Tıp Tarihi
kişinin çektiği şiddetli diş ağrısını dindirmesi niyetiyle tılsım olarak kullanıldığını düşündürmektedir. Kültik hayvanların boynuzları ve gizli güce sahip olduğu düşünülen bazı bitkiler nazarlık veya ilaç olarak kullanılırdı. Yapıları ve şekilleri hastalık belirtilerine benzetilen bazı taşlar, eski tıbbın “benzer benzeri tedavi eder” prensibinden hareketle tedavide kullanılırdı. Bu pratikler daha sonraları, İsami kisve altında, Müslüman baksılar tarafından da uygulanmıştır.
2. Maddi Tedavinin Uygulandığı Hekimlik Otaçı ve emçi adı verilen hekimler, kamların aksine, bitki, hayvan ve maden kaynaklı ilaçlarla hastalarını tedavi ederlerdi. Otacı, ot kelimesinden türetilmiştir. Eski Türkçe’de ot, tıbbi bitki, ilaç, zehir ve kendiliğinden yetişen bitki anlamlarındadır. Otacı ise otamak (ilaç yapmak) fiilinin köküne meslek bildirme eki olan -cı, -çı getirilerek türetilmiş Türkçe bir kelime olup hekim anlamındadır. Eski Türkçe’de ilaç ve deva karşılığı olarak em, ot em ve sem ile beraber em-sem kullanılmıştır. Em’den türeyen emlemek kelimesi hastalığı ilaçlarla tedavi etmek demektir. Emçi kelimesi hekim’in yanısıra ilaç yapan eczacı anlamını da taşır. Divân-ı Lugâti’t-Türk’te hekim karşılığı olarak atasagun da geçmektedir. Bitkilerle tedavi majik tedaviler kadar eski olmasına rağmen, Türkler arasında bu uygulamayı yapan hekimler geç ortaya çıkmıştır. Bunun sebebi, atalarımızın hayvancı konar-göçer olması veya Uygurlardan önceki dönemlere ait yazılı belgelerin olmamasıdır. Kutadgu Bilig, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü ve Divân-ı Lugâti’t-Türk’teki tıpla ilgili kelimelere bakarak, Uygurlardan itibaren İslam öncesi Orta Asya Türk tıbbının geçmişe göre hayli gelişmiş olduğunu söyleyebiliriz. Divân-ı Lugâti’tTürk’te anatomi, fizyoloji, belirtiler, hastalıklar, aletler ve ilaçlarla ilgili 581 kelime vardır. Bunların çoğunun Türkçe olması, İslam öncesi Orta Asya Türklerinin hastalıkların bir kısmını tanındığını ve bunları bitkilerle tedavi etmeye çalıştığını göstermektedir. Bazı ilaçlar, Orta Asya’da önemli tıbbi birikime sahip olan Hindistan’dan getirilmiştir. Bunlar arasında, buga (sarısı sarığ buga, bozu boz buga), çocukları semirtmede kullanılan hasnı (keseye konup emzik gibi verilirdi), irvi, zehirli bir bitki olan karaot (baldıran) ve uragun sayılabilir. 247