentes tamaños que foron deposi-

máis característico é a corvina, pode-

tados alí como ofrendas.

mos atopalas con este nome: verruguete, verrugate, corviña, corvina ou

Actualmente ollomaos e otólitos, engar-

corvinato.

zados como adornos, penduran do pescozo

moitas

persoas,

como

Mais o reino animal está cheo de sor-

amuletos, talismáns ou simplemente

presas e a corvina aínda agacha outra.

como unha figura de achego (un agasa-

O peixe en cuestión emite uns ruídos

llo de alguén querido).

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:36 Página 81

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:36 Página 82

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:36 Página 83

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:36 Página 84

Pumar, unha entrevista biográfica Henrique Mariño

Ilustración de Manuel Pazos

A xente nova cando ve a Xosé Pumar Gán-

piso da Rúa Nova e eu, entre externo e in-

dara (Buxán, Val do Dubra, 1931) pasar pola

terno, fun estudando a carreira.

rúa Coruña, o cordón umbilical que une a igrexa coa súa casa, ve a un señor con

Daquela era moi avanzado que unha mu-

gorra, gafas escuras e bastón. A lectura

ller estudase, non?

desta entrevista, a primeira parte de tres en-

Para aquel tempo, si. A maioría eran homes,

tregas, descubriralle a fascinante biografía

pero na súa Facultade da Universidade de

dun intelectual, dun ilustrado, dun gale-

Santiago empezaba a haber mulleres, que

guista, dun cura e dun home singular. Qui-

logo traballaban como profesoras.

zais, cando o volvan ver, os mozos sinalarano co monopatín e dirán: “Mira, aí

Foi ao Seminario Menor?

vai Pumar”. Cada vez quedan menos. Sobre

Non, daquela non existía iso. Ingresei para

todo, cregos.

facer Humanidades en 1942, con once anos,

Foi ordenado hai 61 anos polo Cardenal

Quiroga. Levárao a Santiago un tío que

e entón só había o seminario de San Martiño. O Menor empezouse a facer, por orde de Quiroga Palacios, cando eu xa termi-

era cóengo na Catedral, non?

nara, de modo que eu non pasei por alí. Pri-

En realidade, era bistío meu. Administraba

meiro fun a unha escola que había na rúa

o Pazo de Raxoi e levounos a miña irmá e

do Vilar. Algúns compañeiros foron para

máis a min con catro anos. Daquela eramos

Medicina, como Augusto Villanueva Díaz,

catro irmáns e despois fomos seis. Estive-

hoxe médico xubilado e moi amigo meu.

mos alí cabo del ata que morreu, pouco

Antes, claro, fixo o Bacharelato en Xelmírez,

despois de que chegaramos, en 1942.

mentres que eu fun para o seminario.

Por que o levaron?

Como lle deu pola carreira eclesiástica?

Meu tío, en paz descanse, quería promocio-

Tiven ese bistío cóengo; tiven outro tío, so-

narnos. Na familia agraria que eramos, nós

briño del, sacerdote dunha parroquia do

non tiñamos moito futuro. Eramos unha

lado de onde nacera; tiven un tío xa moi

chea deles. El tratou de que foramos para

lonxano, que non coñecín, tío do meu bis-

Santiago estudar. A miña irmá non terminou

tío, que estivo en Vilela, aquí en Carballo…

Filosofía e Letras porque casou. Fomos a un

Eramos unha familia clerical, piadosa e cris-

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:36 Página 85

tiá. E polo tanto, eu dunha forma instintiva

necesidades.

elixín ir para o seminario. Como cambiou o mundo desde aqueles

Vostede fala e escribe latín... Ah, ben, si, si, si... [sorrí, tímido e humilde].

tempos ata hoxe?

Os da miña xeración tiñamos as clases de

Ai!, moitísimo… Cambiou o mundo clerical

Filosofía e Teoloxía en latín. Non era un latín

e o externo tamén. Daquela, cando eu em-

clásico, de Cicerón, senón un latín á medida

pecei, a guerra civil acabara e estabamos

do que empregaba San Xerónimo cando

nuns tempos moi difíciles. Cando eu estaba

traduciu a Biblia. Eu conservo algo diso por-

externo e residía na Rúa Nova, aínda que xa

que tomo notas e levo un diario. As cousas

ingresara no seminario, viviamos subvencio-

moi secretas escríboas en latín, con certo hi-

nados co que viña da aldea. O finado do

pérbato, para que non descubran o que es-

meu pai mandábanos patacas, matabamos

cribín se algún día alguén chega a lelas

un porco...; o finado do meu tío traía queixo

[risos].

e caza, que daquela había moita... E fomos sobrevivindo desa maneira, porque había

Entón escribe para vostede ou para quen

racionamento do azucre, do pan, do

escribe?

aceite... Así, estiven externo ata quinto de

Escribo para min, porque ao cabo dun ano

Humanidades, en 1947.

ou dous reviso o que escribín e encóntrome con notas moi persoais. Vivencias que o

Pero a súa casa era boa, non?

outro non ten por que entendelas.

Naqueles tempos, si. Para medilo e comparala con outras, eramos unha familia de

Mais estaría ben que o día de mañá al-

catro vacas, dous bois e un cabalo. Matá-

guén puidera descifralas...

banse tres porcos polo inverno. Incluso

Si, si, si… [sorrisos]. Pero eu non escribo

catro, porque eramos unha casa que tiña

para as xeracións vindeiras, senón para min.

moito campo para traballar, con xornaleiros

Así vexo o que pensaba hai un ano e cales

que ían a mantido. Había que darlle de xan-

eran as miñas angustias, coitas, dúbidas e

tar (o habitual era caldo e carne de cocho)

aflicións. Pensamentos que dexeneran ou

e un xornal dun peso. Non había seguro nin

xeran folios de maior intensidade e exten-

nada, viñan coa súa legoña e pola noite, ao

sión…

mellor, ata traían aos fillos para que a miña nai repartira caldo, porque na súa casa non tiñan que comer. Estou falando dun tempo

Vostede pasou por cinco parroquias polo

menos. Como soaban as campás de Bas-

de miseria que, para os tempos de hoxe, é

tavales?

difícil de concibir, pero era así. Non había

Foi onde estiven máis tempo, preto de ca-

luz eléctrica e a xente alumeábase co que

torce anos. Alí notei que na masa, no pobo,

chamaban gas, un residuo do petróleo

non había un gran coñecemento de Rosalía

cheirento que se compraba na taberna. O

de Castro. Sabían que ela cantaba ás cam-

día que se acababa, traíase por botellas.

pás de Bastavales, pero tiñan o concepto

Viñan pedilas á casa, botellas e tamén mis-

dunha muller que cantaba polas feiras. Tra-

tos para acender o lume. Pasábanse moitas

tei de dar unha nota do que realmente foi

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetaci贸n 1 8/6/15 0:36 P谩gina 86

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 0:37 Página 87

a poetisa na súa vida. Fixémoslle unha ho-

tomos, pero son máis anchos porque

menaxe e puxemos na base da torre un

están escritos a bolígrafo. Cando cheguei

busto. E déuseme tamén por escribir algo

a Seavia, deime conta de que era un am-

sobre ela. Publicouse unha antoloxía de Ro-

biente totalmente distinto. Bastavales é

salía onde aparecen as miñas achegas. E,

algo así como o alfoz de Compostela, a

sobre todo, nos meus tempos libres, escri-

coroa de Santiago. Seavia é profunda-

bín a Historia de Bastavales. Son once

mente rural. Empecei a tomar notas e

tomos, non se asuste [risos], porque para

tanto en Seavia como en Bastavales ser-

min o número once era sagrado, xa que a

víronme moito os sancristáns, que eran

Historia de la Santa Apostólica Metropoli-

venerables figuras. Había moito tempo

tana Iglesia de Santiago de Compostela, de

que exercían e axudáronme moito. O de

Antonio López Ferreiro, ten once tomos.

Seavia empezoume a contar cousas e

Guiado por el e polos libros do arquivo pa-

acordaba varios curas. Comecei tamén a

rroquial, empecei a escribir a tinta e pluma.

ver o arquivo e decateime de que don

Continuando, continuando, saíron once

Antonio Fraguas Fraguas, cando escribe

tomos e así rendín homenaxe a López Fe-

sobre o colexio de Fonseca, alude a un

rreiro, que en realidade na súa obra re-

colexial que fundou en Erbecedo a gran

creara a historia de Galicia.

obra pía, deixando todos os seus bens para que doce nenos tiveran escola.

Barreiro Fernández e Villares Paz escribiron

Tamén me decatei de que no arquivo

en 2007 A Gran Historia de Galicia, onde

quedaba patente a cuestión dos montes

falan de Murguía e, sobre todo, de López

veciñais: preiteáronse vinte mil ferrados

Ferreiro, que dedicara unha terceira parte

que estaban ocupados polo Icona (Insti-

dun tomo a documentos. É un autor tan sin-

tuto para a Conservación da Natureza),

cero que tamén achega os textos íntegros

porque daquela eran patrimonio forestal.

nos que se basea, mentres que Barreiro Fer-

Deime conta de que había unha fala moi

nández, que está aí e é amigo meu, só

rica en substantivos e adxectivos, e tratei

achega un textiño para xustificar o razoa-

de recollelos todos. Algo que non acon-

mento que fai do tecido histórico. Da súa

tecía en Bastavales, máis afectado polo

obra saen moitos topónimos e, así, o propio

castelán porque está máis preto da capi-

Cabeza Quiles, especialista en toponimia,

tal. Estiven en Padrón e pasou o mesmo,

recorre a López Ferreiro para ver o que di

algo que me sorprendeu, polo que me

sobre as parroquias. Pola miña parte, eu fun

dixen: aquí despois de Rosalía falou ga-

un máis e guieime por el para investigar

lego o amigo Agrasar Vilar e máis eu

sobre a gran finca que tiña en Bastavales o

[risos]. Claro, pretenden ser elite de San-

Cabildo compostelán. Comprara os exem-

tiago. Hai moitos apelidos en Padrón que

plares na Catedral de Santiago por mil pe-

son coincidentes cos de Compostela e

setas e, daquela, dobrei moitas follas onde

non queren descender a falar galego:

López Ferreiro aludía a Bastavales...

Martínez de la Riva, por exemplo. Aínda así, lembro que o fun introducindo pou-

Tamén escribiu once tomos sobre a His-

quiño a pouco e ao final eu falaba galego

toria de Seavia. Tanto había que contar?

en Padrón tamén. Pero, vaia!, vostede

Un número redondo [risos]. Son once

preguntoume por Seavia, non?

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:00 Página 88

tel. 676 793 3 242 lambetadaaspaula.blogspot.com.es lambetadaaspaula@gmail.com

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:00 Página 89

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:00 Página 90

S.L.U.

SAN XOÁN 2015

981 676 767 puertashercules@puertashercules.com www.puertashercules.com

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:01 Página 91

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:01 Página 92

Cen anos de luz eléctrica

en Carballo Xan Fernández Carrera

Se lles dicimos aos nosos fillos que al-

acender unha bombilla accionando

gúns de nós durante parte da nosa in-

unha chave. Na Costa da Morte houbo

fancia medramos sen luz eléctrica, ben

tamén algunha vila na que se puido ex-

seguro que non cren o que lles estamos

perimentar esa sensación moi pronto,

a contar. Resúltalles difícil entender

como ocorreu en Cee, grazas á iniciativa

como se podía desenvolver a vida sen

do empresario local Juan Cereijo Fer-

dispoñer de televisión, lavadora, neveira

nández, que instalou unha pequena

ou ordenador.

central hidroeléctrica no río Carboal que desemboca en Brens. Isto ocorría cara

Se por casualidade se nos corta a co-

ao ano 1905. Non obstante, durante a

rrente durante unhas horas, toda a acti-

década dos anos vinte do pasado sé-

vidade doméstica, comercial ou doutro

culo aínda había moitas vilas costeiras

tipo queda paralizada, e somos incapa-

que non dispoñían de luz eléctrica,

ces de desenvolver unha vida normal; e

entre elas Muxía, Camariñas, Laxe ou

se en lugar de horas fosen días, acaba-

Malpica. Os muxiáns non gozarían

ríamos desesperados. Pero se nós tive-

deste novo invento tecnolóxico ata co-

mos a sorte, pasados uns anos, de gozar

mezos da década seguinte, que será

de todos os adiantos tecnolóxicos dos

cando o médico Cándido Insua instale

que dispoñemos actualmente, as xera-

unha minicentral no río Negro dos Muí-

cións que nos precederon careceron

ños, con tecnoloxía importada de Ale-

deles e tiveron que conformarse coa luz

maña. Con todo, estes mesmos muxiáns

que desprendía un candil de gas ou de

desde o ano 1896 xa percibían o escin-

aceite, coma o que utilizaban os roma-

tileo da luz do faro Vilán, o primeiro de

nos hai máis de dous mil anos.

España en alumar con enerxía eléctrica, producida por unha caldeira de vapor

Ás cidades e vilas chegou antes o pro-

que funcionaba con carbón, instalada

greso, e foron as primeiras en cambiar

nunha construción situada na actual ex-

o acetileno (carburo) pola electricidade.

planada que hai fronte ao edificio das

En Galicia temos algunhas cidades pio-

vivendas dos fareiros. O poeta muxián

neiras neste avance, como a de Ponte-

Gonzalo López Abente recolle nun dos

vedra, onde xa no ano 1888, se podía

seus poemas este acontecemento: “É

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:01 Página 93

quizais un xigante poideroso / qu’ollán-

tiva do empresario Enrique Sánchez,

donos está, / c’un ollo refulxente qu’alu-

emigrante cubano, que xa fora promo-

mía / n-âzul inmensidá...”.

tor dun proxecto semellante naquel país. Segundo recolle o historiador car-

De vagar a enerxía eléctrica foi che-

ballés Xan Fraga, o proxecto desta cen-

gando aos diferentes núcleos de Ber-

tral de San Paio presentouse no

gantiños procedente de pequenas

concello de Carballo no ano 1911 ela-

centrais hidroeléctricas que se foron ins-

borado polo enxeñeiro Emilio Pan de

talando ao longo da cunca do río An-

Soraluce, mais non se materializará ata

llóns, por parte dalgún emprendedor

cinco anos despois. No ano 1924 cons-

local. Así para abastecer aos núcleos da

tituirase a empresa Electra Berganti-

Laracha, construíronse as centrais de

ños,

Coiro e Golmar, empresa, esta última,

emprendedor, que será absorbida,

que aínda actualmente perdura baixo o

como moitas outras, por Fenosa.

man

deste

mesmo

nome de Hidroeléctrica da Laracha. A de Corcoesto, impulsada pola empresa

Grazas a esta actividade empresarial,

que explotaba as minas de ouro, pero

Carballo foi unha das primeiras vilas en

que acabou subministrando luz ás pa-

dispoñer de enerxía eléctrica e comezar

rroquias da redonda. E a de Caldas,

deste xeito unha etapa de progreso e

preto da Saímia, que abastecía ás parro-

crecemento urbano que se pon de ma-

quias da baixa do Anllóns.

nifesto nas dúas décadas seguintes. Desa central hidroeléctrica da Férveda

De todas elas a primeira que se insta-

aínda se conserva parte da construción,

lou para o consumo doméstico foi a da

restos da turbina que foi importada de

Férveda de Entrecruces, sobre o río

Estados Unidos, e o tubo metálico que

Outón, un subafluente do Allóns, para

conducía a auga á minicentral. Restos

fornecer á vila de Carballo. Foi inicia-

de arqueoloxía industrial que forman

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:01 Página 94

parte do patrimonio carballés que é

A corrente chegaba ás casas cunha voltaxe

preciso conservar e coidar, situados

de 125, pero esta sufría continúas varia-

nunha contorna incomparable como é

cións, que lle afectaban ao funcionamento

todo ese espazo natural que hai arredor

dos aparatos eléctricos, de aí que nalgúns

desta impresionante fervenza.

deles se utilizase un estabilizador para manter esa voltaxe. Cada mes pasaba un

Aquela primeira enerxía eléctrica trans-

empregado da empresa polos distintos

portábase a través dun tendido de fe-

domicilios a cobrar o importe do consumo

bles postes de madeira, que malamente

eléctrico. Tempos aqueles!

soportaban os embates da invernía, e con frecuencia se interrompía o submi-

Agora dispoñemos dunha voltaxe de

nistro. Por iso a miúdo se pasaban tem-

220, máis estable e con apenas interrup-

padas sen luz, véndose os veciños

cións, pero ese subministro achégan-

obrigados a facer uso de novo de can-

nolo

dís, farois, luces de carburo, ou xa máis

distanciadas do consumidor, que impo-

tardiamente do socorrido cámping gas,

ñen unhas leoninas condicións das que

ata que volvera a tan ansiada enerxía.

resulta imposible librarse.

