Herfstnummer Grote Nete

Jaargang 11 Driemaandelijks tijdschrift Oktober, November, December 2012 Nr. 4

BelgiÍ – Belgique P.B. 2220 Heist-op-den-Berg 1 8/4299

Grote Nete Afdeling Grote Nete: Herselt, Hulshout, Laakdal, Westerlo Afdeling Heist-op-den-Berg

V.U.: Staf Aerts Averbodesesteenweg 93 2230 Herselt

Afgiftekantoor: 2220 Heist-op-den-Berg 1 Met erkenningsnummer P106272

Inhoud herfstnummer 2012 Woord vooraf Wensen en realisaties

1

Natuurbeleving Bomen in het Neteland

2

Eten voor meer natuur in Blauberg Dag van de natuur in de Heistse Netevallei Paddenstoelenwandeling in Eindhout Diavoorstelling: Trektocht door Chili Kerstwandeling in de Netevallei

3 4 4 5 5

Kiezen voor meer natuur

6

Activiteiten

Beleid Reservaten Van muizen tot muze in de Langdonken Terug zeldzame planten in Averbode Bos & Heide Natuurwerken in de Heistse vallei

10 11 12

Natuurstudie Everzwijnen rukken op Bijen, belangrijke pionnen Bijzondere waarnemingen Krabben in de Grote Nete Ringkamp in Zammelsbroek Invasie van reuzenbalsemien

13 14 16 17 18 20

Zegswijzen over plant en dier Afscheid van Staf De Roover Gedicht Activiteitenkalender Heist-op-den-Berg Activiteitenkalender Grote Nete Info

21 21 22 22 23 24

Varia

Omslagfoto: Natuurlandschap in Averbode Bos & Heide (foto Paul Anthonis)

Wensen en realisaties van de redactie De verkiezingen staan voor de deur en daarom blikken Natuurpunt Grote Nete en Natuurpunt Heist-opden-Berg even terug naar 2006. In 2006 vroeg Natuurpunt aan de lokale politieke partijen om werk te maken van meer natuur. Niet zomaar natuur, maar kwaliteitsvolle natuur in grote reservaten met een hoge biodiversiteit. Waar zachte recreatie en kwaliteitsvolle verblijfsrecreatie een belangrijke economische factor kunnen worden. Hier een overzicht van onze wensen uit 2006, gevolgd door een samenvatting van de stand van zaken in 2012.

2006: De valleien van de Grote Nete en zijn bijrivieren opwaarderen tot gebieden die de functies waterberging, natuur, landschapsontwikkeling en zachte recreatie zoals wandelen, fietsen, paardrijden, vissen kunnen vervullen. Landbouw blijft met extensieve landbouw de beheerder van belangrijke delen van de valleien.

2012: Op het terrein is er nog niet veel veranderd, maar grootse plannen zijn er wel.

- Het Sigmaplan zal vanaf 2015 uitgevoerd worden en de vallei van de Grote Nete zal van in Heist-op-denBerg tot in Laakdal terug zijn functie van waterberging en natuur krijgen. De landbouw zal kunnen meewerken aan het natuurbeheer van de graslanden.

- De provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant werken aan een inrichtingsplan voor de Kalsterloop en de Peerdsloop. De wateroverlast in Ramsel zal hier hopelijk mee opgelost worden en er zal meer water in de Langdonken blijven.

2006: De gedegradeerde gebieden voor verblijfsrecreatie een andere functie geven. Deze gebieden hebben hun maatschappelijke functie verloren. De vraag naar weekendverblijven is ingestort en meer en meer worden de weekendverblijven ingenomen door al dan niet ingeschreven permanente bewoning. De gebieden zijn grotendeels gelegen in valleien, de permanente bewoning en het gebrek aan riolering of enig andere vorm van waterzuivering is een bron van erge watervervuiling.

2012: Er is vooruitgang, een eerste zij het gebrekkig ‘Ruimtelijk uitvoeringsplan’ ordent de weekendzones in een deel van Herselt. Het RUP is goedgekeurd, de herlocalisatie van vaste bewoners van weekendverblijven kreeg nog geen oplossing, verdere studie en bevraging moet hier een oplossing voor vinden. Een belangrijk deel van de zones voor verblijfsrecreatie kreeg een groene bestemming. Voor de behouden zones zijn er duidelijke inrichtingsvoorwaarden gesteld. Het uitdoofbeleid dat vastgelegd is in het decreet Ruimtelijkeordening, en het strikt optreden van de gemeentebesturen tegen nieuwe inschrijvingen in het bevolkingsregis-

ster, ontmoedigt zeker het permanent wonen in een weekendverblijf. Een belangrijk pijnpunt blijft de permanente bewoning zonder inschrijving in het bevolkingsregister.

2006: In een samenwerkingsverband tussen alle Zuidkempense gemeenten een kwaliteitsvol wandelroutenetwerk realiseren en promoten. Het wandelroutenetwerk biedt de recreant een kwaliteitsvolle omgeving en geeft kansen aan de horecasector in de landelijke woonkernen.

2012: Deze doelstelling is met glans gehaald. Het wandelnetwerk De Merode met 550 km bewegwijzerde wandelpaden in Westerlo, Herselt, Laakdal, Scherpenheuvel-Zichem en Tessenderlo is een feit. Aansluitend werd enkele weken geleden het wandelnetwerk Kempense Netevallei met 340 km bewegwijzerde wandelpaden in Hulshout, Heist-op-den-Berg, Berlaar, Nijlen en Lier ingewandeld.

2006: In het westelijk deel van de Zuiderkempen de sterke ontbossing van de voorbije eeuw deels herstellen door in de omgeving van de dorpskernen een robuuste bosstructuur te realiseren.

2012: Dit blijven voorlopig mooie dromen. In Heist-opden-Berg zal Natuurpunt blijven ijveren voor meer bos rond de dorpskernen.

Kortom …

Er is gelukkig vooruitgang en met het Sigmaplan in aantocht kan de natuur in de Zuiderkempen nog een extra boost krijgen de komende jaren. Samen met de gemeentebesturen wil Natuurpunt werken aan Zuiderkempen waar de natuur een prominente plaats krijgt.

Waar zachte recreatie een belangrijke economische troef is en waar de landbouwsector zijn rentabiliteit kan verhogen door mee te werken aan natuur- en landschapsbeheer.

Natuurpunt zal met de steun van de gemeentebesturen, de Provincie en het Vlaams gewest zich blijven inzetten voor een betere natuur in het unieke zuid-Kempense valleilandschap. We hopen in 2018 te kunnen schrijven dat er meer vis zwemt in de beken, dat de roerdomp broedt in het Trichelbroek, dat otters en bevers hun oude woonplaatsen teruggevonden hebben en vooral … dat het er voor iedereen goed wonen en leven is.

Verder in dit nummer laten we voor de gemeenten Herselt, Hulshout, Laakdal en Westerlo de politieke partijen aan het woord die een antwoord gaven op de toekomstige wensen van Natuurpunt. Voor Heist-op-den-Berg ging dit helaas niet wegens tijdsgebrek.

- grote nete -

1

Bomen in het Neteland door Eddy Vets

Een boom die sommigen tot vreugdetranen roert is in de ogen van anderen een groen ding dat in de weg staat.

William Blake De Netewandelaar vreest de herfst- en de wintertijd, omdat hij weet dat weer een aantal van zijn trouwe vrienden ten prooi zullen vallen aan kap- en rooizucht.

Nochtans, bomen sieren het landschap, zijn er essentieel deel van, maken het herkenbaar … Zij tekenen het silhouet van iedere plek. Zij vormen de arabesken tegen de horizon. Bomen markeren perceelsgrenzen, herinneren aan gebeurtenissen en mensen, ja, zij vertellen zelfs verhalen aan wie luisteren wil.

Iedere boom vormt een verhaal op zich; een vertelling die in een cyclische beweging jaar in jaar uit een levenscyclus opbouwt die hij in zijn jaarringen neerschrijft en pas laat lezen bij zijn dood. Als een fors monument van standvastigheid en schoonheid draagt hij een bron van leven in zich en schenkt leven aan zovele ontelbare organismen. Allemaal vrijblijvend.

Toen kwam de mens met zijn verstand (!). De techniek ontsproten aan zijn vernoemd vernuft vernietigt onder afschuwelijk gejank en gezaag in enkele minuten waar de geduldige natuur ogenblik na ogenblik aan bouwde en boetseerde. Een doffe plof en ijzige stilte vormen het zwijgend afscheid, een gapend gat als litteken in de grond en een geschonden landschap als resultaat. Zo gaat de verkaling maar door, dag na dag, jaar na jaar, niet beseffend dat de mens bomen nodig heeft: voedsel, brandstof, beschutting, schoonheid, vreugde, contemplatie …

Kijk maar waar geen bomen staan: leegte en ver-veling alom naast een gevoel van vervreemding.

planten. Alles helpt mee: vogels, insecten, zoogdieren, de wind en de regen: in één woord al wat leeft wil bomen planten.

En de mens?

De Nete smeekt om bomen. Hoe schilderachtig zou ons aller rivier niet slingeren tussen rijen knotbomen.

Hoe heerlijk lopen zou het niet zijn in de koele zomerwind onder de brede kruinen van fiere eiken. Hoe zalig zou het niet zijn te mogen meeluisteren naar het fluisteren van de wind in het espelover.

Trouwens, in de nabijheid van bomen ben je nooit alleen. Er heerst daar soms een geheimzinnige stilte onderstreept door het plotse gekrijs van een Vlaamse gaai. Opgeschrikte mezen vluchten dansend weg.

Langs de stam kruipen kevers zoekend omhoog. Mieren wriemelen naarstig door mekaar tussen de wortelknobbels. Kortom, iedere boom vormt een biotoop op zich. Weet dan nu wat er samen met een boom in de dood verdwijnt.

Net die verbondenheid van al wat met ons leeft, toont de Nete zo duidelijk. Als een sierlijk zilveren lint slingert zij zich door het landschap, alles met alles verbindend. Ook met ons. Met de oude filosoof zouden we kunnen zeggen: alles vloeit van boom tot boom … zolang er nog bomen zijn.

Hiertegen verzet de natuur zich.

Waar de mens geen bomen wil planten, zal de natuur ze zelf

2

Staat ie in de weg? (foto Paul Anthonis)

- grote nete -

Eten voor meer natuur Zondag 21 oktober 2012 Parochiezaal van Blauberg We dienen op van 12 uur tot 15 uur

MENU Aperitief.

Wortelsoep met vegetarische of vleesballekes Groenten in een romige saus met kip of vegetarisch Keuze uit rijstpap op grootmoeders wijze of smeuïge rijstpap met een vruchtensaus

Prijzen: 13 euro voor volwassenen 6 euro voor kinderen tot 12 jaar Inschrijven vóór 15 oktober is noodzakelijk per brief, e-mail of telefoon.

Betalen doe je bij de inkom.

Inschrijvingen bij een van de bestuursleden en bij Staf Aerts, Averbodesesteenweg 93, 2230 Herselt Tel. 013 77 22 78 of e-mail Staf.Aerts@telenet.be

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ik, ……………………………………………………………………………………………………………. kom eten op 21 oktober 2012.

Vleesmenu:

…….. volwassenen ……… kinderen

Vegetarisch:

…….. volwassenen …….. kinderen - grote nete -

3

Dag van de Natuur in de Heistse Netevallei Zaterdag 17 november, Dag van de Natuur: Chiro Booischot weer op post!

Al voor het vijfde jaar op rij komt Chiro Booischot ons zwaar versterken op de al even traditionele Dag van de Natuur. Deze jonge en jolige bende slaagt er elk jaar weer in om onze motivatie goed op peil te houden. Net als de andere jeugdgroepen uit de gemeente die ons op regelmatige basis bijstaan op de beheerswerkdagen, vormen zij de toekomst van het natuurdenken en het natuurbeleid in Heist-op-den-Berg en bij uitbreiding heel Vlaanderen.

Daarom vinden wij van Natuurpunt het zo belangrijk om deze dagen te blijven organiseren.

Alle andere vrijwilligers zijn vanzelfsprekend even welkom op deze Dag van de Natuur.

