4
ژمارە ()2
چوارشەممە 2017/8/2
د .ڤیان سلێمان
ڕیفراندۆم ،فراوانتر لە پرۆسەیەکی سیاسی ئەنجامدانـــی ریفرانـــدۆم بـــۆ گەلـــی کوردســـتان و بزاڤـــە ڕزگاریخوازەکـــەی بەدیهێنانی ئامانجـــی بااڵی گەل و خاڵی وەرچەرخانـــی ســـتراتیژی بزاڤەکەیـــە، چونکـــە دوای مێژویەکـــی تراژیـــدی و پڕ هـــەوراز لـــە چوارچێـــوەی بزاڤێکی ئازادیخـــوازی جەمـــاوەری گشـــتگیردا، دواجـــار ئەم گەلە بە رێگای ئاشـــتیانەو دوور لـــە توندوتیـــژی لە پرۆســـەیەکی دیموکراســـی دا ،بڕیـــار لە چارەنوســـی خـــۆی دەدات. ریفراندۆمی ســـەربەخۆیی کوردســـتان، پرۆســـەیەکە پەیوەنـــدی بە ســـەرجەم دانیشـــتوانی کوردســـتان هەیـــە بەبـــێ جیـــاوازی نەتەوەیـــی و ئاینـــی و بیـــرورای سیاســـی ،چونکە ســـەرجەم دانیشـــتوانی کوردســـتان هاوبـــەش بـــوون لـــەو نەهامەتیانـــەی ،کـــە لـــە سایەی ژێردەســـتەیی و سەربەخۆنەبون بەســـەریاندا هاتـــووە ،هەربۆیە ویســـت و ئیرادەی هاوبەشـــی کوردســـتانیان و بەشـــداری ســـەرجەم چین و توێژەکان و دەنگـــدان بەڵـــێ بـــۆ ســـەربەخۆیی، گەرەنتـــی ســـەرکەوتنی پرۆســـەکەیە. لەالیەکـــی دیکـــەوە نابێـــت تەنهـــا لە گۆشـــەنیگای سیاســـیانەوە ســـەیری ریفراندۆمـــی ســـەربەخۆیی بکەیـــن، چونکـــە پرۆســـەی ریفرانـــدۆم بـــۆ وەرچەرخانـــە لە ســـەرجەم بـــوارەکان و ،کـــۆی سیســـتەمەکانی کۆمەڵگـــەو پێکهێنەرەکانـــی لـــە فۆرمێکـــی نوێـــدا بونیاد دەنێتـــەوە ،لـــەم چوارچێوەیەدا پێویســـتە هەمـــوو چیـــن و توێـــژەکان ســـەرەتا بـــۆ بەرژەوەنـــدی گشـــتی و دواتریـــش بـــە جیهانبینـــی و تێروانینی خۆیانـــەوە کاریگـــەری بخەنەســـەر بەرەوپێشـــبردن و ئاراســـتەکردنی پرۆســـەکە. ئەمـــەش لەبەرئـــەوەی مەبەســـت لـــە ریفرانـــدۆم دامەزراندنـــی قەوارەیەکـــی نوێیـــە ،جـــا بـــۆ ئـــەوەی ئـــەو قەوارەیـــە بـــە بناغەیەکـــی مەدەنیانەو پێشـــکەوتوخوازانە بێتە بون ،پێویستە هاوتەریـــب لەگـــەڵ ڕەوتـــی کۆمەڵگەی مەدەنـــی جیهانی و خەباتـــی جێندەری بێـــت و ،هیچ لێکچونێکـــی نەبێت لەگەڵ ئەو سیســـتەمانەی ،کە تژیـــن لە هزری ڕەگەز پەرســـتی و بااڵدەســـتی کلتوری پیاوســـاالری. لەم نێوەنـــدەدا ئافرەت وەک رەگەزێکی ســـەرەکی پێکهێنـــەری کۆمەڵگـــەی
