jaarverslag
2014
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Airborne Museum ‘Hartenstein’ jaarverslag
2014
inhoudsopgave
6. 9. 16. 20. 23. 27. 29. 35. 38. 41. 44.
Van de bestuursvoorzitter Presentatie COLLECTIE - BIBLIOTHEEK Educatie EVENEMENTEN INFORMATIECENTRUM ‘SLAG OM ARNHEM’ PUBLIEK - MARKETING - SALES Museumwinkel - VVV Organisatie Financiën Bijlagen
colofon © 2015 Airborne Museum ‘Hartenstein’. Teksten en foto’s: Airborne Museum ‘Hartenstein’. Ontwerp en vormgeving: Artefakt Design Nuenen – Michał Kuścielek.
4 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 5
van de Bestuursvoorzitter We mogen er zijn.
Van de bestuursvoorzitter
6 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Mensen veranderen niet. Vroeger, nu en in de verre toekomst maken we op dezelfde plekken vrijwel identieke gebeurtenissen mee. Grote dramatische en kleine alledaagse gebeurtenissen die weer lijken op gebeurtenissen in het verleden, alleen iedere keer met net een ander jasje aan. We lijken vanwege dat herhalingspatroon niet veel te leren, hoewel die gebeurtenissen wel generaties lang van invloed blijven op hoe we in het leven staan. Gebeurtenissen worden herinneringen als ze belangrijk genoeg zijn om te onthouden. Vaak omdat ze onze dagelijkse drang tot een overzichtelijk bestaan bruut verstoorden. Herinneringen hebben een uiterste houdbaarheidsdatum: totdat de mensen die ze uit de eerste hand gehoord hebben er niet meer zijn. Dan komen de gebeurtenissen, als we ze nog belangrijk of interessant genoeg vinden, in een geschiedenisboek terecht, te midden van talloze andere geschiedenisboeken. De gebeurtenis is dan netjes gearchiveerd maar maakt geen deel meer uit van ons bestaan. Een museum kan echter voorbije gebeurtenissen inzetten om mensen te helpen hun eigen plek in het heden te snappen en hen te inspireren. Door bijvoorbeeld die voorbije gebeurtenissen weer tot leven te wekken door terug te gaan naar de plek waar ze zich afspeelden en door de mensen die er bij betrokken waren een stem te geven en weer van vlees en bloed te maken. Dan wordt de voorbije tijd teniet gedaan en kun je je inleven in het leven, voelen en denken van de mensen die eerder op deze plek stonden. Zie je wel? Je leeft, voelt en denkt nog precies hetzelfde als zij. En je kunt je
„ Al meer dan vijfenzestig jaar staat het Airborne Museum midden in de samenleving.
daardoor beter inleven in de gebeurtenis van toen, ondanks dat andere jasje. Dat is wat we doen in het Airborne Museum. Belangrijke gebeurtenissen die van herinnering steeds meer geschiedenis worden op zo een menselijk mogelijke manier op de echte plekken te presenteren zodat je je er in kunt verplaatsen. Al meer dan vijfenzestig jaar staat het Airborne Museum midden in de samenleving en is het de ontmoetingsplek waar veteranen geëerd worden en de herinnering aan de Slag om Arnhem levend wordt gehouden. Dat gebeurt nog steeds voor generaties die dit dramatische oorlogshoofdstuk hebben meebeleefd of uit de eerste hand hebben meegekregen. Zowel voor de mensen die hier in de regio wonen als voor de buitenlandse families van de jongens die hier kwamen vechten. Natuurlijk zijn we er ook voor de opgroeiende generatie wiens grootouders van ná de oorlog zijn. Zij weten veel minder over het leven voor, tijdens en na de oorlog en van die oorlog zelf. Langzaamaan verschuift
de oorlog dus van een herinnering voor de gezinnen die het meemaakten naar een geschiedenishoofdstuk voor hen die het niet uit de eerste hand meekregen. Daarom gaat het Airborne Museum de komende jaren steeds meer extra’s laten zien en vertellen over het leven rond die Slag om Arnhem. Zodat ook nieuwe generaties kunnen begrijpen hoe het leven toen was, hoe die oorlog ontstaan is, hoe de mensen de draad weer oppakten en hoe en waarom ze de strijders van toen bleven ontmoeten en eren. Door de gebeurtenissen van toen zijn de mensen die hier in de buurt wonen natuurlijk beïnvloed, ook al is dat onbewust gebeurd. Ook dat laten we zien in het museum in de hoop dat we die mensen daarmee een interessante spiegel kunnen voorhouden. Maar natuurlijk willen we vooral blijven vertellen waarom die laatste oorlog nog steeds zo belangrijk is. Een tijd met gevechten, onderdrukking, de uitsluiting en moord op onze landgenoten. En dat allemaal in ons eigen land. Je kunt je nauwelijks meer voorstellen dat pas zeventig jaar geleden het voor de
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 7
„ Verhalen die tot nadenken aanzetten.
laatste keer was dat we in een dictatuur zonder vrijheid en democratie leefden. Het lijkt zo vanzelfsprekend maar het kan morgen zomaar anders zijn. Daarom is het belangrijk dat het Airborne Museum daarover blijft vertellen. Dat doen we dus altijd aan de hand van de persoonlijke verhalen van mensen die het meemaakten, zodat het geen‘ver van mijn bed show’ is, maar je echt kunt meevoelen met die mensen, ondanks dat het zo lang geleden is. Wat ook echt is zijn de plaatsen waar we die verhalen presenteren. In het Airborne Museum in Oosterbeek, bij de John Frostbrug en in de Eusebiustoren in Arnhem sta je zelf precies op de plek waar die persoonlijke verhalen van soldaten en
8 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
burgers zich afspeelden. Kun je het nog echter hebben! Dat is precies onze bedoeling; dat die verhalen onder je huid komen en je tot nadenken aanzetten. Over wie je bent, hoe je zelf in het leven staat, hoe je je tot anderen verhoudt en de keuzes die jij maakt die van invloed zijn op de wereld om je heen. En als het museum je daar bij heeft kunnen helpen, dan mogen we er zeer zeker zijn. C.W. van den Vlekkert Bestuursvoorzitter Stichting Airborne Museum Juli 2015
Presentatie
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 9
presentatie
‘Van Huis en Haard – Kinderverhalen spoor’ Bij de tentoonstelling ‘van Huis en Haard’ werd een kinderspoor gerealiseerd waarbij kinderen de verhalen volgden van twee hoofdpersonen uit de tentoonstelling: Jopy en Henk. De kinderen krijgen een kartonnen koffertje met in fotostrip het verhaal van de oorlogskinderen. Door op onderzoek uit te gaan aan de hand van objecten, filmpjes en geluidsfragmenten kunnen ze het verhaal met stickers compleet maken. In de tentoonstelling gaan ze op zoek naar de poppenschoentjes van Jopy in een donker keldertje en ervaren hoe Henk op zijn strobaal moest slapen. Het kinderspoor werd in 2014 door ruim 2.000 kinderen gevolgd en de route werd omschreven als ‘spannend’ en ‘mooi’.
Tijdelijke tentoonstelling ’Van Huis & Haard – Airborne Memories’ Direct na de Slag om Arnhem in september 1944 moeten meer dan 150.000 mensen uit Arnhem en omgeving op bevel van de Duitsers huis en haard verlaten. Men vermoedt binnen enkele dagen thuis te zijn maar in de meeste gevallen keert men pas na meer dan acht maanden in een volledig geplunderd en/of verwoest gebied terug. Na terugkeer gaat de bevolking met volle kracht met de wederopbouw aan de slag. Over de evacuatie wordt nauwelijks meer gesproken. Bijna zeventig jaar na dato wordt de deksel langzaam opgelicht en wordt er voor het eerst gesproken over wat dit dramatische hoofdstuk in hun leven betekend heeft. Met een tentoonstelling en burgerparticipatieproject is er eindelijk terechte aandacht voor een bijna vergeten thema dat vreemd genoeg geen deel uitmaakt van het collectieve geheugen in ons land. Terwijl de gebeurtenissen van toen toch voor heel veel mensen in de regio van vormende invloed zijn geweest en in belangrijke mate hebben bijgedragen aan de gezamenlijke identiteit. Evacuatie na de Slag om Arnhem In september 1944, na de Slag om Arnhem, beveelt het Duitse opperbevel de complete evacuatie van de bevolking van Arnhem en omstreken. Men verwacht ‘voor even’ maar de eerste bewoners keren pas in april 1945 terug. De tentoonstelling vertelt het ingrijpende verhaal van deze vluchtelingen en hun belevenissen tijdens de evacuatie, de bevrijding in mei 1945 en hun terugkeer in de periode erna. Wat maken ze mee op hun tocht? Hoe houden zij zich staande tijdens het maandenlange verblijf ver van huis? Wat treffen
10 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
ze aan bij terugkeer? En hoe pakken ze het leven weer op? Voor het eerst wordt er door ooggetuigen van toen uitgebreid gesproken over de betekenis van de langdurige evacuatie op hun leven. En delen zij, ook vaak voor het eerst, deze verhalen met hun kinderen. Een vergeten hoofdstuk uit de Nederlandse geschiedenis Aan de hand van de persoonlijke verhalen van drie verschillende ooggetuigen die de evacuatie hebben meegemaakt komt deze indringende episode uit de Nederlandse geschiedenis op een zeer aansprekende wijze tot leven. Hoor hoe Henk en Jopy, nog kinderen tijdens de Slag om Arnhem, met hun ouders het oorlogsgeweld maar ternauwernood kunnen ontvluchten en hun vertrouwde thuis moeten verlaten om toevlucht te zoeken op boerderijen tot wel in Friesland aan toe. En kijk hoe het pasgetrouwde stel Lous en Gerrit voor de evacuatie hun serviezen in de tuin begraven en het huis waar ze pas wonen alweer
Ingang tijdelijke tentoonstelling ‘Van Huis & Haard - Airborne Memories’.
moeten verlaten. Allemaal moeten ze, samen met duizenden anderen, de winter zien door te komen in boerenschuren en zich zien te redden met het weinige voedsel dat met voedselbonnen te krijgen is. Op de vlucht en de terugkomst erna Van de ene op de andere dag trekken mensen de stad uit. Een enkeling blijft achter. Niet veel later worden ook de omliggende plaatsen geëvacueerd. Grote groepen vluchtelingen gaan op weg, bepakt en bezakt, meestal lopend met de fiets aan de hand. De meesten vinden tijdelijk onderdak bij boeren in de omgeving, anderen trekken verder, zelfs tot in Friesland aan toe. Al snel wordt duidelijk dat de evacuatie langer zal duren dan een paar dagen. Pas na zeven maanden keren de eerste bewoners terug naar huis. Arnhem blijkt totaal verwoest en geplunderd. Voor deze mensen was de bevrijding in 1945 niet alleen een feest maar ook de start van een moeizame periode van wederopbouw.
