Rozhnama

‫‪2‬‬

‫ذمارة (‪ )3‬سيَشةممة ‪2011/9/13‬‬

‫فەیسبووك‪ ..‬دێوه‌زمه‌که‌ی میدیاو که‌ناڵێک بۆ زانین‌و گومانکردن‬ ‫راپۆرتی‪:‬‬ ‫بەرزان عەلی حەمە‬

‫‪..........................................................‬‬

‫ف��ەی��س��ب��ووك‪ ،‬ئ��ەو پێگە‬ ‫كۆمەاڵیەتییە ن�����اودارەی كە‬ ‫ل��ە خ��ۆره��ەاڵت��ی ن��اوەڕاس��ت��دا‪،‬‬ ‫ب��ووە بە دێ��وەزم��ەی دەس��ەاڵت‌و‬ ‫ل��ە پ��ێ��گ��ەی��ەك��ی پ �ه‌ی��وەن��دی��ی‬ ‫كۆمەاڵیەتییەوە‪ ،‬ئەركەكەی بووە‬ ‫بە ئەركی پێگەیەكی سیاسیی‪.‬‬ ‫ف��ەی��س��ب��ووك‪ ،‬ك��ە رۆڵێكی‬ ‫ك���اری���گ���ەری���ی ه����ەب����وو ل��ە‬ ‫گۆڕانكارییەكانی تونس‌و میسر‌و‬ ‫س��ەره��ەڵ��دان��ی «راپ��ەڕی��ن» لە‬ ‫لیبیا‌و س��وری�ا‌و لە یەمەنیش‪،‬‬ ‫رۆڵەكەی زۆر دی��ارو ئاشكرایە‪.‬‬ ‫ئ��ەم پێگەیە رۆژان���ە چەندین‬ ‫زانیاریی تێدا باڵودەكرێتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەندێك كات «گومان» لە‬ ‫راست‌و دروستیی زانیارییەكانی‬ ‫دەكرێت‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫لە خۆرهەاڵتی ناوەڕاست‪ ،‬بووە‬ ‫بە دەروازەی��ەك��ی هەناسەدانی‬ ‫گەنجان‪ ،‬بۆ ناڕەزایی دەربڕین لە‬ ‫دەسەاڵت‌و دەسەاڵتیش هێندەی‬ ‫لەشكرێكی سەربازیی‪ ،‬سڵ لە‬ ‫فەیسبووك دەكات‪.‬‬ ‫س�����������ەروەت ق����ەه����ار‪،‬‬ ‫فەیسبووكەو‬ ‫بەكارهێنەرێكی‬ ‫پێیوایە‪ :‬زانیاریی باش‌و خراپ‬ ‫لەفەیسبووكدا باڵودەكرێتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە س���ەروەت‪ ،‬بەشێوەیەكی‬ ‫گشتیی ب��اوەڕی بەو زانیارییانە‬ ‫نییە‪ ،‬كە ل��ەو ت��ۆڕە جەنجاڵە‬ ‫بێ فیلتەرەدا باڵودەكرێتەوە‪،‬‬ ‫ئەو دەڵێت‪« :‬ئ��ەوەی سەرنجم‬ ‫راب��ك��ێ��ش��ێ��ت ل��ەف��ەی��س��ب��ووك��دا‬

‫دەی���خ���وێ���ن���م���ەوە‪ ،‬راس�����ت‌و‬ ‫دروستییەكەشی دەكەوێتەوە سەر‬ ‫ئەو كەسەی كە باڵویكردووەتەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم م��ن كەمتر ب���اوەڕم بەو‬ ‫زانیارییانەیە‪ ،‬چونكە هەندێ‬ ‫شتی سەیر‌و سەمەرەو بێ بەڵگە‬ ‫دەبینم»‪.‬‬ ‫ئ��ەم گەنجە‪ ،‬لەالپەڕەكەی‬ ‫خۆیدا زۆر شت باڵو ناكاتەوە‌و‬ ‫دەڵێت‪« :‬ئەگەر شتێكیش باڵو‬ ‫بكەمەوە‪ ،‬دەبێت لە راستییەكەی‌و‬ ‫سەرچاوەكەی دڵنیا بم»‪.‬‬ ‫رێ��گ��ل ه��ەم��زە‪ ،‬گەنجێكی‬