De dag begint om 9 uur aan het Natuurpuntlokaal in de Leopoldstraat in Hallaar (oude jongensschool).

Samen begeven we ons dan naar de plaats van het

gebeuren, en dat is deze keer de Pijlbeemden, langs de Nete tussen Hallaar en Itegem. Als alles goed gaat staat daar een mooie rij knotwilgen te wachten om van hun zware kruin ontdaan te worden. Deze oude vorm van natuurbeheer werd vroeger door de landbouwers in de winterperiode gedaan om enerzijds te zorgen voor gezonde wilgen die de gronden langs de Nete mee moesten droog houden, en anderzijds om te voorzien in stook- en geriefhout.

Wil je samen met ons en met Chiro Booischot een dagje genieten van gezond bezig zijn in de buitenlucht, aarzel dan niet en voeg je bij ons die dag. ’s Middags is er warm eten voorzien in het lokaal en natuurlijk pauzeren we af en toe voor een slok dorstlessend vocht.

Alvast welkom en tot dan.

9.00 uur aan Natuurpuntlokaal, te Hallaar J'O

____________________________________________________________________________________________________________________

Paddenstoelenwandeling Op zondag 7 oktober gaan we paddenstoelen zoeken en bekijken op Eindhoutberg.

Het bosgebied Eindhoutberg is bekend voor de vele soorten zwammen. De ondergrond van ijzerzandsteen en de holle wegen maken dit gebied aantrekkelijk om naar paddenstoelen te speuren. Op zondag 7 oktober komen we om 14 uur samen op de parking van zaal Dennenoord, Smallestraat 4 in Eindhout. We gaan dan eens van dichtbij kijken hoeveel soorten er uit de grond zijn geschoten.

Het gezegde: ze schieten als paddenstoelen uit de grond is goed gevonden, want sommige paddenstoelen kunnen opeens zomaar uit het niets tevoorschijn komen. Logisch dat men vroeger dacht dat het vruchten des duivels waren of dat heksen of elfjes er wat mee te maken hadden. Nu weten we wel beter, hoewel er nog steeds duivelseieren, heksenkringen en elfenbankjes in onze bossen te vinden zijn. De kabouters die op een grote paddenstoel op en neer zaten te wippen, zullen we waarschijnlijk niet zien, want die komen meestal ’s nachts tevoorschijn. Maar de paddenstoel in kwestie, de vliegenzwam, de rode met witte stippen, zien we waarschijnlijk wel. De weersomstandigheden spelen natuurlijk een grote rol. Maar we mogen er toch wel een aantal verwachten aangezien er in dit gebied in totaal al 125 verschillende soorten zijn genoteerd.

4

Grote stinkzwam (foto Vic Van Dyck) Eentje dat daar veel voorkomt is de geelwitte russula. Dit is een paddenstoel met een gele hoed en witte plaatjes. Maar let op, er zijn soorten die erg op elkaar lijken. Dus bekijk de kleur wel heel goed als je er een onder berk of beuk vindt. De berkenrussula is echter citroengeel en bij de beukenrussula zijn de plaatjes niet spierwit maar wat gelig. Ja, sommige paddenstoelen gaan we onder de loep bekijken of zelfs proeven en ruiken om ze te herkennen.

Een paddenstoel die we van ver kunnen ruiken is de grote stinkzwam. En bij het zien van deze zwam kunnen de meeste mensen een glimlach niet onderdrukken, want de Latijnse naam Phallus spreekt boekdelen. Er volgen dan ook meestal plezante opmerkingen en gegniffel. Waar we de paddenstoel vinden, zoeken we in de omgeving ook naar duivelseieren. Dat zijn de eivormige bollen waaruit de grote stinkzwam te voorschijn komt. Dit alles en nog veel meer is te vinden op Eindhoutberg. En zo wordt de herfst toch weer een plezant seizoen.

- grote nete -

Dia-avond: Trektocht door Chili Zaterdagavond 20 oktober kun je mee op ontdekkingstocht in het zuiden van Chili en de Carretera Austral. In Hallaar wel te verstaan …

Chili is een lang en smal land, dat is je wellicht bekend. Van noord naar zuid, pakweg een 5000 km lang en de maximale breedte ongeveer 250 km. Het ligt gekneld tussen de Stille Oceaan en de Andesbergketen.

Uiteraard zijn er ook grote landschap- en klimaatverschillen. In het noorden hebben wij de droogste woestijn op deze aarde, de Atacama-woestijn. Verder naar het zuiden is het een mediterraan landschap en dito klimaat, vandaar o.a. de vele wijngaarden.

Op het einde van de jaren 70 besliste de toenmalige dictator Pinochet om een weg aan te leggen door dit onherbergzame gebied. Vermoedelijk was het zijn bedoeling om de enorme wouden van Alerces en Aurocarias te exploiteren. Ook de onuitputtelijke bron van waterkracht was een grote verleiding om dit gebied te ontginnen. Maar daardoor krijgt ook de gewone man langs deze Carretera Austral toegang tot dit gebied en kan hij genieten van de prachtige landschappen, wouden, gletsjers, meren en wilde rivieren.

De Carretera Austral, of letterlijk vertaald de zuidelijk gelegen weg, loopt vanaf Puerto Montt tot Villa O’Higgens en is ongeveer 1350 km lang. De weg werd aangelgd door het Chileense leger waar zowat 10.000 soldaten aan weewerkten. Tot op dit ogenblik is deze weg een gruis- of grindweg; slechts 300 km is geasfalteerd. Het gebied is zeer dun bevolkt en de dorpjes liggen soms tot 200 km van elkaar.

Alhoewel het een beetje spectaculair lijkt, hebben wij, zes Natuurpunters uit de regio Heist-op-den-Berg, de tocht zonder noemenswaardige problemen afgehaspeld. De weg terug hebben we gedaan via Argentinië.

In totaal hebben we 7000 km afgelegd.

Diavoorstelling Met zes Natuurpunters op avontuur door het Chileense binnenland.

Nog meer zuidwaarts hebben we het gebied van de meren en vulkanen. Het is hier dat onze tocht begint.

De Villarica is een van die bekende vulkanen, die we dan ook gaan beklimmen. We reizen verder zuidwaarts via het eiland Chiloe. En dan begint de Carretera Austral. De laatste 2000 km van Chili was tot de jaren 70 een ondoordringbaar gebied. Subtropische regenwouden, gletsjers, vulkanen en meren met glashelder smeltwater van de Patagonische ijskap. Het uiterste zuiden van Chili is zelfs tot op heden enkel bereikbaar over zee of via Argentinië.

Kerstwandeling door onze Netevallei Kerstwandeling in de Netevallei Woensdag 26 december om 13.30 uur Lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Paul Anthonis - 015 24 89 88

Zaterdag 20 oktober om 20.00 uur Natuurpuntlokaal, Leopoldlei 81, Hallaar Inkom 2,50 euro t.v.v. Reservatenfonds Info: Paul Anthonis – 015 24 89 88

Naar jaarlijkse traditie trekt Natuurpunt Heist-opden-Berg op tweede kerstdag voor de laatste maal van het jaar zijn wandelschoenen aan voor de Kerstwandeling.

Tijdens de wandeling is er aan de boerderij van De Averegten een sfeervol rustmoment met een jeneverbar en voor de anderen een warme kop chocomelk.

Aansluitend is er nog meer gelegenheid om te ontspannen na de wandelinspanning. U bent welkom in ons versierd lokaal voor een glas heerlijke glühwein of een portie kerstcake. U kunt er gezellig babbelen samen met de vrijwilligers die verantwoordelijk zijn voor onze reservaten.

Afspraak dus op woensdagnamiddag 26 december 2012. U komt toch ook?

- grote nete -

5

Kiezen voor meer natuur Nieuwe gemeenteraadsverkiezingen betekenen een nieuwe start in het gemeentelijk beleid voor de komende zes jaar. Ze zijn erg belangrijk voor Natuurpunt, want zonder de morele en materiële steun van de gemeentebesturen is het moeilijk werken.

Natuurpunt was dan ook ten zeerste benieuwd wat de politieke partijen denken over enkele lokale natuurthema’s.

Daarom dat Natuurpunt Grote Nete alle partijen die deelnemen aan de verkiezingen in Herselt, Hulshout, Laakdal en Westerlo, drie concrete vragen voorlegde.

Gemeenteraadsverkiezingen zijn voor een grote en plaatselijk verankerde vereniging als Natuurpunt zeer belangrijk. Een dynamisch lokaal natuurbeleid met (middel)grote natuurgebieden heeft nood aan een natuurvriendelijk gemeentelijk ruimtelijk beleid. Een goede samenwerking en verstandhouding tussen gemeentebesturen en Natuurpunt creëert dan ook extra impulsen ten voordele van de natuur en natuurgebieden.

Als plaatselijke afdeling van Natuurpunt zijn we erg begaan met de natuur en het landschap in Herselt, Hulshout, Laakdal en Westerlo, samen met het gemeentebestuur willen we de Langdonken, het Asbroek, de Netevallei, Het Goor, De Laakvalleien, Varendonck, uitbouwen tot robuuste natuurgebieden waar zachte recreatie mogelijk is. Ondersteuning vanuit de gemeenten is hierbij onontbeerlijk.

Aan de partijen vroegen we om hun antwoord te beperken tot in totaal 20 lijnen tekst. In ruil zouden wij de integrale teksten publiceren in dit tijdschrift. Helaas kon bijna geen enkele partij haar antwoorden en standpunten formuleren in deze beknopte vorm. Positief is dat de verschillende partijen heel wat goeds te vertellen hebben over hun natuur- en ruimtelijk beleid als zij mee zouden besturen.

Daar de antwoorden door hun lengte buiten het bestek van dit artikel vielen, dienden we een tussenoplossing te vinden. In dit artikel nemen we daarom van elke partij een samenvatting van de antwoorden op.

We pasten geen zinnen of woorden aan, maar kozen die zinnen die het meest kernachtig het standpunt weergaven.

6

De integrale antwoorden werden gepubliceerd op de website van Natuurpunt Grote Nete. We doen dan ook aan onze lezers een warme oproep om op de website de teksten eens te lezen en op 14 oktober een stem te geven aan de natuur.

Natuurpunt Grote Nete legde alle politieke partijen uit Herselt, Hulshout, Laakdal en Westerlo drie vragen voor:

1. In Herselt, Hulshout, Laakdal en Westerlo staan er nog meerdere weekendverblijven in groengebieden, allemaal gebouwd zonder vergunning. Regelmatig worden er verkocht, de kopers verbouwen en vernieuwen het weekendverblijf. Tegen sommige van deze bouwmisdrijven werd ooit PV opgesteld, tegen andere niet. Er is zo goed als niet opgetreden tegen deze bouwovertredingen. Wat is de visie van uw partij hier over?

2. Het Sigmaplan Grote Nete en het Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan Grote Nete zullen een grote impact hebben op waterhuishouding, natuur, zachte recreatie en landbouw in de vallei. De volgende legislatuur zal dit plan gerealiseerd worden. Hoe ziet uw partij de rol van het gemeentebestuur in dit proces?

3. De Zuiderkempen biedt kansen om een regio te worden waar kwaliteitsvolle zachte recreatie een economische meerwaarde zal genereren. Het landinrichtingsproject De Merode Prinsheerlijk Platteland heeft een wandel-, MTB- en ruiternetwerk ontworpen (dit laatste moet nog bewegwijzerd worden op het terrein). Het gevaar bestaat dat een overaanbod de kwaliteit zal verminderen; niet alles moet overal kunnen, toezicht en handhaving horen bij grote recreatieve netwerken. Hoe ziet uw partij de rol van het gemeentebestuur, welke acties kunnen er ondernomen worden?

- grote nete -

Herselt

Hulshout

Herselt NVA

Hulshout CD&V

Bouwovertredingen weekendverblijven Duidelijkheid en consistent toezien op de uitvoering van wat wettelijke bepaald werd, is voor N-VA evident. Even evident is dat tijdens de uitvoering van het PRUP er overleg blijft bestaan tussen natuurverenigingen, weekendverblijvers en gemeente om hiaten op te lossen en om het proces van de uitvoering dynamisch te houden.