Blijvende herinnering De tentoonstelling ‘Van Huis en Haard’, zal blijven voorbestaan in het gelijknamige boekje dat de Arnhemse schrijver Laurens van Aggelen (1964) hierover schreef. Hierin is aan de hand van persoonlijke verhalen op fraaie wijze opgetekend hoe evacués deze periode ondergingen. Persoonlijke verhalen zeggen zoveel meer dan pure geschiedschrijving. De auteur zegt hierover: “Net als in de tentoonstelling wil ik ook de lezers van dit boekwerkje laten beleven hoe ingrijpend de evacuatie was. Van al die ontberingen, de angst en het verdriet waar al die vele duizenden evacués destijds aan bloot stonden, hebben nog altijd maar weinig mensen weet. Ook omdat zij die het meemaakten er vaak liever niet over spraken, zoals mijn eigen ouders. Het zijn verhalen die je tot nadenken stemmen. Over toen, maar net zozeer over nu.” De tentoonstelling ‘Van Huis & Haard – Airborne Memories’ is te zien van 24 april 2014 t/m 8 maart 2015. De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door: Stichting Doen, VSB Fonds, Stichting Zabawas, Rabobank Arnhem, het Gelders Archief en het NIOD.
Kartonnen koffertje kinderverhalen spoor ‘Van Huis & Haard - Airborne Memories’.
→
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 11
Tentoonstelling ‘Stanislaw Sosabowski: symbool van Poolse inzet’
Deze samenwerking kan in het licht gezien worden van het gezamenlijk ontwikkelen van een toeristische aanbodketen van permanente museale publiekspresentaties. Ook is een doel om de zogenaamde Lieux de Memoire op de voormalige slagveldterreinen in de gemeenten Arnhem, Renkum en Overbetuwe als samenhangend geheel te gaan realiseren, promoten en in stand te houden. De schakels van deze keten zullen op de eerste plaats (maar niet uitsluitend) bestaan uit markante locaties die verband houden met de Slag om Arnhem. In Arnhem zijn dat de John Frostbrug, het Informatiecentrum ‘Slag om Arnhem’ (onderdeel van het Airborne Museum) en de Eusebiustoren, in Oosterbeek Airborne Museum ‘Hartenstein’ en de Airborne Begraafplaats en in Overbetuwe het Informatiecentrum Driel-Polen.
In september 2014 opende in de Hall of Fame van Airborne Museum ‘Hartenstein’ een speciale presentatie over generaalmajoor Sosabowski en zijn belangrijke rol en inzet tijdens de Slag om Arnhem in 1944 bij de aanloop tot de bevrijding van bezet Nederland. Er is tevens aandacht voor zijn levensloop. Generaal-majoor Sosabowski was oprichter en bevelhebber van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade die in september 1944 deelnam aan de Slag om Arnhem en Driel bevrijdde. Sosabowski werd ondanks zijn inzet lang door velen de schuld van het mislukken van de Slag om Arnhem in de schoenen geschoven. Na de Tweede Wereldoorlog werkte hij als gevolg hiervan in Engeland als fabrieksarbeider. Zonder pensioen was hij gedwongen tot zijn 75ste door te werken. Uiteindelijk werd hij volledig gerehabiliteerd; hij werd postuum onderscheiden met de Bronzen Leeuw en in 2006 ontving zijn brigade de Militaire Willems-Orde. Helaas mocht Sosabowski dit zelf niet meer meemaken. Ofschoon er reeds aandacht wordt besteed aan de generaalmajoor en de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade in de vaste museumpresentatie van het Airborne Museum ‘Hartenstein’, bood het museum in 2014 bezoekers de unieke gelegenheid om het volledige uniform/battledress van de generaal te bekijken.1
Tijdelijke tentoonstelling ‘Stanislaw Sosabowski, Symbool van Poolse inzet’.
Het Airborne Museum wil met de presentatie rond Sosabowski aandacht schenken én recht doen aan de onbaatzuchtige inzet van de vele Polen bij de Nederlandse bevrijding. De presentatie is tot stand gekomen met ondersteuning van de Nederlandse Ambassade in Polen. De drietalige (Nederlands, Engels en Pools) tentoonstelling ‘Stanislaw Sosabowski, Symbool van Poolse inzet’ is te zien van 18 september t/m 15 maart 2015. 1 Het Airborne Museum heeft de voorwerpen in bruikleen gekregen van het Pools Legermuseum in Warschau (Muzeum Wojska Polskiego). In de Hall of Fame van het Airborne Museum worden naast het borstbeeld en de Koninklijke onderscheiding van Sosabowski nu ook onder meer zijn uniform (battledress) en talrijke decoraties getoond. Er wordt ingegaan op zijn militaire carrière en in het bijzonder zijn rol → tijdens de Slag om Arnhem.
12 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Affiche tijdelijke tentoonstelling ‘De Slag Om Arnhem - 70 jaar Onvoltooid Verleden’ in de Eusebius in Arnhem.
Airborne Museum presenteert Slag om Arnhem in de toren van de Eusebius in Arnhem Begin januari 2014 hebben de besturen van het Airborne Museum in Oosterbeek en de Eusebiuskerk in Arnhem de handen in een gesloten, met als belangrijkste doel het intensiveren van samenwerking. Het eerste resultaat betrof het realiseren van een (semi-)permanente museale presentatie over de Slag om Arnhem in de toren van de Eusebiuskerk in september 2014
Tijdens de Slag om Arnhem in september 1944 was de Eusebiuskerk een van de eerste gebouwen die werd getroffen. In de nacht van 19 op 20 september brandde de kerk helemaal uit. Er stond nog slechts een stenen karkas. Na de oorlog werd de kerk herbouwd. De huidige Panoramalift in de toren van de Eusebius is uniek in Europa en biedt een magistraal uitzicht over het voormalige slagveld. Het bestuur van de Stichting Eusebius Arnhem meent dat de kerk weer het hart van de binnenstad moet worden waarvan niet alleen vele bewoners en bezoekers van Arnhem gebruik kunnen maken, maar dat tevens symbool is van de dramatische geschiedenis van de Slag om Arnhem, de daarop volgende massale evacuatie van de burgerbevolking, hun terugkeer en de wederopbouw van de stad.
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 13
en de wederopbouw van stad en kerk daarna. Met de presentatie wordt een fascinerend en bewogen hoofdstuk uit de Arnhemse oorlogsgeschiedenis vanuit het oogpunt van militairen en burgers getoond. En dat met een magnifiek uitzicht vanuit de 93 meter hoge toren over de hele regio waaronder de John Frost brug. De tentoonstelling ‘Slag om Arnhem – Onvoltooid Verleden’ is te zien van 18 september 2014 t/m 31 augustus 2015 in de Eusebius. De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door: Mondriaan Fonds, gemeente Arnhem, Eusebiuskerk en Airborne Museum ‘Hartenstein’.
Eusebius Arnhem.