SAN XOÁN 2015

grandes

empresas,

moi

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:01 Página 95

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:01 Página 96

ROCKIN’ CARBALLO Daniel Pérez

O venres en Carballo é día de rock and

Live (2010), abríndolles concertos aos

roll. Do que nace nun garaxe dun barrio

mesmísimos Pearl Jam, ou no Primavera

bonaerense ou nas salas de ensaio do

Sound (2011); e que este ano van xirar

noso Pazo da Cultura. O venres 26 tere-

por Francia, Colombia, Bélxica e Carba-

mos rock do bo no Rockin’ Carballo, un

llo.

festival plenamente consolidado no calendario galego pero que tamén soa

Eles mesmos definen a súa música

cada vez con máis forza máis aló de Pe-

coma un “holograma furioso en futuro”,

drafita. E como colofón a unha noite de

contando con influencias que van

directos espectaculares con Cápsula,

dende a velvet Underground, The Stoo-

Tokio Sex Destruction, Terbutalina, Eski-

ges e os propios Rolling Stones. O seu

zos e Arabian Evils, máis música da boa

nome é unha homenaxe ao “Space Od-

asinada por Antón Dj, un dos nosos fa-

dity” de David Bowie.

voritos e seguro que, a partir do 26 de xuño, tamén dos vosos. Cápsula Cápsula xorden na escena rock underground de Bos Aires (Arxentina) no ano 1997. A banda está integrada por Martín Guevara (guitarra e voz), Coni Duchess (baixo e voz) e Ignacio “Guantxe” (batería). Actualmente teñen a súa base de operacións en Bilbo. Estamos ante unha banda consagrada, que xa conta con actuacións en festivais tan importantes coma o de

Veñen pre-

Monterrey (México, 2010), Low Cost

sentando o seu disco en directo Dead

Festival (Benidorm, 2011), Bilbao BBK

or Alive (Gaztelupeko Hostak)

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:01 Página 97

rada. “Hemos vuelto” dicían nunha enEstes arxentinos, vascos de adopción,

trevista recente, e van deixando un re-

van anos luz por diante de todo o que

gueiro de zapatos rotos e gorxas tamén

un poida chegar a entender, cun directo

rotas. Neste disco atopamos percusións

que se caracteriza pola súa intensidade.

latinas, desenvolvementos psicodélicos,

“Os nosos concertos poden comezar

retrousos de soul alucinado e rock and

como cálidos acústicos, flotar cara ao

roll escola MC´5 ou The Stooges. Todo

pop, atravesar con guitarrazos a psico-

o mellor do rock dos 60´s e 70´s feito

delia e desmaiarnos con electro-punk”.

disco. Dan un paso máis no seu achega-

Ou dito doutra maneira, son unha mes-

mento á música de raíz americana, ex-

tura perfecta de sutileza das melodías

plorando o camiño que hai entre o Soul

coa crueza das guitarras e a experimen-

de Detroit e o Latin Soul Neoiorkino.

tación con bases electrónicas. Xa no ano 2009 algúns tivemos a sorte Cápsula é desa caste de grupos que

de descubrir a este grupo en directo, no

non teñen rendición en ningún aspecto.

Sonorama. Alí, no escenario pequeno,

Cunha música que chega para quedar.

e por iso máis recollido e acolledor, cá-

Serán clásicos.

lido e suoroso, alucinei cun grupo que fixo, dende o minuto un de concerto, que non puidese parar de mover a toda

Tokio Sex Destruction

velocidade o pé esquerdo, mentres intentaba rematar

Grupo xurdido en Vilanova i la Gertrú

(Barcelona) hai dez anos, pero

toda presa o

que soan a clásicos. TSD é, ante todo, un grupo de sensacións. Salvaxes e sexuais. Cun frontman (RJ Sinclair) que vos fará bailar ata a extenuación (A que ninguén sabía que James Brown tiña un irmán bastardo?)

vaso c o n

Chegan a Carballo co seu

cervexa que

disco do 2013, Sagittarius, novo traballo que supón o rexurdimento da

acababa de pedir.

banda e unha volta longamente espe-

Non din bebido nunca esa cervexa. Os

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:01 Página 98

estertores musicais que me posuíron,

grande cultura musical– pasaban pola psi-

impedírono. Acabou por riba de min e

codelia, o hard rock, o Glam e o garaxe.

dos que estaban ao meu redor. SAHKE, SHAKE, SHAKE!!!! E xa non puiden

Non se pode (nin se debe) obviar o seu

parar danzar durante o tempo que

carácter pioneiro. O garaxe, agás por

durou esa marabillosa experiencia que

Los Contentos, non tiña presenza en

foi o concerto dos TSD.

Galicia. Tampouco podemos falar de que existise unha escena underground

Estou certo que non nos van defraudar.

nin un circuíto estable de salas nas que

Preparádevos para suar. Estades avisados.

tocar, nin sequera selos discográficos nos que lanzar propostas tan arriscadas.

Eskizos

Pero deixaron

Un 26 de decembro de 1992

Eskizos ofrecían o seu derradeiro concerto nun abarrotado Paya Club da Coruña.

Todo

mundo esperaba con entusiasmo a gravación

dun

primeiro

longa duración que nunca chegaría. Pedro Granell (guitarra e voz), Antonio Astray (guitarra e voz) e José Carral (baixo) pri-

decidían poñerlle fin á banda

meiro EP

tras o abandono de Luís Garrido Los

(batería), que muda de cidade tras o con-

Eskizos,

certo. Unha banda seminal que pese a

con catro trallazos e unha última grava-

que o seu legado se reduce a dous EP

ción, que son os catro cortes do EP 7”

7”, pasou á historia coma unha das me-

“Turn Off The Light”, catro cortes cun

llores bandas rock dentro do under-

son incendiario e contaxioso que a

ground. A estela de culto persegue esta

pesar do tempo pasado manteñen

formación que puxo unha pica a favor do

plena vixencia e frescura.

garaxe en terras galegas, e axudou a que moitos descubriran o rock máis visceral.

Estamos ante un grupo á marxe dos sistema, que aínda efémero, deixou, en

As súas influencias –moi numerosas e con

forma de escisión, semente musical al-

clara vocación outsider, reflexo da súa

tamente interesante.

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:06 Página 99

E de repente, sen avisar, no ano 2014

pasear por algunhas das salas de concer-

comparten escenario no Noroeste Pop

tos máis respectadas de Galicia e garitos

Rock cos Madness, demostrando a súa

varios, e acadan moi boas críticas.

boa forma e facendo as delicias de moitos dos seus seguidores. Tamén actua-

Os Arabian son de Carballo, e exercen

ron recentemente nunha sala mítica da

de carballeses, deixando esta nosa im-

Coruña, saíndo ao escenario cun sorriso

pronta alí por onde pasan. Os seus con-

na boca. Porque saen ao escenario para

certos son acelerados e intensos, nos

gozar, e iso, nótase. Porque fan gozar. O

que van cuspindo auténticos pildorazos

que veremos no Rockin será un torrente

de inxestión rápida e efectos incontro-

de clásicos, riffs demenciais e solos de

lábeis. Falando con eles despois dun

guitarra infinitos.

concerto, comenteilles que me gustara, pero que me resultara curto: “E logo?

Que ninguén se leve a engano: non

Perfecto. Como ten que ser”, foi a súa

veñen para recordar vellos tempos e

resposta. Téñeno claro. Non dan un res-

que algún/ha se lle salte unha bágoa

piro, disparando cartuchazos, un tras

(por culpa do pó dirán). Eskizos están

outro, sen concesións (agás as parrafa-

aquí para facer que goces, que bailes e

das que de vez en cando soltan co pú-

deixes a gorxa seguindo algún dos moi-

blico ou entre eles, e que, entre nós,

tos clásicos que soarán na noite do 26

creo que é para coller folgos, recargar e

de xuño en Carballo.

seguir metrallando). Contan con dúas grandes virtudes: actitude enriba do es-

Arabian Evils

cenario e unha absoluta e admirable

Sempre é un marrón escribir sobre

falta de complexos.

xente da casa. Porque corres o risco de que se che vexan as bragas ao sentar. E para evitalo, vou ser eu quen levante a saia: sinto debilidade por estes Monos En Patín! Os Arabian Evils son, na actualidade Christ (voz e guitarras), Adrián (baixo) e Sebas Fariña (batería), e acaban de presentar o seu primeiro

EP,

“Mono

Patín”. Gravado nun só día (non podía ser doutro xeito) por Bruno Mosquera e Miguel Bianchi, no local de Linda Guilala, sacárono a

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:06 Página 100

Saben de onde veñen. Non teño claro

muerte”.

que saiban onde van. Pero o que si sei

“A nosa obsesión é o directo, melloralo

é que chegarán lonxe. Así que, se non

cada día en todo o que poidamos” din

queredes perder a estes tres diaños,

os Terbutalina. E con esa premisa non

sede puntuais o día do concerto. Non

podían deixar de tocar no Rockin.

esperan por ninguén. Terbutalina son Migui (voz principal e P.D.- A primeira vez que os vin, veume á

guitarra), Mon (guitarra e voz), Samu

cabeza unha canción: “Corre, corre”, de

(baixo e voces), Brais (teclados e voces)

Leño. Non foi unha asociación pura-

e Diego (batería). E unha boa definición

mente musical. Pero creo que lles en-

da súa música sería garaxe-punk festeiro.

caixa perfectamente esa letra.

Escoitando o seu último disco conclúes que cada corte é unha auténtica ostia no

“Lo tienen decidido

ceo da boca. Enerxía pura e desatada.

Debes ser otro eslabón

Unha descarga de adrenalina. Prepará-

Corre, corre

devos para bailar, bailar e bailar. Son bra-

Y tú desde muy niño

vos. Moi bravos. E cantan en galego, ou,

Te saliste del renglón

para ser máis exactos, disparan en ga-

Corre, corrre”

lego…, e non fan prisioneiros.

Terbutalina “A terbutalina é un fármaco. Fármaco que comeza a ter efecto aos 15 minutos da súa inxesta e a súa acción pode durar ate 6 horas. Pode producir tremores, mareos ou dor de cabeza”

Hai tres maneiras de facer as cousas: polas boas, polas malas e como as fai Terbutalina. A MUERTE!

Terbutalina é unha formación galega, concretamente de Muros e Esteiro, integrada por cinco asmáticos que bordan o garaxe-punk…en galego! Levan activos dende o 2010, e dende ese momento non pararon de tocar e xirar por toda Galicia e fóra dela, pasando por máis de sesenta festivais e salas. Contan con seis traballos de estudio e veñen a Carballo presentando “A

100

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:06 Página 101

PSICOTÉCNICO

GALICIA

centro de reconocimiento de conductores y armas

981 700 033

si lo desea, puede solicitar cita previa

c/ Barcelona 9 bajo. 15100 Carballo SAN XOÁN 2015

101

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:06 Página 102

102

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:06 Página 103

SAN XOÁN 2015

103

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:06 Página 104

AGORA QUE Álvaro Antelo Abelenda Agora que somos dous estraños vítimas inocentes do prohibido. Porque a melodía que cantabamos, acabou por converterse en ruído.

Agora que a tolemia me está arrebatando os últimos impulsos de razoamento, como atopar a paz dun tratado nunha guerra contra un mesmo?

Agora que te vas afastando cada vez máis de onde eu existo, só me queda verte marchar voando mentres eu me afundo no meu propio delirio.

Agora que nos estamos asfixiando co fío dun vougo sentimento, condéname a cargar co pasado, mátame co teu maldito desprezo. Agora que estou condenado no frío cárcere do olvido, crávame o teu puñal afiado. Quizais así me sinta vivo.

Agora que nada é o que imaxinamos, e todo quedou nun vago intento, poida que nunca sexamos o que quixemos ser nun primeiro momento. Agora que non queda un cando nin un porqué, nin un motivo, Para que seguir loitando, cando o damos todo por perdido?

Agora que o único que nos segue quedando, é un amor aparcado en dobre fila no olvido. 104

SAN XOÁN 2015

ÁLBUM fotografías de Oti Fernández no Rockin 2014

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:07 Página 105

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:07 Página 106

Estrella Carballo,

lecer con nome propio Yolanda Antelo

Renovarse ou morrer? Esta é unha pre-

bailar e gozar das noites meigas de San

gunta para a que os hostaleiros da zona

Xoán.

de copas Estrella Carballo teñen resposta e, por certo, moi clara. Con máis

Xa pasaron varias décadas dende a apa-

de 30 anos de historia sendo punto de

rición dos primeiros locais e foron moi-

encontro para centos de persoas e todo

tos

un referente da movida nocturna na co-

superados. Novas tendencias, a crise

marca de Bergantiños, este céntrico e

económica, inevitables altercados de

concorrido lugar volverá ser o destino

orde pública, a proliferación de verbe-

elixido por moit@s moz@s, e outr@s

nas ou pequenos boicots por parte de

que xa non o son tanto, para relaxarse,

grupos minoritarios foron os culpables

106

SAN XOÁN 2015

envites

obstáculos

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:07 Página 107

dida aposta polas novas tecnoloxías e con moito éxito xa, por certo. Zancudos Pero non só de internet vive o home e, por iso, os responsables de Estrella Carballo teñen algún que outro ás baixo a manga, coa intención de animar a propios e estraños a pasalo ben durante as festas. Para iso retomarán unha iniciativa moi aplaudida no seu día e que deu moito que falar: os zancudos. O venres 26 de xuño serán os encargados de crear ambiente polas rúas da localidade e de ir abrindo boca, sobre todo a deles, porque pasearán subidos a dous zancos de altura pero cuspindo bolas de lume, para render boa homenaxe. Sexa dos seus momentos máis baixos. Instan-

como for, o espectáculo está asegurado

tes, ciclos e etapas dos que sempre re-

e algunha que outra subida ou baixada

xorde invicto para continuar formando

de tensión, tamén.

parte das nosas vidas ou, polo menos, dos nosos mellores recordos de xuven-

Durante a celebración do San Xoán,

tude.

Carballo convértese en centro de peregrinación de milleiros de persoas na

Hai algún tempo os propietarios de seis

procura de ocio e diversión, tanto de

pubs da zona decidiron unir forzas e

día coma de noite. Pese a que cada vez

xuntarse para crear o seu propio selo de

xorden máis festas e eventos populares,

identidade, a súa propia marca. Así

os encargados destes establecementos

nace Estrella Carballo, unha xuntanza

amósanse esperanzados e optimistas,

de amigos e empresarios da hostalaría

coma Patricia, xerente de Estrella Car-

cun fin común: renovarse e adecuarse

ballo, quen asegura que “agora parece

aos novos tempos para perfilarse como

que as festas, en xeral, valóranse menos

a mellor alternativa local de ocio noc-

ca antes pero as de Carballo teñen unha

turno. Unha dura tarefa na que xa come-

longa tradición e moito arraigo na co-

zaron a empregarse moi a fondo. Un bo

marca, polo que as expectativas son

exemplo é o salto que acaban de dar ás

moi boas, igual que en anos anteriores

redes sociais. Facebook, Twitter ou Ins-

”. Esta declaración de intencións é unha

tagram son, polo de agora, a súa deci-

realidade que, ano tras ano, deixa a

SAN XOÁN 2015

107

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:07 Página 108

mesma fotografía: a rúa estrela ateigada

cer, na medida do posible, as súas de-

de persoas ata altas horas da madru-

mandas e necesidades”.

gada, especialmente os días 24 e 25 logo dos concertos na praza do Conce-

Establecementos debidamente acondi-

llo. Outro día no que o cheo está garan-

cionados, unha decoración moderna e

tido coincide coa organización no Rego

orixinal, persoal cualificado e axeitadas

da Balsa do Rockin’ Carballo, “para nós,

medidas de seguridade son, sen dú-

este tipo de espectáculos son moi im-

bida, as outras claves do seu éxito, “a

portantes, porque contribúen a atraer

verdade é que todos os hostaleiros nos

xente e son un atractivo máis que re-

esforzamos moito por ter os nosos lo-

sulta moi positivo”, engade Patricia.

cais á última. Hai que estar ao día e cumprir coas esixencias que nos marca

Trato persoal

a lei porque senón de nada vale tanto traballo. Nós vémolo así e, polo de

Ser durante anos a principal zona da

agora, funciónanos moi ben! Ese é o

movida carballesa ata consolidarse

único segredo”, aclara.

como unha das alternativas de lecer máis emblemáticas da comarca ten que

A recentemente constituída Estrella

ter algún segredo, pero a xerente de Es-

Carballo aínda ten un longo camiño por

trella Carballo non ten ningunha dú-

percorrer, cheo de ambiciosos proxec-

bida, “o trato directo e familiar co

tos e moitas novidades. Un camiño car-

cliente é un elemento que nos diferenza

gado de sorpresas que dar e moitos

doutros moitos sitios. Aquí coidamos

máis éxitos que colleitar. Mentres tanto,

moito a clientela e procuramos satisfa-

bo San Xoán a tod@s!