کوردســـتانی و ،وەک توێژێکـــی قوربانی دەســـتی داگیرکـــەرو کلتورەکـــەی، پێویســـتە بەشـــداریەکی کارای لـــەم پرۆســـەیەدا هەبێـــت بە هێنـــدەی ئەو زوڵم و ســـتەمەی ،کـــە دەرهەقی کراوە، چونکـــە ئەگـــەر جیابونەوە لـــە عێراقی عەرەبـــی پێویســـتی تـــاک بـــە تاکـــی کوردســـتانیان بێـــت ،ئەوە بـــۆ ئافرەت زیاتـــر پێویســـت و گرنگـــە ،چونکـــە ئافـــرەت نـــەوەک هـــەر خـــۆی قوربانی داوە ،بەڵکـــو قوربانیدانـــی پیاویش هەر بەرۆکـــی ئافرەتـــی گرتـــوەو تەنانـــەت کلتـــوری داگیرکەریش لـــە خزمەت زیاتر چەوســـانەوەی ئافـــرەت بووە. وێـــڕای پاڵنـــەری قوربانیـــدان ،کەوا لە ئافرەت دەکات زیاتر پەرۆشـــی بەشداری بێت لـــە پرۆســـەی ریفرانـــدۆم ،دەبێت ئەوەشـــمان لە بیـــر بێت ،کـــە ئافرەت بـــه‌رده‌وام الیه‌نێكی گرنگـــی پێكهاته‌ی شـــۆڕش و راپه‌رینه‌كانـــی کوردســـتان بـــوە ،کـــە ئامانـــج لـــە ســـەرجەم ئەو شـــۆرش و راپەرینانـــە ســـەربەخۆیی و دامەزراندنی دەوڵەتی ســـەربەخۆ بووە، ئێســـتاش کە ئەم دەرفەتە هاتۆتە پێش تـــا لە ڕێگـــەی ریفراندۆمـــەوە دەنگ بۆ ســـەربەخۆیی بدەین بێگومـــان ئافرەت، نەک هـــەر دەنگی خۆی بـــە فێرۆ نادات بەڵکـــو ،کاریگـــەری لەســـەر پیاویـــش دروســـت دەکات ،بـــۆ ئـــەوەی هەردوو رەگـــەز پێکەوە هاوئاهەنگ لـــە رەنگرێژ کردنـــی بونیادی نیشـــتیمانەکەیان. هـــەر بۆیـــە ریفراندۆم بۆ ســـەربەخۆیی پیویســـتە زیاتـــر لـــە هەمـــوان لـــە خزمەتـــی ئافرەتـــدا بـــێ و داهاتـــوی ئافـــرەت پارێـــزراو بـــکات ،هەروەکچۆن پێویســـتە ئافرەتیـــش بـــە گوڕوتینەوە بەرەو پرۆســـەکە بـــروات و لـــە هەموو ئاســـتە جیاوازەکاندا بەشـــداری هەبێت، بـــۆ ئـــەوەی پرۆســـەکە ســـیمایەکی ئافرەتانـــەی پێوە دیـــار بێت و پەیامێک بێت بـــۆ کۆمەڵگەی مەدەنـــی جیهانی، کـــە دەوڵەتـــی کوردســـتان دەوڵەتێکە بـــۆ کۆمەڵگەیەکی مەدەنـــی و ،ئافرەت هاوبەشـــە لە بونیادنانـــی ،ئافرەتیش لە چوارچێوەی ئەو قەوارەیـــەدا درێژە بەو خەباتـــە جێندەریە بدات ،کە ســـااڵنێکە دەســـتی پێکـــردووە ،لە پێنـــاو بونیاد نانـــی قەوارەیەکـــی مەدەنی یەکســـان لە ئـــەرک و مـــاف بۆ هەمـــوو تاکەکان بە بـــێ جیاوزای لە ســـەر هیـــچ جۆرە بنە ما یە ک .
