Filia obozu koncentracyjnego Gross-Rosen w Zielonej Górze
71
W ramach rozbudowy rozpoczęto na całym Dolnym Śląsku zakładanie obozów zewnętrznych, które różniły się wielkością i przeznaczeniem. W KL Gross-Rosen i jego filiach przebywało ok. 125 tys. więźniów wielu narodowości. Największą grupę stanowili Żydzi, głównie z Węgier, Polski i Związku Radzieckiego, jak również Czesi, Niemcy, Włosi, Holendrzy i Francuzi. Charakterystycznym elementem KL Gross-Rosen była duża liczba kobiet wśród uwięzionych. Trzecią część ogółu więźniów stanowiły kobiety żydowskie z Polski i Węgier. Więźniów wykorzystywano do rozbudowy obozów zewnętrznych oraz do pracy w kamieniołomach. Byli też wykorzystywani w przemyśle zbrojeniowym, przy budowie fortyfikacji, a kobiety najczęściej w fabrykach tekstylnych. Za tragiczny los więźniów odpowiedzialne były – niewolnicza praca, katastrofalne warunki sanitarne i bytowe, niedostateczne odżywianie, brak elementarnej opieki medycznej, co spowodowało epidemię tyfusu. Na terenie obozu prowadzono regularne egzekucje, głównie wśród sowieckich więźniów, którzy nie byli wpisani w indeksy obozowe. Na przełomie 1941 i 1942 r. zamordowano ok. 2,5 tys. radzieckich jeńców wojennych. Wskutek egzekucji, wyczerpania, głodu, chorób i złych warunków w KL Gross-Rosen zginęło ok. 40 tys. więźniów11. Zapotrzebowanie na siłę roboczą, głównie w zakładach zbrojeniowych III Rzeszy produkujących na rzecz frontu, było powodem powstania w południowej części województwa lubuskiego w drugiej połowie 1944 r. wielu filii (Lagerkomando) obozu Gross-Rosen. Były to komanda, które powstały na bazie wcześniej istniejących obozów pracy. Wykaz obozów ukazuje zestawienie, które wykonano na podstawie wielu źródeł znajdujących się w zbiorach. Niestety, stan dokumentacji często nie pozwala na pełne ukazanie sposobu funkcjonowania danego Arbeitskomando. 11
A. Konieczny, KL Gross-Rosen, Rogoźnica 1992; J. Gielo, GrossRosen, Warszawa 1970; M. Mołdawa, Gross-Rosen. Obóz koncentracyjny na Śląsku, Warszawa 1979.