108

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:07 Página 109

SAN XOÁN 2015

109

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:26 Página 110

110

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:26 Página 111

SAN XOÁN 2015

111

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:26 Página 112

Notas sobre a fundación da

capela de San Roque de Cillobre Désirée Mª Domínguez Pallas Fai dous anos, no artigo que presentamos

pouco antes da súa morte, fai fundación

na revista do San Xoán sobre os coutos

de dous “grandes, ricos e famosos mor-

señoriais de Sísamo e Goiáns, sacamos á

gados”: o de Parga-Bergantiños, her-

luz a importancia da liñaxe dos Mariñas en

dado de seus pais e que deixará ao seu

Bergantiños pola abundancia de bens pa-

fillo maior, Fernando Pérez Parragués, e

trimoniais que tiñan na zona. Concreta-

o de Xunqueiras, coa súa fortaleza e vila

mente, falabamos da relevancia histórica

da Pobra do Caramiñal –entre outros

de Gómez Pérez das Mariñas, gran caba-

señoríos pertencentes aos bens da súa

leiro galego e de recoñecido prestixio

muller, filla do célebre Esteban de Xun-

tanto en Galicia como na Corte castelá

queiras–, que herdará Gómez Pérez das

polas súas virtudes bélicas e importantes

Mariñas, o seu segundo fillo2. Grazas a

apoios económicos á coroa. Ao honor do

el, ademais, sabemos que o couto de

seu apelido uníase un importante patri-

Cillobre tiña xurisdicción civil e criminal

monio que repartiu entre as súas tres fillas,

ao igual que Santiago de Vilaño e que

e dona Constanza, casada en primeiras

posuía, tamén por legado dos seus pro-

nupcias co I conde de Altamira –como xa

xenitores, o casal de Vilar de Francos3 e

apuntabamos no mencionado artigo– e

parte dos beneficios patrimoniais de

en segundas con Fernán Pérez Parragués,

San Román de Cabo Vilaño, San Lou-

descendente da casa de Parga (Guitiriz),

renzo de Berdillo, Santa María de Traba

sería a que herde as posesións de seu pai

e San Miguel de Vilela, entre outros.

en terras bergantiñáns e a fortaleza de Cillobre sita na parroquia de Santa María de

No que respecta á súa casa-fortaleza,

Torás (A Laracha).

temos noticia de que contaba cunhas torres defensivas que, tal e como apunta

Tiveron como fixo primoxénito e, por

Vaamonde Lores no seu estudo sobre a

conseguinte, sucesor da casa, a Ares

familia, foron demolidas para construír

Pardo das Mariñas, veciño e rexedor da

coa pedra delas as vivendas dos labra-

cidade da Coruña, o cal foi posuidor

dores da contorna4. Actualmente, a casa

tamén de varios xulgados entre os que

atópase moi modificada arquitectonica-

se atopaban o de Paiosaco e o de Ponte

mente e en moi mal estado de conserva-

de Barcia1. No seu testamento, redac-

ción.

tado na Coruña o 16 de agosto de 1537,

flanqueado por pináculos rematados en

112

SAN XOÁN 2015

feito,

frontón

curvo

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:26 Página 113

bola que acubillaba o escudo nobiliario

edificar una capilla en Çillobre que esta en

da familia atópase na actualidade no

el dicho coto y feligresia de Santa María

Pazo de Oca en tanto que esta propie-

de Toraz, la qual estaba bien hecha y en

dade pertence hoxe en día á familia Me-

toda perfecion con los ornamientos nes-

dinaceli tras anexionar á súa casa ducal

cesarios y estaba en presente desçente en

os bens patrimoniais do marquesado de

donde se podia çelebrar los ofisios dibinos

Camarasa en Galicia, último posuidor

diziendo misa ansy para su debocion

dos morgados de Parga, Cillobre e Ama-

como de otras muchas personas y para

rante, entre outros.

que permanesciese y otras personas tomasen mas deboçion hera su voluntad y

Pois ben, o documento que reproduci-

de la dicha dona María de las Alas de

remos parcialmente a continuación foi

dotar la dicha capilla \de rrenta perpetua/

outorgado ante o notario de Santiago

de manera que perpetuamente en la

Bartolomé Giráldez o 4 de agosto de

dicha capilla se deese e oiese misa. Por

15755, precisamente, polo citado don

ende por el tenor desta presente carta

Fernando Pérez Parragués, tamén rexe-

dexo que desde oy dia de la fecha para en

dor da Coruña e cabaleiro da Orde de

todo tiempo de sienpre jamas dotaba e

San Xoán de Xerusalén, e dona María

doto por bienes propios y libres y exesen-

de las Alas, a súa muller. Na escritura en

tos della (...) dos cargas de trigo de doze

cuestión, os devanditos señores proce-

ferrados en carga por la medida derecha

den a dotar á capela de San Roque de

de Abila que al presente se usa en este

dúas cargas de trigo de renda anual

reino para que se se (sic) paguen de rrenta

perpetua sobre bens sitos no lugar da

en cada un ano para sienpre las quales (...)

Viña de Santiago de Vilaño para o sos-

asento e perpetuo sobre el su lugar de

temento económico desta, se ben inte-

Viña en que al presente bibe e mora

résanos sobre todo porque nos indica

Alonso Varela que esta y es sito en la dicha

que foi a propia dona María a que orde-

feligresia de Santiago de Vilaño (...) para

nou a súa construcción por gratitude e

que de alli se le paguen cada un ano por

devoción pouco tempo antes. Di así:

cada mes de agosto linpios de polbo paja (...) al clerigo que çelebrase y deese misa

“En la çibdad de Santiago a quatro dias

en la dicha capilla la qual sea obligado de

del mes de agosto de mil e quinientos e

desir cada semana de cada un ano para

setenta e çinco anos, por ante mi escri-

siempre segun e de la manera que por el

bano e testigos el ilustre señor Fernando

Ilustrisimo [arzobispo] de Santiago e su bi-

Pérez Parragués, vecino e rregidor de la

cario le fuere señalado (...)”.

çibdad de la Coruña dixo que podia aber ocho o diez meses que dona María de las

Hai que ter en conta que a fundación de

Alas, su muger, estando en el su coto y

capelas e obras pías, coas súas obrigas

casa de Çillobre abia estado muy enferma

e privilexios, foi algo moi habitual entre

y tomara deboçion de haser y llebantar y

a nobreza e o alto clero da Idade Media

SAN XOÁN 2015

113

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:26 Página 114

e Moderna dado que as devanditas eli-

atribucións curadoras do santo, moi ve-

tes, tanto urbanas como rurais, canaliza-

nerado en Europa durante os séculos

ban por medio delas a súa relixiosidade

XV e XVI como avogado contra a peste

ao tempo que aumentaban e difundían

debido a alta mortalidade que causou a

o seu estatus social e poderío no ám-

devandita enfermidade nesa época.

bito socio-político da súa contorna. A curación de dona María da afección Así mesmo, tanto a institución da funda-

que padeceu foi a causa determinante,

ción ou obra pía como a construción

xa que logo, da construción deste sin-

dunha capela levaba parella a adscrición

xelo edificio relixioso que aínda hoxe

dunha serie de bens para o sostemento

temos a sorte de contemplar e que

económico desta –como no caso que

cada 16 de agosto celebra, como cen-

nos ocupa– e a celebración, na maior

tos de anos atrás, o seu día grande coa

parte dos casos, dun determinado nú-

festividade dese santo con indumenta-

mero de misas pola ánima do fundador.

ria de peregrino que é sacado en pro-

Neste senso, obsta dicir que dende

cesión polos fieis que se achegan a

época medieval a morte estaba moi pre-

veneralo.

sente na sociedade así como a crenza na existencia de outro mundo no que, de-

1 Para máis información sobre a historia e xenea-

pendendo do comportamento e boas

loxía da casa das Mariñas véxase: VAAMONDE

accións realizadas en vida, lográbase a

LORES, César: Gómez Pérez das Mariñas y sus descendientes. (Apuntes históricos y genealógi-

salvación ou a condenación eterna. Se-

cos). A Coruña, 1917.

guramente, nesa idea fundamentábanse

2 Idem, pp. 145 e 146.

as misas encargadas por dona María.

3 Como vemos, era dos Mariñas antes de pasar

Por outro lado, que a capela estea de-

aos Pardiñas. 4 Idem, p. 151. 5 Arquivo Histórico Universitario de Santiago:

dicada a San Roque por expreso desexo

protocolo de Bartolomé Giráldez de 1575, S- 422,

da fundadora ten a súa explicación nas

fol. 271r.-271v.

114

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:26 Página 115

SAN XOÁN 2015

115

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:38 Página 116

Cabaliño de mar José Manuel Pérez Como cada mañá baixou cedo á praia

foi quen de evitar rir da parvada que

na busca da onda do verán. Quería que

acababa de dicir e ela riu tamén con

o feito de non ter podido ir de vaca-

gañas. El estaba ocorrente e a rapaza

cións por terceiro ano consecutivo (a

das rastas agradecía cada broma cun-

economía familiar no andaba moi

has risas agarimosas e doces, e cada vez

boiante) o recompensara dalgún xeito.

que o facía o cabaliño de mar parecía

Pero a gran onda resistíaselle, ao igual

que se estremecía emocionado.

que aquela francesiña que estaba no surfcamp, unha preciosidade de ollos

O mar seguía tranquilo e el propuxo dar

verdes, rastas e un cabaliño de mar ta-

un paseo ata a outra punta da praia. Ela

tuado no ombreiro.

aceptou. O traxecto de volta fixérono collidos da man.

Baixou á praia, había aínda poucos bañistas, recoñeceuna en seguida pola

Ese verán o paro e a prima de risco con-

táboa amarela. Sentaba na arena mi-

tinuarían subindo, o seus pais acabarían

rando ao mar, levaba o traxe de neo-

pechando a tenda e a avoa rompería

preno vestido só ata a cintura e un top

unha perna, pero para el os recordos

de bikini de cor limón. Sentou ao seu

dese mes de xullo quedarían tatuados

carón e só se lle ocorreu dicir que a el

para sempre no dominio máis luminoso

tamén lle gustaba a cor amarela. Non

da súa memoria.

116

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:38 Página 117

Rescate José Manuel Pérez Creo que xa veñen buscarme, despois na casa pediranme explicacións, quererán coñecer os detalles da fuxida, os como, os cando e os porqués. A miña dona fará cábalas que todos darán por boas; é ela quen mellor me coñece, ou iso di. Os meus fillos darán a cabeza e miraranme como se eu estivese tolo, e os meus netos, como a un ser doutro planeta. Só Sabeliña, a miña bisneta surfista, sorrirá cos seus ollos de acibeche; ela é a única que me comprende. Polo amor de Deus, se o único que quero é saír un pouco da rutina e non ter que facer sempre o que os demais agardan que faga!

SAN XOÁN 2015

117

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:38 Página 118

118

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:38 Página 119

PESCA DEPORTIVA PSICOTÉCNICO

GALICIA CEBO VIVO MARGÓN - COREANO SENRADA - COCO AMERICANA - CAMARÓN MÁQUINA EXPENDEDORA

centro de reconocimiento de conductores y armas

981 700 033

Vázquez de Parga (Rotonda) - Carballo 981 702 771

si lo desea, puede solicitar cita previa

c/ Barcelona 9 bajo. 15100 Carballo

Cenas por encargo Titanio, Nº4 - Polígono Industrial de Bértoa (Carballo)

981 732 889

to on sc e d a le 0% st va 1 o ha 15 0 lid /2 va 1/08 3

SAN XOÁN 2015

119

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:38 Página 120

A Escola Ambiental de Senda Nova Eva Cameán Pensado

Que “para protexer algo, primeiro hai

dende novembro a xuño con 20 nenas

que coñecelo” e que “os nenos e as

e nenos de primaria.

nenas de hoxe son o futuro de mañá” é algo que temos claro dende o prin-

Se algo non falta nesta pequena escola

cipio, polo que estas foron algunhas

é esforzo, ganas e ilusión por parte

das moitas razóns polas que dende

dos/as participantes e por parte dos vo-

Senda Nova no ano 2012 decidimos

luntarios e voluntarias, que semana tras

que era á hora de dar un paso adiante,

semana gozamos e aprendemos xuntos

poñernos a traballar, unir forzas e co-

en diferentes e variadas actividades.

mezar a formar os máis novos e novas no eido do medioambiente, a cultura

O obxectivo principal é achegarnos á

e a ecoloxía.

natureza, á paisaxe e á cultura que nos rodea. A todos eses lugares ben fermo-

Un grupo de monitores e monitoras vo-

sos, con encanto e realmente importan-

luntarios/as comezamos a tecer pouco

tes que temos tan preto como a

a pouco e con moita ilusión este pro-

Férveda de Entrecruces, o espazo natu-

xecto, o cal grazas ao esforzo dos parti-

ral de Baldaio, o máxico bosque da Ri-

cipantes, das nais e dos pais, do

beira da Pena, o dolmen da Pedra

Concello de Carballo e, sobre todo, á

Moura en Aldemunde…, que, sorpren-

intensa dedicación do persoal volunta-

dentemente, unha gran parte da xente

rio da asociación, pode saír adiante ano

de ben preto non os coñecen ou non

tras ano.

son conscientes da importancia que realmente teñen.

Comezamos a elaborar cronoloxías coas actividades que iamos realizar, materiais

Traballamos pois, dende a ilusión,

para as sesións de aula, preparar saídas,

dende o xogo, dende as dinámicas,

estudar e informarnos minuciosamente

dende o debate, dende o compañei-

sobre o patrimonio do concello e elabo-

rismo, intentamos achegarnos a todos

rar dossieres con toda esa información.

eses espazos a través de sesións de aula

E así, pouco a pouco, podermos come-

e de saídas nas que realizando moi di-

zar a compartir todas as fins de semana

versas actividades imos descubrindo

120

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:41 Página 121

máis se-

todos eses souros

mente

te-

desta forma

que

no curso seguinte

temos tan preto.

poder facer sementeiros totalmente ecolóxicos con

Dende o 2014 tamén é tempo de sementar, sementar valores e premi-

semente de seu.

sas, pero tamén recuperar e poñer en valor un piar fundamental da nosa terra,

Foi no actual curso no que coas súas

a agricultura tradicional.

propias mans, construíron un pequeno invernadoiro no que dende o mes de fe-

Comezaron de cero informándose

breiro comezaron a facer sementeiros e

sobre os mellores métodos de cultivar e

a facer quendas para regar e coidar as

traballar a terra, aprendendo as utilida-

súas plantas. O grande obxectivo, a uto-

des das ferramentas, interesándose

pía que pouco a pouco se vai facendo

polos coidados e peculiaridades de

realidade, é chegar a facer un total se-

cada cultivo. Pero sobre todo, apren-

guimento deses cultivos dende que se

dendo cos grandes mestres, cos seus

sementan ate que se colleitan. E unha

avós e avoas, aos que lles pedían con-

vez colleitados, que aprendan e descu-

sellos para poder comezar a traballar e

bran que da terra se pode sacar rende-

sacar adiante a súa pequena horta.

mento, aprender a manipular e cociñar os seus cultivos, vendelos en feiras e

Empezaron a facer sementeiros con se-

mercados tradicionais, etc.

mente ecolóxica, e pouco a pouco foron saíndo adiante os seus cultivos,

As actividades da escola ambiental

que na súa maioría utilizaron para obter

beben de moitas das actividades para-

SAN XOÁN 2015

121

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:41 Página 122

lelas que realiza a asociación, polo que

Senda Nova. Sempre levados a cabo a

os nosos nenos e nenas comparten moi-

través do voluntariado.

tas das experiencias con xente maior, con nenos e nenas doutros concellos e

Durante oito meses prepáranse e

incluso doutras comunidades, con xente

aprenden todo o necesario, non só de

doutras entidades e asociacións. Rutas

cultura e ecoloxía, senón tamén sobre

interpretativas, obradoiros, charlas, pin-

as actividades ao aire libre como o sen-

tado de muros en mal estado loitando

deirismo, sobre o equipo axeitado para

por diminuír o feísmo, elaboración

utilizar, mellorar as súas capacidades fí-

dunha maqueta do Concello, e todo

sicas e mentais na natureza, o que lles

tipo de actividades que compoñen os

permite estar completamente prepara-

diferentes programas de actividades de

dos para afrontar sen medo ningún pro-

122

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:41 Página 123

gramas como o noso Verán ao Natural,

xeracións. Converténdose eles/as mes-

participando con nós en actividades

mos/as, nos/as grandes nenos/as de

que requiren dun maior esforzo como

hoxe e nos/as grandes mestres/as do

roteiros nocturnos, observación da Be-

mañá.

rrea en Asturies, etc. Felices festas a todos e todas, gocemos Son pois a canteira de Senda Nova.

do San Xoán como seguro que o farán

Unha auténtica formación sobre os va-

os nosos nenos e nenas!

lores e principios da entidade, un coñecemento pleno do seu funcionamento, e unha preparación excelente para afrontar todo tipo de actividades realizadas para nenos e maiores. É todo un luxo ver como nenos e nenas que comezaron na escola ambiental no ano 2012, seguen participando cada día con máis ilusión e máis ganas. Ver como cada día teñen máis claros os principios e obxectivos da entidade. Observar como pouco a pouco se van integrando no equipo organizativo e van expoñendo e traballando as súas propias ideas de actividades, os seus soños… Ver como se van convertendo nos mestres e referentes dos seus compañeiros máis novos. Gozar da súa progresión semana tras semana, escoitalos falar e desenvolverse diante de grandes grupos, perdendo o medo e a vergoña que todos mostramos as primeiras veces que falamos en público. Converténdose pois nos encargados e encargadas de seguir co legado, adquirindo a responsabilidade de seguir loitando por protexer, poñer en valor e dar a coñecer o noso patrimonio, a nosa tradición, o noso contorno..., ás vindeiras

SAN XOÁN 2015

123

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:42 Página 124

S.L.