بۆ پەيوەندى كردنsarwenmohamad4@gmail.com :
07504604250
بیروبۆچوونی چەند ئافرەتێكی شاری سلێمانی لەسەر پرۆسەی ڕیفراندۆم سێوە سەركەوت له‌و باره‌یه‌وه ده‌ڵێت: الپەڕەكانی مێژووی كوردســـتان هەرگیز لـــۆزان وســـایکس -پیکۆ لـــە هزروبیردا ناســـڕێتەوە ،جـــێ بـــه جـــێ نه‌كردنی رێكه‌وتنامـــه‌ی ســـیڤەر کـــە هۆكاره‌كه‌ی کەمتەرخەمـــی کوردوخیانـــەت لێكردنی وپاشـــگەزبوونەوەی زلهێزەکان بوو كورد زیانێكـــی گـــه‌روه‌ی به‌ركه‌وتلـــە دوای کۆتاییهاتنـــی جەنگی یه‌كه‌مـــی جیهانی ودابەشـــکردنی میراتـــی عوســـمانیەکان، ده‌وله‌تـــه زلهیزه‌كانـــی ئـــه‌وكات خاكیان لـــه به‌رژه‌وه‌نـــدی خۆیـــان دابه‌شـــكردو کـــورد فەرامۆشـــکرا و زۆرتریـــن زیانـــی به‌ركـــه‌وت و له‌وكاتـــه‌وه دوژمنانـــی كـــورد كه‌وتنه‌هەوڵـــی ســـڕینەوەی یەکجارەکیمـــان هـــەر لـــە کیمیابـــاران وڕاگوێـــزان وخاپوورکردنـــی گونـــده‌كان وکوشـــتن وبڕینـــی ناوزیندانـــەکان و هه‌زاره‌هـــا مه‌ینه‌تیمـــان چیشـــت له‌بـــه‌ر نه‌وبوونـــی ده‌وڵـــه‌ت ،بۆیـــه هەمیشـــە دەســـت بەدوعاونزابوویـــن بـــۆ ئـــه‌وه‌ی ئـــه‌و ئەزموونەی ئیســـتای هەرێمـــی کوردســـتان له‌بـــه‌ر نه‌چێت و ونەگەڕانەوەی بۆ ژێردەســـتی ،ئێســـتاش كـــه هه‌لێكـــی زێریـــن ولەبـــار گونجـــاو هاتۆتـــه به‌رده‌ممـــان تـــا داهاتوومـــان لـــه ئێســـتا پرشـــنگدارتر بكه‌یـــن ،بـــۆ ئـــەوەی نەوەکانی داهاتوومـــان گلەیمان لێنەکـــەن وبندەســـتی داگیـــرکاران نه‌بن ده‌نـــگ به به‌ڵێ ده‌ده‌م و كوردســـتانێكی ســـه‌ربه‌خۆم ده‌ویچـــت. ژیـــان جـــه‌الل پێـــی وایه له ئیســـتادا رۆشـــنبیران ئه‌ركێكـــی گه‌وره‌یـــان له‌ســـه‌ر شـــانه‌و وەک ســـەرقافڵەی گـــەل لەهەمـــوو پرســـەکانی کۆمەڵگەدا هیوایـــان لەســـەر هەڵده‌چنرێـــت بـــۆ ســـه‌ركه‌وتنی ریفرانـــدۆم و دەتوانن بەو خەســـڵەتانەی هەیانـــە کاریگەری خۆیان هەبێـــت ،به‌و پێێیه‌ی كه‌ســـی رۆشـــنبیر دەبێـــت بوێـــر و بـــه هەڵوێســـت بێت و هەســـت بە بەرپرســـیارێتی بكات لەمەڕ پرســـە نیشـــتیمانیه‌كان وەتێکۆشـــان بـــۆ چەســـپاندنی پرنســـیپەکانی (دیموکراســـی،ئازادی ،دادپەروەری،مافی مرۆڤ) بـــكات. ئامـــاژه بـــه‌وه‌ش ده‌كات كـــه لـــه ئیستادا،ڕۆشـــنبیری ڕاســـتەقینە دەبێت بوێربێـــت بتوانێـــت بـــێ سانســـۆر بێ کـــۆت وبەنـــد بەشـــێوەیەکی مەنتیقیانە دوور لە هه‌ســـت و ســـۆزو لـــە هاندان و پاشـــکۆیەتی بـــۆ هیچ کـــەس و الیەنێک ئەرکـــی ئەخالقـــی خـــۆی بەجێبهێنێت بەشـــێوەیەکی واقعبینانـــە و زانســـتیانه خوێندنـــەوە بـــۆ بابـــەت و پرســـە
