*8. Bolesław Kędzierzawy, denar, po 1157, Aw: Cesarz na tronie, w koronie, z globem i berłem liliowatym w rękach, Rw: Napis poziomy w trzech liniach BOL / EZL / AVS, srebro 0.41 g, Str. 55, Such. XI/XII w. - typ 3, Kop. 58, Gum. Handbuch 89, Gum. Podręcznik 72, mimo lekkiego niedobicia wyjątkowo pięknie zachowany, centrycznie wybity, rzadki
II
2.000,-
wiających szybkie dotarcie na lokalne rynki: z napisów na monetach wiemy, że były w Gnieźnie i Kaliszu, a z opowieści Wincentego wynika, ze działała również mennica w Krakowie. Możemy się jednak domyślać, że i w innych głównych ośrodkach prowincji, mniej więcej zbieżnych ze stolicami biskupimi, działały mennice. Wydaje się możliwe, że część z nich powstała już wcześniej, bo dla obsługi systemu renowacji nawet przy nieczęstych terminach wymiany nie wystarczyłby jeden, stołeczny zakład, czy to w Krakowie, czy w Gnieźnie. Na uwagę zasługuje jeszcze kwestia n a p i s ó w h e b r a j s k i c h , które w tej dobie tworzą zaskakujący wyłom w świecie niepodzielnego panowania łaciny. Na monetach polskich pojawiają się od ostatniej ćwierci XII wieku do trzeciej ćwierci następnego stulecia, nie tylko w Wielkopolsce, jak dawniej sądzono, ale i w innych ziemiach. Najczęściej wskazuje się niezwykły przykład pięknego brakteatu z lwem otoczonym legendą, w której hebrajskimi literami oddano pierwszy polski napis na monecie: Mieszka krol Polski [Fot. 24]. Zdarzają się też same tytuły lub imiona książęce (oprócz Mieszka [Fot. 25] również Bolesław), nazwy miejscowości (Gniezno, Kalisz), a także imiona własne Żydów, skądinąd nieznanych: Josef ben Jakob, Josef ha-Kohen, Abraham ben Icehak Nagid, Cemach ha-Kohen itd. Większość z tych napisów jest wykonana niestarannie i zawiera stereotypowe błogosławieństwa, niewątpliwie skierowane do władcy: bracha [Fot. 26], towa bracha, bracha u ha-clacha [Fot. 27], albo w ogóle znaki udające tylko litery i nie noszące żadnej treści [Fot. 28]. Badacze Fot. 25. Wielkopolska, brakteat Fot. 24. Polska, brakteat zwykli interpretować te teksty na dwa hebrajski Mieszka III z późnej Mieszka III Starego z lwem sposoby: albo uznają, że rytownicy w fazy panowania; postać z i polskim napisem Mieszka krol mennicach byli Żydami (tak sądził np. palmą, przełom XII/XIII w.; Polski hebrajskimi literami; WCN 44/78 WCN 2/94 Roman Grodecki), albo byli nimi zwierz21