124

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:42 Página 125

SAN XOÁN 2015

125

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:42 Página 126

126

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:42 Página 127

SAN XOÁN 2015

127

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:42 Página 128

bROTHERS iN bAND Cristina Abelleira Na madrugada do último día de San

súa desaparición, bROTHERS iN bAND

Xoán imos propoñerche un xogo: pecha

transportaranos na súa particular má-

os ollos e escoita. Parecerache ter na

quina do tempo a través dun seleccio-

Praza do Concello ao mesmísimo Mark

nado e coidado repertorio que pertence

Knopfler interpretando Money for not-

xa á memoria colectiva de varias xera-

hing, Sultans of swing, Tunnel of love...

cións. The very best o dIRE sTRAITS está

Non é unha esaxeración. De feito, o pro-

considerado coma o mellor espectáculo

pio Guy Fletcher chegou a confundir a

homenaxe á banda de Mark Knopfler, con

bROTHERS iN bAND con DIRE STRAITS.

nove músicos extraordinarios interpre-

Na noite do 27 ao 28 de xullo gozaremos

tando os grandes éxitos do período 1978-

coa música do mítico grupo británico,

1991.

pero en realidade estaremos escoitando a José García (saxo e frauta), Antonio

“A título persoal tiña moitas ganas de

Abad (guitarra), Iago Mouriño (pianos),

poder participar nas festas de Carballo, que

Pablo Gisbert (pedal steel), José A. Vilas

tanta tradición e tan boa reputación teñen

(teclados), Miguel Queixas (percusión),

dentro e fóra da comarca”, sinala Óscar Ro-

Fernando Abenza (baixo), Rubén Montes

sende. O cantante e guitarrista de bROT-

(percusión) e Óscar Rosende (guitarra e

HERS iN bAND agradeceu o éxito que este

voz). Eles son bROTHERS iN bAND, e

novo show está a colleitar na xira por Es-

presentarán en Carballo The very best of

paña e asegurou que o público vai desfru-

dIRE sTRAITS, un espectáculo que revive

tar coa música de Mark Knopfler na Praza

os grandes éxitos da banda de Mark

do Concello de Carballo. “Non hai necesi-

Knopfler cunha posta en escena única.

dade de ser un fanático de dIRE sTRAITS como son eu”, chancea.

Despois do éxito do seu anterior On the night show, no que recreaban a derra-

Pero a verdade é que hai que agradecer-

deira xira da formación británica antes da

lle ese “fanatismo”, porque grazas á súa

128

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:42 Página 129

admiración por Mark Knopfler naceu

as súas cancións forman parte da banda

bROTHERS iN bAND no ano 2008. É tal a

sonora de moitas historias persoais.

paixón de Óscar Rosende que ata apren-

Agora é posible revivir os grandes éxitos

deu a tocar a guitarra de xeito autodi-

da banda nun espectáculo de dúas horas

dacta imitando o estilo do músico

e media de duración, coidado, traballado

británico, tocando con dedos e non con

e perfectamente ensaiado, que constitúe

púa. Pero esa morriña polos dIRE

unha auténtica viaxe no tempo. Se queres

sTRAITS é compartida por milleiros de

vivir a experiencia tes que estar o 27 de

persoas, porque marcaron unha época e

xuño na Praza do Concello de Carballo.

SAN XOÁN 2015

129

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:42 Página 130

“A ilustración non ten límites, todo son vantaxes” Yolanda Antelo Juan Luís Fernández Pérez, Juanlu, gañador do concurso do cartel de San

Xoán 2015

meiro porque nin che pasa pola cabeza. Eu sabía que o nivel en Carballo era moi elevado e víao moi difícil. Que o xurado valorase así o meu traballo é toda unha

Un lapis e un papel é todo o que precisa Juan Luís Fernández Pérez, Juanlu, para comezar a crear. Pero a crear facendo o

loa que me enche de alegría e orgullo. Por que decidiches facer un cartel

que máis lle gusta: garabatos. De feito,

para as festas de Carballo?

Garabatos de Juanlu é o seu nome artís-

E por que non? Por curiosidade e por

tico e profesional, co que xa leva asina-

probar. Sabía que era difícil porque este

das varias exposicións en Ferrol, Narón e

é un certame de moito prestixio pero

San Sadurniño e co que, agora, vén de

quería facelo e vin persoalmente, ade-

gañar o concurso de carteis de San Xoán

mais, a traer o meu debuxo. Era un reto

2015. Este deseñador ferrolán, amante

para min que estou en pleno proceso

das liñas e dos trazos, acadou o primeiro

de aprendizaxe.

posto grazas a unha cachela multicolor, que lonxe da tradicional sardiña, busca

Pero tampouco eras de todo princi-

no lume “o protagonista indiscutible da

piante nisto dos concursos?

noite máis meiga, máis viva e, sen dú-

Non pero case, porque só me presentei

bida, máis colorista. Todo un símbolo

unha vez, xunto con uns amigos, a Orti-

moi arraigado a nós e á nosa terra”.

gueira. Fixemos un cartel entre varios pero a cousa quedou en nada e xa nos

É o primeiro ano que te presentas a este certame. Foi chegar e encher!

(Hahaha) Como encaixaches a nova

desanimamos e deixámolo. Nesta ocasión, colleume nunha etapa na que me propoño moi en serio reinventarme e

de que eras o gañador desta edición?

tentar enriquecer a miña profesión con

(Hahaha) Si, a verdade é que foi así. A

novas alternativas que me axuden a cre-

nova recibina con asombro e descon-

cer persoal e profesionalmente.

certo porque foi para min unha gran sorpresa. Nin por asomo me esperaba gañar. Cando te presentas a un certame desta categoría non o fas para ser o pri130

Estudaches artes gráficas en Ferrol e

dende hai 20 anos traballas como de-

señador gráfico, gran parte da túa

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:59 Página 131

traxectoria

cas

como autónomo á

pezas

únicas. É o meu

fronte da túa propia em-

ídolo, encántame, e o

presa, Cormorán. Non obstante,

cando e como xorde a túa paixón

pola ilustración?

meu estilo ten moito del, da súa maneira de facer e entender. Logo doulle o meu toque persoal e sae arte emba-

O certo é que sempre me gustou pero

rullada, como algúns lle chaman. Tamén

nunca me atrevera porque non sei nin

Mariscal, Fernández Coca ou Peteiro

pintar. Todo foi moi casual. Hai uns anos

son para min fonte de inspiración.

tiven un problema de saúde que me obrigou a estar bastante tempo hospi-

Que é iso da arte embarullada?

talizado. Nunca antes se me dera por

(Hahaha). É unha expresión moi bonita

coller un lapis pero un día doume por aí

coa que unha amiga miña define o que

e así comezou todo, na cama dun hos-

eu fago. Basicamente, son moitas liñas

pital. Agora, xa levo dous anos edu-

entrecruzadas que ao final adquiren

cando a man e, pouco a pouco, vou

unha forma. Son garabatos figurativos,

perfeccionando e aprendendo cousas

porque son figuras, pero non son realis-

novas.

tas nin tampouco abstractas, porque teñen formas definidas. Son garabatos

Pero non todo é lapis e papel, quen é

ou arte embarullada.

Uf, teño moitos referentes pero de sem-

Oíndoche falar así parece cousa de

a túa fonte de inspiración?

pre sentín unha profunda admiración por Luís Davila, un humorista gráfico que fai uns garabatos que son auténti-

nenos cando en realidade ten a súa complexidade. É máis técnica ou

creatividade?

SAN XOÁN 2015

131

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:59 Página 132

Sen dúbida, creatividade. Canta máis

E que presenza ten a ilustración no

imaxinación teñas, mellor. É certo que

teu día a día?

hai que ter uns conceptos mínimos

Hai anos diríache que ningunha, algún

sobre as cousas e manexar certos coñe-

logotipo e pouco máis. Agora aínda

cementos pero iso apréndese con es-

levo pouco tempo nisto e vou pouco a

tudo, dedicación e algo de esforzo . A

pouco pero é unha ferramenta moi útil

creatividade é algo co que se nace. Ou

e, para min, un apoio tremendo no meu

es creativo ou non o es. Nin se ensina

traballo porque me permite facer de

nin se aprende en ningún sitio. Na ac-

todo. Abriume un abano de posibilida-

tualidade, hai xente moi brillante, con

des infinito que poderá gustar máis ou

moitas e moi boas ideas traballando no

menos pero que enriquece moitísimo á

campo da ilustración. Verdadeiros vir-

hora de deseñar. A ilustración non ten lí-

tuos@s do debuxo con mans e mentes

mites, todo son vantaxes.

privilexiadas. Emprendedor, creativo, autodidacta,

galego, tímido, sinxelo, directo, amable..., canto hai de ti nas túas crea-

Logo deste premio, virán moitos máis?

Non o sei. O certo é que o vou a intentar porque isto dáche moito ánimo para

cións?

seguir e agora estou convencido de fa-

Imaxino que moito porque, ao final,

celo. Este tipo de concursos son un es-

somos o resultado de nós mesmos, das

tímulo e, nestes tempos difíciles, tamén

nosas circunstancias e do noso tempo

unha alternativa.

pero tamén, como xa dixen, empápome moito de certos estilos e deixo que a

Notouse moito a crise no sector?

imaxinación voe tan lonxe como poida.

Nas artes gráficas moitísimo. Nesta

De todos modos, eu aínda estou come-

profesión a cousa está moi compli-

zando neste vello e fermoso oficio.

cada porque xa fomos os primeiros en sufrir os recortes cando apareceu a

Aínda que non se ve a si mesmo como

crise. A xente deixou de investir en

artista nin debuxante, o certo é que, aos

deseño, en ilustracións, en garabatos.

seus 41 anos, este amante da música e

E, sinceramente, tamén me presentei

o folclore galegos, coñece coma nin-

un pouco por iso, polo premio econó-

guén o mundo das artes gráficas “por-

mico que sempre é unha axuda que

que

coa

vén moi ben. Agora, todos andamos

impresión e logo a pre-impresión, foto-

co peto moi axustado. Tamén hai

mecánica e, finalmente, deseño. Fixen

quen di que seremos os primeiros en

todo o proceso dende abaixo e iso per-

saír dela, a ver que pasa. Mentres

míteche manexar mellor todo o que

tanto, seguiremos traballando e dán-

agora tes ao teu arredor”, comenta con

dolle ao fascinante mundo do lapis e

ilusión mentres recorda os seus inicios.

o papel.

comecei

coa

132

tinta,

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:59 Página 133

SAN XOÁN 2015

133

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:59 Página 134

134

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:59 Página 135

SAN XOÁN 2015

135

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:59 Página 136

Gestoría administrativa Asesoría de empresas

Jesús M. Casal Silveira Gestor administrativo 679 58 45 44 gestoriacasal@yahoo.com Rúa do Sol, 74 baixo esq. 15100 Carballo (A Coruña)

136

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:59 Página 137

SAN XOÁN 2015

137

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:59 Página 138

Notas para a historia da parroquia de San Xoán de Carballo

Xosé Pumar Gándara I

ron códices referentes a foros e libros de contadoría. Afortunadamente, no ve-

Unha maxestosa escalinata interior dá

terano mosteiro, hoxe Seminario Maior,

entrada aos andares do edificio de San

quedaron libros Índices, obras que re-

Martiño Pinario, que foi deseñada por

petidas e actualizadas cada tantos anos

frei Manuel de los Mártires, do convento

polos monxes, hoxe podemos consul-

de Bonaval. Arte e técnica fixeron posi-

tar.

ble que os tramos de amplos chanzos non teñan apoio vertical. Case rema-

Xa Barreiro de Vázquez Varela publicara

tando o ascenso, estamos diante dunha

contra o final do século XIX, un catálogo

cartela, ben ornamentada, labrada en

do arquivo de San Martiño Pinario na re-

pedra, onde lemos: ARCHIBO (sic). Aquí

visa “Galicia Diplomática”. Pero hai

estaba a gran documentación do mos-

poucos anos, Lucas Álvarez, publicou

teiro benedictino. Foron preitos, privile-

toda a documentación que garda o Ar-

xios...,

quivo Histórico da Universidade de San-

custodiado. Esta secular documenta-

tiago sobre os grandes mosteiros de

ción fixo que monxes, con boa caligra-

Pinario, Antealtares, Soandres e Toques.

fía, redactasen libros Índice, para poder

Pena é que estas importantes obras non

servirse do material arquivado. Vén a ex-

teñan índices de topónimos nin de per-

claustración (1835), a desamortización

soas.

todo

ben

organizado

(1836) e o resultado foi que tan magno edificio quedase a mercé de usos diver-

Imos facer, pois, unha pescuda, es-

sos, lamentables, do que nos fala Cou-

colma, nestes traballos de Lucas Álva-

selo Bouzas en “Fray Rafael de Vélez y

rez, para ampliar noticias sobre San

el Seminario de Santiago”. Incuria, ruína

Xoán de Carballo.

para un tesouro da historia galega. II

Boa parte da documentación, cualificada como de “Bienes Nacionales”, pasaron a Madrid. De vez en cando os

O cristianismo estaba presente na nosa

nosos políticos falan de restitución. Se-

diocese no século IV. Así opina López

quera, que teña Galicia copia fidedigna.

Ferreiro, que fixo estudos arqueolóxicos

Para a Universidade de Santiago pasa-

en campas descubertas. O mesmo

138

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 1:59 Página 139

afirma Díaz y Díaz (p.11), que nos fala

beneficio que achegaban as augas

dun achádego en Vimianzo, de hai pou-

como curación de males da saúde. Pero

cos anos. Outros autores fixan o século

viñeron os suevos, que eran arrianos

V como máis aproximado á realidade. A

(unha interpretación parcial da persoa

romanización de Carballo, en relación

de Cristo) e quedaron borradas as liñas

coas súas augas termais, é un feito

do incipiente mapa relixioso de Galicia.

aceptado. Mesmo o padroado de San

Convertidos despois a un cristianismo

Xoán, o Bautista, estaría motivado no

pleno co rei Teodomiro, houbo que re-

SAN XOÁN 2015

139

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:00 Página 140

poñer as antigas dioceses. Hai un con-

propiedades. Eran Algoa (A Lagoa?),

cilio en Lugo o 1 de xaneiro de 569, e

Douco, Insua, O Penedo, O Viso (Lucas

del saíu o Parroquial Suevo, tamén co-

A., tomo Soandres, p. 122).

ñecido como División de Teodomiro. Sen dúbida esta posición económica Restableceuse a diocese de Iria, entre

aconsellou ao arcebispo Lope de Men-

máis, que hoxe perviven. Decrétase

doza conceder dereitos de sinecura ao

cales serán os pobos que a integrarán.

mosteiro de Antealtares, primeiro, e

Á de Iria pertencerá Bergantiños. Así

despois ao de Pinario. Por metade a

aparece nunha segunda edición do Pa-

cada un. Foi no ano 1410. Concesión

rroquial. Entende Díaz y Díaz que as re-

confirmada no 1418 (Lucas A., tomo II,

ferencias

pp. 1.152-1.155).

documento

son

xentilicios, non de topónimos. Polo tanto, quérese dicir que “hai cristiáns de

Veu un período turbulento para os

tal tribo ou nome”. Co tempo darían

mosteiros. As apetencias dos nobres

nome ao territorio.

sobre as posesións monacais foron cada vez máis fortes e manifestas. Así,

Naqueles case 200 anos (s. VI-VII) do

no 1416, o rei Juan II (Lucas A., tomo

período suevo, houbo un florece-

Soandres, p. 139 e 241 ss.), reclama a

mento monástico en Galicia, propi-

Arias Pardo que cumpra as normas

ciado por San Martiño Dumiense e

dadas contra os que teñen bens de

San Froitoso. Pequenos mosteiros fa-

Soandres. No 1419, o procurador do

miliares, e outros creados pola mesma

mosteiro reclama a Arias Pardo das

igrexa, estendéronse na nosa terra.

Mariñas bens que son de Soandres.

Chegou a orde benedictina e todos

Nada menos que a metade do couto

eles foron incorporados á regra de

de San Xoán de Carballo.

San Bieito. Os monxes bieitos fundaron moitas parroquias, axudaron ao

Os mosteiros pasan a defender os seus

cultivo dos campos, á cultura e orga-

dereitos. Crearon os chamados abades

nización da sociedade.

comendatarios. Eran persoeiros da nobreza, acreditados, e con poder no

Así pasou en Soandres, mosteiro escaso

mundo civil. Así no 1467, o abade de

en documentación, pero que no século

Soandres

X recibe importantes doazóns. Residiu

Gómez Pérez das Mariñas, aforándolle

alí un bispo chamado Nuño, que, supo-

a terceira parte dos bens que tiña o

ñemos viría fuxindo da dominación mu-

mosteiro en San Xoán de Carballo. A

sulmana. Soandres terá a cura de almas

defensa que estes nobres puideron

nas comunidades da súa redonda (Fer-

facer tiña o seu costo. Este Gómez

nández de Viana). Mesmo chegou a ser-

Pérez das Mariñas era fillo ou neto de

vir a San Xoán de Carballo. Aquí tivo

Arias Pardo (tomo Soandres, p. 135).

140

SAN XOÁN 2015

nomea

comendatario

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:04 Página 141

III

Ademais o abade concédelle o dereito a presentar o sacerdote que sirva a Carballo (Lucas A., tomo Soandres p. 142).