ئافره‌تانی ســـنوری پارێزگای ســـلیمانی پێیان وایه ئێســـتا كانی كێشـــه‌ی ناوخـــۆی نییه‌و كورد ده‌بێت یـــه‌ك ریزبێت له پێناو ســـه‌ركه‌وتنی ریفرانـــدۆم بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و چانســـه‌ی ئێســـتا هاتۆته بـــه‌رده‌م كورد له‌ده‌ســـت نه‌چێت و كات نه‌دریـــت به واڵتانی ده‌ره‌كی پیالنێكی هاوشـــیوه‌ی لۆزان و ســـایكس پیكۆ لـــه دژی كورد بكه‌ن. ئا :ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی (ی.ئا.ك)
سێوە سەركەوت
ژیان جه‌الل
رۆشنا ره‌مه‌زان
جۆراوجۆرەکانـــی کۆمەڵگـــە په‌یوه‌ســـت بـــه ریفراندۆمـــه‌وه بـــكات و ڕاوبۆچوونی خـــۆی بەیان بکات لەپێنـــاو بەرژەوەندی گشتی . پارێزه‌ر هێشـــوو هۆشـــیار پیـــی وایه ریفرانـــدۆم ئه‌رکێکـــی ویژدانـــی ده‌‌خاته سه‌ر شـــانی تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگه و ئاماژه به‌وه‌ده‌كات كه پێویســـته كوردســـتانیان بوونـــی ده‌وڵـــه‌ت په‌یوه‌ســـت نه‌كه‌ن به دابینکردنـــی بژێـــوی و خزمه‌تگوزاری و تێکه‌ڵکردنـــی ده‌ســـته‌واژه‌ی (ده‌وڵه‌ت) و (سیســـته‌می حوکمڕانـــی) بـــه هه‌ڵه‌یه‌کـــی بـــاوه ده‌زانیـــت و ده‌ڵێـــت: ئـــه‌و دوو چه‌مکه تـــه‌واو لێـــک جیاوازن چونکـــه بـــاری ناهه‌مـــوارو قه‌یـــران سیاســـه‌ت ئه‌یخوڵقێنـــێ بـــه‌اڵم چه‌مکی (ده‌وڵه‌ت) و بوونی ،ســـیاده‌و که‌رامه‌تی مرۆڤ بـــوون و شوناســـی نه‌ته‌وه‌که‌مان بـــۆ هه‌مـــوو جیهـــان ئه‌ســـه‌لمێنێ، به‌پێچه‌وانـــه‌وه ئه‌وانـــه‌ی هـــه‌وڵ بـــۆ له‌باربردنـــی ئه‌م پرســـه ده‌ده‌ن ده‌كه‌ونه
ژێر پرســـیاری مێـــژووه‌وه که ئـــه‌و ماف ه بـــه خۆیـــان و گه‌له‌که‌یـــان ڕه‌وانابینـــن و لـــه پێنـــاو به‌رژه‌وه‌نـــدی و ڕوئیایه‌کی ته‌ســـکبینی هوتافـــی نابه‌رپرســـیارانه دژی ســـه‌ربه‌خۆی كوردســـتان بڵێنه‌وه‌و پشـــێوی و دوودڵی له‌الی هاونیشتیمانیان دروســـت بکات. هێشـــوو ئه‌حمه‌د باس لـــه‌وه‌ش ده‌كات كـــه كـــورد هیـــچ ئه‌زمونێكـــی ئـــارام و خۆشـــی لـــه عیراقـــدا نه‌بـــووه‌و هـــه‌ر حكومه‌تـــه و به‌جۆرێـــك و به‌پێـــی ســـه‌رده‌مه‌كه كـــوردی چه‌وســـاندۆته‌وه و ده‌ڵیـــت :دیـــاره هه‌رێمی کوردســـتان له‌هه‌مـــوو قۆناغـــه مێژوویه‌کانیـــدا حوکـــم و ســـته‌می حوکمه‌تـــی عێراق و عێراقچیه‌کانـــی به‌دیکـــردووه جگه له‌زوڵم و ســـته‌م و پشتگوێخســـتنی خواســـت و داخوازیـــه ڕه‌واکانـــی نه‌ته‌وه‌که‌مـــان چی دیکه‌یـــان پێنه‌دایـــن ،وه‌ک لـــه حوکمی ڕژێمـــی به‌عس و دیکتاتۆره‌کانی پێشـــودا به‌دیکرا سیاســـه‌ت و ئاراســـته‌یان له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌که‌مـــان بریتـــی بـــوو لـــه بکوژی و ئـــاواره‌و ئه‌نفـــال و ته‌عریبکردنـــی ڕۆڵه‌کانمـــان .