R E N E S A N S 20. RAMY CZASOWE WŁOCHY Początek: przełom XII i XIV w. Koniec: XVI w. EUROPA Początek: XV w. Koniec: XVI w.
21. PODSTAWOWE CECHY KULTURY RENESANSU Epoka ta narodziła się we Włoszech w XIV wieku. Bogate mieszczaństwo przejmowało władzę w republikach włoskich. Wielkie rody skupiały w swoich pałacach uczonych, artystów i poetów. Ośrodkiem zainteresowania się uczonych i twórców stał się człowiek i jego doczesne sprawy. Chciano zjednoczyć kraj i przywrócić Italii rolę dawnego imperium Rzymskiego. Ponownie odkryto piękno starożytnej sztuki. Na rozwój renesansu, jako epoki w dziejach kultury europejskiej, złożyło się wiele czynników historycznych. Do głównych należy kryzys papiestwa i rozwój reformacji, rozbicie jedności cesarsko-papieskiej Europy oraz powstawanie, po okresie rozbicia feudalnego, zjednoczonych państw (m.in. Hiszpania, Francja, Szwajcaria, Polska).
21.1 NAZWY EPOKI Renesans Nazwę epoce dał późniejszy włoski malarz, architekt i pisarz, Giorgio Vasari. Nazwa ta miała wyrażać przeciwstawienie nowej epoki czasom średniowiecza. Termin ten oznacza powrót do starożytności, do sztuki i filozofii antycznej oraz odrodzenie człowieka i kultury. Z początku używano tej nazwy w znaczeniu odrodzenia państwa na wzór starorzymski, później dotyczyło to też literatury, filozofii i ideałów antycznych. Później znaczyło to również odnowę i rozwój ludzkości. Odrodzenie Z włoskiego renessaince. Odrodzenie literatury antycznej,ę ludzkości (renovatio hominis), przeszłości ,odnowienie, podnoszenie się jej na wyższy poziom, odnowienie starożytności (renovatio antiquitais), odrodzenie przeszłości, dawnej wiedzy, kultury i sztuki antyku, programowo zapoczątkowane w XIV w. „Złoty wiek kultury polskiej” Nazwa polskiego renesansu. Podobnie jak złoty wiek starożytności, odrodzenie polskie obfitowało w świetne wydarzenia w dziedzinie kultury i sztuki (architektura, malarstwo, muzyka, literatura).
21.2 PODSTAWOWE PRĄDY UMYSŁOWE I RELIGIJNE 21.2.1 HUMANIZM Prąd światopoglądowy rozwijający tradycje antycznej wiedzy o człowieku jako o jednostce (psychika i wrażliwość). Dążył do rozwoju osobowości uznając wartość jego rozumu. Humaniści głosili potrzebę poznania i kształtowania indywidualnej, silnej jednostki ludzkiej. W myśl humanizmu człowiek jest wielce wartościowy, liczy się jego talent, liczy się każde odrębne istnienie. Poznawano przyrodę, piękno, patriotyzm. Był to antropocentryzm. Usytuowanie człowieka w centrum świata. Hasłem humanistów stało się zdanie Terencjusza: „Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce” 21.2.2 REFORMACJA Oderwała ok. 1/3 Europy od kościoła katolickiego. Przyczyniła się ona do rozwoju tolerancji religijnej, rozkwitu kultur, języków i literatur narodowych. Sprzyjała kształtowaniu się stosunków wczesnokapitalistycznych i republikańskich teorii pochodzenia władzy. Za formalny jej początek uznaję się ogłoszenie 95-u tez Marcina Lutra. Powstały nowe prądy religijne. Reformacja była powodem wybuchu długoletnich wojen religijnych np. wojnę chłopską rozpętano w 1525 roku poprzez nietolerancję religijną. W roku 1529 - protest mniejszości luterańskiej w Spirze na sejmie. Rozbiły one wspólnotę wyznaniową Europy.