IZRADA LEKOVA
»
Koliko je važna izrada lekova na nivou apoteke govori i činjenica da je u Nemačkoj u periodu od 1995. do 1997. godine čak 48% propisanih topikalnih dermatoloških lekova bilo izrađeno, a ne industrijski proizvedeno. Procenjeno je da je u Nemačkoj 1998. godine (na oko 82 miliona stanovnika) izdato oko 25 miliona magistralnih lekova u apotekama samo na primarnom nivou zdravstvene zaštite, (EDQM Symposium, 2007) dok je u Holandiji 2005. godine (na oko 16,5 miliona stanovnika) izrađeno 6,4 miliona lekova (www.sfk.nl). Jasno je da je potreba za izradom lekova u apotekama u drastičnom porastu.
nego što je preparat tipa PEG–ELS prvi put registrovan u Srbiji, 2008. godine (Fortrans®). Samo ovaj primer jasno pokazuje ulogu, značaj i spremnost bolničke apoteke da brzo reaguje kada je potrebno i obezbedi neophodan lek koji će omogućiti pacijentu ili grupi pacijenata adekvatnu terapiju. Drugi primer je izrada rastvora za totalnu ili parcijalnu parenteralnu ishranu. Kada pacijent ne može da jede, ne bi trebalo da jede, ne želi da jede ili ne može da jede dovoljno, indikovana je primena parenteralne ishrane (parcijalne parenteralne ishrane – PPI, ili totalne parenteralne ishrane – TPI). Ovo su tipični primeri magistralnih lekova – za svakog pacijenta tim stručnjaka učestvuje u sastavljanju odgovarajućeg preparata (hirurg, gastroenterolog, anesteziolog, biohemičar, farmaceut, dijetetičar...). Na farmaceutu je da izvrši krajnje provere i da pažljivo izradi lek – zbog velikog broja komponenti moguće su razne interakcije, zbog čega je neophodno pridržavati se propisanog redosleda spajanja komponenti preparata. Treći primer su rastvori za perfuziju i prezervaciju. Rastvori za perfuziju i prezervaciju su sterilni i apirogeni rastvori velikih zapremina, koji nisu intravenske infuzije. Ne navode se u farmakopejama, a u bolničkoj praksi se koriste već 60 godina kod velikih hirurških zahvata na raznim organima (Cardioplegic, Collins), odnosno pri transplantacijama (Euro–Collins, HTK solutio, Celsior solution, University of Wisconsin solution). Osnove ovih rastvora mogu da se proizvedu industrijski, ali je neophodno da se pojedine komponente do38
maj 2011.
daju neposredno pre upotrebe, pod aseptičnim uslovima, odnosno u bolničkoj apoteci. U razvijenim zemljama priprema citotoksične terapije je u domenu bolničkih farmaceuta – od prebacivanja tableta iz originalnog pakovanja u čašice (tako da medicinske sestre ne dolaze u kontakt sa lekom), preko razblaživanja intravenskih lekova pod aseptičnim uslovima, sve do konsultacija sa pacijentima.
Bolnički farmaceut neizostavan deo zdravstvenog tima na sekundarnom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite Činjenica je da je farmaceutska industrija, zbog svih mogućnosti koje ima, stub lečenja i izlečenja, ali upravo komercijalni aspekt, veličina i mnoga ograničenja kojima je izložena, ne ostavljaju joj dovoljno prostora da svojom proizvodnjom obuhvati sve lekove za sve pacijente i da brzo reaguje onda kada je to od presudnog značaja za izlečenje pacijenta. Iz svega navedenog jasan je zaključak da postojanje bolničke apoteke ne treba shvatiti kao konkurenciju farmaceutskoj industriji, već kao nephodnost zajedničkog postojanja i delanja sa farmaceutskom industrijom, a za dobrobit pacijenata na sekundarnom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite. Zadatak i misija bolničkih farmaceuta jeste omogućiti pružanje adekvatne savremene terapije što većem broju pacijenata, uz povećanje uspeha lečenja i procenta izlečenja, ali i uz značajno smanjenje troškova i dužine lečenja.