Bouwovertredingen weekendverblijven Onze stelling is dat deze op termijn uit onze groengebieden moeten verdwijnen (doel). We staan een uitdoofbeleid voor (zachte aanpak). Bij nieuwe inschrijvingen wordt er wel al strikt toegekeken op het woonverbod en wordt er verwezen naar de hoge boetes die hiervoor bestaan (informerende taak van de gemeente).

Sigma Zoals in elk project is tijdens het plannen overleg tussen alle belangengroepen essentieel en noodzakelijk. Mekaar informeren en overleg plegen is fundamenteel voor een goed resultaat. Praten werkt.

N-VA wil hierin een actieve rol spelen.

Sigma In het kader van lopende dossiers (projecten) zoals: Fiets-Linieweg, RUP Tuinbouwgerelateerde bedrijven, project "Trage Wegen" hebben we een intensieve samenwerking gehad met het Agnas-team, Waterwegen en Zeekanaal en Agentschap Natuur en Bos. We zoeken met deze instanties samen naar oplossingen waarmee we met alle partijen tot compromissen trachten te komen. Bruggen slaan dus.

Landinrichtingsproject De Merode Als een gemeentelijk overheid er mee voor zorgt dat alle betrokken belangengroepen (van natuurverenigingen tot economische belangengroepen ) op een gestructureerde en regelmatige basis samen zitten, is N-VA ervan overtuigd dat élke partij wint en dat onze gemeente op een verstandige manier kan groeien in de sector van het toerisme. Als N-VA mee kan besturen is deze structurele vorm van inspraak en overleg een zekerheid.

Landinrichtingsproject De Merode De gemeente Hulshout ziet hier een "regie"-rol in weggelegd om tot compromissen te komen tussen alle betrokken partijen en maatschappelijke geledingen. Zo werden er al acties genomen naar aanleiding en ter uitvoering van het project “Trage Wegen".

Goede verbeteringsinitiatieven willen we mee ondersteunen.

Herselt SPa

Hulshout Groen

Bouwovertredingen weekendverblijven Wij opteren voor een voorafgaandelijke en volgehouden dialoog en communicatie met alle actoren. Eerder dan op handhaving en daaruit voortvloeiende rechtszaken.

Bouwovertredingen weekendverblijven Groen is al jaren voorstander van een eerlijk beleid, waarbij de wetten voor iedereen op dezelfde manier toegepast worden. Illegale weekendverblijven worden afgebouwd. Bij verkoop ervan kan onmiddellijk opgetreden worden. Er moet regelmatig controle gedaan worden van de toestand en de wijzigingen van de verblijven, want we stellen vast dat er nog regelmatig verbouwd wordt aan illegale huisjes.

Wij wijzen op het recht van voorkoop van Natuur en Bos . De regelgeving voor “groengebieden” dient dus toegepast te worden – krotten dienen verwijderd – maar wij staan voor een menselijke aanpak .

Sigma Wij streven ook naar een integrale aanpak van waterbeheersing. Wij willen meewerken aan projecten van openbaar belang, doch voor de betrokken eigenaars moeten de nodige compensaties voorzien worden.

Landinrichtingsproject De Merode Van onze partij is al lang geweten dat we geen voorstander zijn van protserige projecten maar van initiatieven op mensenmaat. De kwaliteit van recreatie moet gewaarborgd blijven, men kan inderdaad niet alles en iedereen loslaten in de bossen, daar zijn ze nu eenmaal te klein voor.

Een integrale aanpak van gans het recreatienetwerk is nodig. Minder maar beter netwerk bijvoorbeeld.

Sigma Voor ons is het een prioriteit dat het Netewater en de bodem zuiver moeten zijn vooraleer de Sigmawerken starten. Het gemeentebestuur heeft hier een grote rol te spelen. Het moet optreden als een goede huisvader en verhinderen dat er vervuild water in de vallei binnenvloeit. En daarbij is het nodig dat er gescheiden rioleringsstelsels aangelegd worden in Hulshout, volgens bronnen zou er maar ca. 10% van al het huishoudelijk afvalwater gescheiden zijn in Hulshout.

Landinrichtingsproject De Merode Zachte recreatie is een "typisch groene recreatie", goed voor onze ecologische voetafdruk. Ieder die aan niet-gemotoriseerde sport doet, moet deze kans geboden worden in de vallei. Daarom is het fietsknooppuntennetwerk en het wandelnetwerk een goed initiatief.

- grote nete -

7

Wel moet het gemeentebestuur erover waken dat er inderdaad geen overaanbod komt; genomen beslissingen moet het durven herbekijken, zoals de fietsverbinding de Linie.

Hulshout NV-A Bouwovertredingen weekendverblijven Voor de bestaande weekendverblijven in groengebieden: N-VA is voorstander van een uitdoofbeleid.

Wie vandaag te goeder trouw, veelal met impliciete steun van de gemeentelijke overheid (!), beschikt over een weekendverblijf in een groenzone kan voor ons daar verder gebruik van blijven maken, binnen wat kan beschouwd worden als een “normaal” gebruik voor een weekendverblijf. Daartegenover staat dat bij verkoop of overerving dit recht vervalt en de gemeente, hier tegen moet optreden en minstens PV laten opstellen.

Sigma Wij willen dat de gemeente op een pro-actieve en positieve wijze haar specifieke rol speelt als partner in het debat. Hierbij moet de gemeente zowel de belangen van de gemeenschap (natuurbehoud, bescherming tegen overstromingen enz…) als de belangen van het individu (landbouw bv.) voor ogen houden. Zij moet zorgen dat de beschikbare informatie vanuit het project op een brede manier toegelicht wordt aan de inwoners en vooral de betrokken personen en belangengroepen.

Landinrichtingsproject De Merode Bij het uitwerken van een plan voor zachte recreatie moet men een evenwicht zoeken tussen de veranderingen die daarmee gepaard gaan en het behouden en verbeteren van onze leefomgeving. De gemeentebesturen spelen daarin een cruciale rol. Wat Hulshout betreft is er naar onze mening (nog) geen overaanbod aan zachte recreatiemogelijkheden.

Laakdal Laakdal Samen Bouwovertredingen weekendverblijven Samen-SP.a-Groen vindt dat in natuurgebied geen bouwactiviteiten kunnen getolereerd worden, en dat vervallen constructies en bouwvallige verblijven opgeruimd moeten worden. Deze verloedering is slecht voor het imago van Laakdal als groene gemeente.

Onze bezoekers komen in de eerste plaats voor het fraaie landschap.

8

Sigma Samen-SP.a-Groen wil het plan helpen uitvoeren, maar vraagt zowel aan het Agentschap voor Natuur en Bos als aan Waterwegen en Zeekanaal om alle betrokken partijen en aangelanden te betrekken in de besluitvorming. Het plan moet remediëren aan overstromingen; dit betekent dat er aan de Netedijken infrastructuurwerken uitgevoerd moeten worden om het water bij zware regenval de nodige overstromingsruimte te geven op strategische plaatsen. Deze gecontroleerde waterbuffergebieden bieden bescherming aan mens en milieu en geven ook kansen tot natuurherstel.

Landinrichtingsproject De Merode Samen-SP.a-Groen is voorstander van zachte recreatie met respect voor natuur in Averbode Bos & Heide. Uiteraard kunnen we niet tolereren dat recreanten bos en natuur vernielen. Het nodige toezicht is dan ook noodzakelijk. Indien blijkt dat er bezoekers zijn die geen respect hebben voor de omgeving dan moet er snel overleg komen met de beheerders van het gebied en de omliggende gemeentebesturen om extra toezicht met indien nodig politioneel optreden.

Laakdal STEM! Bouwovertredingen weekendverblijven Voor STEM! is het duidelijk dat de wetgeving onverkort uitgevoerd moet worden. Het doen naleven van de wet is een taak van de burgemeester. Er is een duidelijke evolutie in de maatschappelijke aanvaardbaarheid van deze weekendverblijven: deze is nu nagenoeg onbestaande. Respect voor de groene ruimte is nu meer dan ooit belangrijk. STEM! zal zijn verantwoordelijkheid in deze dan ook niet ontlopen.

Sigma Het gemeentebestuur moet in dit plan binnen zijn bevoegdheid (ruimtelijke ordening, waterhuishouding, zachte recreatie) zijn beleid in overeenstemming brengen met deze plannen. STEM! staat in elk geval achter de doelstelling om de vallei van de Grote Nete te verfraaien onder de vorm van een kronkelende rivier en de aanleg van een winterbedding zodat er een ecologisch interessant wetland wordt gevormd.

Wij willen mee helpen zoeken naar geschikte gebieden om dit project mogelijk te maken.

Landinrichtingsproject De Merode STEM! telt in zijn rangen beoefenaars van al deze recreatievormen en bezit een grote gevoeligheid op dit vlak. Opdat deze recreatievormen naast elkaar kunnen blijven bestaan, wat wij wensen, is het noodzakelijk dat iedereen de regels respecteert. Dat is voor alle gebruikers het tofste. Wij hebben in de gemeenteraad trouwens al aangedrongen op een correct toezicht op misbruiken zoals daar zijn: loslopende honden of het afwijken van de paden.

- grote nete -

Westerlo Westerlo Groen Bouwovertredingen weekendverblijven Betreffende de weekendhuisjes die illegaal staan, zijn wij al lang voorstander van een actief beleid. Opvolging van PV's is een must. Zeker bij verkoop zou de afbraak verplicht moeten zijn. Sommige zones zijn echt onderkomen. De meeste van die weekendhuisjes staan op het punt om in te storten. Die eigenaars nog eens wijzen op de toestand (illegaal, soms in natuurgebied ...) en werken naar verwijdering als doel.

Sigma De Nete is voor ons topprioriteit. Wij willen de waterloop terug aan de vallei geven. Zodat die vrij kan meanderen binnen de winterdijken, al dan niet aangelegd. Op deze winterdijken kan het recreatief fietspad komen zodat men een prachtig uitzicht heeft op de vallei. Als de loop kan meanderen, kunnen de zijlopen ook terug actief gebruikt worden als paaiplaatsen. Spijtig genoeg is het bijlange nog niet zo ver.

Landinrichtingsproject De Merode De zachte recreant moet optimaal aan bod kunnen komen. Geen probleem als een wandelaar of een jogger komt "ontstressen" in de bossen van de Merode. Alles wat gemotoriseerd is, moet weg blijven uit deze gebieden, zowel door fysieke hindernissen in te bouwen als door aangepaste borden en reglementering. We zijn voorstander om de paden voor de verschillende gebruikers vast te leggen, maar dan ook zo dat ze de andere niet kunnen of mogen gebruiken.

Westerlo N-VA Bouwovertredingen weekendverblijven N-VA is voorstander van een uitdoofbeleid: wie te goeder trouw, eventueel met impliciete steun van de gemeentelijke overheid, vandaag beschikt over een weekendverblijf in een groenzone kan voor ons daar verder gebruik van blijven maken, binnen wat kan beschouwd worden als een “normaal” gebruik voor een weekendverblijf. Daartegenover staat dat bij verkoop – en in dit geval beschouwen wij overerving ook als een verkoop – dit recht vervalt en de gemeente, binnen haar – ook politionele – bevoegdheden hier tegen moet optreden en minstens PV laten opstellen.

Landinrichtingsproject De Merode Het is belangrijk dat de gemeente met de projectorganisatie afspraken maakt die verder gaan dan de projectfase. Na ingebruikname van de nieuwe recreatiemogelijkheden moeten de projectpartners zich engageren om hun respectievelijke bevoegdheden correct uit te voeren. De gemeente kan hierbij een sterke rol spelen als eerstelijns aanspreekpunt voor burgers en organisaties om op basis van hun opmerkingen de partners aan te sporen om correct hun verplichtingen te vervullen.

Westerlo CD&V Bouwovertredingen weekendverblijven In het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan is opgenomen dat er geen toekomstperspectieven via planningsinitiatieven zullen worden voorzien voor de weekendverblijven buiten de geëigende zone. De problematiek rond weekendverblijven is een van de moeilijke oefeningen inzake het combineren van natuur en recreatie. Volgens CD&V zorgt de huidige regelgeving voor een delicaat evenwicht tussen beide.

