bir şey düşünmüyor ve Anadolu'ya geçip bir millî ayaklanmaya baş olmayı aklından geçirmiyordu. Delillerini daha evvel verdiğimiz bu vaziyetin artık kitaplaşmaya başlayan hakikati, «Anadolu Đhtilâli - Sabahattin Selek» isimli 440 sahifelik kitabın 178 inci sahifesinde şu cümlelerle tespit edilmiştir: «— Henüz Talât Paşa hükümeti çekilmeden Mustafa Kemal Paşa, Ahmed Đzzet Paşanın başkanlığında bir hükümet kurulmasını, kendisinin de Harbiye Nezaretine getirilmesini, hem Padişaha, hem de îzzet Paşaya teklif etmişti.» Bir Halk Partilinin kaleme aldığı bu ciddice eser, artık bu dilek üzerinde şüphe bırakmamakta, Kabineye girecek olan Mustafa Kemal Paşa'nın ise bu vaziyette Anadolu şahlanmasını tasarlayamayacağı kendi kendisine ortaya çıkmaktadır. Đzzet Paşa tarafından: «— Bâdessulh refakatimiz eltaf-ı Sübhaniyeden memuldur, (Sulhtan sonra birleşmemiz Allahın lûtuflarından beklenir)...» Şeklinde sinsi ve manâlı bir üslûpla Harbiye Nazırlığından uzak tutulan Mustafa Kemal Paşa, o tarihten ve Sultanla kısa ve neticesiz bir konuşmadan sonra evvelâ annesinin Beşiktaşta ve Akaretlerdeki evinde, sonra da Şişlideki köşkünde tam 6 ay, vazife sahibi olmayarak kalmış, bütün çöküş felâketlerini merkezden takip etmiş, Anadolu'da millî bir ayaklanmayı teşkilâtlandırmaya dair hiçbir alâmet göstermemiş, bir aralık Padişahın ve sarayın en güzel kızı Sabiha Sultana talip olmuşsa da, bu sultanın şehzade Ömer Faruk Efendiyi sevmesi yüzünden onu alamamış ve taşıdığı «Fahri Yâver-i Hazret-i Şehciyârî» unvanı altında ve çöküş devresinin sonunda, hâdiseleri kollamaktan başka bir şey düşünmemiş ve yapmamıştır. Eserimizin ağırlık merkezini teşkil eden bu nok-tedan ilerisi «Millî Şahlanış Hareketi» faslına aittir.
MĐLLÎ ŞAHLANIŞ HAREKETĐ
FĐKĐR ALTINCI MEHMED VAHĐDÜDDĐN'ĐN EVET; millî şahlanışın başında 14 - 15 ve Cumhuriyetin ilânında 19 yaşında bir çocuk olan biz, bunca yıl boyunca gördüğümüz, işittiğimiz, okuduğumuz ve mânalandırdığımız şeylerin yekûnu olarak şu hükme varmış bulunuyoruz ki, Birinci Dünya Harbi felâketi ve Đmparatorluk devletinin çöküşünden sonra Türk haklarını sağlamak yolunda millî bir şahlanışa ilk olarak meydan açma fikri, bu hareketin şefliğini yapan Mustafa Kemal Paşadan önce ve onun şahsında Sultan 6. Mehmed Vahidüddin'indir. Yâni aynı hareketin, vatan hainliğiyle suçlandırdığı adamın... Bu iddiayı tam bir fikir namusiyle ana tezimiz olarak başa alıyor ve en ince teferruatına kadar ispatını boynumuza borç biliyoruz. Mütarekenin başlarında, Kâzım Karabekir, Ali Fuat, Cafer Tayyar, Refet Belen gibi genç kumandanlar Đstanbul'da toplanmıştır. Memleketteki birliklerin başı boş; ve bütün yüksek kumanda hey'eti, Başkumandan huzurunda toplantıya çağırılmışcasına merkezdedir. Bu vaziyet ve ondaki panik havası ilk olarak Kâzım Karabekir'in dikkatine çarpıyor . Bir yazısında diyor ki, merhum Kazım Karabekir: «— 1918 de Harbiye Nezareti Müsteşarı Miralay Đsmet (inönü) Beye, milletin istiklâlini kurtarmak için düşüncelerimi şöyle izah ettim: Genç kumandanların Đstanbul'da toplanması ve hususiyle beni bu şereften ayırmak büyük bir gaflet olmuştur. Beni derhal bu şerefe iadeye çalışınız!» Yine Kâzım Karabekir'den: «— 1 Kânunuevvel 1918'<de Erkânı Harbiye-i Umumiye Reisi Cevat Paşa Hazretlerini ziyaretle Đstanbul'da toplanmakliğımızin gafletini izah ve benim Şarka iademi ve ordunun zayıflatılmamasinı rica ettim. Bununla beraber Sadaretten istifa etmiş olan Đzzet Paşaya da aynı fikirleri söylemiştim!» Ve Kâzım Karabekir'in kalemiyle bu vaziyeti ilk görenin Vahidüddin olduğu hakikati: «— 6 Kânunuevvel 1918 selâmlık merasiminde usulen huzura kabul olurdum. Padişah dahi, sulhun temini görüşülmeden evvel ordusunun zayıflatılmamasi ve bilhassa genç kumandanların iş başından ayrılmaması, aksi hâlde bir Endülüs vaziyetinin