Het museum zal met haar museale expertise de Eusebiuskerk adviseren en daar waar mogelijk ook een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van museale presentaties in de verschillende etages van de Eusebiustoren. ‘Slag om Arnhem – 70 jaar Onvoltooid Verleden’. Zo luidt de titel van de nieuwe tijdelijke presentatie over de Slag om Arnhem die van september 2014 te zien is in de toren van de Eusebius in Arnhem. De presentatie is ontwikkeld door het Airborne Museum en tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Eusebius, de gemeente Arnhem en Airborne Museum ‘Hartenstein’. Het biedt bezoekers aan de hand van getuigenissen een intrigerend beeldverslag dat inzoomt op de gevolgen van de strijd voor de burgers van Arnhem
14 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Samenwerking met Museum Arnhem Airborne Museum ‘Hartenstein’ lijkt als historisch museum over de Slag om Arnhem op het eerste gezicht weinig gemeen te hebben met Museum Arnhem met haar collectie moderne kunst. Maar schijn bedriegt. In september van 2014 was het resultaat te zien van een bijzondere samenwerking tussen beide musea omtrent dit actuele onderwerp. ‘Sla je Slag’ ook in het Airborne Museum In Museum Arnhem richtte het kunstenaarscollectief Suze May Sho een installatie in met gebruikmaking van een groot aantal objecten uit de collectie van het Airborne Museum. In het Airborne Museum troffen bezoekers op onverwachte plekken prenten aan van het project SLA JE SLAG! van Museum Arnhem. Deze waren herkenbaar aan de groene tekstbordjes. Op uitnodiging van Museum Arnhem maakten vijftien Nederlandse kunstenaars een kunstwerk, gebaseerd op de Slag om Arnhem. De werken zijn gedrukt bij Pro-
ductiehuis Plaatsmaken Arnhem. Sla je slag! is samengesteld door Femke Hogenbosch, educator bij Museum Arnhem en Inge Pollet, artistiek leider van Productiehuis Plaatsmaken. Tentoonstelling ‘Assessing Reasons for Failure’ in Museum Arnhem Met deze tentoonstelling reconstrueert Suze May Sho aan de hand van originele objecten en archiefmateriaal wat zich afspeelde in en rond Museum Arnhem dat tijdens die paar fatale dagen in september 1944 onder vuur lag. De titel van de tentoonstelling is ontleend aan een gelijknamig document van Major John W. Greenacre. In dit document onderzoekt de majoor het falen van de radioverbindingen ten tijde van Operation Market Garden. Waar Greenacre zich beperkte tot de droge feiten, zette Suze May Sho de verbeelding in. ‘Assessing Reasons for Failure’ zal zich, aan de hand van talloze objecten uit de collecties van zowel het Airborne Museum als Museum Arnhem zelf manifesteren. Voor de tot standkoming van dit project is gebruik gemaakt van historisch foto- en filmmateriaal, kaarten, teksten, schema’s en kunstobjecten. Het in 2003 opgerichte collectief Suze May Sho bestaat uit Rosell Heijmen, Jessica Helbach en Connie Nijman (allen geboren in 1972). Hun doel is om door middel van tentoonstellingen en publicaties zoveel mogelijk mensen bij kunst, mode, vormgeving en erfgoed te betrekken. De middelen die daarbij worden ingezet ontlenen zij aan de schilderkunst, het theater, film, tijdschriften en internet. Suze May Sho wil door middel van tentoonstellingen en publicaties zoveel mogelijk mensen bij kunst, mode, vormgeving en erfgoed betrekken.
De tentoonstelling ‘Assessing Reasons for Failure’ is te zien van 18 september 2014 t/m 18 januari 2015 in Museum Arnhem. Het project ‘Sla je Slag’ is zowel bij het Airborne Museum als Museum Arnhem te bezichtigen. Het Vredespad en de World Peace Flame In 2009 heeft de gemeente Renkum een lichtontwerp laten maken door de lichtarchitect Roy Barlow. Een nieuwe sfeerverlichting voor Airborne Museum ‘Hartenstein’ en voor het Airborne Monument ‘De Naald’. De architect zag direct de toegevoegde waarde om deze Airborne iconen daarna nog met elkaar te verbinden. Samen met de gemeente Renkum is het lichtplan nu volledig gerealiseerd. Opening World Peace Flame.
Het Vredespad tussen de twee Airborne iconen.
Verbinden De Naald hét symbool van de Slag om Arnhem. De vier zijden van De Naald beelden de belangrijkste elementen van de veldslag uit. De verlichting van het nieuwe pad verloopt van rood naar wit, de symbolische weergave van bloedvergieten naar de hoop op vrede. Daarom noemt men deze verbinding tussen deze twee Airborne iconen ook het Vredespad. Naast het Vredespad is er nog een ander element toegevoegd, de World Peace Flame. De eerste World Peace Flame in Nederland is bij het Vredespaleis in Den Haag geplaatst en nu valt de eer aan de gemeente Renkum. Deze plek - met de Naald, het Vredespad en de eeuwig brandende vlam - staat symbool voor vrijheid en democratie.
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 15
nomen. Omdat één schenking meerdere objecten kan bevatten, zijn al met al 724 objecten aan de collectie toegevoegd. Enkele voorbeelden van schenkingen:
Schenking Els Kuik-Van den Broek.
collectie - BIBLIOTHEEK
Collectie - Bibliotheek
Het Airborne Museum heeft een omvangrijke collectie: in december 2014 bevat de collectie ruim 15.000 objecten. De collectie is dynamisch en groeit zowel in omvang voornamelijk door schenkingen als in toegevoegde kennis door middel van onderzoek. De dynamiek komt door het bruikleenverkeer, de verschillende locaties en de verschillende contexten waarin de collectie getoond wordt. Hierdoor krijgen de objecten meerdere betekenissen, wat een meerwaarde vormt voor de collectie. De collectie is fysiek over verschillende depots verdeeld. De deelcollectie ‘realia’ kent verschillende depots. Onder realia wordt verstaan de wapens en munitie, gereedschap en uitrusting, munten en
penningen, memorabilia, kleding, transportmiddelen, medailles en emblemen, onderscheidingstekens en schilderijen. Ook de deelcollectie ‘werken op papier’ wordt in twee depots bewaard. Hier praten we over prenten, tekeningen, foto’s, negatieven, dia’s, ansichtkaarten, documenten en boeken. Bij deze deelcollectie worden tegenwoordig ook audiobronnen, audiovisuele en oral history bronnen toe gerekend. Schenkingen In 2014 kreeg het Airborne Museum vele schenkingen aangeboden, mede dankzij de voorbereidingen en opening van de tentoonstelling ‘Van Huis en haard’.2 Uiteindelijk zijn er 107 schenkingen die unieke en authentieke objecten bevatten aange-
Els Kuik Een zeer bijzondere schenking is de schenking van Els Kuik-Van den Broek met 318 objecten. De schenking omvat vooral brieven uit de jaren 1930-1945 waarin de jongens Bert en Hans Kuik genoemd worden. Bert en Hans Kuik hebben in het St. Elisabets Gasthuis in Arnhem geholpen met het wegsmokkelen van gewonde geallieerde parachutisten. Deze militairen werden door de artsen als te ernstig gewond geclassificeerd zodat ze door de Duitsers niet vervoerd konden worden. Dit was echter niet het geval en daarom konden de militairen onderduiken. Bert en Hans zorgden voor burgerkleding en hielpen bij het vervoer van de militairen naar het onderduikadres. Ook begeleidden ze de Huissense evacués die ‘s nachts de Neder-Rijn overstaken bij De Praets. Beide mannen zijn op 3 november 1944 gefusilleerd. De dagboeken van Bert en Hans zijn verloren gegaan tijdens de slag. Hierdoor zijn deze brieven het enige tastbare verslag van hun leven. Els van den Broek trouwt met de derde broer, Wopke Kuik. Bert en Hans Kuik zouden Els’ zwagers zijn geworden. Voor het Airborne Museum is deze schenking zeer waardevol omdat de jongens in het verzet actief zijn geweest.
Sommige schenkingen zijn niet aangenomen omdat deze objecten niet in het verzamelbeleid van het Airborne Museum passen. Deze schenkers werden dan doorverwezen naar een andere instelling of naar een archief. De deelcollectie ‘werken op papier’ ontving 71 schenkingen. Dit bestaat uit 587 objecten waarvan er 102 objecten in dat jaar zijn opgenomen in het registratieprogramma Adlib. De deelcollectie ’realia’ verwierf 36 schenkingen bestaande uit 137 objecten die allen zijn opgenomen in Adlib. 2
16 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 17
collectie item. Met deze aankoop heeft het Airborne Museum een bijna complete Eureka baken. De Eureka Voedingseenheid heeft een vaste plaats in de tentoonstelling gekregen. Bibliotheek In 2014 zijn er voor de bibliotheek bijna 200 boeken geschonken of aangeschaft. De bibliotheek van het Airborne Museum bevat nu 2.764 geregistreerde titels.
troepen rond de steenfabriek bij Renkum, aan de westkant van Oosterbeek. Hij steekt mee de Rijn over tijdens Operatie Berlin. In Nijmegen wordt hij weer opgelapt door missionarissen.
Bruiklenen Het museum wordt regelmatig benaderd door andere organisaties om objecten uit de collectie tijdelijk te bruiklenen: in 2014 16 keer. Voorbeelden hiervan zijn de bijdragen van het Airborne Museum aan de tentoonstelling in Museum Arnhem ‘Assessing Reasons for Failure’ en aan de tentoonstelling in Museum Kasteel Wijchen ’Van Tienakker tot de Oversteek’. Daarnaast maakt het museum zelf ook regelmatig gebruik van de mogelijkheid om tot een bruikleen over te gaan. Zoals bij de tentoonstellingen ‘Van Huis & Haard – Airborne Memories’ en ‘Stanislav Sosabowski, symbool van Poolse inzet’. 3
Aankoop In 2014 is er met financiële steun van de Vereniging Vrienden Airborne Museum een Voedingseenheid met omvormer voor de Eureka aangekocht. Het markeren van de drop- en landing zones gebeurde door onder andere Eureka radiobakens. Een compleet Eureka radiobaken een uniek
Adlib De collectie wordt gedigitaliseerd in het registratiesysteem Adlib. Het ontsluiten van de collectie in Adlib is één van de speerpunten van de afdeling collectie. De teller van de objectregistratie stond eind 2013 op 13.000 objecten in Adlib (ca. 86%). 4
De overhandiging van de medailleset aan het Airborne Museum door de familie Peters.