Sigma CD&V stelt volgende taken voor de gemeente in het vooruitzicht: In het kader van het openbaar onderzoek dient de gemeente de burger te ondersteunen bij de inzage van het dossier en zo nodig bij het formuleren van opmerkingen. De gemeente kan niet toelaten dat verontreinigd slib noch water de oevers, dijken of het overstromingsgebied besmetten.

Landinrichtingsproject De Merode De bijkomende recreatieroutes die mogelijk nog worden gerealiseerd binnen het Sigmaplan, zijn wellicht geen grote meerwaarde bovenop het huidige aanbod. Bovendien ontstaan er hierdoor conflictpunten die momenteel weggewerkt zijn door een goede spreiding van de verschillende recreanten in natuurgebied. Bij de bijkomende recreatie in het Sigmaplan stelt CD&V zich dus wel wat vragen.

Sigma De essentie van ruimtelijk beleid is het verzoenen van groei en de veranderingen die daarmee gepaard gaan, met het behouden en verbeteren van onze leefomgeving. Dat realiseren is geen gemakkelijke opdracht en de lokale besturen spelen daar een cruciale rol in.

- grote nete -

9

Van muizen tot muze Benny Van Dyck In het vorig nummer van dit tijdschrift lazen we de verhalen van de Duiveltjes die gingen uilen ringen in de Langdonken. Even opfrissen dat de Duiveltjes en de Monstertjes samen de derde graad van Freinetschool Triangel (Booischot) vormen.

Ze begonnen het nieuwe schooljaar weer erg milieuminded! Op 7 september fietsten ze naar de Langdonken (Herselt) en gingen er ravotten, bewonderen, exploreren en … aan natuurbeheer doen. Op een perceeltje waar de heide verbost, werden boompjes verwijderd om de heidebiotoop te herstellen en weer kansen te geven. De twee klassen zullen het peterschap van dit perceel op zich nemen. Gedurende meerdere jaren zullen ze het beheer uitvoeren, er verantwoordelijkheid voor dragen – het wordt ‘hun’ stukje natuur – en ze zullen er ongetwijfeld zorg voor dragen. Natuurbescherming op zijn best!

Zoals al gezegd: de kinderen reden met de fiets naar de Langdonken. In Triangel worden de uitstappen

10

zoveel mogelijk met de fiets gedaan. Ook dat is een bewuste keuze: gezellig, gezond, in groep, en goed voor het milieu!

‘Natuur en landschap’ heeft in de geschiedenis al menig kunstenaar geïnspireerd tot kleine en grote muzische realisaties: schilders, dichters, romanschrijvers, beeldhouwers, musici, tekenaars, filmmakers, fotografen, ontwerpers, architecten … en ga zo maar door. Na het bezoek aan de Langdonken gingen ook de kinderen in de klas aan de slag: teksten, tekeningen, opzoekwerk, verwerking allerhande …

De tekst van Freek (11 jaar) werd door de kinderen van de Duvieltjesklas gekozen en besproken. Zijn tekst was geen droog verslag of voorspelbaar ‘opstel’ uit de oude doos, maar na verwerking en illustratie hangt zijn tekst nu te pronken in de klas. Geniet maar even mee.

Freek, we wachten met ongeduld op deel 2 van je verhaal!

- grote nete -

Terug zeldzame planten door Herman Berghmans We hebben al heel wat verteld over de grootschalige inrichtingswerken die de voorbije jaren in Averbode Bos & Heide zijn uitgevoerd. Ook de toename van een aantal zeldzame en belangrijke vogelsoorten die het gebied opnieuw ontdekt hebben, is al meermaals duidelijk gesteld in onze rubriek Bijzondere waarnemingen in dit blad. Graag willen wij nu even inzoomen op heel wat speciale planten die recentelijk (opnieuw) werden gespot, voornamelijk op de geplagde percelen verspreid in het natuurgebied.

Zij die de voorbije weken het gebied hebben bezocht, zullen zeker niet voorbijgegaan zijn aan de talrijke bloeiende struikheideplanten die haast overal de kop opsteken. Sommige percelen kleurden echt al heel mooi paars. Op de nattere stukken doet ook de dopheide het uitstekend, met ook hiervan al heel wat bloeiende exemplaren. Daarnaast zijn op meerdere plaatsen plots de kruipende stengels van de moeraswolfsklauw, een zeldzame sporenplant, verschenen. In het deelgebied Tessenderlo, nabij het vennetje Nooit gedacht vond Koen Leysen deze zomer zelfs de eerste plantjes van de vleesetende kleine zonnedauw.

Het behoud van al die planten vraagt natuurlijk een aanhoudend beheer. De schaapskudde die hiervoor moet zorgen, is dit jaar nog niet tot in Laakdal geraakt.

Op termijn moeten we dan ook kiezen voor een kudde met heel wat meer dieren, of moeten we op bepaalde plaatsen nog intenser een maaibeheer gaan toepassen. Hopelijk lukt het om al dit fraais te behouden.

Klein glidkruid (foto Bram Cannaerts)

Om te eindigen kunnen we niet voorbijgaan aan de vondst van berghershooi langs de voormalige trambedding in Averbode. Deze plant werd met een 100-tal exemplaren gevonden aan de rand van het voormalige zogenaamde Groten Bos, dat nu nog eigendom is van de abdij. Ze groeit hier op het typische roodachtige kleihoudende zand met ijzerzandsteenbrokken van het 'Diestiaan'.

Kleine zonnedauw (foto Koen Leysen) Op 25 augustus ll bracht de FON (Floristisch Onderzoek voor Natuurbehoud) een bezoek aan het deelgebied in Veerle-Heide, waar zij vooral de buurt van het Langven onderzochten. Hun lijst van aangetroffen planten was bijzonder groot. We citeren enkele stukjes uit hun verslag. Op het reeds vrij sterk uitgedroogde Langven ontdekten zij het trio van voedselarme wateren, namelijk veel veelstengelige waterbies, enkele exemplaren moerashertshooi en heel wat pilvarens. Op de iets hoger gelegen plaatsen groeiden bleekgele droogbloem, borstelbies en liggend hertshooi. Op enkele vochtigere plagplaatsen kwamen moeraswolfsklauw, kiemplantjes van koningsvaren, klein glidkruid en heel wat zeggensoorten op hun lijst. Van deze laatste groep: dwergzegge, geelgroene zegge, pilzegge, blauwe zegge en sterzegge om de meest bijzondere op te sommen. Ook werd er reeds heel wat dopheide ontdekt. Plantenliefhebbers watertandden bij het aanschouwen van al dit moois.

Berghershooi (foto Vic Van Dyck) Het is bekend dat de soort onder ongunstige omstandigheden (te weinig licht) heel lang kan overleven met kleine onopvallende stengeltjes zonder te bloeien.

Is het het hernemen van het hakhoutbeheer dat de plant opnieuw tot bloei heeft gemotiveerd, of hebben ze zich opniew gevestigd vanuit een oude zandbank die door afgravingen van het wandelpad is bloot gelegd?

De laatste keer dat de soort is opgegeven voor het Bois montueux Ă Averbod' dateert alweer van 1864 (!) door Dr. Van Haesendonck, toen een bekend botanicus uit Tongerlo. Alleszins een geweldige hervondst na 150 jaar van deze voor Vlaanderen bijna legendarische soort.

- grote nete -

11

Natuurwerken in Heistse vallei door Jo Van Dessel Door het natte voorjaar en het al even troosteloze begin van de zomer – gelukkig had ik toen geen vakantie – kwamen de maaiwerken in de Netevallei in het gedrang. Maar vele jonge handen maken licht werk.

Een maand later 15 december is het dan de beurt aan de Scouts van Pijpelheide om hun kunnen te tonen. Zij komen voor de eerste maal helpen bij een werkdag en we zien dan ook al geweldig reikhalzend uit naar hun fysieke inbreng.

Later werd, vooral door de hulp van particulieren toch nog een groot deel gemaaid en gehooid. Rond Pinzielekevijver werd door de ‘vliegende brigade’ met de bosmaaier gemaaid en de terreinploeg sprong ons bij op de altijd zware werkdag op de Sprinkhanenweide.

Toch bleven enkele stukken onaangeroerd. Bedoeling is om voor volgend jaar al de percelen en de bijhorende particulieren eens degelijk op te lijsten en hen ook een beheersovereenkomst te laten tekenen.

Ondertussen is het beheersteam natuurlijk niet van plan om ‘op zijn lauweren’ te rusten. Kleine klusjes worden opgeknapt en de werkdagen worden voorbereid zodat de deelnemers ’s morgens onmiddellijk aan de slag kunnen. Tussendoor wordt er zwerfvuil geruimd, een nieuw kookterrein afgebakend voor het cateringteam (Stiefbeen en zoon) en heel af en toe rest er dan tijd om eens genietend rond te struinen in De Goren en de Netevallei.

De laatste werkdag stond in het teken van sloop en afbraakwerken aan ‘het chalet’. Het afvoeren van isolatie, bewerkt hout, plastic en glas gebeurt geleidelijk aan door het beheersteam. Bij de volgende werkdag op 6 oktober worden we weer zwaar en sympathiek bijgestaan door onze Akabe-vrienden. Dan wordt de berkenopslag in De Goren op drastische wijze aangepakt.

Zaterdag 17 november op de Dag van de Natuur staat de Chiro van Booischot weer paraat. Dan worden er wilgen geknot in de Pijlbeemden (tussen Hallaar en Itegem). Voorwaar weer een fijne uitdaging voor deze trouwe partner.

In De Goren hebben de plagwerken van vorig jaar al onmiddellijk resultaat met het ontspruiten van de eerste heideplantjes; zelfs de zonnedauw is al massaal aanwezig. Verder opvolgen en verwijderen van opschietende berken en wilgen (zie werkdag met Akabe) is dan ook aan de orde.

Zo zie je maar weer dat kleine ingrepen vaak volstaan om de natuur weer alle kansen te geven die ze verdient. Nu nog wachten op het gentiaanklokje en, wie weet zien we ooit nog eens het bijhorende gentiaanblauwtje rondfladderen in De Goren.

Groeten van uw reservatencoördinator

Chiromeisjes van Heist Station, helpen mee hooien (foto Paul Anthonis)

12

- grote nete -

Everzwijnen rukken op door Titte, den Grunen Hesteneir Het gaat niet slecht met het everzwijn of wild zwijn (Sus scrofa), integendeel. Inmiddels zijn er zo veel wilde zwijnen dat nieuwe leefgebieden welkom zijn. Het geweer is het meest gebruikte middel om de aantallen in te perken, maar er kleven nadelen aan. Ondanks de jaarlijkse jacht blijven populaties die genetisch van elkaar verschillen, rustig doorknabbelen.

Het ging goed met onze everzwijntjes. Anno 2012 gaat het té goed, en de wilde zwijnen komen te vaak negatief in het nieuws. De Nederlandse Zoogdiervereniging vindt het tijd voor meer positieve aandacht en riep 2010 uit tot het Jaar van het Wild Zwijn. De explosie van het aantal zwijnen komt volgens bepaalde wetenschappers door de klimaatsverandering: je ziet het overal in Europa gebeuren. Er zijn steeds meer warme, goede mastjaren, ofwel jaren met veel beukennootjes en eikels. Uit onderzoek in de jaren zestig is gebleken dat eens in de zes jaar een goed mastjaar was. Nu is het eerder eens in de zes jaar géén goed mastjaar. Meer goede mastjaren en minder koude winters zorgen voor veel populatiegroei in korte tijd.

Zwijnen krijgen in februari of maart tussen de vier en twaalf biggetjes. Na een goede mastherfst kunnen ze zelfs twee keer jongen. Ook de in februari geboren biggen kunnen hetzelfde jaar al kleintjes krijgen. Dus als alles meezit, neemt zo’n populatie explosief toe.

Inmiddels komen wilde zwijnen op veel meer plekken voor – en in grotere aantallen – dan officieel is toegestaan. Een zwijn kan in zijn eentje binnen enkele dagen 50 tot 100 km afleggen. En dat is helemaal niet erg. Maar er hoeven slechts twee dieren zo’n afstand te overbruggen en de basis voor een nieuwe populatie is al bijna gelegd.