Jerónimo del Hoyo dános información

Con isto, o abade cede na reclamación

sobre Soandres e Carballo. Estamos polo

de bens a Arias Pardo e consegue un

ano de 1607. En Soandres hai 2/3 mon-

abade comendatario. Uns herdeiros de

xes leigos e un vicario presbítero. Moito

Gómez Pérez exercerán o dereito de

labor para un sacerdote só en tantas pa-

presentación do párroco ante o arce-

rroquias. A de máis lonxe é Carballo. A

bispo.

solución que toma o arcebispado é unir Carballo con Ardaña. Certamente, igrexa

Nas Guías Eclesiásticas da nosa dio-

e camposanto de Carballo, en Cernide,

cese, desde a de 1888 ata a de 1965, re-

quedaban preto de Ardaña. Canto dura-

coñécese ese dereito a Dña. Petra

ría esta dependencia de Ardaña? Coida-

Enríquez Bermúdez. Apelido que figura

mos que arredor de 10 ou 15 anos. Por

na xenealoxía do pazo das Pallas-Artes.

una lado, no 1540, Soandres presenta o

Non podemos dar a liña sucesoria dos

primeiro párroco de Carballo, que coñe-

que tal dereito tiveron, pero sabemos

cemos como tal. Por outro, no 1607 nace

que no arcebispado cando anuncian a

o arquivo parroquial de Carballo, como

provisión dunha parroquia sobre a que

parroquia exenta. Esa é a data do libro

hai dereito de presentación, esixen que

máis antigo dos tres chamados sacra-

se demostre que ese dereito foi exer-

mentais. Trátase do libro de Defuncións,

cido nos últimos cen anos, cando a oca-

que é, precisamente, o menos impor-

sión o requiría. De fallar nalgunha

tante dos tres. Os outros dous, Bautis-

requisitoria, perdíase o dereito. Os dous

mos e Matrimonios, tiveron que comezar

últimos párrocos presentados foron

tamén no 1607. Agora ben, os que hai no

José Carballeira, no 1895 e Venancio

arquivo como primeiros destes outros,

Ruano, no 1945.

levan data de 1643. Con razón, pensamos, habería perda dos primeiros, que

No ano 1495, Diego de Melgar, abade

tamén serían parellos en idade co de

de San Martiño Pinario, faise cargo de

1607.

Soandres, que seguirá como priorado (Lucas A., Soandres, p. 132).

En consecuencia, cando Del Hoyo visita Bergantiños, por aqueles anos empeza

No 1500, agora por disposición papal,

a autonomía de Carballo. No arquivo

pasa a San Martiño. No 1540, o prior de

parroquial de Ardaña hai referencias

Soandres presenta como párroco de

moi breves a Carballo.

Carballo a Diego Gómez. Supoñemos que contaba co asentimento dos pre-

No século XVIII subsiste Soandres como

senteiros laicos (Pumar, p.37. Datos to-

priorado. Alí acougou o padre Sar-

mados de Libro Índice).

miento na súa viaxe por Bergantiños.

SAN XOÁN 2015

141

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:04 Página 142

No ano 1843 execútase a desamortiza-

cio funcional, de liñas asimétricas. Celé-

ción en Carballo. Son vendidos catro

branse agora 40 anos da súa constru-

propiedades que rendían 28 ferrados de

ción. Houbo melloras importantes para

trigo a San Martiño. Eran Bixou e Figuei-

un labor pastoral eficiente, ben recoñe-

ras, leiras da Cancela. Mercaron D. An-

cido, que dirixe o párroco actual D.

drés Garrido e D. Antonio Ozores,

Xosé García Gondar, quen así mesmo

nomes moi coñecidos nas compras da

celebra este ano as Vodas de Ouro Sa-

desamortización (Quintáns Vázquez, p.

cerdotais. Parabéns.

116-117). Fíxose nova igrexa en Agro dos Cam-

BIBLIOGRAFÍA

pos, deixando Cernide porque a po-

DÍAZ Y DÍAZ, M. (2002) : Historia de las diócesis

boación viña para a dereita do Anllóns. Augas termais, encrucillada de estradas,

españolas; Santiago, BAC. Maior. FERNÁNDEZ DE VIANA, J., voz “Soandres”, en Gran Enciclopedia Gallega, t. 28, p.186.

concello desde 1836, feiras..., todo facía

LUCAS ÁLVAREZ, M. (1999): El archivo del mo-

que a vila comezase a medrar.

nasterio de San Martiño de Fóra o Pinario de Santiago de Compostela; t. 1 e 2, Seminario de

Aquela igrexa durou ata 1894. Desde

Estudos Galegos. Ídem (2002): San Paio de Antealtares, Soandres

este ano ata 1924, fíxose nova igrexa,

y Toques; Seminario de Estudos Galegos.

promovida pola párroco D. Xosé Carba-

PUMAR GÁNDARA, X. (1997): “Historia da Fre-

lleira Pérez. Foi unha obra que daba lus-

guesía de San Xoán de Carballo”, en 25 anos

tre a Carballo. Pero a incuria maltrato lle

xuntos construíndo igrexa; Centro Social San Xoán Bautista.

deu. No 1972, houbo que acometer

QUINTÁNS VÁZQUEZ, Mª. C. (1972): El dominio

outra igrexa, a actual, que foi inaugu-

de San Martiño Pinario ante la Desamortización;

rada polo San Xoán de 1975. É un edifi-

Universidade de Santiago de Compostela.

142

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:05 Página 143

SAN XOÁN 2015

143

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:05 Página 144

144

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:05 Página 145

SAN XOÁN 2015

145

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:05 Página 146

El sol de la tranquilidad

146

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:05 Página 147

Felices Feestas!!!

SAN XOÁN 2015

147

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:05 Página 148

O autocrós galego ten ADN carballés

Cristina Abelleira Se Galicia é unha referencia no autocrós

da clasificación xeral por méritos pro-

español, Carballo é unha auténtica po-

pios.

tencia. Non hai máis que botarlle unha

Os días 4 e 5 de xullo teremos unha

ollada aos podios de calquera das cinco

nova cita co autocrós no Circuíto Muni-

carreiras do Campionato Galego de Au-

cipal de Carballo, nesta ocasión cunha

tocrós disputadas este ano para atopar

proba do Campionato de España na

apelidos tan nosos coma Añón, Cotelo,

que tamén teremos a ocasión de ver en

Mariño ou Vilariño. A clasificación xeral

acción a representantes locais coma

volve a estar repleta de ADN carballés.

Maikel Vilariño, que despois de procla-

Pero en Carballo non podemos presu-

marse campión de España de carcrós o

mir só de pilotos, senón tamén de cir-

ano 2013 e subcampión no 2014, volve

cuíto. Temos as mellores instalacións de

a intentar subir ao máis alto do podio,

Galicia, e o compromiso do Concello de

un chanzo ao que, por outra banda, xa

Carballo, unha vez que conseguiu recu-

está afeito. A marea rosa que segue ao

peralas despois de anos de abandono,

piloto carballés alá onde vai é un claro

de continuar arranxándoas para que

exemplo da boa saúde da que gozan os

sigan a subir postos no ránking e abrilas

deportes do motor en xeral, e o auto-

a novas modalidades deportivas. E

crós en particular, en Carballo.

tamén contamos coa implicación da escudaría Máis Motor, que dende a súa fundación, hai menos de dous anos, está a dinamizar con moito éxito o complexo municipal do motor. En Carballo a tempada 2015 comezou o pasado 30 de maio cunha proba puntuable para o Campionato Galego de Autocrós, na que os pilotos de Carballo volveron a arrasar. Aínda que os ánimos dos máis de 1.300 afeccionados axudaron, a quinta carreira do circuíto autonómico puxo de manifesto que os begantiñáns ocupan as primeiras prazas 148

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:05 Página 149

SAN XOÁN 2015

149

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:05 Página 150

Aquel outro Xurxo Borrazás

Cheguei á facultade co tempo xusto,

quei o seu rostro co de ningún dos ma-

aparquei o Fiat entre dúas árbores orna-

triculados.

mentais, creo que do Xapón, e fun directamente á aula 103, onde debía

Ollei de novo cara aos mozos e mozas

impartir a materia optativa “Física de

que tomaban apuntamentos nos seus

Sistemas Complexos”, a única clase que

cadernos e tabletas, e de volta cara ao

tiña programada para ese día.

home que de pé se dirixía a eles co xiz na man. Este inclinou de maneira case

A porta da aula estaba pechada e cha-

imperceptíbel a cabeza e deixou caer o

mei cos tornecelos antes de abrir para

brazo co xiz uns trinta graos, nun xesto

non sorprender o alumnado. Ao abrir

que sen palabras pero con toda eviden-

vinos efectivamente sentados nos seus

cia me convidaba a expoñer o motivo

lugares pero no estrado había un home

polo que chamara á porta e interrom-

novo que non recoñecín, detido co xiz

pera a súa disertación. Tampouco o

na man, estatuado a ollar cara á porta

alumnado parecía recoñecerme a min.

coma se eu fose un bedel que lle trouxese un recado, con esa sorte de sorriso

-Non é esta a clase de...? – sentinme ri-

de Giocondo que poñemos para inte-

dículo tendo que dar explicacións. –Per-

rrogar mudos a quen nos interrompe.

dón, debín trabucarme.- Pechei a porta

“Que?”.

atrás de min e examinei o horario cravado no exterior cunha chincheta. Era

No encerado enxerguei unha chea de

efectivamente a hora da miña materia.

fórmulas sobre o tema que ese día eu

Pensei en achegarme ao despacho do

mesmo viña disposto a explicar: os mo-

decanato e tratar de pescudar o que pa-

delos epidemiolóxicos e as ecuacións

sara. Non o fixen porque a miña relación

de Fisher e de Lotka-Volterra. O home

coa equipa de dirección era conflitiva:

que sostiña o xiz era vinte anos máis

polo de sempre, xa se sabe. Había anos

novo ca min, se cadra máis. Pola súa

que as nosas comunicacións non pasa-

idade e aspecto podería tratarse dun

ban de intercambios documentais con

dos alumnos do meu máster resolvendo

rexistro de entrada.

algún problema cos compañeiros, ou xogando a imitarme, pero non identifi150

Seguramente trouxeran un conferen-

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:10 Página 151

ciante para que achegase teses con-

logo todo se malinterpreta. “Esta praza

trapostas ás miñas, para socavar a

é do 5º B”. Coloqueina e volvía xa ao

confianza dos estudantes en min, e ao

meu coche cando retrocedín sobre os

preguntar diríanme que se esquece-

meus pasos, collín o folio e engadín

ran de avisarme, punto. Ou que eles

“desculpe” ao comezo e “grazas” ao

avisar si avisaran pero un bedel ou un

final. Arrepentinme de seguido, engu-

representante dos alumnos non che-

rrei o papel na man e metino no peto da

gara a trasladarme o aviso porque no

chaqueta co primeiro que desbotara.

momento en que o tentara eu estaba

Saquei outro folio: “Houbo un malen-

ausente da facultade. Se eu quería ou

tendido. Esta praza de garaxe corres-

se tiña algo esencial que expoñer po-

ponde á vivenda 5º B. Por favor avise

diamos interromper a clase e listo, es-

nesa vivenda cando retire o seu vehí-

taba no meu dereito, etc. Reflexionei

culo”.

uns segundos e tomei a única decisión que me permitía manter a dignidade:

Saín do garaxe co meu coche e botei

liscar e facer coma se non ocorrese

dez minutos ata atopar onde aparcalo

nada.

na rúa. Cabreado subín ao piso e rematou a xogada. Quedáranme as chaves

Volvín á casa. Vivo nunha urbanización

na porta, por dentro, e esta non abría.

de tres bloques de pisos, en total 150

Era unha porta de seguridade e tiña en-

veciños. O garaxe é común. Entrei co

tendido que cando iso ocorría non era

coche no soto e cando ía metelo na

doado abrila, non valía coa típica radio-

praza vin que me trabucara de referen-

grafía e mesmo para un cerralleiro era

cias, entre unha columna e unha bo-

algo traballoso: calculei que ía deixar no

dega, e ía dar marcha atrás para unha

asunto o resto do día e varios centos de

praza que non era a miña, que ademais

euros.

xa estaba ocupada. Ao movelo cara adiante comprobei que non me trabu-

Estaba a maldicir a miña sorte, fede-

cara, o meu lugar de aparcamento era

llando na pechadura, cando me pare-

aquel: 5º B, líase ben claro na parede a

ceu escoitar voces dentro, unha voz de

carón do automóbil intruso, un Honda

muller polo baixo, coma se chamase a

todoterreo branco coa capota negra,

alguén noutro lugar da vivenda. “Xurxo,

novo do trinque e con dous asentos de

Xurxo!” oína murmurar claramente,

cativo na parte de atrás.

“anda alguén na porta”. Quedei paralizado e retirei a chave. Ollei o número

Fixen unha nota nun folio para deixarlle

do piso iluminado enriba da porta: 5º B.

no parabrisas: “Esta non é a súa praza”,

Pensei uns segundos e chamei ao tim-

escribín. Pareceume cortante e macarra

bre. Escoitei uns zapatos achegarse e o

de máis e troqueina por outra. Cos ve-

movemento da mira telescópica, pero

ciños hai que medir as palabras, que

non abriron. Volvín chamar e sentín ren-

SAN XOÁN 2015

151

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:10 Página 152

xer unha táboa do parqué. Sabía perfec-

os cadros que pintara Marta cando vi-

tamente que táboa era porque eu sem-

viamos xuntos. Todo estaba limpo, a

pre a caneaba.

casa ben coidada.

-Si?- preguntou unha voz de home

-Desculpen- dixen, -trabuqueime de

desde o interior.

piso.

Non dixen nada, esforzándome por entender o que pasaba. A porta abriuse.

Baixei ao garaxe e arrinquei a miña nota ridícula do parabrisas do Honda. Saín

-Que quería?

polo portal e vin que os novos inquilinos non puxeran os seus nomes na caixa de

Era outra vez un home novo, acompa-

correos, igual que Marta e máis eu

ñado dunha muller morena da súa

cando foramos vivir alí décadas atrás. O

idade. Na cociña vin unha tixola ao

frío que anunciaran nos prognósticos do

lume e a miña ensaladeira de caoba

tempo xa estaba aquí.

chea de leituga e cuñas de tomate. Tras a porta da sala, no meu sofá,

Na rúa cruceime con varios veciños.

había dúas meniñas sentadas rindo

Noteilles algo, estaban cambiados, re-

cara á televisión. Tratábase, evidente-

xuvenecidos, máis ou menos como os

mente, dos propietarios do Honda to-

lembraba de cando viñeramos vivir

doterreo. O home mastigaba algunha

aquí. O bo tempo animáraos, seguro,

cousa, podía tratarse dun froito seco

tiñan boa cara. Saudeinos pero uns ían

ou simplemente finxía mastigar algo

despistados, outros absortos, non me

para deixar ver que non se arrichaba

recoñeceron. A muda pode que si pero

porque un descoñecido tentase mani-

como fala tan baixo un nunca sabe o

pular a pechadura da súa porta. Hai

que dixo, ou sequera se falou. Ela ollar

que recoñecer que o meu físico tam-

olloume un segundo e fixo algo cos la-

pouco é especialmente intimidante e

bios, quizais ola ou bos días. Non é

o meu aspecto non é o dun membro

muda, claro, fala polos cóbados, pero

do hampa.

coma un besbello, ou emite ultrasóns. Hai quen a escoita pacientemente,

O tipo levaba postas as chinelas que eu

coma se entendese o que di, por tela

trouxera dun hotel en Dublín meses

contenta. Quen sabe, igual son eu que

atrás. A cara da muller recordábame a

estou xordo e ela é normal. Guindei

alguén pero non a dei situado. Os dous

todas as chaves no primeiro colector

pisaban a miña alfombra persa en tons

do lixo e case dei un chimpo coa emo-

ocres da entrada, con motivos de flores

ción.

e aves. No silencio tenso da escena escoitábase o zunido dos focos halóxenos

-Á fin- dixen para min. -A partir de agora

no falso teito. Das paredes penduraban

todo vai ser distinto.

152

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:10 Página 153

Alberto Varela Ferreiro

SAN XOÁN 2015

153

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:10 Página 154

ARCO IRIS PINTURAS, DECORACIÓN Y REFORMAS Teléfono y fax 981 756 620 móvil Carlos: 606 958 355 www.arcoirisdecoracion.com c/ Barcelona 18-20 bajo 15100 Carballo

viaxesalen@gmail.com Fomento, 1 15100 Carballo

contable - laboral - fiscal 695 949 341 amaroeva@amaroasesores.com Fomento, 21 - 23 · 2º f · 15100 Carballo T./F. 981 70 21 58 · 981 75 76 11 amaro@amaroasesores.com

154

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:10 Página 155

Bulevar Rúa Baños Vellos esquina Rúa Pontevedra

SAN XOÁN 2015

155

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:11 Página 156

156

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:11 Página 157

SAN XOÁN 2015

157

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:11 Página 158

Un día de ruta por terras

de Couso, Ferreira e Seavia Evaristo Domínguez Rial

(…)

metros da actual igrexa. O ascenso a

Ben te vexo, Bergantiños,

este non foi fácil porque coa pendente

desde o alto de Ferreira,

e as herbas molladas era fácil esvarar.

cos teus trigos e os teus pinos.» (…)

Ademais, o espazo do cume libre de vexetación é escaso e houbo que subir facendo varios grupos.