Bovendien hebben ze de Slag om Arnhem en de evacuatie meegemaakt en dit laatste onderwerp komt dan ook regelmatig terug in de brieven. Medaille set van Edward John (Johnny) Peters (1923-2014) Na het overlijden van Edward John Peters, net voor 70 jaar herdenking Slag om Arnhem, schonk de familie van Johnny Peters zijn medaille set aan het museum. De heer Peters was onderdeel van 1st Battalion the Border Regiment Army nr: 3606148. In september 1944 vecht hij tijdens de Slag om Arnhem tegen de Duitse
3 Voor de tentoonstelling ‘Van Huis en Haard’ is er met 28 particulieren een bruikleenovereenkomst afgesloten. Voor de tentoonstelling: ‘Sosabowski’ is een bruikleen aangegaan met het Muzeum Wojska Polskiego in Polen. 4 In 2014 zijn er 358 nieuwe objecten geregistreerd en deze zijn onder te verdelen in twee categorieën, 1: de achterstand van de periode voor 2014 en 2: de nieuwe schenkingen. Bij de deelcollectie ‘realia’ is in 2014 hard gewerkt aan het registreren van een grote schenking uit 2013. Bij de ‘werken op papier’ is de registratie en ontsluiting van de kranten prioriteit geweest.
18 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
In 2014 hebben een aantal medewerkers een Adlib cursus gevolgd. Er is tevens aandacht geweest voor het standaardiseren van de werkwijze en het ontwikkelen van een handleiding waarin de eenduidige vorm van invoeren volgens de nationale en internationale regels is vastgelegd. Samenwerking met de wetenschap Vele onderzoekers weten de weg naar de collectie van het Airborne Museum te vinden. Sinds juni 2014 is de afdeling op woensdag hiervoor (op afspraak) geopend. Hoewel niet elke samenwerking heeft geleid tot een publicatie, is het museum in 2014 zeer actief betrokken geweest bij de tot standkoming van verschillende publicaties. De samenwerking met Vantilt l Fragma heeft bijvoorbeeld geleid tot het fotoboek ‘De bevrijding in beeld’, van auteur Joost Rosendaal. De Britse schrijver/ historicus Tony Sheldon heeft onderzoek gedaan voor zijn boek ‘De verschrikking van de nacht: Ooggetuigen van de Slag om Arnhem’. Ook ten behoeve van het informatiecentrum ‘De Polen van Driel’ dat in september van 2014 zijn deuren heeft geopend, is er gebruik gemaakt van de collectie van het Airborne Museum. Verder is er meegedacht en meegewerkt aan de uitzendingen van het media project ‘Weg naar de Bevrijding’. Samenwerking met Collectie Gelderland Collectie Gelderland heeft subsidie verkregen voor een nieuwe uitgave van een verzamelgids met uitgelichte collectie items van alle instellingen die bij deze stichting aangesloten zijn. Voor deze nieuwe uitgave zijn door de afdeling collectie meerdere objecten aangedragen en in overleg met de redactie van het gidsje zijn twee van deze objecten geselecteerd: Het behang dat in het museum te bezichtigen is, waarop de sluipschutter Tony Crane schreef: ‘Never surrender. Fuck the Gerry’s!’ Daaronder hield hij per dag het aantal doodgeschoten ‘Gerry’s’ bij in de vorm van hakenkruizen. En het tweede object is de teddybeer die Luitenant Wolters meenam voor zijn dochter vanuit Groot Brittannië. Arnoldus (Nol) Wolters (1912-1994) was een
Afbeelding van de teddybeer die Luitenant Wolters voor zijn dochter meenam vanuit Groot Brittannië.
Nederlands luitenant ter zee van de Koninklijke Marine. Tijdens de Duitse invasie van Nederland in 1940, ontkomt Wolters in zijn mijnenveger naar Engeland, terwijl zijn vrouw en baby achterblijven. In 1944 keert hij terug naar Nederland als verbindingsofficier in het Britse luchtlandingsleger tijdens Operatie Market Garden. Gelders Archief Om de collectie werken op papier en fotomateriaal onder de beste omstandigheden te bewaren is het museum in 2014 een beheer samenwerking aangegaan met het Gelders Archief. Daar waar mogelijk zal het museum onderdelen van haar collectie de komende jaren onderbrengen in de depots van het archief. Daarnaast zal het archief tevens adviseren over digitale ontsluiting en digitaliseringsvraagstukken. In 2015 zal deze samenwerking verder worden geïntensiveerd.
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 19
educatie Koffers vol Verhalen Het koffertjesproject is een programma voor leerlingen van de bovenbouw van het basisonderwijs en de onderbouw van het middelbaar onderwijs. In het schooljaar 2013-2014 kreeg de inhoud van de koffertjes en presentatie een make-over. Met nieuwe boekjes en een nieuwe presentatie werd het krachtige concept van het programma nog beter vormgegeven. Aan de hand van de persoonlijke voorwerpen in de elf verschillende koffertjes komen de leerlingen erachter van welke ooggetuige hun koffertje was en wat hun belevenissen waren tijdens de Slag om Arnhem.
Educatie
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Actief aan de slag met zelfstandig bronnenonderzoek.
De Vriendschapsarmband In het educatieve programma ‘de Vriendschapsarmband’ gaan leerlingen van het voortgezet onderwijs actief aan de slag met zelfstandig bronnenonderzoek in het museum. Aan de hand van een historisch verhaal en een storyboard komen ze meer te weten over (de persoonlijke verhalen achter) de Slag om Arnhem. Hiervoor maken ze gebruik van originele bronnen in de vorm van objecten, foto’s, documenten en interviews met ooggetuigen. Ooggetuige en de Airborne begraafplaats Op de Airborne begraafplaats, die is ontworpen in overeenstemming met de regels van de British Commonwealth War Graves Commission, zijn de geallieerde militairen die omkwamen tijdens en na de Slag begraven. Aan deze bijzondere plek zijn veel verhalen verbonden en wordt de impact van de Slag om Arnhem op een indrukwekkende manier inzichtelijk gemaakt. Het is mogelijk om een zelfstandig bezoek te brengen aan de begraafplaats, maar men kan ook onder begeleiding van een gids (een educatieve vrijwilliger van het Airborne Museum) een bezoek brengen aan de begraafplaats aansluitend op een
20 |
„
Het koffertjesproject.
educatief programma in het museum. Dit laatste werd zeer regelmatig geboekt in 2014 en als zeer waardevol gezien door zowel leerlingen als docenten. Deze rondleiding wordt overigens ook aan andere gezelschappen aangeboden naast de educatiegroepen.
Vrijwilligers van het Airborne Museum die de Slag om Arnhem aan den lijve hebben ondervonden vertellen graag hun verhaal – in het museum of in de klas als ooggetuige van de slag. Vanuit het perspectief van het kind dat ze in de jaren ‘40 waren,
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 21
worden de gebeurtenissen gedurende de bezetting, tijdens de evacuatie en na de bevrijding uiteengezet. YOUCEE In 2014 vond de YOUCEE jeugdconferentie plaats waar dat jaar dankzij een subsidie van de Europese unie ruim 200 studenten van zo’n 25 scholen uit 7 landen hebben kunnen deelnemen. YOUCEE is de afkorting van ‘European Youth Conference: commemoration across borders’. De conferentie heeft als doelstelling meer aandacht vragen voor de prijs die is betaald voor een vrij en democratisch Europa en de Europese identiteit. Het Airborne Museum was betrokken bij dit project om de inhoudelijke didactische content te leveren van het programma voorafgaand aan en voor een deel tijdens de conferentie. De leerlingen hadden zich voorbereid op de conferentie door middel van een lesprogramma dat via Facebook en via de website www.youcee.eu werd aangeboden. Aan de hand van filmpjes kregen de leerlingen verschillende opdrachten en werd samenwerking en interactie tussen de leerlingen van verschillende nationaliteiten gestimuleerd. De resultaten,
„
22 |
variërend van videoblogs tot fotoverslagen werden getoond tijdens YOUCEE. Tijdens de conferentie stonden de deelnemers uitgebreid stil bij vrede en veiligheid in het hedendaagse Europa en het gezamenlijk herdenken van de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat deden ze door onder andere het bijwonen van herdenkingen, een bezoek aan het Airborne Museum, diverse seminars en deelname aan de ‘Arnhemse VN-conferentie’. Airborne Memories Airborne Memories, het burgerparticipatie project dat aan de tentoonstelling van Huis en Haard ten grondslag lag, werd in 2014 voortgezet met een kleine kerngroep vrijwilligers. De persoonlijke verhalen bleven binnen stromen. In enkele gevallen werd hier verder onderzoek naar gedaan door de afdeling Collectie van het museum. Voorbereidingen werden getroffen voor de overdracht van de begeleiding van de vrijwilligers van het project van Solidez aan het Airborne Museum per 1 januari 2015. Ook werd gewerkt aan de realisatie van een vernieuwde website die responsive en beter doorzoekbaar werd en gelanceerd wordt in mei 2015.
Het logo van Airborne Memories.
Evenementen
Airborne Memories werd in 2014 voortgezet met een kleine kerngroep vrijwilligers. De persoonlijke verhalen bleven binnen stromen.
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 23
evenementen Het Airborne Museum organiseert jaarlijks meer dan 40 evenementen waarvan er meer dan 25 speciaal voor bezoekers zijn. Hiermee maakt het museum herhalingsbezoek mogelijk, komt het museum vaker in de aandacht en het is een manier om zich te presenteren op inhoudelijk vlak.
„
Meer dan 40 evenementen organiseert het Airborne Museum jaarlijks.
met de datering van de Slag om Arnhem in 1944. Alle openingen en dan vooral ´Van Huis & Haard – Airborne Memories’ hebben veel media aandacht gegenereerd.
