18 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI SƏHİYYƏ NAZİRLİYİ AĞCİYƏR XƏSTƏLİKLƏRİ ELMİ‑TƏDQİQAT İNSTİTUTU
AĞCİYƏRDƏNKƏNAR
VƏRƏM əlum olan və olmayan minlərlə xəstəlik mövcuddur. Lakin onların arasın‑ da ən qəddarının vərəm olması heç kimin ağlına belə gəlməz. Ağciyərlərdən savayı, o, praktiki olaraq, bütün orqanları zədələyə bilər, lakin daha çox sümüklər və cinsiyyət orqanlarına “nokaut” zərbəsi yetirir. Qadın və kişi son‑ suzluğu, prostatit, osteoxondroz, radikulit, çəpgözlük, iflic, böyrək çatışmazlığı – vərəmin orqanizmdə illərlə arxasında gizləndiyi və insanı uroloq, nevropatoloq və cərrah müa‑ yinələrindən keçdikdən sonra, nəhayət, ftiziatrın qəbuluna gəlməyə vadar edən maskaları çoxdur. Hazırda Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi Ağciyər Xəstəlikləri Elmi‑ Tədqiqat İnstitutunun ağciyərdənkənar vərəm şöbəsinin hər hansı pasiyentindən soruşsanız, məlum olar ki, klinikaya qəbul olmazdan əvvəl bağırsaq, böyrək və ya digər bir orqanın vərəmi haqqında heç nə
bilməmiş və eşitməmişdir. Əksər hallarda xəstəlik simptomsuz və ya yuxarıda qeyd olunduğu kimi digər xəstəliklərin maskası altın‑ da keçir. Əgər tibb işçiləri – uroloqlar, terapevtlər, cərrahlar –ağciyərdənkənar vərəm haqqın‑ da son növbədə düşünürsə, təəc‑ cüblü deyil ki, bizim xəstələr ilk dəfə olaraq bu xəstəlik haqqında institutumuzun çarpayısında yatarkən məlumat alır. Ümumi müalicə şəbəkəsində bu problemə çox az diqqət yeti‑ rilir. Uzun müddət iltihabi xəstə‑ liklərdən əziyyət çəkən insanlar‑ dan risk qruplarının formalaş‑ dırılması üzrə iş çox az sayda poliklinikalarda aparılır. Ədalət naminə qeyd etmək lazımdır ki, ağciyərdənkənar vərəm formaları daha çətin və gec aşkarlanır, lakin buna baxmayaraq, ilkin kliniki müayinələrin aparılması – flüoro‑ qrafiya, rentgen, mantu sınağı, mikrofloranın təyin olunması üçün analizlər – xəstəliyin aşkar‑ lanma və müalicə prosesini xeyli sürətləndirir. Əks halda, yəni
xəstəlik müalicəsiz qaldıqda, insanlar bəzi həyati vacib funksiyalarını itirərək, əlil olur. Vərəm çox qəddardır. Hava‑ damcı və ya alimentar yolla (qida vasitəsilə) ağciyərdənkənar vərəmə yoluxduqdan sonra yoluxmuş insan uzun müddət səhhəti ilə bağlı heç bir problem yaşamır. Bu zaman xəstəlik sadəcə öz “saatı”nı gözləyir. Orqanizm zəiflədikdə, vərəm törədicisinin qanla daxil olduğu hər hansı orqanda infeksiya üzə çıxır: çox zaman onurğa sütunu, limfodüyünlər və sidik‑cinsiyyət sistemində. Nadir hallarda göz, beyin qişaları, periton, dəri vərəminə rast gəlmək olar. Əlverişli mühitə düşdükdə, vərəmin törədiciləri əvvəlcə toxu‑ maları, sonra isə bütün orqanı zədələyir. İrinli iltihabi proses başlanır və orqan tədricən parçalanır. Ağciyərdənkənar vərəmin gizli şəkildə keçməsi səbəbindən, tibbi statistika xəstələrin həqiqi sayını əks etdirmir. Demək olar ki, hər biri‑