Así reza un fragmento do poema que baixo o título de “Ouh Terra de Ber-

Unha vez arriba, as vistas que desde alí

gantiños” Eduardo Pondal lle dedicou

se ven ben pagan o esforzo da subida e

a esta nosa terra xa aló polo século

os perigos da baixada. Hoxe a vexeta-

XIX.

ción de porte arbóreo, especialmente os loureiros, que hai preto do cume im-

Pois ben, desde o Instituto de Estudos

piden unha completa vista de todo o

Bergantiñáns deseñamos unha ruta que

contorno pero cónstanos que desde alí

nos levase por esta parte sur do conce-

se ven terras pertencentes a un mínimo

llo de Coristanco visitando as parro-

de sete parroquias (a dicir dos veciños

quias de Ferreira, Couso e Seavia e,

do lugar).

como non, poder subir ao “Alto, Cotón ou Petón de Ferreira”, que polos tres

Moita historia se agocha neste curuto:

nomes é coñecido. E sería aí onde co-

desde a posible existencia dun castro

mezamos a nosa visita

(a forma, desde logo, sería compatible con este) que máis tarde sería cristia-

Corría o 14 de marzo, sábado, ás 9 da

nizado coa construción da igrexa pa-

mañá cando unhas 50 persoas saímos

rroquial

da praza do Concello de Carballo no

existencia dunha torre na que, se-

bus que nos levaría ata a igrexa de Fe-

gundo algún investigador, puido estar

rreira.

preso algún tempo Alonso de Fonseca

antiga;

ata

posible

II. Custa algo de traballo imaxinar, a Chegados á explanada que hai fronte

dicir de Xan Fernández, que dous po-

ao templo comezamos a nosa andaina

deres con intereses contrapostos pui-

e dirixímonos cara ao “Cotón” ou

desen estar situados nun espazo tan

“Petón” que está a poucos centos de

pequeno.

158

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:11 Página 159

Non obstante, Pumar Gándara cita un

hierática, mirando ao fronte e co Neno

texto de Couselo Bouzas, quen en 1926

sentado sobre os seus xeonllos.

di textualmente que: “En aquel castro

Este ten tamén unha posición estática

que se ve no lejos de la iglesia, estaba

e mirada frontal, en actitude de bendicir

la fortaleza del Conde de Altamira, que

coa man dereita, e coa bóla do mundo

fue carcelero del arzobispo Fonseca II.

na esquerda. Ambas figuras teñen as

Probablemente vestigios de esta forta-

teas pegadas ao corpo e sen relación

leza sean los restos de paramentos que

entre elas. Aínda que a imaxe conserva

aún se conservan en determinados pun-

este canon románico, podería ser de

tos próximos a la cumbre”

época máis tardía, pero en todo caso, estamos diante dunha imaxe medieval

Tocoulle, de seguida, a visita á igrexa ac-

de incalculable valor. O seu nome fai

tual que, como reza o cartel da fachada,

alusión ao picouto no que estaba si-

foi construída en 1904 e que carece de

tuado o antigo templo.

interese arquitectónico aínda que o retablo maior si que é digno de pararse un

Por camiños e carreiros chegamos á

pouco na súa contemplación, por tra-

casa de Núñez, en Brenlla, de bo ta-

tarse dunha obra de estilo barroco. Cer-

maño e maior historia toda vez que as

tos indicios fannos supoñer que procede

súas orixes poden remontarse ao século

doutro lugar polo que non sería moi des-

XV, na actualidade está a sufrir un serio

camiñado pensar que puidese ter sido o

proceso de abandono e necesita unha

que había na igrexa antiga.

moi urxente reparación. Moi amablemente o seu propietario facilitounos o

Esta primitiva igrexa de orixe medieval

acceso ao interior e mesmo nos tiña o

foi a que acolleu a imaxe da Nosa Se-

lume aceso na vella e magnífica lareira

ñora dos Petoutiños, posiblemente a

coroada por unha non menos especta-

súa patroa, unha pequena talla de

cular cheminea cunha máis que intere-

pouco máis de 20 cm que aínda se con-

sante solución técnica en pedra para

serva. Amosa as súas características ro-

impedir que nos días de chuvia a auga

mánicas na súa posición sedente e

caese polo seu interior e apagase o

SAN XOÁN 2015

159

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:11 Página 160

lume. Puidemos ver, xa que logo, un tipo

presenta un excelente estado de con-

de vivenda que, no momento do seu

servación e forma un fermoso conxunto

maior esplendor, sería do melloriño do

coa casa anexa. Construída no século

contorno. O seu propietario era, a me-

XV polos Bermúdez de Castro foi centro

diados do sec. XIX, o undécimo maior

dunha antiga xurisdición e despois de

contribuínte da comarca de Bergantiños.

pasar por diversas mans entre elas

A destacar estas e outras exhaustivas ex-

algún Grande de España foi vendida

plicacións que alí nos achegou o estu-

aos caseiros a mediados do século XX.

doso local Martín Rabuñal. Foi aquí onde, novamente, Martín RaCurrás de Abaixo e, en concreto a casa

buñal, neto dos caseiros que mercaron

de Velo, foi a nosa seguinte parada para

a torre e o circundado que a rodea na

ver unha escena do Purgatorio gravado

actualidade, e profundísimo coñecedor

nunha pedra incrustada na parede dun

dos avatares de tan singular constru-

cabanote. Nela vese a Virxe do Carme

ción, nos deu exhaustivas explicacións

cos brazos abertos dos que penden

sobre a historia e anécdotas desta.

dous escapularios e as almas dos penados tentando saír das chamas e aga-

Seguimos a nosa camiñada ata o lugar

rrarse a eles. Este baixorrelevo parece

da Rabadeira onde nos recolleu o auto-

ser que procede da diminuta e antiga

bús para repoñer forzas nunha coñecida

capela de San Amaro que se erguía no

casa de comida. Repostas estas, conti-

lugar de Brenlla. Dicimos diminuta por-

nuamos a visita pola tarde.

que as súas medidas parece que eran de 2 por 5 metros e antiga porque se

Sería na igrexa de San Mamede de Sea-

desfixo xa a mediados do XIX.

via, onde D. Xosé Pumar –persoa douta onde as haxa, e profundo coñecedor

Quixera, desde aquí, agradecer moi sin-

desta por tela estudado en profundi-

ceramente as atencións que nos dispen-

dade e ter exercido alí o seu labor pas-

sou a propietaria da casa a todos os

toral durante bastantes anos–, nos

visitantes.

deleitou coas súas explicacións sobre aspectos arquitectónicos e históricos do

Desde Curras, por camiños, corredoiras

templo parroquial.

e pistas, sen esquecernos dun pequeno regato que se interpuxo no camiño e

Emprendemos, logo, unha pequena ca-

que máis dun non se atrevía a cruzalo

miñada ata a veciña aldea de Segufe

por medo a mollar os pés, chegamos

para visitar o pequeno museo que na súa

ata Pereiras e desde alí tomamos a di-

casa ten Asunción Antelo, muller case

rección cara a Nogueira, onde contem-

centenaria (acaba de cumprir os 95 anos).

plamos a única torre que queda das

Persoa autodidacta, que case non puido

dúas que había que, na actualidade,

asistir a clases na súa infancia, que por

160

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:18 Página 161

volta de tarde descubriu as súas aptitu-

relato en prosa de corte sentimental:

des artísticas que son moitas e en moi di-

As penurias dun amor.

versos materiais: barro (primeiro co que comezou a elaborar as súas obras); máis

É unha mágoa que a súa obra, sobre todo

tarde virían a pedra e a madeira das que

a escultórica, estea esquecida polas distin-

sacaría as formas máis insospeitadas. A

tas administracións. Moitas das súas reali-

cada pedra, ou raíz de toxo, carballo ou

zacións artísticas, se as chega a asinar

castiñeiro dáballe unha forma que só

algún autor consagrado valerían moitísimo

bulía na súa imaxinación e que se pode-

diñeiro e serían dignas de figurar en máis

ría emparentar co surrealismo.

dalgún museo consagrado. O pequeno, pero íntimo e interesantísimo museo que

Por se este traballo de artista plástica

ten na súa casa é de todo punto insufi-

non fose suficiente, dedicouse tamén á

ciente para amosar a gran cantidade de

nobre arte de escribir e así do seu

obras froito da impresionante capacidade

maxín saíron dous libros; nun deles, Pá-

creativa desta polifacética artista.

xinas da Rexubeira de Bergantiños, están recollidos os seus escritos poéti-

Rematada a visita ao museo chegou a

cos de tipo popular nos que trata

hora de dar por finalizada a xornada,

temas como o amor, a emigración, o

que deixou na maioría dos asistentes,

mundo rural ou amosa a súa admira-

por non dicir en todos, a sensación de

ción por personaxes como Rosalía,

ter pasado un día tremendamente pro-

Pondal ou Bóveda. O outro libro é un

veitoso.

SAN XOÁN 2015

161

GRUPO

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:19 Página 162

PAZOS TAU

MATERIALES DE CONSTRUCCIÓN Y SANEAMIENTO

ELECTRICIDAD - FONTANERÍA CALEFACCIÓN - AIRE ACONDICIONADO Servicio Asistencia Técnica 678 604 548

carballo@josepazoslago.es tel. 981 755 076 - fax 981 758 599 calle Perú 5 - 15100 Carballo

Avda. Finisterre, 28 bajo - 15100 Carballo 981 064 573 info@electrofongalicia.es www.electrofongalicia.es

Fontanería Arán TIENDA Y EXPOSICIÓN - INSTALACIONES DE: - GAS - CALEFACCIÓN - ENERGÍAS RENOVABLES - BAÑOS - GRIFERÍAS, ETC.

C/ VILLA NEGREIRA 14 BJ - CARBALLO TELF./FAX: 981 701 626 E-MAIL: fontaneria.aran@hotmail.es

ZA PATILLE R ÍA

Isabel

croadocastroecotenda@gmail.com Croa do Castro TENDA ECOLÓXICA 620 764 275 609 184 788

Plaza de Galicia 11 - CARBALLO (A Coruña) Telf. 646 257 858

Gran vía, 48 baixo - 15100 Carballo

162

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:19 Página 163

PSICOTÉCNICO

GALICIA

centro de reconocimiento de conductores y armas

c/ Barcelona 9 bajo. 15100 Carballo

SAN XOÁN 2015

163

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:19 Página 164

Un “23 F” en Carballo Luís A. Giadás Álvarez

“Ó Excelentísimo Arcebispo de San-

entón, o clero, xa demasiado sufrido,

tiago, Cardeal Miguel García Cuesta, o

sufrirá aínda máis e calarase.

párroco de Rus e arcipreste de Bergantiños, Ramón Blanco, e os vinte e dous

Polo tanto, á Súa Eminencia suplican se

párrocos desta demarcación, co debido

digne poñer en coñecemento do Go-

respecto, expoñen que, se nun breve

berno do Xeneral Francisco Serrano y

termo, non se lles pagan as súas asigna-

Domínguez, Duque da Torre, esta ra-

cións, veranse na necesidade de sus-

zoable petición para que se lles pague.

pender o seu ministerio parroquial,

Doutra sorte, pecharanse todas as igre-

pechando as 26 igrexas que lles están

xas nun curto prazo porque todo o clero

encomendadas. Non hai lei ningunha,

desta dilatada diocese e de todo o

Excelentísimo Señor, que obrigue a nin-

Reino pedirá o mesmo, con sobrada

guén a traballar de balde e, se ben se

xustiza, pois non pode sufrir por máis

lles acaba de pagar o mes de xullo do

tempo os horrores da fame. Esperan,

ano pasado, despois de nove meses,

polo mesmo, que Vosa Eminencia sa-

isto indica que o atrasado non se lles

berá esforzar estas razóns ante o Go-

pagará, o cal é notoria inxustiza. Ben co-

berno, o que, de seguro, coñecerá que

ñecen os expoñentes o sentimento que

o día que se pechen as igrexas e os pá-

isto causa á Vosa Eminencia, pero o

rrocos suspendan os seus ministerios é

certo é que as asignacións do clero son

o día da catástrofe porque o pobo nin

unha carga de xustiza máis xusta que o

quince días vivirá calado sen máis curas

soldo do Ministro, do Xeneral e do Go-

e sen os dispensadores dos Santos Sa-

bernador Provincial e, séndoo, deberá

cramentos, por máis que algúns pou-

ser a primeira atención ou, cando

cos, ilusos, crean outra cousa e na man

menos, igual, desaparecendo así os pri-

do Goberno está evitar a tempo ese

vilexios e distincións que se están no-

gran conflito, pagándolle ao clero o que

tando hoxe máis de dezaseis meses.

se lle debe e que pide con tan remar-

Non importa que o Goberno diga que

cada xustiza”.

o Tesouro non pode porque o clero non o arruinou pero, se é certo que non

Con esta rotundidade expresábanse os

pode, non pague tampouco a ninguén

sacerdotes bergantiñáns –e do resto da

ata que o clero estea igualado e cando

diocese compostelá– aquel 23 de fe-

haxa unha mensualidade sexa para

breiro de 1871. Amadeo I de Saboya era

todos sen distinción: isto é de xustiza e,

o rei, fillo de Víctor Manuel II, o unifica-

164

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:19 Página 165

agora, por primeira vez, había liberdade

arrebatara os Estados Pontificios ao

de relixión e de ensino (o devandito ar-

Papa Pío IX, reducíndoo ao Estado do

tigo oponse, textualmente, á “inquisi-

Vaticano; Manuel Ruiz Zorrilla –“reli-

ción tenebrosa contra o pensamento

xioso sen afectación e católico sen hipo-

profesional”) e o matrimonio e mailo re-

crisía” e contrario aos neocatólicos ou

xistro civil aparecen con Eugenio Mon-

“polichinelas do absolutismo”– era o

tero Ríos, ministro de Gracia e Xustiza.

Ministro de Fomento, encargado de

Coma sinal de protesta dun sector ecle-

subvencionar a Igrexa católica para

siástico, estoupará a III Guerra Carlista,

compensarlle polas desamortizacións

a “Cruzada” que recollerá nas súas no-

de Mendizábal e tal como esixía o ar-

velas e obras teatrais Ramón María del

tigo 21 da Constitución de 1869; mais

Valle Inclán.

Antonio Fernández

dor de Italia pero tamén o home que lle

SAN XOÁN 2015

165

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:19 Página 166

Tania Mourelle

Mamá non chora, mamá perdeu ese dereito cando gañou ese nome. Mamá ten forza, seino porque polas noites escóitoa soñar.

Mamá ensinoume a falar mais ás veces pídeme que cale con bágoas nos ollos, pero non chora, mamá non chora.

Mamá érguese pero a memoria tápalle o sorriso. Mamá ensinoume, bicoume e soltoume a man, e, cando me vin lonxe de mamá,

mirei atrás e chorei, chorei polas dúas e, por primeira vez, mamá chorou conmigo.

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:19 Página 167

SAN XOÁN 2015

167

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:19 Página 168

- 881 948 196

168

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:19 Página 169

SAN XOÁN 2015

169

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:19 Página 170

Xogando a non ser quen es Santiago Pazos

“Puedes ser o no,

perdida, non vos gustaría estar nesoutra

según la ocasión en que te encuentre,

cachola para coñecer de primeira man

un pedazo de cielo o de asfalto.”

eses pensamentos alleos, eses grandes

(Do libro inédito Eres y no eres, Reno, de

segredos. Xa, non é moi doado recoñe-

MatOrsini)

celo, pero pensade que este artigo é coma un confesionario.

Non, descoidade, non é a miña intención darlle una reviravolta á dúbida existencial

Ben, pois como iso non é posíbel na reali-

de Hamlet, destripar a psicanálise freu-

dade, xoguemos a non ser quen somos,

diana, ou abondar enriba do que xa se ten

convertámonos en artistas de renome, fa-

dito ao redor do yin e do yang. Sería moi

gamos como o escritor André Gide que

fachendoso pola miña parte intentalo, e

dicía que un artista non debía contar a súa

tampouco estamos no lugar axeitado

vida tal e como a vivía, senón vivila como

para tal tarefa. Como ben di Mat Orsini,

quería contala. Nun intre, maxinemos que

podemos ser e, nuns intres, deixar de ser.

somos a persoa, á parte da propia nai,

Así, sen máis caralladas que as circunstan-

que máis admiramos do mundo enteiro,

cias van impor. Así que podedes estar

intentemos mirar con esoutros ollos, dar-

tranquilos, non é cousa de provocar crises

lle voltas a esas cavilacións que non son

de identidade, nin de intentar arranxar a

as nosas. Deixade a un lado o medo e o

vida allea cando aínda non damos ben

aburrimento e arqueala cella como Clint

conta da nosa. Xa digo no título que imos

Eastwood, pegádelle unha boa dentada

tratar dun xogo, sen maldade.

ao cigarro habano como só el sabe, e rirvos do mundo e de vós mesmos aínda

Partimos do suposto hipotético que

que sexa só para dentro.

todos, ou case, estamos moi contentos de nós mesmos, de como somos e de como

Fixestes a proba? Seguramente xa era-

nos ven os que teñen a ben mirar para

des uns especialistas na materia. De feito

nós. Agora ben, non me negaredes que,

coñezo moitos profesionais que non

de cando en vez, fartádesvos un pouco de

saben que o son, quizais porque ninguén

vós mesmos, ou tendes días que non vos

llo dixo, a min aínda non se me ocorrera

aguantades nin en pintura facendo voso

escribir este artigo autobiográfico para

ese verso de Gabriel Celaya que di: “Los

contalo, ou non se pararon a pensar tal

espejos no reflejan: transparentan”. E

cousa. Quen sabe o que pasa polas ca-

tampouco diredes que ás veces, só ás

choliñas atoladas desa xente que nunca

veces, cando vedes a outra persoa cavilar

se pregunta nada? Aló cada quen co seu

para os seus adentros ensimesmada ou

tedio!

