prowadzą manifestacje, strajki żądają lepszych warunków życia 76.2.3 WIELOZNACZNOŚĆ UTWORU Granica na płaszczyźnie społecznej. Podział klasowy odgradzający świat posiadających od świata nędzarzy. Jest między nimi przepaść. Dzielą ich przywileje, możliwości życiowe, prawa, możliwości wpływania na życie. Awans społeczny jest nieosiągalny dla ludzi sfery ubogiej - nieprzekraczalna granica. Płaszczyzna psychologiczna. Poszukiwanie granic tego co ocenia się obiektywnie a subiektywnie. Sąd jednostki czy opinia zbiorowa. Ze zbioru subiektywnych opinii można zbliżyć się do obiektywnej prawdy. Granica oddziela prawdę od fałszu. Płaszczyzna filozoficzna. Mowa tu o możliwościach poznania świata. Człowiek sam sobie narzucił granice. Poznaje świat coraz lepiej, coraz dokładniej. Świat się rozwija. Ruchoma granica poznania. Płaszczyzna moralna. Linia, której nie powinno się przekraczać aby nie sprzeniewierzyć się własnym ideałom, poglądom, by pozostać sobą. Granica kompromisu nie polega na rezygnacji z własnych ideałów. Szukanie ciągle tej bariery, bo przekroczenie jej oznacza fałsz, obłudę w stosunku do samego siebie.
76.3 „NOCE I DNIE” M. DĄBROWSKIEJ datą graniczną tej powieści jest powstanie styczniowe wpływa ono na życie bohaterów każde z nich widzi je inaczej Barbara patriotka niechęć i nienawiść do wszystkich i wszystkiego co związane było z zaborcami ceniła tych, którzy brali udział w powstaniu; powstanie uważa za bohaterski czyn zbrojny ma swoją dumę, honor razi ją to, że Bogumił nie chce mówić o powstaniu zainteresowała się Bogumiłem ponieważ on brał udział w powstaniu, obdarzyła go szacunkiem specyficzny stosunek miała także do wuja Klemensa, który brał udział w powstaniu uważała za swój obowiązek opiekować się nim mityzacja powstania (przyczynili się do tego tacy ludzie jak Barbara) za mąż wyszła z obowiązku Bogumiła traktowała wielokrotnie lekceważąco tęskni za miastem boi się śmierci jest nietolerancyjna pełna sprzeczności cechuje ją egotyzm Bogumił ma inny stosunek do powstania gdy ono wybuchło był jeszcze młodym chłopcem, musiał bardzo szybko wydorośleć powstanie wywarło na nim ogromne piętno starał się wymazać je z pamięci bezpośredni kontakt ze śmiercią nauczył go cenić życie, nie miał dużych wymagań, cieszył się chwilą powstanie ukształtowało w nim pogląd na życie według niego największą wartością człowieka jest praca jest realistą, trzeźwo patrzy na świat nie ma dużych wymagań od życia nie pracował dla pieniędzy lecz z miłości do ziemi i pracy często zaniedbywał przez to żonę i dzieci starał się pomagać Barbarze lecz rzadko zgadywał jej pragnienia kochał Barbarę na równi ze swoją pracą