knjiga_nasa_braca_na_jugu__frantisek_sistek

češki idejni pravci, osim socijalističkoga, koji su se posvećivali pitanju Crne Gore manje-više slagali na zajedničkoj platformi nacionalizma i slovenofilstva.

Stavovi o pitanju u kojem pravcu bi se trebao kretati ekonomski razvoj bili su relativno jasni. Češki posjetioci, kao jedni od prvih koji su otkrili prirodne ljepote Crne Gore, stalno su isticali značaj turizma.

Slagali su se i u tome da bi poboljšanju privredne situacije doprinijeli racionalni razvoj zemljoradnje, šumarstva i proizvodnje namirnica. U tom smislu češki autori su često bili ispred svojega vremena, nekad i sto godina, i danas se u debatama o daljem pravcu crnogorskoga ekonomskog razvoja mogu čuti praktično isti argumenti, začinjeni modernom terminologijom ekozemljoradnje, trajno održivog razvoja i postindustrijskog društva usluga. Međutim, mnogo mutnije su bile predstave o očuvanju i mogućnostima daljeg razvoja tradicionalne kulture i mentaliteta (“karaktera”, “narodne duše”). Veoma uopšteno rečeno, češki autori su pretpostavljali da bi Crnogorci trebali razvijati svoje pozitivne osobine i tradicije, a suzbijati negativne.

Osim što su naglašavali da je potreban pritisak od strane države, koji je trebao osigurati veći nivo obrazovanja i prinuditi građane da efektivnije rade, nijesu uspjeli da definišu konkretne mehanizme pomoću kojih bi se “ono najbolje” iz crnogorske prošlosti moglo sačuvati i kreativno koristiti u novim vremenima.

U predstavama o Crnoj Gori uvijek je značajnu ulogu imala ideja autentičnosti, neiskvarenosti i istine. Ona se odnosila kako na ljudsku zajednicu (Holečekova “prašuma ljudi”), tako i na raznoliku i naizgled očuvanu životnu sredinu. Ideja o autentičnosti omogućavala je razvoj slovenofilskoga diskursa o Crnogorcima kao nosiocima praslovenskih vrijednosti, eventualno razvijanje analogija s grčkom antikom ili biblijskih asocijacija. Crnogorci su simbolizovali mitski početak, davnu prošlost Slovena, Evrope, pa i čovječanstva. Svaka nova generacija čeških hodoljubaca glorifikovala je crnogorsku autentičnost i neiskvarenost, iznoseći svoja strahovanja da će oni uskoro biti oskrnavljeni. Te bojazni su se do njihovog ponovnog dolaska djelimično i ostvarivale. Naravno, u isto vrijeme bi nove generacije otkrivale svoju dotada djevičansku Crnu Goru, i krug bi se ponovo zatvarao. Tendencije da se Crna Gora opiše kao “djevica na pragu javne kuće” (opet Holeček), koju je nužno upoznati prije nego što se nepovratno promijeni, predstavljaju možda jedini elemenat nekada260