170

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:24 Página 171

O escritor Enrique Vila-Matas, en París no

Acordo tamén cunha noite de inverno, na

se acaba nunca, queixábase pola inxustiza

Gran Vía madrileña, transformeime en Hel-

de non poder verse de forma diferente a

mut Berger. Xa tiña gana de confesalo! Aca-

como os demais o vían. “...Si al menos al-

baba de ver a película Ludwig, de Luchino

guien, ya no digo mucha gente sino al-

Visconti, e saín tan embobado, tan embria-

guien, supiera verme idéntico físicamente

gado de beleza mellor dito, que fun arras-

a Hemingway...”. Eu non podo queixarme,

trando a gabardina pola beirarrúa mollada,

sempre fun Andy Warhol, e moita xente

coma se fose unha desas grandes capas

veme e trátame coma tal sen que teña que

que lucía o rei de Baviera, ata que din coas

anunciar que se está a latricar cun artista

narices contra un garda urbano que me es-

pop de sona internacional. Sinto por Vila-

pertou do meu soño cun berro. Só de lem-

Matas!

bralo penso que vou sufrir unha regresión.

Xa de neno era moi fantasioso e, no meu propio universo mental, sempre fun quen me petou. Primeiro, moi cativo, empeñeime en crer que a miña verdadeira nai

Nalgún caso este xogo converteuse

era unha marquesa que me abandonara

nunha obsesión, algo que non vos acon-

por motivos pouco claros, máis tarde fun

sello. Aló por 1979, un bo amigo rega-

quen de cantar o “La, la, la” de Masiel. De

loume Narciso en el acorde último de las

mocete fun poeta, unhas veces Rimbaud,

flautas, un extraordinario libro de poemas

outras Gustavo Adolfo Becquer, San Juan

que me abraiou dende o primeiro verso:

de la Cruz, ou Federico García Lorca. E

“Se diría que estás aún en la balaustrada

desde que souben de memoria “Unha vez

del balcón / mirando a nadie, llorando”.

tiven un cravo/ cravado no corazón”, fun e

Obra dun autor, Leopoldo María Panero,

serei para toda a eternidade Rosalía de

que coñecíamos de coincidir na Bobia,

Castro.

local de referencia da movida madrileña

SAN XOÁN 2015

171

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:24 Página 172

onde tomabamos as cervexas ao mediodía de tantos domingos de Rastro. Rapidamente quixen ser el, e funo durante bastante tempo ata que o vin vomitando enriba da alfombra dun palacio. Non é broma. Pero o seu poema titulado “Ma mere”, dedicado á súa “desoladora” nai, provocoume tal cúmulo de imaxes e sentimentos

que

aínda

hoxe

non

puiden

desfacerme deles. Non é que sexa moi longo, podería citalo enteiro, pero penso que os seguintes versos abondan para centrarme no que quero contar agora: “Yallí, en el teatro/ vacío,/ obajo la carpa del circo abandonado, tres atletas/ Mozo, Bozo, Lozo-/ saltaban sin descanso, moviendo/ con vanidad desesperada el

En realidade, o motivo deste artigo era

trapecio/ de un lado a otro, de un lado a

falar de min mesmo, das cousas que me

otro…”. Foi nesa sorte de humor agre,

gustan, e contar algunhas batallas de

como para divertirse a costa do sufri-

avó. Pero tamén é certo, como volo

mento alleo, onde comprendín que podía

digo, que nunca foi un problema para

compartir o meu segredo e xogar en

min iso de poñerme na pel doutros e fi-

compañía.

gurarme ser algún personaxe literario ou cinematográfico que me gustase.

Pensalo e poñelo en práctica foi todo a un

Non tanto por ser outro calquera, senón

tempo, moitas noites cando, acompa-

por deixar de ser nalgún momento quen

ñado polos amigos Enrique Burgaleta e

eu son, e logo poder regresar o meu

Alfonso Castro, regresabamos ata os co-

corpo cunha mentalidade enriquecida

lexios maiores onde viviamos, dende o

polo coñecemento alleo. En definitiva,

Pub El boniato en flor nos baixos de Mon-

ser un mesmo todo o tempo da nosa

cloa, onde escoitabamos a Hilario Cama-

vida ten que ser ben esgotador e abu-

cho e bebiamos absenta ata alucinar

rrido, eu non o sei con moita certeza

coma os poetas simbolistas aos que ad-

porque todo o tempo estou a ser cal-

mirabamos e imitabamos en poemas a

quera outro que me chame a atención

tres mans, maxinabamos que eramos

ou me sorprenda.

Mozo, Lozo e Bozo. En transo, coma os tres equilibristas, saltabamos dun lado a

Pois iso, abran xogo...

outro da rúa sen descanso, perseguíndonos nunha brincadeira aloucada, sen

Saúde e boa festa.

parar de rir, case sen rumbo e sen acougo. 172

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:24 Página 173

SAN XOÁN 2015

173

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:24 Página 174

Pascual e os primeiros

anos do Bergantiños FC Xan Fraga

Fóisenos a comezos deste ano Pascual,

nedo; Risco, Durán; Valentín, Caa-

unha figura emblemática do Berganti-

maño, Monteagudo, Fraga e Durán.

ños FC. Pascual, como era coñecido

Despois virían os irmáns Tasende

Manuel García Vázquez, nacera en 1922,

(“uruguaios”) conformando un equipo

ano no que os diversos equipos de fút-

potentísimo no que estaban entre ou-

bol de Carballo (Fortuna e Hércules) an-

tros: Parrocho; Mario, Rei, Tasende,

daban negociando para fusionarse e

Perdigón, Santiago Astray, Antonio Ta-

dar lugar en 1923 a este histórico club

sende, Romero, Jesús Tasende, La-

galego. Mentres se arranxaba o novo

barta e Caamaño. Despois, nos anos

campo de Pedras Brancas, na rúa de

trinta virán outros máis novos como os

Vázquez de Parga, á beira da estrada A

irmáns Neira (Lolecho e Antonio), Fa-

Coruña - Carballo, xogábase no campo

rruco Fraga e os irmáns García (Chu-

da Feira, detrás da concello vello. Pe-

cho e Benito Manquiño), irmáns

dras Brancas inaugúrase oficialmente en

Prado, etc.

1925 nun partido contra o Corcubión (60). Tamén había outros equipos carba-

O seguinte equipo xa na Serie A, tem-

lleses como o Galicia ou Amistad

porada 1947-48, subcampións despois

Obrera.

do famoso 7-1 en Pedras Brancas e 7-0

Rafael Caamaño López, “Yurrita”, que foi dos xogadores fundadores do club carballés, presidido por Luciano Regueiro, ten comentado que cando chegou Pascual en 1947 procedente do Pontevedra, onde xogara, e tamén no Teucro, o Bergantiños tivo un reforzo extraordinario. O propio Caamaño explícanos tamén cal foi o primeiro equipo bergantiñán en 1923-

Pascual e Arsenio durante a celebración do 90

24: Cándido; Germán, Eduardo, Pe-

aniversario do Bergantiños FC.

174

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:24 Página 175

en Vigo co Turista, estaba formado por:

Fóisenos Pascual (1922-2015), unha das

Barrigón; Ra, Bermúdez, Ton; Pascual,

persoas máis educadas que coñecín na

Tato; Seisdedos, Jaraleo, Castillo e Al-

miña vida, símbolo do Bergantiños dou-

varito. O Bergantiños tivo de adestrador

tros tempos, do que tamén foi directivo.

o mundialista Chacho, que aínda hoxe

Quédanos Panuchas, Arsenio e Bautista,

en día ostenta o récord de goles coa se-

e por moitos anos, como representantes

lección española nun partido: seis a Bul-

históricos dunha etapa gloriosa deste Ber-

garia en 1933. Logo viría Arsenio

gantiños inseparable da historia de Car-

Iglesias a completar unha etapa formi-

ballo. Non debemos perder a memoria

dable dun equipo presidido por Váz-

de quen axudaron moito a dar bo nome

quez Mouzo.

a Carballo. Carballo de Bergantiños.

Pascual e Jaraleo (Cambón I) grandes amigos, que xogaron xuntos moitos anos.

SAN XOÁN 2015

175

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:24 Página 176

Picapreitos á beira dos xulgados Gabriel Pérez

Unha das cousas que máis me chamou

mados picapreitos. Lembro que en

a atención cando cheguei a Carballo

Carballo había tres persoas que nisto

foi o número de avogados que se de-

de preitear levaban a voz cantante.

dicaban ao nobre exercicio do Dereito

Eran coñecidos por alcumes como

na capital bergantiñá. Cómpre recordar

Benito de Cances, o Ferreiro da Ce-

que naquel entón, marzo de 1951,

reixa e Esmorís o Furuco. Os tres

había máis de vinte letrados exer-

exercían o seu traballo diante dos

cendo, ademais de cinco ou seis que

xulgados á espera do resultado dos

viñan da Coruña.

xuízos. Unha vez sabidos estes, abordaban os perdedores para animalos a

Os días que había xuízos notábase

que apelaran na Coruña, pois alí con

pola gran cantidade de persoas que

toda a seguridade ían revogar o

pululaban arredor dos xulgados agar-

laudo do xuíz carballés.

dando algúns para declarar como testemuñas e outros para comparecer

Detrás de cada un destes personaxes,

ante o xuíz como parte actuante. Sexa

como se do frautista de Hamelin se

polo que for, eses días os xardíns rebu-

tratase, seguían como hipnotizados

lían de xente que viña curiosear.

escoitando as verbas dos picapreitos os que saíran prexudicados no litixio.

Non cabe dúbida que hai veces que un

Gustáballes a retórica destes “avoga-

se ve obrigado a acudir á xustiza para

dos de detrás da silveira”, e cal fe de

defender os seus dereitos, pero tamén

carboeiro, confiaban en canto lles di-

é certo que hai momentos que nos me-

cían.

temos en preitos que non valen a pena, e que saen máis caros que o tema polo

Certo día que esta maneira de actuar

que litigamos. Abundan casos que por

destes curiais chegou a oídos do xuíz,

un marco, unhas augas ou un camiño,

este procurou constatar a certeza dos

asuntos que dialogando poderían re-

rumores. Ao comprobar que todo era

solverse, remataban custando un ollo

como llo contaran, chamou aos tres in-

da cara e ás veces, incluso a ruína de

teresados advertíndoos que se os vol-

moitas familias.

vía ver á beira dos xulgados ordenaría que os metesen no cárcere. Foi a ma-

Algo que axudaba a que as partes

neira de acabar cos preitistas que fica-

non chegaran a acordos eran os cha-

ban arredor do xulgado.

176

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:25 Página 177

SAN XOÁN 2015

177

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:25 Página 178

Unha hipnose colectiva Ignacio Silva

Unha hipnose colectiva. Todos dixemos

baixiño co do lado, e eu agardaba que

que si. O máis difícil estaba feito. Os in-

eses que murmuraban fosen os iniciado-

crédulos tamén participarían, e se eles

res da revolución para deixar aquela

acababan rendidos aos designios do

cousa sinistra da hipnose. O día era pre-

prestidixitador mental, entón non habe-

cioso. Eramos hordas de xente cami-

ría dúbida de que funcionaba. Eu non es-

ñando

taba tranquilo. Quen ía controlar aos que

centenarias árbores cara a un sitio desco-

nos controlarían a nós? Xa aceptara.

ñecido, golpeados por unha suave brisa

Cuestións coma esa tíñaas que ter pre-

do sur, que traía de premio permitirnos ir

guntado antes. Agora sería ridículo

en camiseta se o queriamos. O paso era

saírme do círculo se ninguén máis o facía.

lixeiro, pero non estaba canso. Podíanme

E se alguén máis pensaba coma min? Xa

as sensacións do descoñecido por riba

seriamos dous, e quizais a cousa non fose

de calquera outra circunstancia.

baixo

sombra

dunhas

tan violenta. Xa, pero, quen ía saír? Quen sería o valente que parase todo o pro-

Tras tres horas de camiño chegamos a un

ceso e botase a perder tanto tempo de

outeiro despexado. Xa non había árbo-

preparación? Eu non. Dixéronnos que ía

res. O sol semellaba descansar os seus

ser todo moi sinxelo, que apenas ía

brazos cheos de fotóns naquel chan

haber cambios que notásemos. Os incré-

verde que tantas veces servira de remate

dulos non preguntaban polas conse-

de viaxe para a hoxe ignota choiva. Ao

cuencias porque eran coherentes. Non

lonxe un grupo dunha ducia de persoas

crían naquelas loiadas que lles causaban

semellaban agardarnos cos brazos aber-

máis graza ca outra cousa. Iso conver-

tos. Supuxen que serían os gurús da hip-

tíame nun crédulo a min? Coido que si. E

nose. No chan rosas dispostas en

abafábame. Por que tería dito que si?

diferentes círculos. Alguén dixo que nos

Quen ía quedar a salvo da hipnose se

tiñamos que colocar no espazo das rosas

funcionaba? Trataríannos coma escravos?

e coller cada un a que lle correspondía.

Supoño que coa vontade crebada o feito

Os primeiros círculos fóronse formando

de estar á súa mercé tería menos im-

rapidamente. Eu estaba na metade do

pacto nas nosas mentes, pero pensalo

enxame, pero en escasos minutos xa era

agora, co raciocinio dun estado normal,

unha peza máis daquela engrenaxe. En

provocábame un proído agudo e impo-

pouco tempo, todos os suxeitos do ex-

sible de localizar. Mirabámonos todos de

perimento formabamos en cadanseu cír-

esguello. Uns andaban de brincadeiras

culo unha imaxe poderosa a vista de

mentres outros sorrían. Algún falaba en

paxaro. Mirei cara a arriba e vin unha gai-

178

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:25 Página 179

vota voar sobre nós. Lonxe do mar, pero

urbe”. O sol baixara e a calor xa non era

aínda así altiva e expectante, supoño que

abafante, se non que se convertera no

gozando da súa visión cenital. Unha voz

preludio dunha sinfonía de néboa, frío e

polos altofalantes que se distribuían ao

xeada. Dei as grazas internamente por

longo do outeiro solicitou silencio, e de

aquel detalle. Tras baixar o outeiro, vin

súpeto non se escoitou nin un chío. Nese

unha morea de vehículos dispostos en

intre a gaivota baixou do ceo e pousouse

liña, cos condutores ao seu lado, de pé,

ao carón do que falaba para todos, coma

sostendo un cartel que indicaba o itine-

se a acción fose o resultado de que un

rario de cada un deles, para que os par-

mestre de cetrería chamase ao seu discí-

ticipantes puidésemos tomar o que máis

pulo con ás. A seguinte indicación da-

nos conviña. Atopei o meu non sen es-

quela voz foi sinxela. Que cada círculo

forzo, e cando ía subir, o condutor adver-

traia a súa rosa e a deposite diante da

tiume de que tiña que depositar cinco

gaivota. Coma se fosen autómatas vin

moedas. Prefería terllas dado a un delin-

como os grupos de diante se movían en

cuente! Con iso podía facer a compra

bloque cara ao improvisado escenario. E

dunha semana! Porén, a perspectiva de

todos pousaban a un tempo a súa rosa

volver andando durante horas no medio

diante do paxaro. Xunto a min estaba un

da noite e só, xa que vin a todo o mundo

dos incrédulos. Vaia parvada, dixo en bai-

entrar no transporte disposto, fixo do

xiño. A min non me van facer nada. Eu

meu cerebro un cadaleito. Paguei, e vol-

non contestei. Só agardei a que fose a

vín á miña casa con cara de parvo, escoi-

nosa quenda para pousar a flor. En hora

tando o agradecemento polo transporte

e media de ritual todos os grupos fixéra-

de moitos dos meus compañeiros de

mos o que nos ordenaran, e todos esta-

viaxe. Nin aquel conto que fixeran sobre

bamos na nosa posición inicial. O home

as propiedades do vacún enlatado, do

que daba instrucións polos altofalantes

que teño un estante cheo; nin a merca

deu as grazas a todos os participantes e

común dunhas sementes que xa nin me

mandounos marchar. Mirei cara ao meu

acordo de como se chaman porque

compañeiro con xesto incrédulo. El de-

nesta terra non prendían; nin o curso de

volveu a mirada e dixo: Xa dicía eu que

reinvestimento das nosas ganancias; nin

isto non valía para nada. O do seu lado

os concertos solidarios dos que conservo

espetoulle que sen paciencia nada se

un papeliño cun nome dun rapaz ao que

consegue. O pensamento que tiña eu

nunca vin; nin outras moitas reunións e

era o de que andáramos horas e horas

actuacións que xa nin lembro. Nada diso

para algo demasiado baleiro. E agora

me devolveu algo polo que merecera a

había que volver. De súpeto, a voz volveu

pena ter gastado o tempo e os cartos.

falar para os asistentes. “Para todos

Así que, coma esta sesión de hipnose co-

aqueles que queiran volver a casa máis

lectiva que nos dixeron que nos faría

comodamente, se seguides andando, ao

máis felices a longo prazo non funcione,

baixar o outeiro, encontraredes varios ve-

na próxima reunión colectiva hanme oír.

hículos que vos deixarán de novo na

Seguro.