Om het aantal zwijnen binnen de perken te houden en zo de balans tussen positieve en negatieve effecten niet te laten doorslaan, is er een afschotbeleid: alle zwijnen boven de toegestane aantallen zouden moeten worden geschoten.

Landbouwgebieden die aan everzwijnenterritoria grenzen, hebben al eens te kampen met bezoekjes van de ‘rotte’ (troep), waarna een heel veld met aardappelen of maïs omgewoeld kan zijn. Soms kan de schade per boerderij in de duizenden euro’s lopen.

Gelukkig zijn daar wel vergoedingen voor, maar omdat de compensatie lang kan uitblijven, zijn boeren er toch liever niet mee bezig. Hekken om de leefgebieden van zwijnen ziet men niet zitten. Wij zijn meer voor vrije bewegingsruimte; hekken belemmeren die alleen maar.

Ook de verkeersschade is trouwens behoorlijk, met honderden aanrijdingen per jaar. De instanties zijn kwistig met de opdrachten afschot hiertoe, maar het is

niet voldoende. Wat veel mensen niet weten, is dat men de jagers achter de broek moet zitten om het vastgestelde afschot daadwerkelijk te realiseren. Want als ze niet ten minste een groot deel van hun jachtafspraak nakomen, zit men volgend jaar met nog meer dieren. Er kleven nadelen aan het afschotbeleid: door steeds een deel weg te halen, blijft de populatie in een groeifase. Maar afwachten tot de populatie zelf een evenwicht bereikt, is een risicovolle aanpak. Vooral in de multifunctionele gebieden met andere (landbouw) belangen. Als we niets doen, lopen er volgens de experts over een aantal jaren overal zwijnen rond in ons land.

Daarnaast zijn everzwijnen sociaal sterk georganiseerde dieren en is het belangrijk de ‘rotten’ bij elkaar te houden. Als je zeugen op verkeerde moment afschiet, vallen de groepen uit elkaar en komt er desorganisatie. Dat is ook niet goed!

Alternatieven voor de bestrijding zijn er vooralsnog niet. Het geweer is wereldwijd het meest gebruikte middel om ze binnen de perken te houden. Hoe veel nadelen er ook aan kleven, is het ‘het beste’ wat we nu hebben.

De terugkeer van de wolf in onze contreien zou zeker een lichtpuntje vormen. Maar België en Nederland zijn de dichtst bevolkte landen ter wereld en de vraag is of je zo’n roofdier in ons cultuurlandschap wilt toelaten.

De wolf heeft uiteraard invloed op de zwijnenpopulatie, maar praktijkervaringen verschillen sterk. Dus wat de wolf precies gaat betekenen voor de zwijnendichtheid is niet goed in te schatten. Daarnaast zal de wolf, net als het zwijn schade gaan toebrengen, want beide struinen rond als ze honger hebben. En een wolf in je achtertuin wil je niet.

Een meer realistische oplossing is het uitbreiden van het legale leefgebied volgens de theorie: if you can’t beat them, join them. Zwijnen zitten er tenslotte al. Er zijn genoeg mogelijkheden voor de dieren, mits er goede maatregelen getroffen worden. Een van de eerste maatregelen zou zijn het verlagen van de maximumsnelheid naar 60 km/u, zoals dat in Zweden gebeurt in gebieden met veel wild. Daarnaast moeten er hier en daar oversteekplaatsen komen. Of de wilde zwijnen nu onder de duim worden gehouden door wolven, door afschot of dat ze de ruimte krijgen.

We kunnen trots zijn op de aanwezigheid van dit intelligente, respect afdwingend dier. Al is het maar omdat zwijnen hun steentje bijdragen aan de biodiversiteit.

- grote nete -

13

Bijen, belangrijke pionnen Bron: maandbladen van de Vlaamse Imkersbond (Tuur Vleugels) In de grotten van La Arenas in het Spaanse dorp Bicop bij Valencia werden de oudste sporen teruggevonden van het winnen van honing in ons prehistorisch tijdperk. Afhankelijk van de bronnen dateren de gevonden rotstekeningen van 7000 tot 12.000 jaar geleden. Ze stellen een vrouw voor die via een touwladder honing verzamelt uit wilde bijennesten in rotswanden. Het betrof hier dus nog roofbouw, maar belangrijk genoeg; anders had men er geen tekening aan gewijd.

De bij als gedomesticeerd dier vinden we voor het eerst terug bij de Egyptenaren op een afbeelding in een tempel te Abusir van omstreeks 2800 vóór Christus, een kleine 5000 jaar geleden dus.

Honing bleef het voornaamste zoetmiddel tot het de einde van de 18 eeuw. Bijen waren zo belangrijk dat een goed bevolkte bijenkorf in die tijd evenveel waard was als een melkkoe.

Het belang van honing wordt in de bijbel meerdere keren onderstreept in uitdrukkingen zoals: Het land loopt over van melk en honing.

Bijen behoren net als geiten, schapen en koeien tot onze oudste huisdieren.

In tegenstelling tot varkens en kippen kan men bijen niet in geconditioneerde stallen houden. Ze vliegen waar ze zin in hebben. Maar o wee als een bijenzwerm geen kunstmatige woning vindt, dan is zijn doodvonnis meestal getekend. Veel geschikte ruimten om een nestje te bouwen zal die niet vinden. Er zijn gevallen bekend waar een bijenzwerm zijn woning had uitgebouwd in een oude woning tussen de plankenvloer van de bovenverdieping en het plafond van het gelijkvloers. Als vlieggat naar buiten deed een gat in de muur dienst, waar de mortel rond het muuranker was weggebrokkeld.

Holle bomen worden meestal snel opgeruimd en dat is in onze bosarme Lage Landen een van de weinige geschikte plekjes voor een bijenzwerm.

Een bijenseizoen start – zonder dat we het merken – eigenlijk al in januari bij de eerste eileg van de koningin, maar de haalbijen kunnen hun werk pas beginnen bij een temperatuur van ongeveer 10 graden, als er iets te halen valt op krokus, hazelaar, els, wilg …

Het bijenseizoen stopt niet echt na 1 juli, maar het vet is dan van de soep, want het merendeel van de drachtplanten is al uitgebloeid. M.a.w.: een zwerm die begin mei uit de moederkolonie vertrekt, heeft slechts acht weken tijd om 10 à 12 kg honing bij mekaar te krijgen om de winter door te komen. Wat die later nog vindt, is in sommige gevallen zelfs niet genoeg voor de dagelijkse behoefte, en dan moet die noodgedwongen aan de wintervoorraad peuzelen. Van de heide uit ons oude liedjesrepertoire schiet niets over.

14

We hebben het hier over een ‘natuurlijk’ scenario in onze eigen streek en niet over bijen bij een reizende imker die van de fruitplantages in Limburg naar het koolzaad in Wallonië trekt, vervolgens een lindenrijke plaats aandoet en zelfs langs de Grote Nete in Berlaar staat om de bijen op de reuzenbalsemien te laten vliegen.

Bijen op een vaste plek gaan hun kostje bij mekaar halen binnen een straal van 3 km, liefst dichterbij. Als op deze plek niet genoeg stuifmeel en honing te vinden is, dan overleven ze de winter niet. Onderschat ook niet het belang van stuifmeel, want een sterk bijenvolk heeft voor zijn eigen ontwikkeling 20 à 30 kg stuifmeel per jaar nodig! Sommige bronnen spreken zelfs van 50 kg/volk!

Op het gebied van huisvesting van onze huisbij is er veel veranderd sinds de oudste tijden. Stenen urnen bij de Egyptenaren, holle boomstammen, korven uit stro, soms bepleisterd met leem, koeiendrek …

Bij die nectar zoekt houten kasten in (foto Paul Anthonis) allerlei vormen en groottes, tot de moderne kast in styropor met houten raampjes, gespannen draden en voorgevormde waswafel.

Terwijl een bij in een korf nog zelf bepaalt hoe groot de celmaat van de wasraten is, bepaalt de moderne imker hoe zijn bijen gaan bouwen. Ze krijgen immers een kunstwafel in was aangeboden, versterkt met ijzerdraad en opgespannen tussen houten kaders. De celmaat van de aangeboden waswafel is groter dan de ‘natuurmaat’. Immers, een grotere bij betekent een langere tong om nectar te bereiken en een grotere honingmaag voor het transport … Men oogst uit deze kasten honing, stuifmeel, propolis, koninginnenbrij … en net als bij de koeien zou er een streepjescode op de koningin kunnen staan.

Met behulp van kunstmatige inseminatie worden koninginnen bevrucht met het zaad van geselecteerde darren om hoogproductieve volkeren te kweken, die ijverig, zwermtraag, raatvast (vliegt niet snel van de raat als de kast wordt geopend) en zachtaardig zijn.

In andere gevallen vertrekt men naar afgelegen, meestal onbewoonde eilanden met geselecteerde koninginnen en darren om ze daar ongestoord hun werk te laten doen. Darren durven in soms 8 km te vliegen om hun rol in de bevruchting te spelen!

- grote nete -

Europa wordt bevolkt door de Europese honingbij, de Apis mellifera, met al zijn ondersoorten: Apis mellifera mellifera, de zwarte bij; A.m.iberica, de Iberische/Spaanse bij; A.m.ligustica, de Italiaanse; A.m.macedonica, de Macedonische; A.m.anatolica, de Turkse; A.m.caucasica, de Kaukasische en A.m.carnica de Carnioolse.

De huidige verspreidingsgebieden van deze soorten werden zo’n twaalfduizend jaar geleden vastgelegd, kort na het einde van de vorige ijstijd (zeg nooit laatste ijstijd). Mellifera heeft waarschijnlijk de ijstijd overleefd in een ijsvrije zone in Zuid-Frankrijk en Spanje en is vandaar naar het noorden en oosten uitgezwermd.

Het is moeilijk om ons voor te stellen hoe het weer was in Zuid-Frankrijk tijdens de ijstijd. Lange winters zoals vandaag in Canada met temperaturen tot -40 °C. Korte, extreem hete zomers met ijskoude nachten, misschien best te vergelijken met een zomer in de steppen van Midden-Azië. Weinig neerslag, zeer sterke, uitdrogende winden, zoals de mistral en de föhn. Tegenover vandaag was het er ongeveer 15 °C kouder, omdat de ijskap in de achtertuin zat.

In dezelfde periode bevonden iberica, ligustica, carnica en caucasica zich in omstandigheden vergelijkbaar met de huidige situatie, zij het een tiental graden kouder dan nu.

Wat opvalt, is dat mellifera als enige een steppebij is, terwijl alle andere – ook iberica – bosbijen zijn. Er is een fundamenteel verschil in drachtaanbod. Het bos biedt een sterke concentratie aan lentebloeiers. Kleine knol- en bolgewassen zoal krokus en boshyacint, bomen zoals wilg en fruit. Iets later de voor ons uitheemse kastanjes en pseudoacacia, daarna de linde, alle afkomstig uit het zuiden en het oosten. Alle latere bloeiers zijn ook vandaag exoten.

De steppe kent vooral een- en tweejarige planten en overlevende kruiden die, gespreid over het jaar, kunnen bloeien omdat ze zeer lichte zaden produceren met korte rijpingstijd, en geen vruchten dragen. Dat verklaart mogelijk het langer voortdurend haalgedrag van de mellifera. Iberica ziet er uiterlijk uit als mellifera, maar verschilt sterk qua gedrag. Waarschijnlijk om dezelfde reden.

Toen de ijskappen zich twaalfduizend jaar geleden terugtrokken, was de zwarte bij de enige die niet door bergketens zat opgesloten. Daardoor is ze letterlijk uitgezwermd over de oprukkende steppen en heeft ze zo het Europees continent veroverd tot aan de Oeral. Door de stijgende zeespiegel werd de populatie ten zuiden van de Pyreneeën afgezonderd.

Deze evolueerde apart naar de A.m.iberica.

Tijdens haar migratie is er natuurlijk enige diversificatie opgetreden. Ze heten wel allemaal mellifera, maar het verschil tussen bijen uit Madrid, Brussel en Moskou is minstens zo groot als dat tussen een carnica, cecropia (de Griekse) en een alpina.

