tracąc. Zdarzenia te, interpretowane, jako potwierdzenie tezy o znacznym zinternalizowaniu przez osoby bezdomne syndromu ubóstwa18, przyjmowane są z pewnym rodzajem frustracji, iż za zmianą sytuacji życiowej osób bezdomnych (otrzymaniem mieszkania), nie następują istotne przemiany w sposobach zachowań, stylu życia. Przykłady te potwierdzają tylko potrzebę szerszego oddziaływania na osoby bezdomne, zakładającego zmianę sposobu zachowań i stylu życia – w wymiarze psychologicznym, zawodowym, społecznym, ale także zdrowotnym czy socjalno-bytowym, a dopiero potem, bądź równolegle mieszkaniowym. Przykładem dobrej praktyki w zakresie oddziaływania na osoby bezdomne, wykraczającego poza sferę jedynie mieszkaniową, jest prowadzony w Warszawie Wolski Program Reintegracji Społecznej „Druga Szansa”. Zakładał on przydział wybranym osobom bezdomnym, w drodze kilkuetapowej rekrutacji, mieszkań, które najpierw w zorganizowanej ekipie musiały wyremontować. Proces połączono z kierowaniem do tych osób wsparcia – zarówno lokalnego Ośrodka Pomocy Społecznej jak członków zespołu (re)integracyjnego, w całym procesie remontowania, jak i po wprowadzeniu się do mieszkań19. Program zakładał u osób bezdomnych zarówno zmianę postawy (wzbudzenie aktywności, podjęcie zorganizowanych działań, nakierowanych na remont, poczucie partycypacji w przedsięwzięciu, wewnętrzne poczucie odpowiedzialności za własne wyjście z bezdomności), jak i zmianę sytuacji mieszkaniowej (najbardziej wytrwałe osoby bezdomne otrzymały mieszkania socjalne). Jednocześnie w tym miejscu warto przestrzec, że w przypadku bezdomności mało skuteczne i mało motywujące jest prowadzenie działań, które w żaden sposób na sferę mieszkaniową nie oddziałują. Prowadzenie z osobami bezdomnymi pracy w obszarze psychologicznym (warsztaty, poradnictwo, terapia) czy też zawodowym (szkolenia, staże, zatrudnienie wspierane) bez podjęcia działań zmierzających do otrzymania przez osobę bezdomną lokalu mieszkalnego sprawia, że (re)integracja kończy się zaledwie połowicznym sukcesem i prowadzi u osób bezdomnych do jeszcze większej frustracji oraz poczucia własnej nieskuteczności. Aktywizowanie bez rozwiązania problemu mieszkaniowego sprawia, że uczestnicy co prawda podnoszą własną samoocenę, rozbudzają swoje potrzeby, zakorzeniają się na rynku pracy – jednak wciąż żyją w wynajmowanych przestrzeniach (najczęściej pokojach) bądź pozostając w placówkach dla osób bezdomnych, coraz bardziej zniechęcając się do walki o samodzielny byt. Działania (re)integracyjne nie powinny również pomijać sfery zdrowotnej i błędem jest traktowanie jej wąsko, jako związanej wyłącznie z opieką medyczną. Przedsięwzięcia (re)integracyjne powinny przewidywać atrakcyjną ofertę dla osób nie w pełni sprawnych oraz zakładać ciągłe monitorowanie stanu fizycznego ludzi bezdomnych. Osoby te często, zwłaszcza po kilku latach braku aktywności czy tułania się po nieprzeznaczonych do zamieszkania przestrzeniach, w momencie rozpoczęcia aktywnego życia zawodowego bądź edukacyjnego, zaczynają doświadczać różnych, dotkliwych dolegliwości ze strony swojego organizmu. Zignorowanie tych symptomów zamyka przed osobą, często nieodwracalnie, drogę przed jej dalszą (re)integracją. Zgłębiając temat wybiórczości w oddziaływaniu na poszczególne sfery, warto podkreślić, że mało skuteczne jest również działanie na osoby bezdomne tylko i wyłącznie w wymiarze zawodowym. Niestety, poprzez łatwość pozyskiwania środków na działania w obszarze aktywizacji zawodowej, zwłaszcza ze źródeł europejskich, niektóre realizowane przedsięwzięcia (re)integracyjne, kierowane obecnie do osób bezdomnych, koncentrują się głównie na tego rodzaju aktywnościach (szkolenia 18
19
OLIWA-CIESIELSKA, M. (2004). PIĘTNO NIEPRZYPISANIA. STUDIUM O WYIZOLOWANIU SPOŁECZNYM BEZDOMNYCH. POZNAŃ: WYDAWNICTWO NAUKOWE UAM W POZNANIU, SERIA SOCJOLOGIA WYGNAŃSKA, J. (2006). RAPORT Z DRUGIEGO ETAPU EWALUACJI WOLSKIEGO PROGRAMU REINTEGRACJI SPOŁECZNEJ „DRUGA SZANSA”. RAPORT Z BADAŃ. WARSZAWA. HTTP://WWW.BEZDOMNOSC.EDU.PL/CONTENT/VIEW/16/42
21