De lessen van Stapel Context en consequenties van fraude in de sociale wetenschap
Ruud Abma 15 oktober 2013
1
De lessen van Stapel: genoemde gaf in Tilburg de lessen wetenschapsethiek. Maar ook: welke lessen kunnen wij uit de affaire trekken?
Stellingen stelling 1 ‘slodderwetenschap is erger dan fraude’ stelling 2 ‘huidige systeem van kwaliteitsbeoordeling bevordert calculerend gedrag en benadeelt de wetenschap’ stelling 3 ‘sociale wetenschap moet meer werkelijkheidswetenschap worden’ Ruud Abma 15 oktober 2013
2
ad 1: een fraudeur kun je aanwijzen, isoleren en met pek en veren overdekt wegsturen; slodderwetenschap (het pimpen, tweeken of fotoshoppen van je onderzoek) is een systeemkenmerk. ad 2: wetenschappers richten hun publicatiegedrag naar expliciete en impliciete normen (aantal publicaties; H-index etc.); dit zijn echter afgeleide criteria: ‘productiviteit’ zegt niets over ‘kwaliteit’; het huidige systeem benadeelt de wetenschap (verstopt de kanalen, werkt calculerend kiezen van onderzoeksthema’s in de hand, etc.) ad 3: begrip is van Max Weber: empirisch onderzoek naar de karakteristieke uniciteit van de werkelijkheid waarin wij ons bewegen; de vraag anno nu is: welke rol wil je dat de sociale wetenschap speelt? Specialisatie in eigen kring of verklaring actuele vraagstukken?
‘We find what we are looking for because we design our experiments in such a way that we are likely to find what we are looking for’ (Stapel, Oxford, 15 juli 1999)
Ruud Abma 15 oktober 2013
3
Dit is confirmatiebias, gericht op behalen van mooie resultaten, in dit voorbeeld op het niveau van het design. Een andere variant van slodderwetenschap is het statistisch oppoetsen van zwakke resultaten.
De affaire-Stapel ontmaskering na (waarschijnlijk) 15 jaar de fraude: 55+10 artikelen (op totaal van 143) slodderwetenschap: met berekening mooie
(publicabele) resultaten maken reacties op de affaire: publieke opinie: weg met sociale psychologie wetenschap: leve het zelfreinigend vermogen! sociale psychologie: boos op Levelt en bang voor toekomst
Ruud Abma 15 oktober 2013
4
-Stapel had al ruime ervaring in slodderwetenschap, en dit werd ook getolereerd of zelfs gewoon gevonden (vergelijk ook de bevindingen van Leslie John et al., 2010) -NB ‘t gaat hier om experimentele wetenschap in het algemeen, niet alleen om sociale psychologie. -naar aanleiding van Mart Bax: ieder type wetenschapsbeoefening heeft zijn eigen vorm(en) van fraude en slodderwetenschap. -ad publieke opinie: bepaald kwaadaardig (citaat Youp van ‘t Hek) -ad wetenschap: naïef idee van wat reiniging is (uitstoten fraudeur); eigenlijk voelen vooral de achterblijvers zich brandschoon. -sociale psychologie: terechte claim eigen methodologie en recht op niet-inmenging?
Wat te doen? niet in de eerste plaats:
meer ethiek, gedragscodes etc. pakkans vergroten replicaties bevorderen data delen open science framework strengere methodologie + vastlegging
maar wel:
ander waarderingssysteem in wetenschap Open the social sciences!
Ruud Abma 15 oktober 2013
5
•ethiek: (a) kan leiden tot woud aan regels en voorschriften, (b) moet opboksen tegen ‘informele socialisatie’ •pakkans vergroten: risico van klimaatverslechtering; wie echt wil frauderen lukt het toch wel •replicaties: middel is (bij gebrek aan theoretische sanering) erger dan de kwaal verstopping communicatiekanalen; •data delen: op zich prima, maar is niet zozeer een echte remedie, als wel een vorm van preventie •strenge methodologie: risico van verstikking Bovenstaande interventies blijven binnen bestaande kader, maken kwaliteit wetenschap niet beter. •ander waarderingssysteem: bevorder in ieder geval dat sociale wetenschappers ook boeken en recensies schrijven; zie verder de KNAW-rapporten hierover •(a) bestrijd de in zichzelf beslotenheid, (b) betracht meer openheid ten opzichte van andere vakgebieden, in het bijzonder geschiedenis en filosofie.
Nieuw! verschijnt mei 2013 thema’s: ontmaskering fraude slodderwetenschap publicatiedrang sociale psychologie beterschap de lessen van stapel Ruud Abma 15 oktober 2013
6
Over de grenzen van disciplines bespreekt de positie van de sociale wetenschappen tussen natuurwetenschappen en geesteswetenschappen en tussen wetenschap en praktijk. Vernieuwende auteurs en stromingen worden besproken (onder andere Bent Flyvbjerg, Keith Sawyer en Peter Manicas). Het boek sluit af met een toekomstperspectief: wat zijn beperkingen en mogelijkheden voor de sociale wetenschappen? Onder andere wordt aandacht besteed aan de industrialisering van de wetenschap, de gelijkstelling van productiviteit en kwaliteit en de toenemende beregeling van het wetenschappelijk werk. De publicatiefabriek knoopt bij deze kwesties aan en gebruikt de affaire-Stapel als casus om ze meer in de diepte te analyseren en te illustreren. De actualiteit wordt gevolgd op de weblog van het boek: http://depublicatiefabriek.blogspot.nl/