دوای له‌ناوچوونـــی ڕژێـــم ئومێدی کـــورد بـــه برایه‌تـــی و پێکه‌وه ژیـــان له‌گـــه‌ڵ حوکمه‌تـــی ناوه‌نـــد ســـه‌ریهه‌ڵدایه‌وه به ئومێـــدی گێڕانه‌وه‌ی مافـــه زه‌وتکراوه‌کان که لـــه چوارچێوه‌ی ده‌ســـتوری هه‌میشـــه‌یی عێراقـــدا ئـــه‌و مافانه لـــه چه‌نـــد ده‌قێکی ده‌ســـتوریدا ئامـــاژه‌ی پێـــدراوه کـــه خه‌ونـــی هه‌موو کوردپه‌روه‌رێـــک بـــوون لـــه گێڕانـــه‌وه‌ی ناوچـــه کوردیـــه‌کان بـــۆ ســـه‌ر هه‌رێم و چه‌نـــد مافێکـــی یاســـایی دیکـــه ،به‌اڵم ئـــه‌و مافانه‌یـــان پـــێ ڕه‌وا نه‌بینیـــن و
هیـــچ هه‌وڵێکـــی جـــددی به‌دینه‌کـــرا بۆ جێبه‌جێکردنـــی خـــودی ده‌ســـتوره‌که‌و ده‌ســـتیان کرد بـــه بڕینی قوتـــی ژیانی خه‌ڵکـــی و دووبـــاره كوردســـتانیان بـــه‌ره‌و ئاقـــاری قه‌یـــران بـــرده‌وه ،بۆیه پێویســـته له‌ســـه‌ر ڕێکخـــراوه‌کان و یاســـاناس و هاونیشـــتیمانی و ته‌واویچین و پێكهاته‌کانـــی کۆمه‌ڵگـــه هۆشـــیاربن به‌رامبـــه‌ر به‌م پرســـه‌و ویژدانیـــان بکه‌نه ســـه‌نگی مه‌حـــه‌ک لـــه ڕۆژی 25ی ئه‌یلـــول ده‌نگیـــان (به‌ڵـــێ) بێـــت. رۆشـــنا ره‌مه‌زان لـــە قه‌زای شـــاره‌زوور پێـــی وایـــه ســـه‌ربه‌خۆی كوردســـتان تاكـــه ده‌رچه‌یـــه لـــه ژێـــر ده‌ســـتی و مســـۆگه‌ركردنی داهـــا توویه‌كـــی گه‌ش و د ه‌ڵێت : ســـه‌ربه‌خۆی مافـــی هەمـــوو تاکێکـــی كوردســـتانه و بـــا 9.25بکەینە ڕۆژی ئـــازادی و ســـەربەخۆی کوردســـتان ڕزگاربـــوون لـــە ژیر دەســـتی تـــورک و عەرەب و خۆفرۆش و ناحەزان و ئاماژه‌ش به خه‌باتی چه‌ن ســـاڵه‌ی كـــورد ده‌كات و ده‌ڵیـــت( :تاکەی میللەتـــی ئیمە زوڵم و ســـتەم و زۆرداری به‌رامبـــه‌ر بكرێـــت ئیســـتاکاتی ئـــەوە هاتـــوە بە ئیـــرادەو بەهیـــزی خۆمان پالپشـــتی ئه‌و پرۆســـه پیـــرۆزه بكه‌ین و داهاتـــوو بۆ ڕۆڵەکانمان مســـۆگه‌ر بكه‌ین به دەنگدانمـــان بەبەڵێ بـــا لـــە 9.25خوینی شـــەهیدانمان ل ه بیر بێـــت و خەباتیـــان بەفیـــڕۆ نەڕوات جونکە ئـــەوان لەپێناو ئەم کوردســـتانە و ڕزگار بونـــی ئـــه‌م خاكـــ ه لەدەســـتی داگیـــر کـــەران گیانی خۆیـــان فیداكرد" بـــا هه‌موومـــان بە بەڵـــێ کوردســـتان بگه‌ینینـــ ه كه‌نارێكـــی ئارام.
هێشوو هۆشیار