De besloten evenementen zijn onder andere georganiseerd voor de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum, Directie Netwerk Arnhem (in samenwerking met gemeente Arnhem), de Common Wealth War Graves Commission, Help for Heroes, Museumjeugduniversiteit en recepties en bijeenkomsten voor Defensie of Airborne organisaties. Opening van tentoonstellingen Als eerste werd de tijdelijke tentoonstelling ´Van Huis & Haard – Airborne Memo-
24 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Opening tijdelijke tentoonstelling ‘Van Huis & Haard - Airborne Memories’.
ries’ gelanceerd in april 2014. Er was een speciale opening voor alle medewerkers en vrijwilligers en één voor genodigden en leden van de pers. De lanceringen van de tijdelijke presentatie van Sosabowski in het Airborne Museum, de tentoonstellingen met Museum Arnhem en de expositie in de Eusebiuskerk vonden alle drie in september plaats, vanwege de directe link
Elke schoolvakantie een familie evenement Gedurende alle schoolvakanties zijn er activiteiten georganiseerd voor het hele gezin, die door diverse marketing acties onder de aandacht zijn gebracht. Bijna alle activiteiten zijn zonder meerprijs te ondernemen. Zo kregen bezoekers in de voorjaarsvakantie de kans om zich te verkleden als Airborne soldaat met helmen en wollen legerjassen. Deze activiteit werd heel positief beoordeeld. Met Pasen konden er Paaseieren gezocht worden door middel van uitdagende opdrachten en natuurlijk met een Chocolade paasei als
→
beloning. Tijdens het evenement genaamd Museumburen, georganiseerd samen met de Museumvereniging, werd de buurt van het museum uitgenodigd om een kijkje achter de schermen te nemen bij de ontwikkeling van de tentoonstelling ´Van Huis & Haard – Airborne Memories’. De buren werden ontvangen door de directeur die na het welkomstwoord het gesprek aanging met deze speciale gasten. Tijdens het Koningsweekend was het mogelijk een speciaal ontwikkelde kroontjesroute te volgen door het museum met als rode draad het Koningshuis in relatie tot de Slag om Arnhem. In de zomervakantie was er een programma dat zowel buiten als binnen onderdelen bevatte. Met diverse wandelingen, rondleidingen op de begraafplaats, de Airborne Memories Verhalenstoel en een samenwerkingsverband met Tuin de Lage Oorsprong. Daarnaast was er een unieke samenwerking met War Child waarin workshops voor kinderen werden aangeboden over kinderen in oorlogstijd. Airborne Memories – De Verhalenstoel Het Airborne Museum organiseert meerdere keren per jaar ‘De Verhalenstoel’. Tijdens dit evenement vertellen ooggetuigen live hun verhaal in het museum, speciaal voor de bezoekers. De tijdelijke tentoonstelling draagt gedeeltelijk dezelfde naam als het doorlopende burgerparticipatieproject ‘Airborne Memories’. Het bijzondere aan dit project is dat burgers met elkaar in gesprek gaan. Zo worden verborgen verhalen over de Slag om Arnhem, de evacuatie en de wederopbouw opgespoord, opgetekend en geconserveerd. In de tijdelijke tentoonstelling wordt een aantal van de ooggetuigen verhalen uit het burgerparticipatieproject uitgelicht.
De Verhalenstoel.
Maand van de Geschiedenis Het Airborne Museum stond in oktober geheel in het teken van de Maand van de Geschiedenis. Bezoekers werden getrakteerd op een verrassende route, creatieve activiteiten en ontroerende verhalen. De elfde editie van de Maand van de Geschiedenis kende in 2014 het thema Vriend & Vijand. Op verschillende plekken in het museum worden bijzondere vriendschappen en onverwachte vijanden zichtbaar in de speciale Vriend & Vijand Ontdekkingsroute. Bezoekers ontdekten meer over bijzondere ontmoetingen tussen vriend en vijand uit de collectie van het museum. De hele maand oktober was de route te volgen.
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 25
Creatief in het museum tijdens de herfstvakantie Naast de Vriend & Vijand Ontdekkingsroute werd het verhaal van de vriendschapsarmband uitgelicht; een bijzonder verhaal over de vriendschap tussen twee Britse Airborne piloten. Kinderen mochten daarna hun eigen Airborne vriendschapsarmbandje maken en mee naar huis nemen.
Entreeprijs slechts €1 tijdens de Gelderse Museumdag Op zaterdag 18 oktober was het Gelderse Museumdag. Dwars door het museum liep een oude telefoonverbinding. Bezoekers van alle leeftijden werden in de gelegenheid gesteld om het zelf te proberen; wie vonden zij aan de andere kant van de lijn? Daarna mocht je een geheime ontmoetingsplek afspreken in speciale codetaal die de vijand niet kan verstaan.
Weekend van het Oorlogsboek Airborne Museum ’Hartenstein’ biedt jaarlijks tijdens het Weekend van het Oorlogsboek een podium voor een spraakmakende discussie over de vraag: neemt de interesse in de Tweede Wereldoorlog toe? In 2014 (14 en 15 juni) met auteurs Bart van der Boom en Bas von BendaBeckmann. Heftige reacties op hun werk geven aan dat na 70 jaar de onderwerpen nog steeds erg gevoelig liggen. Vragen die werden gesteld zijn: Wat wist ‘de Nederlander’ écht over de Jodenvervolging? Welke complottheorie bleek achteraf waarheid? Op zaterdag 14 juni organiseerde de Verenging Vrienden van het Airborne Museum voor de 23e keer de boekenmarkt in het naast het museum gelegen Park Hartenstein. Standhouders verkopen tweedehands boeken en documenten over de Tweede Wereldoorlog. Het museum was er zelf ook vertegenwoordigd met een boekenstand.
Informatiecentrum ‘Slag om Arnhem’
Bezoekers tijdens de Gelderse Museumdag.
26 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 27
Informatiecentrum ‘Slag om Arnhem’ gaat verhuizen Het informatiecentrum Slag om Arnhem, gevestigd in het pand van Volkshuisvesting aan de Rijnkade, verhuist waarschijnlijk in 2016 naar de Rijnkade 150 (hier huisvestte tot voorkort restaurant Humphrey’s). Het college van burgemeester en wethouders heeft besloten het pand voor een periode van vier jaar te gaan huren met ingang van begin 2015. Het Airborne Museum zal samen met de gemeente een plan ontwikkelen voor de inrichting van de locatie. Wethouder Elfrink van de gemeente Arnhem: “Operatie Market Garden is één van de belangrijkste veldslagen van de Tweede Wereldoorlog. De Slag om Arnhem maakte daar deel vanuit. Internationaal is Arnhem voornamelijk bekend door wat hier in de septemberdagen van 1944 gebeurde. Arnhem staat in de top 25 van slagveld toeristische bestemmingen van Europa. Samen met onze partners in de stad willen we veel meer aandacht besteden aan dit deel van onze geschiedenis en de toeristische kansen die er zijn beter benutten. Al eerder is daarom in het coalitieakkoord afgesproken dat er een volwaardig informatiecentrum moet komen over de Slag om Arnhem. Het vestigen van het informatiecentrum in dit pand, vlakbij de brug waar het allemaal om draaide bij de Slag om Arnhem, is dan ook een geweldige stap. Met het opknappen van de kade aan weerszijden van de brug en de realisatie van een mooi informatiecentrum wordt daarnaast ook een impuls gegeven aan de Rijnkade en de zuidelijke binnenstad.”
28 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Directeur Jan Hovers: “We zijn heel blij met deze kans die we graag met beide handen aangrijpen. Het uitzicht op de brug is dankzij de panoramische raampartijen magnifiek. Het is direct gelegen aan de vernieuwde Rijnkade met aanlegplek voor rivercruisevaart en heeft goede mogelijkheden voor horecavoorzieningen. We hebben hier volop mogelijkheden de gezamenlijke ambities met het informatiecentrum te realiseren.” Het huidige informatiecentrum voldoet niet meer aan de wensen van de bezoekers in de huidige tijd. Basale zaken als meertalige informatie, mindervalide toegang, toiletten en horeca ontbreken. Daarnaast neemt het aantal (internationale) bezoekers van het informatiecentrum de laatste jaren steeds verder toe.
Vooraangezicht huidige informatiecentrum.
De behoefte bestaat dan ook het informatiecentrum te verbeteren.
Publiek - Marketing - Sales
De visie op onder andere het informatiecentrum is beschreven in de Battle of Arnhem Aanbodketen (BAAK) die de gemeente Arnhem, het Airborne Museum in Oosterbeek en de Stichting Eusebius Arnhem in de zomer van 2014 hebben gepresenteerd. Deze visie beschrijft hoe de vele kanten van het verhaal van de Slag om Arnhem op een meer eigentijdse, samenhangende en evenwichtige manier aan het publiek kunnen worden gepresenteerd en zo de toeristische kansen kunnen worden benut.
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 29
publiek - marketing - sales Algemeen Het jaar 2014, een kroonjaar: 70 jaar Market Garden en Slag om Arnhem. Het eerste kwartaal richtte het museum haar PR activiteiten op de lancering van de tentoonstelling ‘Van Huis en Haard - Airborne Memories’ en het behalen van zoveel mogelijk landelijke en regionale publiciteit. Maar er zijn meer projecten de revue gepasseerd, zoals ‘de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen’ in de Kunsthal in Rotterdam, de lancering van ’Slag om Arnhem - 70 jaar Onvoltooid Verleden’ in de Eusebius, de samenwerking met Museum Arnhem, de Sosabowski tentoonstelling en
Totaal aantal bezoekers vanaf de (her)opening in september 2009
Bezoekcijfers In 2014 is veel aandacht besteed aan doelgroeponderzoek en de herkomst van bezoekers. 5
2009
2010
2011
2012
2013
2014
4871
15.497
14.397
14.501
13.755
17.607
museum
34.835 *)
79.154
76.563
82.274
78.024
96.965
Totaal:
39.706
94.651
90.960
96.775
91.779
114.572
Maand
de aankondiging van de verhuizing van het Informatiecentrum naar een prominentere plek op de Rijnkade. Qua bezoekcijfers gaat het jaar 2014 de boeken in als een recordjaar sinds de oprichting van het museum 65 jaar geleden. Op 31 december 2014 hebben 114.572 bezoekers het museum (96.965) en het informatiecentrum Slag om Arnhem (17.607) bezocht.
infocentrum
*) heropend op 1 september 2009 Bezoek aan de website In 2014 zijn er veel aanpassingen aan de website stapsgewijs toegepast waaronder herformulering en indeling van het hoofdmenu, inkorten van teksten en verbetering van vindbaarheid binnen de website. In 2015 zal er aandacht blijven bestaan aan het toevoegen van nieuwe inhoud en het optimaliseren van de SEO (search engine optimization).