De echte zwarte bij is inheems in Zwitserland en heet A.m. nigra. Bij ons en in Pommeren is er de bruine bij, A.m. mellifera. In het noorden heet ze de heidebij, A.m.lehnzeni. De verzamelnaam is zwarte bij. Ze is de minst gekweekte in onze streken, maar is nog goed verspreid in Duitsland.

De carnica komt uit Slovenië uit het gebergte op de grens met Oostenrijk en Hongarije. De Sloveense stam wordt Carnica 03 genoemd. Het invoeren van om het even welk ander bijenras in Slovenië is uitdrukkelijk verboden, en aan de imkers wordt voorgeschreven elke bijenkoningin die niet aan de raskenmerken van de carnica beantwoordt, te vernietigen.

Twee Oostenrijkse imkers hebben hun eigen carnicastam ontwikkeld nl. Peschetz en Sklenar.

De carnica met zijn drie bovengenoemde stammen is waarschijnlijk de meest gekweekte ondersoort in Vlaanderen, gevolgd of voorafgegaan (?) door de buckfastbij.

De buckfastbij is een kweekproduct van de Duitse monnik broeder Adam, die in de Engelse benedictijnenabdij St. Mary’s Abbey of Buckfast de leiding kreeg over de bijenhal. Geïnspireerd door Mendel en Armbruster kruiste hij zowat alle bekende bijenrassen in de Engelse zwarte bij met de bedoeling om de goede eigenschappen van elke soort te bewaren om zo te komen tot een superbij. Eigenaardig dat zoveel monniken en geestelijken zo’n zware stempel gedrukt hebben op de bijenteelt: Gregor Mendel, Ludwig Armbruster, broeder Adam, Lorenzo Langstroth, Abbé Warré en hiermee is het lijstje niet af!

Broeder Adam kruiste de Engelse zwarte bij met de ligustica (Italiaanse), met de Franse zwarte bij, met de Griekse (cecropia), met de anatolica (Turkse), met de lamarckii (Egyptische), met de Athosbij … steeds met de bedoeling om de goede eigenschappen te integreren in zijn superras.

Broeder Adam was er vast van overtuigd dat een vooruitgang in de teelt enkel te boeken viel via het inkruisen van de kwaliteiten van andere rassen. Telen binnen één ras zag hij als een eindig iets: wat er genetisch gezien niet in zit, krijg je er ook niet uit. De selectiemethode van de buckfast is overigens een open systeem dat heel toekomstgericht is: de zoektocht is nooit af.

Dit alles om te zeggen dat onze huidige honingbij een kweekproduct is, zoals de Holstein-Friesian bij de melkkoeien.

Als we het hebben over wilde bijen in onze streken dan spreken we over de solitaire bijen zoals de metselbijen, groefbijen, behangersbijen, zandbijen en zijdebijen.

- grote nete -

15

Bijzondere waarnemingen door Herman Berghmans BIJZONDERE WAARNEMINGEN IN ONZE REGIO juni –augustus 2012

VOGELS Futen brachten jongen groot in het Trichelbroek te Eindhout (BEH, VDV, MEE, VKJ, PLD) en in de Roost te Veerle (VDV, BEH). Op 15.7 verbleef er ook eentje op Averbode Bos & Heide (AB&H) (DAR, VKJ). Een geoorde fuut in prachtkleed kreeg VKJ voor de lens in Trichelborek op 15.7. Van hun kleinste neefje, de dodaars, zorgde voor een nageslacht van 3 jongen in AB&H (LEK, JAG, VWW, DAR, VKJ, HOA, PLD, VEB, VKJ, SCD) en op 18.8 zwom er één rond in het Trichelbroek (PLD). Tijdens de ringweek in het Zammelsbroek vlogen in de schemering op 13.8 3, op 16 en 17.8 telkens 4 kwakken luid roepend over (VKJ, BEH, PLD).

Twee purperreigers zeilden op 27.8 over het Trichelbroek en 1 vereerde AB&H met een bezoek op 28.8 (PLD, HOA). Een eenzame grote zilverreiger trok oostwaarts over het Zammelsbroek op 11.8 (BEH). Een ooievaar pleisterde op 14 en 15.6 te Booischot (DAG) en een dag later in Hulshout (JAS).

Op 7.8 was er opnieuw eentje in Houtvenne (DAG).

Op 20.8 trokken een groep van 17 (AES, BEH) en op 21.8 een van 14 (LEK) over AB&H. Op 26.8 lieten zich 4 exemplaren opmerken in Tongerlo (NUJ) en op 30.8 ten slotte 9 te Booischot (VDB). AB&H was ook goed voor respectievelijk 2 en 5 doortrekkende zwarte ooievaars op 39.7 (PLD) en 29.8 (VPJ). Acht grauwe ganzen vlogen over Blauberg op 22.7 (HOA) en eentje verbleef op AB&H op 29.8 (LEK). Twee mandarijneenden werden gespot op het Trichelbroek op 12.8 (PLD), waar op 22.8 maximaal 40 krakeenden verbleven, een vrouwtje krooneend van 12 tot tenminste 31.8 (PLD, MEE, PIR, BEH, VPJ) en 3 slobeenden op 28 en 29.8 (BEH). Deze laatste soort werd ook met drie opgemerkt te AB&H op 7.8 (LEK).

Het Trichelbroek was ook goed voor een pleisterende visarend van 12 tot en met 18.8 (PLD, VPJ, VDLH, BEH) en nog eentje aldaar op 28.8 (BEH). Telkens 1 bruine kiekendief vloog over AB&H op 12 en 18.8 (HOA). Een adult mannetje grauwe kiekendief vereerde de trektelpost aldaar met een bezoek op 29.8 (VPJ, SCD).

Patrijzen blijven zeldzame verschijningen met een koppel in Tongerlo op 1.7 (VHG) en telkens 1 aldaar op 8.7 (VKJ) en in Houtvenne op 20.7 (DAG). Een kwartel kwikmeditte in Itegem op 17.6 (MRM). Waterrallen werden in het kader van het ringwerk gevangen in het Trichelbroek op 23 en 30.7 en 23.8 (BEH) en in het Zammelsbroek op 16.8 (CRA, VKJ, BEH). Mooi waren de ringvangsten van een porse-

16

leinhoen in Heultje op 15.8 (LEI) en in het Zammelsbroek op 16.8 (BEH, VKJ, HEM, CRA, PLD). Van deze laatste soort waren er ook mogelijke broedgevallen in de Langdonken te Herselt met tussen 18.6 en 6.7 tot 3 roepende mannetjes (VDB). Kleine plevieren werden tot begin juli opgemerkt in AB&H, maar er werden geen jongen genoteerd (LEK, DAR, BEH, JAG, HOA, VKJ). De eerste twee watersnippen van het najaar werden hier genoteerd op 7.8 (BEH, VKJ, CRA) met een maximum van 7 op 24.8 (DAR). Overtrekkende regenwulpen, telkens 1, werden er geteld op 3.7 (ROH), 7.8 (BEH, VKJ) en 12.8 (HOA). Drie wulpen werden opgemerkt in Wiekevorst op 1.6 (JAS) en 1 in Heist-op-den-Berg op 5.6 (SPK).

Tureluurs waadden rond in AB&H op 5 en 17.6 (telkens 2) en 9.6 (HOA, SCD, LEK, JAG, DAR). Respectievelijk 1 en 4 groenpootruiters werden dan aldaar weer opgemerkt op 26.6 (GEG) en 27.8 (LEK, SCD) en de eerste witgatjes van het najaar met 5 op 12.6 (HOA). Een oeverloper ten slotte scheerde over het Trichelbroek op 8.8 en 13.8 (BEH, VDLH).

Ronkende zomertortels lieten zich nog horen in de Netevallei in Hallaar op 3 en 24.6 (JAS), in Heultje op 1.6 (VKJ) en 1 liet zich opmerken in het Trichelbroek op 23.6 (BEH, VWL). Maximaal 4 zangposten nachtzwaluw hebben zich ook deze zomer opnieuw in AB&H gevestigd (ROH, LEK, GOJ, DAR, VKJ, HOA) IJsvogels lieten zich opmerken in de Roost te Veerle (VDV, BEH) in het Trichelbroek, die opnieuw veel fotografen naar de kijkhhut lokten (PLD, VKJ, MEE, BEH, HEP e.a.), in de Kwarekken (VKJ, HES), in de Langdonken (VDB), in Booischot (BLD), in Schriek (DEB), in Varendonk (VDV, BEH) en Houtvenne (SML).Een middelste bonte specht werd gespot op 9.8 in AB&H (LEK).

Draaihalzen werden geringd in Heultje op 16 en 20.8 (LEI), in het Zammelsbroek telkens 2 op 13, 16 en 17.8 en 1 op 18.8 (VKJ, BEH, PLD, CRA e.a.) en in het Trichelbroek 2 op 22.8 en 1 op 29.8 (BEH). Aan de kerk en het voormalige gemeentehuis van Eindhout werden de nestkasten van de gierzwaluwen op 28.6 gecontroleerd met 6 x 3, 3 x 2 en 2 x 1 jongen als resultaat. Ook was er in één van de kasten een adulte vogel met Nederlandse ring aanwezig (BEH).

- grote nete -

Draaihals (foto Remi Aerts)

Grote gele kwikken lieten zich bewonderen in het Trichelbroek op 9.6 (PLD) en langs de Grote Nete te Schaapwees in Westerlo op 9.6 (VKJ), in Itegem (ouderpaar met 3 uitgevlogen jongen) op 17.6 (MEM), in Booischot op 1.7 (WOW) en in Westerlo op 26.8 (VCL). Een duinpieper passeerde over het Trichelbroek op 21.8 (BEH) en 3 over AB&H op 28.8 (HOA, PLD). Tapuiten huppelden hier rond op 13 (2), 28 en 29.8 (3) (VDLH, HOA, LEK) en eentje in Itegem op 21.8 (JAS). Snorren werden geringd in het Trichelbroek op 2,3 en 10.8 (BEH) en in het Zammelsbroek op 12.8 (BEH, VKJ, CRA, e.a.) en de zeldzame waterrietzanger liet zich strikken en ringen in het Zammelsbroek op 13.8 (VKJ, BEH e.a.) en in Heultje op 18.8 (LEI).

De laatste wielewaal van de zomer liet zich horen in Varendonk op 28.7 (BEH) terwijl de eerste sijs van het najaar verscheen in Oosterwijk op 4.6 (VKJ). Hier vlogen ook 3 appelvinken over op 17.7 (VKJ). Een kleine barmsijs vloog over het Zammelsbroek op 11.8 (BEH, VKJ) terwijl hier tijdens de ringweek zich ook putters lieten opmerken met 1 op 12.8, 2 op 15.8 en een familie van 5 op 16.8 (VKJ, BEH, PLD). Van deze laatse soort vloog er ook reeds 1 over AB&H op 29.8 (LEK, VPJ). Een goudvink werd ontdekt in de Kwarekken op 19.8 (VKJ). Kruisbekken ten slotte waren ook deze zomer opnieuw dun gezaaid met 1 overvliegend in het Goor te Westmeerbeek op 7.6 (VKJ), 1 op 8.7 en 2 op 24.7 over Heultje (VDLH), 6

op 10.7 en 1 op 4.8 over AB&H (VMF, VDLA) en een mooie groep van 21 ten slotte over het Wijngaardbos in Veerle op 20.7 (BEH).

Met dank aan volgende waarnemers: AES-Aerts Staf, BEH-Berghmans Herman, BLD-Bleys Dirk, CRA-Cristael André, DAG-Daems Geert, DARDaems Ronny, DEB-Derden Bart, GEG-Geeraerts Gunther, GOJ-Goris Joris, HEM-Herremans Marc, HEP-Helsen Paul, HES-Herremans Sofie, HOAHollebeke Anthony, JAG- Janssens Guy, JAS- Janssens Stefan, LEI-Ledegen Ignace, LEK-Leysen Koen, MEE-Meyen Eddie, MEM-Mergaerts Michel, NUJNuyts Julien, PIR-Pieters Robert, PLD-Plu Dieder, ROH-Roosen Hans, SCD-Schoofs Danielle, SMLSmoet Lars, SPK-Sprengers Kristof, VCL-Vandecruys Luc, VDB-Van Dyck Benny, VDLH-Van de Laer Harry, VDV-Van Dyck Vic, VEB-Verstraete Bart, VHG-Van Hove Guy, VKJ-Van Kerckhoven Jos, VLA-Van De Laer André, VMF-Van de Meutter Frank, VPJVervecken Pierjan, VWL-Verwimp Ludo, VWWVanwesemael Willy Bijzondere waarnemingen in onze regio tijdens de periode september-november 2012 worden liefst voor 10 december 2012 doorgegeven aan Herman Berghmans via h.berghmans@skynet.be of ingevuld op waarnemingen.be. Dank bij voorbaat.