SAN XOÁN 2015

179

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:25 Página 180

180

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:29 Página 181

Rúa Fomento, 29 - 15102 Carballo 981 75 70 17

SAN XOÁN 2015

181

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:29 Página 182

182

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:29 Página 183

SAN XOÁN 2015

183

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:29 Página 184

CACHELAS SAN XOÁN

bases do concurso

XXVIII EDICIÓN

184

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:29 Página 185

DESCENSO DO ANLLÓNS

bases

XXVII EDICIÓN

SAN XOÁN 2015

185

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:30 Página 186

festas do municipio de Carballo 2015 CARBALLO Núcleo urbano

ALDEMUNDE

ARDAÑA

ARTES

BERDILLO

BÉRTOA

CANCES

San Xoán

Do 22 ao 28 de xuño

A Brea (Festa do Pan)

12 e 13 de xullo

San Cristovo

1 e 2 de agosto

Milagrosa

6 de setembro

Pilarica

11 e 12 de outubro

Santo Antonio

17 de xaneiro

Santa María Magdalena

22 de xullo

O Sacramento

4 e 5 de xullo

Remedios e Vilamaior - Vivente

26 e 27 de setembro

Nosa Señora

15 de agosto

San Xurxo

23 de abril

Santo Antonio de Vilar de Francos

13 de xuño

Perpetuo Socorro

4 e 5 de agosto

Os Milagres

8 de setembro

Santa Lucía

13 de decembro

O Socorro

22 e 23 de maio

San Lourenzo

10, 11 e 12 de agosto

As Dolores

18 e 19 de setembro

Santa María

15, 16 e 17 de agosto

Santa Eufemia

15 e 20 de setembro

San Pedro

4 e 5 de xuño

San Campio

4 e 5 de outubro

ENTRECRUCES San Paio

GOIÁNS

LEMA

15 de xaneiro

San Pedro en San Paio de Entrecruces

29 de xuño

Corpus Christi

10 de xuño

Nosa Señora do Carme

16 de xullo

San Xinés (baixa)

25, 26 e 27 de agosto

San Paio

15 de xaneiro

Santo Estevo

26 e 27 de decembro

San Ramón (Xoane - Goiáns)

5, 6 e 7 de setembro

San Cristovo e Sacramento

10 e 11 de xullo

O Carme

16 de xullo

Mexillonada

8 de agosto

Santa Irene

18, 19 e 20 de setembro

186

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:30 Página 187

OZA

NOICELA

RAZO

REBORDELOS

RUS

SÍSAMO

SOFÁN

VILELA

O Carme e Santísimo Sacramento

18, 19 e 20 de xullo

Santo Antonio

10 de xuño

San Brais, San Roque e Perpetuo Socorro

12, 13 e 14 de setembro

San Breixo

4 de outubro

Santa Lucía

13 de decembro

Romaría Galega en Imende

5 xullo

Festa do Berberecho en Imende

22 de agosto

Santa María

8 de decembro

Santísimo Sacramento

21 de xuño

San Xoán

24 de xuño

Santo Hadrián

15 de xuño

Santo Antonio

4 de agosto

Santa Mariña

3 de agosto

Festa dos Bañeiros

23 de agosto

San Roque

9 de novembro

San Martiño

8 de novembro

Candeloria e San Brais

31 xaneiro e 1 febreiro

San Salvador

8 e 9 de agosto

Neno Xesús

7, 8 e 9de agosto

Santa Lucía

13 de decembro

Santísimo Sacramento

7 de xuño

San Pedro de Ferrol

29 e 30 de xuño

Os Milagres en San Sadurniño

8 e 9 de setembro

Santa María

15, 16 e 17 de agosto

Santa Eufemia e San Mateo

20 e 21 de setembro

Santiago Apóstolo

25, 26 e 27 de xullo

O Carme

19 de xullo

Virxe da Presentación

15 de novembro

Santa Bárbara

6 de decembro

San Paio en Paradela

15 de xaneiro

San Brais

3 e febreiro

O Socorro

6 de maio

San Bieito en Paradela

11 de xuño

Santo Adrián da Piña

16 de xuño

San Pedro en Paradela

29 de xuño

Nosa Señora do Carme da Piña

16 de xullo

San Salvador

6, 7 e 8 de agosto

Festa do Tarambollo

9 de agosto

Santo Antonio en Prearada

10 de agosto

O Rosario

7 de outubro

San Miguel

29 de setembro

SAN XOÁN 2015

187

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:30 Página 188

9881 775 981 757 57 1122 57 22 - 881 881 982 982 241 41 ttiie tienda: tiend ienndda daa: Lu LLuís uuíííss C Calvo Ca alv aal llvvvoo 15 15 - taller: ttaaaller: llle ller: ler: eer: er r:: Buenos Buuenos B uen uue eenos nnos ooss Aires Aire Ai Air A irirrees es 1111 CA CA CARBALLO AR RBAL ALLO

188

SAN XOÁN 2015

libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 2:30 Página 189

SAN XOÁN 2015

189

libro san xoan 2015.qxp_Maquetaci贸n 1 8/6/15 2:30 P谩gina 190

libro san xoan 2015.qxp_Maquetaci贸n 1 8/6/15 2:43 P谩gina 191

libro san xoan 2015.qxp_Maquetaci贸n 1 8/6/15 2:43 P谩gina 192

libro san xoan 2015.qxp_Maquetaci贸n 1 8/6/15 2:43 P谩gina 193

indices.qxp_Maquetación 1 8/6/15 10:23 Página 1

INDICE Saúdo do alcalde

Saúdo da comisión

3-4

Pregón San Xoán 2014 – Alfonso Mariño Cotelo

7-14

As cousas do San Xoán e a súa meiga – Alberto Varela Ferreiro

Auryn, Circus Avenue – Miguel Suárez Fuentes

19-22

A Vixoteira, un topónimo carballés e bergantiñán – Fernando Cabeza Quiles

28-30

Tersípcores urbanas –De Sudamérica a Oriente MedioRosalía Fernández Rial / Ilustración Mon Lendoiro

34-35

Aqueles marabillosos anos 1977-1978 – Alberto Varela Ferreiro

37-40

Entrevista con Luis Fraga, pregoeiro do San Xoán 2015 – Yolanda Antelo

43-46

Efervescencia artística – Pilar Prego Lamas

Gloria crepuscular – Farruco Graña

57-59

Un Pataqueiro á medida do San Xoán – Yolanda Antelo

62-65

Classic Car, gasolina e amigos – Amigos dos coches clásicos de Carballo

71-72

Poema – Mercedes Queizas Zas / Fotografía Distrito Xermar

74-75

Pedra Corvina – Beatriz Fraga

78-80

Pumar, unha entrevista biográfica – Henrique Mariño / Ilustración Manuel Pazos

84-87

Cen anos de luz eléctrica en Carballo – Xan Fernández Carrera

92-94

Rockin’ Carballo – Daniel Pérez

96-100

Agora que – Alvaro Antelo Abelenda

104

Álbum Rockin’ Carballo 2014 – Oti Fernández

105

Estrella Carballo, lecer con nome propio – Yolanda Antelo

106-108

Notas sobre a fundación da capela de San Roque de Cillobre Désirèe Mª Domínguez Pallas

112-114

Cabaliño de mar – José Manuel Pérez

116

Rescate – José Manuel Pérez

117

A Escola Ambiental de Senda Nova – Eva Cameán Pensado

120-123

bROTHERS iN bAND – Cristina Abelleira

128-129

Entrevista a Juan Luis Fernández, autor do cartel do San Xoán 2015 Yolanda Antelo

130-132

Notas para a historia da parroquia de San Xoán Bautista – Xosé Pumar Gándara

138-142

O autocrós galego ten ADN carballés – Cristina Abelleira

148-149

Aquel outro – Xurxo Borrazás

150-152

Ilustración Alberto Varela Ferreiro

153

Un día de ruta por terras de Couso, Ferreira e Seavia – Evaristo Domínguez Rial

158-161

Un “23F” en Carballo – Luis A. Giadás Álvarez

164-165

Fotografías Antonio Fernández

165

Poema – Tania Mourelle

166

Xogando a non ser quen es – Santiago Pazos

170-172

Pascual e os primeiros anos do Bergantiños FC – Xan M. Fraga Rodríguez

174-175

Picapreitos á beira dos xulgados – Gabriel Pérez Suárez

176

Unha hipnose colectiva – Ignacio Silva

178-179

Bases do Concurso de Cachelas

184

Bases do Descenso do Anllóns

185

Festas do municipio de Carballo 2015

186-187

Programa do San Xoán 2015

190-193 192

SAN XOÁN 2015

indices.qxp_Maquetación 1 8/6/15 10:23 Página 2

AGRADECEMENTOS A’ Barbería de Maribel

101

Cafetería Abastos

143 155

A Tenda de Uxía

168

Cafetería Bulevar / Guirlache

Abanca

115

Cafetería Carty

Abertal (Empresas de Carballo)

103

Cafetería Pazo da Cultura

143

Acupuntura Traba

163

Cafetería Sinagoga Jardín

A Cova

134

Calvo

Contraportada

A Escola da Rúa

Carnicería Daniel

Afico

Carnicería Pepe e Oliva

Carpintería Gómez

Agropecuaria As Airas

169 66 15

Alemca / Estanco A Milagrosa

157

Casa Francisco

143

Almacenes Agro

180

Casal Gestoría

136

Amaro asesores

154

Castro Parga

Ana Arán Peluqueros

168

CAX Carballo

Aper Seguridad

Arco Iris Pinturas

154

CCA

Tríptico

CCB-Gadis Híper

Arnela Clínica Veterinaria

Cervecería Boa Estrela

155

Arquitec Servicios Inmobiliarios

Cervecería La Arboleda

155

Arquitectura Bergantiños

Cervecería La Bombonera

Asesoría Cervantes

Clínica Dental J. Alberto Barreiro Bello

163

Clínica Dental Miguel Ángel

189

Atelier Boutique

101

Autocares J. Cancela

Clínica Podolóxica Dolores Martínez

Automóviles Dimolk

Clínica Veterinaria Gran Vía

Autotres Bergantiños

154

Codiber Gas Bergantiños

103 180

Ave Paraíso

Color Plus

Axober

Comercial Queijo

Balneario de Carballo

155

Comunicar

Bar O Paseo

155

Confeccións Bautista

Bar El Patio

155

Correduría de seguros Sueiro

Bar Piscis

143

Construcciones Alejandro

Bar Xorima

181

Martínez e Hijos

Interior contraportada

182

Barco dos Soños, O

Croa do Castro (Tenda Ecolóxica)

Bema

Construcciones Castro Queijo

Bodegas Carballo

134

Construcciones Dámaso Ferreiro

Botas Bikes

102

Construcciones López Cao

Bricocar Pinturas

C. Vázquez y Reino

162 42 156 23

Interior Portada

Café Colón

134

Cota Cero Fotografía

Café de Maná

149

Convistas Inmobiliaria

146

Café Ro’

163

Cristalería Carballesa

Café Bar Galicia

163

Digiled Iluminación

Café bar Ginebra/Lambetadas Paula Café Bar Nión Café Valle Inclán

Discoteca Al Lío

181

Distrito Xermar

Diyesca Carballo

SAN XOÁN 2015

193

136 69 / 119 134 Interior contraportada 136

indices.qxp_Maquetación 1 8/6/15 10:23 Página 3

Don Clic

Interior contraportada

De Obras)

Dourado y Fernández Asesores

Lar Bergantiños

182

Eduardo Eirís Fontanería

Ler Librerías

101

Eduardo Fuentes – Seat – Oza Motor

Librería Brañas

162

Electrofón

162

Limpiezas José Luis

Electro Sat Beyga

181

Lola’s Boutique

E-Pulse Servizos de Internet

Escola infantil A Ledicia

127

Esencia

Espectáculos Sito Mariño Estación de servicio Bértoa Estación de servicio Mingacho Estrellita Decoración Hogar

Lotería Alexandra

Loterías Elvira Corredoira Sanjurjo

81 118

Mapfre

154

Marmolería Gumersindo

180

173

Marmolería José Rey

147

Marpa Distribuciones

Más Que Tinta (Tiendas de Impresión)

73 24

118

Ferretería Arán

Mecanizados Carballo

Ferretería Ferrolar

Merliño Xoguetería

Frabosil Construcciones

102

Maderas Jesús Lamas

137

Estación de servicio As Labradas

181

Metalúrgica BB

119

Miguel Autos

Fisioterapia Carmen Mosquera

Modas Alonso

Fisioterapia Salus

Motor Carballo

Fontanería Arán

162

Motos Añón Performance

Floristería El Chico de las Flores

126

Motos Cancela

188

Frutería Celia

143

Multiópticas

167

MRW Carballo

118

Fisioterapia Aura

Gadis Rúa do Sol

Gasóleos Leus

103

Naturhouse

Gende Studio

Neumáticos Antonio Rodríguez

General Óptica

Novolux

Gestiber Asesores

O Armario de Pati

Gestoría Mariño

O’ Pataqueiro

Gestoría Asesoría GA

Opticalia Enríquez

Glass Drive

Paddington School

Panadería Añón

Hamburguesería O Candil

188 32 125

147

Helvetia Seguros

183

Panadería Forno Novo

Herfraga

137

Para ti cosméticos

111

Parrillada – Restaurante Casa Iván

119

Pazos Tau (Materiales de Construcción)

162

Hidro Heccar

Hotel Moncarsol

168

Indugal

Inmobiliaria Blanco Casa

168

Jardinería Suso

Javi Teijeiro Centro de Fisioterapia Jepomar

168 26

José Freijeiro (Centro de Masaxes)

111

Peluquería y estética Rocío López

Pico Blanco Clínica Dental

Pirotecnia Rocha Areas

173

Pombo fotógrafo

167

Placasa

177

Praza de Abastos

110

José Manuel Louzao, Dentista

(Belén Peixería, Pescadería Abel,

Joyería y regalos Calvelo Seoane

O Recuncho Ecolóxico, Panadería Élida

Konstrues (Gestión y Desarrollo

Mesejo, Queixos Verdillo)

194

SAN XOÁN 2015

indices.qxp_Maquetación 1 8/6/15 10:23 Página 4

Proquiber

154

Rúa Hórreo

Psicoloxía y Logopedia CDTF

102

(Joyería Manuel María, Loterías Pazos,

Psicotécnico Alfredo Brañas

145

Estanco Pazos, Ideas de Interior - Regalos

Psicotécnico Galicia

101

Lerio, Box)

Pubs Zona Estrella

135

Rúa Valle Inclán

Puentega Carpintería

168

(R-Bel, La Botica Complementos,

Puertas Hércules

133

Tejidos Flor Márquez, Cafetería Habanos 79,

Quiosco O Carballo

180

A Barbería de Beni)

R - Telefonía

180

San Juan Moda

Raxería A Piscina

181

Seguros Ocaso

146

Recambios Nogueira

182

Seguros Toñito

Recrecidos del Norte

102

Style Moda

Renault Reneymar Reset Informática Restaurante A de Pako

47 124

Son Press

182

Suelnor

146

Supermercados Familia

Supermercados Froiz

Restaurante Cima

111

Restaurante D´Mar

SG Ventanas de Aluminio

111

Taberna O Mexillón

126 181

Restaurante Vinoteca Río Sil

147

Talleres J. Lema

Restaurante Kasa Klandestino

188

Taller mecánico Desiderio Facal

41 68

Restaurante Vinoteca Oasis

Tanatorios Grupo Bergantiños

Restaurante Ofelia

Tanatorios San Antonio

Restaurante Pedra Furada

Tasca A Pedra

Restaurante Pementa Rosa

Tecnosos

Riel Xpress

Teiron

2 126 25 103

Rio Mar Pesca Deportiva

119

Thyssen Ascensores

Rodaben

177

Tien 21 Electrodomésticos

163

Rosa Paquetería

Tintorería Iglesias

Rúa Cervantes

Todo Lar – Re 100

163

(Smart Surf English Academy, Lencería

Tomasa (Taller de repostería)

Erreele, Calzados Fátima, Berius Abogados)

Tourline Express

Rúa Concepción Arenal

Varela Celebracións

109

118

(Ingeniero Técnico Agrícola Francisco

Viajes Costa Azul

Rguez, Enka, Peluquera Lorena Lorenzo,

Viajes Mar de Menta

Frutas y Verduras Lima, Confitería San Luís)

Viaxes Alén

Rúa Coruña

Viaqua

144

154 6

(Zapatos Mariño, Trendy, Cas’phone,

VisualK Víedo

Golosinas Gumi, Joyería López)

Vital Fitness

Xestoría Queijo

(Susa Suárez, Zapatería Esther,

Xolda Ludoteca

180

D&A Complementos,

Zapatillería Isabel

162

Rúa Desiderio Varela

Interior contraportada

Caprichos, Akira) Rúa Desiderio Varela/Gran Vía

(Mónica Vecino, Detrés, Stilo Novias, Pekepelos, Orchesta)

SAN XOÁN 2015

195

indices.qxp_Maquetación 1 8/6/15 10:23 Página 5

agradecementos aos patrocinadores Opticalia Enríquez, cartel da festa Persoal da Concellaría de Cultura Persoal da Oficina Municipal de Turismo Protección Civil de Carballo Policía Local Brigada de Obras Consorcio Provincial de Bombeiros Servizo Municipal de Limpeza Garda Civil Aos autores e colaboradores desta publicación un especial agradecemento

edita Asociación cultural San Xoán coordinadores da publicación Xan Fernández Carrera e Cristina Abelleira Martínez portada e cartel Juan Luís Fernández Pérez maquetación e impresión Comunicar

portada libro san xoan 2015.qxp_Maquetaci贸n 1 8/6/15 3:09 P谩gina 2

SAN XOÁN 2015

portada libro san xoan 2015.qxp_Maquetación 1 8/6/15 3:09 Página 1