Logo 70 jaar Slag om Arnhem.
Vanaf januari 2014 is ook gestart met het analyseren van de website statistieken. Het geeft inzicht in het aantal website bezoeken per periode, de duur van het bezoek en welke pagina’s door bezoekers bekeken worden. Ook wordt dan inzichtelijk via welk kanaal ze op de site terecht zijn gekomen. De meeste websitebezoekers gebruiken een PC al is het gebruik van een tablet sterk dit jaar toegenomen. De mobiele site wordt wel meer bekeken dan een jaar geleden maar het aantal gebruikers is minimaal. De gemiddelde bezoekduur is ongeveer 2 minuten. De pagina’s tarieven, openingstijden en bereikbaarheid worden het meest bezocht.
Het jaar 2014 gaat qua bezoekcijfers de boeken in als een recordjaar.
5
Sinds 1 januari 2014 wordt de herkomst van bezoekers in de kassa geregistreerd.
30 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
De vernieuwde website.
→
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 31
Huisstijl Eind 2012 is gestart met het initiatief om de huisstijl te vernieuwen. Er is destijds gekozen om verbeteringen in fases aan te brengen in plaats van een nieuwe huisstijl te ontwikkelen. In 2013 zijn diverse stappen gezet om dit te realiseren. Zoals de aanpassing van de algemene folder en de vernieuwde website, maar ook de opmaak van advertenties, online banners en uniformiteit in gebruik van Office documenten. In 2014 is hier een stevig vervolg aan gegeven, maar ook aan uitingen in het museum zelf. Eind 2014 is er in de museumwinkel een groot beeldscherm geplaatst waar bezoekers geïnformeerd worden door middel van narrow casting.
Aantal unieke bezoeken op de website per maand Maand
januari
februari
maart
april
mei
juni
unieke bezokers
6.979
7.857
8.263
12.226
12.488
8.461
Maand
juli
augustus
september
oktober
november
december
9.034
13.260
12.323
8.008
7.123
5.094
unieke bezokers Totaal:
89.329
Sociale media In 2014 wordt er veel extra aandacht gegeven aan het Facebook en Twitterkanaal. In januari stond de teller op Facebook op 2.800 vrienden en aan het eind van 2014 is dit naar ruim 4.550 vrienden. Twitter is gegroeid van 1.600 volgers in januari tot bijna 2.200 in december 2014. In 2015 zal een nieuwe online media strategie worden ontwikkeld. Digitale Nieuwsbrief In 2014 is ook de digitale publieksnieuwsbrief ontwikkeld, die is vier keer verstuurd. Het aantal geabonneerden is gegroeid van 400 naar ruim 700 aan het eind van 2014. Airborne Magazine Samen met de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum is er in 2014 een magazine gelanceerd waarin beide partijen input aanleveren alhoewel de eindredactie bij de Vrienden ligt. Voorheen was dit magazine een gedrukte nieuwsbrief die zich met name focuste op inhoudelijke artikelen over de Slag om Arnhem. Het Airborne magazine wordt drie keer per jaar verstuurd naar bijna 1.000 leden. Het Airborne Magazine.
→
32 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Tripadvisor ‘Certificaat van uitmuntendheid van bezoekers voor Airborne Museum’ Het belang van beoordelingswebsites is enorm gegroeid de afgelopen jaren. Mensen delen hun mening en ervaring en dat is voor een museum een uitermate geschikte manier om in de aandacht te komen. Zo ontving het museum een certificaat van Tripadvisor. Bezoekers van de reiswebsite gaven het museum over de Slag om Arnhem gemiddeld 4,5 van 5 punten. Daarmee werd het Certificaat van Uitmuntendheid 2014 een feit. Geroemd worden de museale Airborne Experience en de nieuwe tentoonstelling Van Huis en Haard – Airborne Memories. “Beste oorlogsmuseum van Nederland”, “superleuk en informatief, mede door de Experience”, “emotionele ervaring” en “wonderful balanced presentation, not to miss”. Dit is slechts een selectie uit de meer dan 250 recensies op de grootste internationale reiswebsite Tripadvisor. Bezoekers waarderen de aandacht voor zowel Geallieerde
en Duitse troepen als burgers in oorlogstijd. Directeur Jan Hovers reageert verheugd: “Ik ben apetrots natuurlijk! Dit is geen prijs van hotemetoten maar echt van de mensen zelf. Wat dit eigenlijk betekent is dat heel veel mensen ons een excellente beoordeling hebben gegeven en daar zijn we natuurlijk verschrikkelijk blij mee”.
Free publicity In 2014 zijn er verschillende persberichten verstuurd variërend van aankondigingen voor evenementen, nieuwsberichten en lanceringen van nieuwe tentoonstellingen. Deze worden regionaal altijd goed ontvangen, geregeld ook nationaal en zelfs ook internationaal. Daarnaast is er veel geïnvesteerd in het betrekken van journalisten bij evenementen en lanceringen, maar ook in het gastvrij ontvangen van pers binnen- en buitenland. Het persbestand is continue in ontwikkeling en bestaat uit inmiddels uit ruim 400 adressen.
In 2014 heeft het museum vaak de landelijke pers gehaald, vooral met de tentoonstelling ‘Van Huis en Haard – Airborne Memories’. Zoals het NOS journaal, SBS 6 nieuws, Koffietijd en ook Eén Vandaag. Maar ook landelijke kranten en media zoals de Volkskrant, het AD, de Telegraaf, het NRC en NU.nl besteedde meerdere malen aandacht aan het museum. Al deze exposure heeft tot veel reacties en bezoekers geleid. In september was het Airborne Museum, vanwege 70 jaar Slag om Arnhem, onder andere onderdeel van Weg naar de Bevrijding. Dit is een samenwerking tussen diverse media (televisie en kranten). Commercials en tv spots In 2013 is er in samenwerking met Omroep Gelderland een nieuwe commercial gemaakt over het Airborne Museum die op de homepage van de website is geplaatst. Deze commercial is ingezet op de televisiezender van Omroep Gelderland rondom de periode van de Airborne Wandeltocht. Omroep Gelderland haalt wekelijks 770.000 kijkers waarbij de doelgroep van het museum direct aansluit bij het kijkersprofiel van de omroep. Tevens is er in diverse hotels een Engelstalige commercial te zien over het Airborne Museum. Tot slot is er vier maanden lang een korte spot getoond over de nieuwe tentoonstelling bij Bakker Bart Arnhem, met meer dan 40.000 klanten per week.
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 33
Samenwerken met het toeristisch bedrijfsleven Voor de Marketing & Sales afdeling is het onderhouden van een goede relatie met het toeristisch bedrijfsleven uitermate belangrijk. Zij staan namelijk in direct contact met zowel de toeristen als de inwoners uit de regio. Dit zijn twee belangrijke doelgroepen van het museum. Om dit te bevorderen ontvangt het museum hotelen accountmanagers, wordt het ontwikkelen van arrangementen gestimuleerd en is er eenvoudig voucherbeleid gelanceerd om de wederverkoop zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Ook worden alle accommodaties geïnformeerd over de activiteiten en evenementen tijdens vakanties voor het hele gezin.
Naast het rechtstreekse contact met de hotels onderhoudt het museum nauwe banden met Regiomarketing Gelderland (RBT KAN), Stichting Liberation Route Europe, Airborne Feelings, september 1944 en Uit in Arnhem. Sinds twee jaar is het museum vaste deelnemer op de beurs voor front office medewerkers georganiseerd door RBT KAN. Daarnaast is het museum te bezoeken met de kennispas die dan uitgereikt wordt. Deze pas (op aanvraag) is voor alle front officemedewerkers en hiermee kunnen zij de attracties die zich erbij hebben aangesloten gratis bezoeken. Ook de eigen collega’s van de VVV/museumwinkel mogen deze pas aanvragen en daarmee hun kennis over toeristische attracties uitbreiden.
„
Een goede relatie met het toeristische bedrijfsleven is uitermate belangrijk.
Museumwinkel & VVV Servicepunt
34 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 35
aan een toename van de bezoekersstroom omwille van het herdenkingsjaar ’70 jaar Slag om Arnhem’. De omzet per bezoeker € 2,44 en dat was in 2013 € 2,28. VVV Servicepunt In het voorjaar werd de nieuwe VVV app gelanceerd in de VVV/museumwinkel door wethouder de heer ir. E. Heinrich van de gemeente Renkum samen met de heer J. de Mol, directeur van RBT KAN. Tevens werd de winkel in december 2014 voorzien van een groot beeldscherm. Een aantrekkelijk informatiekanaal waarop informatie voor de bezoeker van het museum en de VVV werd getoond. Het beeldscherm is mede mogelijk gemaakt door RBT KAN. De perimeterwandeling.