Krabben in de Grote Nete door Herman Berghmans Op 14 juli ll. ontdekten we onder de brug van de Grote Nete te Stelen een 20-tal dode krabben!

vrouwtje draagt dan de eitjes de hele winter met zich mee en pas het volgende voorjaar komen de larven uit om zich opnieuw stroomopwaarts te verplaatsen.

Aanvankelijk dachten we aan gesluikstorte overschotten van restaurantdieren, maar enkele vissers in de buurt beweerden meer krabben dan vissen te vangen op die plaats, en dat er ter hoogte van de Zammelsebrug nog veel meer te vinden en te vangen waren.

Een wandelaar had vorig jaar ook al een agressieve krab waargenomen op de Netedijk te Zammel en Lucas Vanermen had er op 25.08.2011 eentje gefotografeerd in de Kleine Laak ter hoogte van het Trichelbroek te Eindhout. Op 28 augustus van dit jaar werden er hier opnieuw ontdekt.

Oorspronkelijk kwam deze soort alleen voor in OostAzië. In het begin van de 20e eeuw werd voor het eerst een exemplaar gevangen in Duitsland. Waarschijnlijk zijn deze dieren tot in Europa geraakt via het ballastwater van schepen uit Azië. Ondertussen hebben de krabben zich verspreid over een groot deel van noordwestelijk Europa, deels door eieren en larven die zich via de stroming van rivieren verspreiden, maar ook door volwassen dieren die heel gemakkelijk zich over land voortbewegen.

Navraag leerde ons dat het hier om Chinese wolhandkrabben (Eriocheir sinensis) gaat. De schaal van deze bruingroene krab kan tot 7 cm lang en zelfs nog iets breder worden. Bij volwassen dieren zijn de scharen deels behaard, wat onmiddellijk hun Nederlandse naam verklaard. Zij zijn echte alleseters: wieren, wormen, aas, visjes … Wanneer de dieren eenmaal geslachtsrijp zijn trekken ze in de herfst richting zee waar ze paren in de riviermondingen. Het

Het is ondertussen duidelijk dat zij sinds enkele jaren de Netevallei en haar bijrivieren in onze regio overbevolken en waarschijnlijk heel wat schade veroorzaken aan het plaatselijke visbestand en ander waterleven.Ook op de Demer in Aarschot is de soort heel talrijk aanwezig met op 30 mei ll. 50 exemplaren op de oever (Kris Dries) en twee dagen later zelfs meer dan 200. Is er nog een oplossing mogelijk of moeten we met krabben in onze waters leren omgaan?

- grote nete -

17

Ringkamp Zammelsbroek 2012 door Herman Berghmans Enkele van onze leden behoren tot de ringgroep Demervallei van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN). Naar jaarlijke traditie slaan zij jaarlijks rond half augustus hun tenten en hun netten op in het Zammelsbroek om daar het geheim van de vogeltrek mee te helpen ontsluieren. Dit jaar had het ringkamp plaats van 11 tot en met 18 augustus.

Heel wat kleinere zangvogels zijn wat we ‘nachttrekkers’ noemen. Overdag tanken zij bij door voedsel te zoeken. Zodra het echter donker wordt slaan zij hun vleugels uit om verder zuidwaarts te trekken. Het is niet te schatten welke aantallen van deze trekvogels elke nacht over ons land passeren. Aangelokt door kunstmatig geluid (cd's e.d.) worden deze nachtelijke trekkers bewogen om in het gebied neer te dalen. Bij het ochtendgloren gaan zij op zoek naar voedsel en komen dan in de netten van de ringers terecht. Hieruit worden ze deskundig verwijderd, even van hun vrijheid beroofd om geringd te worden en daarna zo vlug mogelijk opnieuw in vrijheid gesteld. Van elke vogel wordt het ringnummer, de soort, de leeftijd, het geslacht en eventueel vleugellengte en gewicht genoteerd. Alle gegevens worden opgeslagen en overgemaakt aan het KBIN, dat alles centraliseert en de gegevens uitwisselt met andere ringstations in de wereld.

Tijdens de ringweek werden in totaal 1376 vogels van een ring voorzien. Vooral de kleine karekiet was veruit de hoofdvogel met in totaal 850 geringde exemplaren. Mooie aantallen waren ook 85 tuinfluiters, 78 bosrietzangers, 64 zwartkoppen, 53 sprinkhaanzangers en 46 rietzangers. Ook kwamen een aantal zeldzaamheden in de netten terecht, zoals 1 porseleinhoen, 1 waterral, 1 watersnip, 1 houtsnip, 8 ijsvogels, 7 draaihalzen, 7 blauwborsten, 2 snorren en 1 waterrietzanger. Allemaal soorten die de lange dagen en korte nachten voor de ringers telkens opnieuw de moeite waard maken. Een volledig overzicht van de dagelijks geringde aantallen vogelsoorten vind je in de tabel hiernaast.

Bij dergelijke aantallen gevangen vogels is de kans groot om vogels te controleren die elders geringd zijn.

Zo werden niet minder dan 20 vreemde kleine karekieten gecontroleerd: 8 Nederlanders, 1 Duitser, 1 Franse, 1 Zweed en 9 Belgische vogels die elders geringd werden. Verder werd er ook nog een Spaanse tjiftjaf hervangen. Al deze gegevens zullen via onze ringcentrale worden overgemaakt en zo hun steentje bijdragen tot het verder ontrafelen van de mysteries van de vogeltrek.

Wij hebben er weeral van genoten en samen met ons talrijke toeschouwers die dagelijks het ringkamp een bezoekje brachten.

Tot volgend jaar!

Herman in actie (foto Remi Aerts)

Spotvogel (foto Frans Emmerechts) 18

Watersnip (foto Remi Aerts)

Sprinkhaanzanger (foto Frans Emmerechts) - grote nete -

- grote nete -

19

Invasie van reuzenbalsemien door Vic Van Dyck Een invasie van reuzenbalsemien dreigt ook in de Laakvalleien. We hadden onze handen al vol met het bestrijden van Amerikaanse eik, Amerikaanse vogelkers en een aantal woekerende waterplanten. En nu zien we in onze valleien ook steeds meer reuzenbalsemien (Impatiens glandulifera) opduiken. Een exotische soort die onze inheemse oevervegetatie en broekbossen komt bedreigen.

Volgens sommige wetenschappers vormen invasieve exoten een van de grootdte bedreigingen voor de biodiversiteit op aarde. Reuzenbalsemien staat voor België op de zwarte lijst van de invasieve planten.

Die zijn we dus beter kwijt dan rijk. Exotenbestrijding maakt tegenwoordig een groot deel uit van het natuurbeheer. Maar voor we aan de slag gaan, nemen we deze mooie maar meedogenloze soort nog even ‘onder de loep’. Zie de foto op de pagina hiernaast.

Om de reuzenbalsemien te vinden heb je echter geen loep nodig. Deze eenjarige plant kan immers meer dan 2 meter hoog worden. De langwerpige, scherpgetande bladeren en de rood aangelopen, dikke stengels, maken deze soort onmiskenbaar.

Ook de trossen met grote roze bloemen vallen op.

Na de bloei zien we peervormige zaaddozen verschijnen. Als deze vruchten rijp zijn, zullen ze bij de minste aanraking openbarsten, dan worden de zaden tot 7 meter ver weggeslingerd. Per plant komen er zo een paar duizend zaden vrij. Zolang die in de directe omgeving op de bodem vallen, is de schade nog te overzien, maar als de zaden in stromend water terecht komen, is het hek van de dam en kan de invasie beginnen. De zaden kunnen zich al drijvend heel ver verspreiden om dan bij hoog water overal op de oevers terecht te komen, waar ze ontkiemen. Want reuzenbalsemien is een soort die bij voorkeur op vochtige voedselrijke bodem groeit. Ze kunnen daar een dicht plantendek vormen, en de inheemse soorten helemaal verdringen. Het is een kruid dat profiteert van de eutrofiëring of overbemesting. Op natuurlijke, voedselarme grond zul je ze zelden tegenkomen. Nog een troost is, dat de zaden slechts één jaar kiemkrachtig blijven en dat de planten een beperkt oppervlakkig wortelstelsel hebben. Ze verdragen geen vorst en ook geen langdurige droogte.

Geen reden tot paniek dus, of toch wel?

Op het juiste moment verwijderen is de boodschap We kunnen de reuzenbalsemien wegmaaien of uittrekken. Dit moet gebeuren vóór of tijdens de bloei, in ieder geval vóór de zaadvorming. We beginnen best met de bestrijding in de maand juni. De bloemen zijn dan goed herkenbaar en ze laten zich vrij gemakkelijk uittrekken, als we er bij kunnen ten minste, want dat is in broekbossen en op moerassige oevers niet altijd evident. Als we de uitgetrokken planten ter plaatse laten, is het vooral in vochtige omstandigheden mogelijk dat ze opnieuw beginnen te groeien.

We zullen dan ook best regelmatig de aangetaste gebieden controleren en de overgebleven planten opruimen.

De toestand langs de Kleine Laak baart ons zorgen Op waarnemingen.be zijn al een aantal groeiplaatsen doorgegeven, maar om een totaalbeeld te krijgen van de aangetaste gebieden is het nodig om alle waarnemingen van reuzenbalsemien te melden.

Hierbij dienen vooral de beekoevers goed gecontroleerd te worden. In Varendonk moeten we de broekbossen nabij de Grote Laak goed in het oog houden, want daar duikt de soort elk jaar weer terug op. In ’t Hoeves in het bos op het einde van de Rode Kruistraat komt deze exoot ook nog steeds voor.

Maar vooral de vele groeiplaatsen op de oevers van de Kleine Laak zijn verontrustend. Voornamelijk omdat via het water de verspreiding naar de natuurgebieden stroomafwaarts snel kan gaan, met alle gevolgen van dien. Ter hoogte van de Pestendijk in Vorst zijn twee vrij grote haarden met een dichte bedekking. Omdat deze haarden het meest stroomopwaarts liggen, moeten ze in principe eerst worden aangepakt. Maar het feit dat de planten op openbaar domein en op verschillende privéterreinen staan, maakt de bestrijding gecompliceerd.

Help je mee?

Zoals veel exoten is de reuzenbalsemien ingevoerd om de siertuinen op te fleuren, maar hij werd ook veel gezaaid, omdat het een interessante bijenplant is. En inderdaad, toen we deze mooie nectarplanten aan ’t uittrekken waren, vlogen er hommels en bijen onophoudelijk rond onze oren. Op zo een moment begin je je af te vragen: zijn we wel goed bezig?

20

Maar nu we heel wat opzoekwerk hebben gedaan en de ecologie van de plant beter kennen, beseffen we nog meer dat reuzenbalsemien een bedreiging vormt voor de lokale vegetatie en voor de biodiversiteit in het algemeen. We gaan nu de bestrijding op de gepaste manier voortzetten.

- grote nete -

In ieder geval gaan we volgende zomer weer veel helpende handen kunnen gebruiken om de invasie trachten tegen te houden.

Meer informatie over het bestrijden van invasieve uitheemse soorten en over de economische verliezen die deze soorten met zich meebrengen, op www.alterias.be en www.probos.nl onder ‘rapporten’.

Zegswijzen over plant en dier uit: ‘Wat van eksters komt, huppelt graag’, W.P.Postma & E.A.J.Scheepmaker Hij draagt de palm weg.

Hij oogst lauweren.