Museumwinkel & VVV Servicepunt Producten In 2014 was er veel aandacht voor de ontwikkeling van nieuwe en vooral collectie gerelateerde producten. In samenwerking met auteur Laurens van Aggelen is het boek ‘Van Huis en Haard’ geproduceerd, aansluitend op de gelijknamige tijdelijke tentoonstelling. Voor de museumwinkel is beleid ontwikkeld om nauwer aan te sluiten bij de programmering in het museum. Er is daarom in 2014 speciaal assortiment ontwikkeld. Voorbeelden zijn producten gerelateerd aan het project Battle of Arnhem Aanbodketen (BAAK), en voor ‘70 jaar Slag om Arnhem’.
36 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
ling gegeven aan de actuele trends met Mountainbike Gids en de gedetailleerde Trage Paden speciaal voor wandelaars.
VVV Oosterbeek en museumwinkel Airborne Museum.
Er is tevens in 2014 veel aandacht geweest voor het ontwikkelen van een visie over de winkelpresentatie en –inrichting. Doel is om nauwer aan te sluiten bij de programmering en aandacht te hebben voor stakeholders. Zo besteedde het museum in 2014 aandacht aan de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum door de placering van het magazine vlakbij de kassa. In 2015 wordt verder geborduurd op de zichtbaarheid van de museumcollectie in het winkelassortiment, een heldere segmentering van de verschillende producten in de winkel en de presentatie van producten in de winkel.
Nieuwe gids voor de perimeterwandeling Met ondersteuning van RBT KAN is er in 2014 een nieuwe uitgave van de perimeterwandeling gerealiseerd waarbij de noordelijke en zuidelijke route in één brochure zijn samengevoegd. De look & feel van de route is opgemaakt in Airborne stijl voor de herkenbaarheid en eenheid. Deze route is te koop in de museumwinkel en bij andere VVV’s in de regio.
In 2014 is aandacht besteed om de aanwezigheid van de VVV nadrukkelijker onder de aandacht te brengen van de bezoekers. Dit is in 2014 gerealiseerd door het beter aanduiden van het VVV logo bij de entree en door de betere zichtbaarheid van de VVV-kast met brochures. Ook ontvingen alle ontvangstmedewerkers een badge met het logo van de VVV waardoor zij herkenbaar als gastvrouw en gastheer zijn.
Financieel De omzet van de museumwinkel is in 2014 met 26% gestegen ten aanzien van 2013. Dit is vermoedelijk met name te danken
Primeur in het VVV assortiment waren de Delfts Blauwe sieraden. Vooral de buitenlandse toeristen hebben deze producten veelvuldig afgenomen. Ook werd er invul-
→
De omzet van de VVV producten en cheques is in 2014 gelijk gebleven aan de omzet van 2013. Markten De museumwinkel nam deel aan de boekenmarkt tijdens Weekend van het Oorlogsboek, de markt op de Ginkelse Heide tijdens de luchtlandingen in september en de markt tijdens de Airborne Wandeltocht op de eerste zaterdag van september. Doel van deelname is om het museum te promoten onder verschillende doelgroepen en om het museumassortiment ook buiten het museum aan te bieden aan geïnteresseerden.
Lancering VVV app met wethouder Erik Heinrich, Jan Hovers en Jurriaan de Mol van RBT KAN.
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 37
Organisatie Stichting Airborne Museum wordt binnen de richtlijnen Code Cultural Governance bestuurd door middel van het bestuur met directie model. Automatisering Het contract met de systeembeheerder voor wat betreft de automatisering liep af per 31 januari 2014 en voor de telefonie per 31 juli 2014. Besloten is om de contracten niet te verlengen en over te stappen op een andere leverancier. Dit mede, vanwege de punten die zijn voortgekomen uit een Quick-scan en vanuit kostenoverweging. Voor de automatisering is gekozen voor een systeembeheer- en support overeenkomst met een vast tarief per werkplek waarin naaste alle reguliere onderhoudswerkzaamheden tevens de volgende extra onderhoudswerkzaamheden zijn inbegrepen:
Organisatie
• 24/7 monitoring van servers, workstations en antivirus producten, storingen en problemen opsporen en voorkomen; • Antivirus licenties voor zowel workstations als servers inbegrepen; • Geautomatiseerde uitrol van patches, ook van applicaties van 3e partijen; • Uitgebreide documentatie van het netwerk. Eén van de punten die uit de Quick-scan naar voren is gekomen is dat de in 2011 aangeschafte server (één van de 2 servers) niet meer voorzag in de benodigde faciliteiten. Aanpassing van de server zou dusdanige kosten en tijd met zich meebrengen waaruit vanuit kostenoverweging is besloten tot aanschaf van een nieuwe
38 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
server. De nieuwe server is in mei 2014 geïnstalleerd. Tevens zijn in mei 2014 vijf werkplekken en de laptop van Educatie vervangen vanwege de stopzetting van de ondersteuning van XP. De ‘oude’ laptop van Educatie is aangepast en is overgegaan naar de winkel. De kassa’s die ook op XP draaiden zijn in december vervangen. Tot slot heeft in 2014 een update van Exact plaatsgevonden vanwege SEPA. In mei 2014 is het Airborne Museum overgegaan naar een VOIP-centrale. De centrale voldeed niet meer aan de wensen en vanuit kostenoverweging en de diverse opties is gekozen voor VOIP. Huisvesting In 2014 is de ruimte voor de tijdelijke tentoonstelling gerenoveerd. Een gedeelte van de vaste tentoonstelling op verdieping -1, waaronder de stilte ruimte en de ruimte voor de winkelvoorraad is hiervoor gebruikt. Het was niet noodzakelijk om de constructie van de ruimtes hiervoor aan te passen. Wel is een extra automatische brandmelder en extra beveiligingscamera’s geplaatst. Naar aanleiding van het rapport van Monumentenwacht zijn de bordestrap en de schoorsteen hersteld. Tevens zijn er valbeschermingspunten aangebracht. Beveiligingssytemen, CCV en BMI In 2014 is er een nieuwe leverancier aangetrokken voor de beveiligingssystemen, CCV en BMI (brandmelding installatie).
BHV Naast de jaarlijkse grote oefening en één of meerdere kleine oefeningen gaan alle stafleden en de weekendsuppoosten op (herhalings-)cursus BHV en de vrijwilligers van de museumwinkel/VVV op EHBO- en AED-cursus. Het Airborne Museum ‘Hartenstein’ heeft een CHV-plan en beveiligingslogboeken in de cloud staan waardoor deze vanaf elke willekeurige plek te benaderen zijn. Vrijheidsmuseum Nijmegen Eind november hebben Provincie Gelderland, gemeente Nijmegen en Stichting Vrijheidsmuseum WO2 besloten het plan voor het Vrijheidsmuseum niet verder uit te werken. Na een uitgebreide verkenning bij een groot aantal partijen is vastgesteld dat het niet het juiste moment is om het plan voor een vrijheidsmuseum door te zetten. Het Airborne Museum heeft in 2013 haar actieve betrokkenheid als een van de drie initiatiefnemers reeds beëindigd om zich te kunnen richten op de eigen positie en ambities. Stichting Airborne Feelings In verband met de 70-jarige herdenking van de Slag om Arnhem, is door de stichting een netwerk bijeenkomst georganiseerd in het gemeentehuis in Oosterbeek. Hier zijn ideeën uitgewisseld door allerlei betrokken instanties en is er informatie verstrekt over het aanvragen van een financiële bijdrage door het vfonds. De stichting heeft een actuele website onderhouden die in de maanden juli, augustus en september bijna 37.000 bezoekers trok. Daarnaast zijn 180.000 kranten ‘Airborne Specials’ huis aan huis verspreid in de
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 39
vier Airborne gemeenten en 16.000 losse exemplaren bij hotels, restaurants, VVV’s vakantieparken, etc. Belangrijk was de agenda met alle Airborne evenementen. Het museum kreeg in deze Special aandacht voor haar tentoonstelling ‘Huis en Haard’ door middel van een advertentie en free publicity met een artikel over Tom en Katja en een interview met de conservator De nieuwe (gratis) slagveldkaart, waarvan er 20.000 zijn verspreid, zijn een enorm succes gebleken.
werven van een stevige positie in het oorlogserfgoedlandschap en de Nederlandse museumwereld. Het Airborne Museum heeft zijn bijdrage hierin geleverd. Vertrek directeur Jan Hovers Eind december vertrok Jan Hovers bij het Airborne Museum waar hij exact vier jaar daarvoor als directeur in dienst trad.
Stichting Airborne Herdenkingen In deze stichting heeft het museum een vast bestuurslid, in 2014 vertegenwoordigd door het bestuurslid Wim Duyts. Het 70-jarige bestaan heeft de stichting veel extra coördinatiewerk gegeven. Maar zij kreeg ook de belangrijke taak om voor de gemeente Renkum het jubileumfeest van de vier Airborne gemeenten te organiseren. Dit feest met de titel ’Thank you mr. Veteran!’, is op zondagmiddag 21 september voor het museum uitgevoerd. Dit in aanwezigheid van veel veteranen die enorm van het programma hebben genoten. Hotel ‘Hartenstein’ diende als decor.
Hij start als nieuwe directeur bij het Zaans Museum in Zaandam vanaf 2015. Onder zijn leiding werd de organisatie van het museum meer geprofessionaliseerd. Het museum verbreedde zijn verhaal en doelgroep door onder andere de geschiedenis van de bevolking na de Slag om Arnhem een centralere plek te geven. Dit gebeurde onder meer door de ontwikkeling van het burgerparticipatieproject Airborne Memories, waarop de huidige succesvolle tentoonstelling ‘Van Huis en Haard – Airborne Memories’ over de burgerevacuatie van Arnhem en omgeving in 1944/1945 werd gebaseerd. In oktober 2014 bereikte het museum een nieuwe mijlpaal door voor het eerst in de 65 jaar van zijn bestaan meer dan 100.000 bezoekers te ontvangen. Een belangrijke reden daarvoor was de dynamische evenementenkalender van het museum en de speciaal voor families ontwikkelde speurtochten en (vakantie-)activiteiten. Ook werd het educatieve aanbod voor het onderwijs de afgelopen jaren ingrijpend vernieuwd en uitgebreid.