Bij de Romeinen was het gebruikelijk, dat de overwinnaar een palmtak kreeg uitgereikt als teken van overwinning. Hij ‘droeg’ dan ‘de palm weg’, omdat hij boven de anderen uitmuntte.

Palmtakken als symbool van overwinning en vreugde werden door het volk van Israël gebruikt bij het Loofhuttenfeest (Leviticus 23:40).

Maar ook bij de huldiging van een vorst droeg men palmtakken mee. Een frappant voorbeeld vinden we alweer in de Bijbel: de intocht van Jezus in Jeruzalem op de zondag voor Pasen. Daar juichten de mensen Hem met palmtakken in de hand als koning toe. Nog steeds wordt dat gebeuren herdacht op de zondag voor Pasen, de zogenaamde Palmzondag.

Overwinning en huldiging vinden we ook in Openbaringen 7:9, waar een grote schare met palmtakken in de hand voor de troon van het Lam ( Christus) staat.

De palmboom dankt zijn naam aan het Latijnse palma, dat ‘uitgespreide hand’ betekent, en inderdaad zou je het blad van de waaierpalm daarmee kunnen vergelijken. Met ‘handpalm’ duiden we de binnenzijde van de hand aan; al heel lang, want in een gedicht van Willem van Hildegaersberch (ca. 1375) lezen we: Daer moet men tghelt ter palmen brengen. Het geld

moet dus contant worden betaald, letterlijk, ‘in de handpalm worden gelegd’.

Later werd de palm als overwinningsteken door de laurier verdrongen en de lauwerkrans (een krans van laurierbladeren, deed zijn intrede. Men kon ‘lauweren behalen’ en ‘oogsten’: ja, men kon zelfs ‘op zijn lauweren rusten’ ‘na gelauwerd te zijn’.

De laurier (Laurus nobilis) is een altijd groene boom uit de landen rondom de Middellandse Zee. De bladeren zijn populair als specerij.

In ons land, waar geen palmen groeien, versiert men de palmpaasstokken op Palmzondag met de takjes van palmstruik of buksboom (Buxus sempervirens); dat is een altijd groen heestertje, dat als lage haag in fraai aangelegde tuinen om bloemperken wordt gebruikt.

Vroeger werden in de kerk de palmtakjes gezegend op Palmzondag. Thuis werden ze bewaard, soms een heel jaar lang. Bij onweer legde men wel een takje in het haardvuur, opdat de bliksem het huis of de hoeve niet zou treffen. In de Kamper spreekwoorden naar de uitgave van Warnersen, anno 1550, bewerkt door prof. Dr. G.G. Kloeke staat: Loopt doch, haelt Palm int vuyr: Het beghint te donderen.

Rest ons nog op te merken, dat de echte palmtak tegenwoordig vaak als grafversiering wordt gebruikt, wellicht toch als een soort eerbewijs.

*****************************************************************************************************

Afscheid van Staf De Roover Met droefheid melden wij het overlijden van Staf De Roover op 14 augustus 2012. Hij werd in intieme kring begraven op 20 augustus.

Staf was reeds jaren actief als natuurfotograaf en maakte prachtige diareeksen voor Natuurpunt Grote Nete. Steeds trok hij met Josee erop uit om de plantjes en de landschappen vast te leggen voor alle natuurliefhebbers. Het waren steeds boeiende beelden.

Hierbij betuigen wij onze oprechte deelneming aan Josee en heel de familie.

Wij zullen hem herinneren als een fervent natuurgenieter met oog voor details.

Reuzenbalsemien (foto Vic Van Dyck)

- grote nete -

21

Activiteiten oktober – december 2012 AFDELING HEIST-OP-DEN-BERG OKTOBER Za 6 Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9 u lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Jo Van Dessel 0495 53 13 23 Zo 14 Cursus Dagroofvogels - Praktijk 1 Lesgever: Koen Leysen 13 tot 16 u: Averbode Bos & Heide Info: Paul Anthonis 015 24 89 88 Za 20 Diavoorstelling: Trektocht door Chili 9 u lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info : Paul Anthonis 015 24 89 88 NOVEMBER Za 17 Dag van de Natuur Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9 u lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Jo Van Dessel 0495 53 13 23

Zo 18 Herfstwandeling in de Langdonken 13.30 u Schuur Langdonken, Donkstraat 52, Ramsel Info: Benny Van Dyck 013 78 36 09 Za 24 Cursus Dagroofvogels - Praktijk 2 Lesgever: Koen Leysen Daguitstap Verdronken Land van Saeftinghe Picknick meebrengen – Vervoer kostendelend 8 u lokaal Natuurpunt, Hallaar Info: Paul Anthonis 015 24 89 88

DECEMBER Za 15 Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9 u lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Jo Van Dessel 0495 53 13 23 Wo 26 Kerstwandeling in de Netevallei met glühwein en kerstcake 13.30 u lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81 te Hallaar Info: Paul Anthonis 015 24 89 88

Gedichten door J’O Living time

Ten Bears (Comanche)

Late zomerzon boodschappen gedaan tijd voor een glas zwart lonkend vloeit ierland uit de tap mijn gedachten surfen mee op het kolkend brouwsel ooit komt nooit meer gisteren is voorbij morgen is vandaag grijp het leven bij de kraag het is nu donker toch komt het ochtendlicht de fanfare speelt een wals dans met mij hier vandaan met je gouden schoenen aan

I was born upon the prairie where the wind blew free and there was nothing to break the light of the sun.

I was born where there were no enclosures and where everything drew a free breath.

I know every stream and every wood between the Rio Grande and Arkansas.

I have hunted and loved over that country.

I lived like my fathers before me and like them i live happily

Black Elk (Sioux) In our way of live with every descision we make, we always keep in mind the 7th generation of children to come…

When we walk upon mother earth we always plant our feet carefully because we know that the faces of future generations are looking up at us from beneath the ground.

We never forget them

HET HEMELVAART-WANDELWEEKEND 2013 IN BELVAL, IS VOLZET! GELIEVE DUS GEEN OVERSCHRIJVINGEN MEER TE DOEN.

22

- grote nete -

Activiteiten oktober – december 2012 AFDELING GROTE NETE OKTOBER

NOVEMBER

Zondag 7 oktober Wandeling Eindhoutberg ‘Paddenstoelen onder de loep’ Vertrek om 14 u parking Dennenoord, Smallestraat 4, Eindhout Info: Louis Verellen 014 54 54 43 en Vic Van Dyck 014 84 02 10

Zondag 4 november Werkdag in de Langdonken van 9u tot 12u.

Samenkomst aan de schuur Donkstraat 52 Herselt Info: Benny Van Dyck 013 78 36 09

Zondag 7 oktober Werkdag in de Langdonken van 9 tot 12 u Samenkomst aan de schuur, Donkstraat 52, Herselt Info: Benny Van Dyck 013 78 36 09 Zondag 14 oktober Dagwandeling langs de steengroeven in het Geuldal (Epen, Nederlands Limburg) Samenkomst 9 u parking Per Total Veerle Picknick meebrengen en stevig schoeisel gewenst Vervoer kostendelend met eigen wagens Info: Jan van Walsum 0494 82 64 14

Zondag 4 november Herfstwandeling in ’t Hoeves en Ossenbroeken 14.00 u Hoek Oude Vorstseweg en Paviljoenstraat te Eindhout Informatie: Vic Van Dyck 014 84 02 10 of Herman Berghmans 014 84 16 04 Zaterdag 10 november Beheerswerken in Varendonk: exotenbeheer 9.00 u vooraan in de Dennenstraat te Veerle- Laakdal Informatie: Vic Van Dyck 014 84 02 10 of Herman Berghmans 014 84 16 04

DECEMBER

Zondag 21 oktober Paddenstoelenwandeling in het Goor Samenkomst 14 u kerk Westmeerbeek Info: Louis Verellen 014 54 54 43

Zondag 2 december Werkdag in de Langdonken van 9u tot 12u.

Samenkomst aan de schuur Donkstraat 52 Herselt Info: Benny Van Dyck 013 78 36 09

Zondag 28 oktober Herfstwandeling in het Schaapwees Samenkomst 14 u Netebrug, weg Herselt naar Zoerle-Parwijs Info: Walter Michiels 014 26 43 37

Zondag 2 december Natuurwandeling in Houtvenne Samenkomst: 13.30 u Kerk Houtvenne Info: Guido Ceulemans 0477 59 05 62

- grote nete -

23

Info Lid worden van Natuurpunt Het lidmaatschap bedraagt 24 euro per jaar en is geldig voor het hele gezin. Overschrijven op rekeningnummer BE17 2300 0442 3321 van Natuurpunt, Michiel Coxiestraat 11, 2800 Mechelen met vermelding van lidnummer of ‘nieuw lid’. Als welkomstgeschenk ontvangt u een exclusieve gids met wandelingen in dertig van onze mooiste natuurgebieden en een cd met vogelgeluiden. U ontvangt gratis vier nummers van Natuur.blad, ons verenigingstijdschrift boordevol informatie over de natuur. U krijgt tevens viermaal per jaar het afdelingstijdschrift Grote Nete.

Donateurs Voor giften vanaf 40 euro krijgt u een fiscaal attest.

Giften mogen worden gestort op rekening BE56 2930 2120 7588.

Indien u het projectnummer vermeldt, gaat de gift naar het bedoelde reservaat. Zie de website.

Natuurpunt Coxiestraat 11, 2800 Mechelen - 015 29 72 20 e-mail: info@natuurpunt.be

Natuurpunt Grote Nete Rekeningnummer: BE08 4176 0764 1113 E-mail: grotenete@hotmail.com

Natuurpunt Heist-op-den-Berg Rekeningnummer: BE32 9794 2781 8202 E-mail: natuur.heistopdenberg@gmail.com

Bezoek onze website www.natuurpunt.be/grotenete Contactadressen Natuurpunt afdeling Grote Nete en Heist-op-den-Berg Heist-op-den-Berg

Wilfried Wouters, Isschotweg 175 A, 2222 Itegem - 015 23 38 86 e-mail: wouters.wilfried@skynet.be

Herselt

Staf Aerts, Averbodesesteenweg 93, 2230 Herselt - 013 77 22 78 e-mail: staf.aerts@pandora.be

Hulshout

Manu Vlaeyens, Netestraat 33, 2235 Westmeerbeek - 016 69 72 74 0473 94 16 08 e-mail: manu_vlaeyens@hotmail.com

Laakdal

Herman Berghmans, Wijngaardbos 45, 2431 Veerle - 014 84 16 04 e-mail: h.berghmans@skynet.be

Westerlo

Walter Michiels, De Hand 1, 2260 Westerlo - 014 266 43 37 e-mail: walter.michiels6@pandora.be

Eindredactie

Paul Anthonis, Melkouwensteenweg 105, 2590 Berlaar-Heikant - 015 24 89 88 e-mail: paul.anthonis@scarlet.be

24

- grote nete -

AMBACHTELIJKE HOEVEZUIVEL MET AANDACHT VOOR HET AGRO-ECOLOGISCH EVENWICHT - wij streven naar een duurzame landbouw en een gezond milieu daartoe nemen wij afstand van kunstmest en sproeistoffen zo ontstaat een gezonde bodem - wij willen geen genetisch gemanipuleerd voeder voor onze koeien ook geen soja, dus geen overbodige overzeese nutriënten geen monocultuur maïs - wel mooi bloemende witte en rode klaverweiden afgewisseld met granen ook beheersgras uit natuurgebied samen levert dit een rijk gevarieerd landschap op - maar ook de melk wordt rijker aan omega 3- en omega 6-vetzuren dit is heel goed merkbaar aan de zachtheid van onze hoeveboter en de verfijnde smaak in heel het assortiment van onze producten - wij werken tevens met probiotische culturen zoals Bifidobacteriën deze brengen de darmflora buitengewoon snel in orde ideaal na een antibioticakuur ze werken weerstandsopbouwend Heb je vragen over ons duurzaam systeem of voorstellen, wij willen u heel graag aanhoren.

Op deze manier is hier een melkautomaat aangekocht om verloren verpakkingen te reduceren.

Samen kunnen wij er het beste van maken.

Tel:014 54 10 97 Mail: de.ploeg1@pandora.be