Stichting Museum en herinneringscentra 40-45 De in 2011 opgerichte stichting voor Nederlandse musea en herinneringscentra die zich richten op de periode 1940-1945 heeft in 2014 hard gewerkt aan het ver-
Jan Hovers zegt over zijn vertrek: “Ik voel mij enorm verbonden met het Airborne Museum en heb hier met veel passie gewerkt. Ik heb echter ook weer veel zin in een nieuwe uitdaging; een kans die mij nu binnen het Zaans Museum geboden wordt.”
40 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Jan Hovers.
Vertrek bestuurslid Wim Duyts Op 31 december 2014 heeft Wim Duyts na ruim 45 jaar zijn functie als secretaris neergelegd. In de 45 jaar dat Wim bestuurslid is geweest voor het Airborne Museum heeft Wim alle bestuursfuncties doorlopen en dat heeft hem tot een allround bestuurder gemaakt. Wim heeft zich voor vele zaken op deskundige wijze ingezet maar met name het tentoonstellen van de geschonken medaillesets in de Hall of Fame was zijn specialiteit. Robert Jan Dil, voorheen algemeen bestuurslid, neemt de functie van secretaris van Wim Duyts vanaf 1 januari 2015 over.
Financiën
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 41
Staat van Baten en Lasten Stichting Airborne Museum
2014
Baten:
balans
Begroting
2014
2013
2014
2013
materieel vast actief, inclusief renovatie
€ 3.618.628
€ 4.026.897
Balans
publieks inkomsten
€ 882.898
€ 748.616
€ 725.987
overheidsbijdrage
€ 103.500
€ 103.000
€ 103.000
vrijval voorzieningen / donaties
€ 271.171
€ 203.000
€ 2.711
Vlottende activa:
€ 349.990
€ 458.820
overige inkomsten
€ 2.118
€ 500
€ 1.827
voorraden
€ 82.387
€ 87.295
bruto baten
€ 1.259.687
€ 1.055.116
€ 833.525
vorderingen en transitoria
€ 69.193
€ 72.678
liquide middelen
€ 198.410
€ 298.847
Balans totaal actief
€ 3.968.618
€ 4.485.717
stichtingskapitaal
€ 96.342
€ 96.342
inkoopwaarde beschikbare baten:
€ 214.031 € 1.045.656
€ 161.204 € 893.912
€ 159.233 € 674.292 Passiva
Lasten: personele kosten
€ 360.017
€ 381.462
€ 338.111
algemene reserve
€ 181.444
€ 172.386
marketing en communicatie
€ 53.970
€ 45.650
€ 50.978
Bestemmingsfonds renovatie/nieuwbouw
€ 3.380.028
€ 3.783.279
overige lasten
€ 458.655
€ 424.800
€ 233.308
Bestemmingsreserve groot onderhoud
€ 124.321
€ 124.263
afschrijvingen, excl renovatie
€ 26.456
€ 22.000
€ 24.431
bestemmingsreserve tijdelijke tentoonstellingen
€ 92.500
€ 83.828
totaal lasten:
€ 899.098
€ 873.912
€ 646.828
Vermogen:
€ 3.874.635
€ 4.260.098
beschikbaar voor bestemmingsreserve:
€ 146.558
€ 20.000
€ 27.464
voorzieningen
€ 32.943
€ 17.443
bestemmingsreserve
€ 92.500
kortlopende schulden / transitoria
€ 61.040
€ 208.176
bestemmingsvoorziening groot onderhoud
€ 45.000
€ 20.000
€ 26.776
toevoeging netto resultaat aan het vermogen
€ 9.058
€0
€ 688
Balans totaal passief
€ 3.968.618
€ 4.485.717
resultaat na bestemming
€ 146.558
€ 20.000
€ 27.464
Toelichting: Het stichtingsbestuur heeft het beleid om voldoende reserves op te bouwen om eigen investeringen te kunnen maken. De bruto baten zijn daarom in de begroting bewust begroot op een minimaal te behalen resultaat van 80.000 bezoekers. Het aantal bezoekers is op ruim 97.000 uitgekomen. De gerealiseerde meeropbrengst is toegevoegd aan de bestemmingsvoorzieningen.
42 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Toelichting: In de post schulden transitoria 2013 zit een groot bedrag aan doorgeschoven donaties en voorzieningen voor de uitvoeringskosten van de tijdelijke tentoonstelling ‘Huis en Haard’.
→
Airborne Museum ‘Hartenstein’
| 43
bijlagen Bestuur Stichting Airborne Museum • Cees van den Vlekkert - voorzitter • Wim Duyts – secretaris tot en met 31 december 2014 • Paul Tirion - penningmeester • Robert Jan Dil • Adelheid Ponsioen Bestuur Stichting Beheer Collectie Airborne Museum • Robert Jan Dil - voorzitter • Wim Duyts – secretaris tot en met 31 december 2014 • Adelheid Ponsioen • Margret Vincent • Robert Voskuil Medewerkers in dienst De organisatie van het Airborne Museum en Informatiecentrum ‘Slag om Arnhem’ bestaat uit een staf van 7 personen. Het museum kent voor directie en medewerkers geen CAO.
Bijlagen
Museumstaf • Jan Hovers - directeur tot en met 31 december 2014 • Marieke Helsen - conservator en in dienst vanaf 1 mei 2014 • Annemarie Hartgers – bedrijfsvoering en management assistentie • Hester Ketel - educatie en presentatie • Tessa Jansen - marketing en sales • Roland Boekhorst - collectiebeheer 3D en facilitaire zaken • Jos Neppelenbroek - coördinator museumwinkel en VVV Oosterbeek Vrijwilligers Onze vrijwilligers zetten zich voor het Museum en het Informatiecentrum ‘Slag om Arnhem’ in binnen de volgende gebieden. Weekendsuppoosten • Bart Bijl • Gido Hordijk • Michael Janssen • Paul Meijer • Piet Neuman ( † 17 maart 2015)
44 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
• • • •
Leo Reens Ernst Ruijters Miranda Vianen Wilson Voordouw
Ontvangstmedewerkers VVV/Museumwinkel Airborne Museum • Paul Barends • Wil van Breeschoten • Carla Busser • Ben van Dillen • Nel van Ede • Bert van Galen • Lida Gouweleeuw • Rosermarie Grootenhuis • Lieke Hendriks • Diny Hofmans • Willy Keus • Dirk Knoop • Ineke Meijer • Kim Peters • Monique Polman • Daphne Reens • Wil Rieken • Anne-Marie Rolevink • Loes Scheer • Carry Schepman • Gerjan van Schijndel • Marlous Schoemaker • Mieke van Veenendaal Ontvangstmedewerkers Informatiecentrum ‘Slag om Arnhem’ • Sytze van der Werff (coördinator) • Rokus van Bergeijk • Frans Beun • Harry Blokhuis • Henk Cornelissen • Marion Deken-Dieckmann • Theo van den Ham • Derk van Huet • Chris Enklaar • Eugene Goossens
Airborne Museum ‘Hartenstein’
→
| 45
• • • • • • • • • • •
Louise Loor Joost van Ree Henk Reitsema Gerjan van Schijndel Hendriekske Schoneveld Harry Schoonenberg Hans Slegt Rik Smit Johan Tamo Gerrit Tillich Jan de Vos
Educatie (museumdocenten/ooggetuigen) • Max van Aalst • Jan Averink • Thea Bouhuijs (ooggetuige) • Kitty Brongers • Ivon Geertman • Lieke Hendriks • Marjon Hermeling • Anouk van Ingen Schenau • Hannie Kortekaas • Koos Meeuwsen • Wil Lamers (ooggetuige) • Jan Loos (ooggetuige) • Joop Onnekink (ooggetuige) • Irene Roderkerk • Minco Snijders • Jeanne van Veelen • Anja van Valderen • Walter van Valderen • Guus Versmissen Collectie/documentatie/archief • Pieter Augustinus • Willem Franken • Milinda Hoo • Marinus Jansen • Philip van Lochem • Kelly Tax • Marco Veen • Pieter Weisfelt ( † 2 juni 2014)
46 |
Airborne Museum ‘Hartenstein’
Collectiebeheer en Facilitaire zaken • Rein v/d Berg • Wim van Mierlo • Gregor v/d Sluijs • Jessica v/d Sman • Jennifer Boekhorst Marketing en Sales • Judy Abrahamse • Arthur van Beveren • Marco van Veen • Margot Wolters Overig • Arianne van Dongen • Bart van Genderen • Jaap van Genderen VVAM (Vereniging van Vrienden van het Airborne Museum) Bestuur: • B. (Ben) Kolster (Voorzitter) • Mr. I. (Ivar) Goedings (Secretaris) • Ir. E.A. (Eric) Paap (Penningmeester) • Drs. R.P.G.A. (Robert) Voskuil (Hoofdredacteur Airborne Magazine) • W. (Wybo) Boersma (Battlefield tours) • G.W. (Gerard) Gijsbertsen (Activiteiten) • F.W. (Frits) Miedema (Ledenadministratie) • W. (Wil) Rieken (Notulist, tevens adviseur en extern vertegenwoordiger)