‫ترە‌و الپەڕەیەكی لە فەیسبووكدا‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەو ئاماژە بەوە دەكات‪:‬‬ ‫كە ب��اوەڕ بەدروستیی هەموو‬ ‫زانیارییەكانی ن��او فەیسبووك‬ ‫ناكات‌و تەنیا بۆ زانیارییەكانیش‬ ‫پشت بەو پەیجانە دەبەستێت‪،‬‬ ‫كە هی دەزگاكانی راگەیاندنن‬ ‫«خۆ ئەوانیش شامی شەریف‬ ‫نین‪ ،‬هەموو ئەو شتانە بەهەند‬ ‫وەرناگرم‪ ،‬زۆرتر بابەتی الپەڕەی‬ ‫وێبسایتەكان دەخ��وێ��ن��م��ەوە‪،‬‬ ‫چ��ون��ك��ە ب��اب��ەت��ی س��ای��ت��ەك��ەی‬ ‫خۆیانە‌و لە فەیسبووكەكەیاندا‬

‫باڵوی دەكەنەوە‪ ،‬ئەگینا ئەوانی‬ ‫ت��ر س���ەدی س��ەد ب���اوەڕم پێی‬ ‫نییە»‪.‬‬ ‫رۆژن���ام���ەن���ووس‪ ،‬مەحمود‬ ‫یاسین ك��وردی‪ ،‬پێیوایە‪ :‬لەبەر‬ ‫ئەوەی تۆڕی فەیسبووك الیەنێكی‬ ‫دانپێدانراوی مەعنەویی‌و رەسمیی‬ ‫نییە‌و هیچ بەندێكی یاسایی‬ ‫بەسەردا ناسەپێت‌و لە هەرێمی‬ ‫كوردستانیش یاسایەك نییە بۆ‬ ‫رێكخستنی تۆڕە ئەلكترۆنییەكان‪،‬‬ ‫ئ��ەو زۆر پشت نابەستێت بە‬ ‫زان��ی��اری��ی��ەك��ان��ی فەیسبووك‌و‬

‫میدیای كوردی؛ لە ئاشكراكردنی گەندەڵیدا‬ ‫راپۆرتی‪ :‬سەروەر سەعدوڵاڵ‬ ‫‪.....................................................................‬‬

‫گازەندە لە میدیا‌و میدیاكاران‬ ‫دەك��رێ��ت‪ ،‬س����ەرەڕای ئ��ەو هەموو‬ ‫گەندەڵییەی لە دامودەزگاكاندا هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم میدیاكان لە ئاستی پێویستدا‬ ‫نەیانتوانیوە ئەو گەندەڵییانە ئاشكرا‬ ‫بكەن‪ ،‬هەندێك لە میدیاكارانیش‬ ‫هۆكاری دەستەوەستانی میدیاكاران‬ ‫لە ئاشكرانەكردنی گەندەڵییەكان‬ ‫بۆ سیستمی بەڕێوەبردنی حكومەت‬ ‫دەگه‌ڕێننەوە‪.‬‬ ‫ئاسۆس ه���ەردی‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫كۆمپانیای «ئاوێنە» بە «میدیا»ی‬ ‫راگەیاند‪ :‬میدیای كوردی نەیتوانیوە‬ ‫چ��اودێ��ری��ی راستەقینە ب��ێ��ت‪ ،‬لە‬ ‫دەرخستی گەندەڵیی‌و ئاشكراكردنی‬ ‫گ��ەن��دەڵ��ك��اران «ئ��ەم��ەی��ش ب��ۆ ئەو‬ ‫سیستمە دەگ���ەڕێ���ت���ەوە‪ ،‬ك��ە لە‬ ‫واڵتەكەدا كاردەكات‪ ،‬بەاڵم تاڕادەیەك‬ ‫توانیویەتی چاوی خەڵكی بكاتەوەو‬ ‫ه��وش��ی��اری��ی الی خ��ەڵ��ك دروس���ت‬ ‫بكات‪ ،‬هەندێكجاریش توانیویەتی‬ ‫بەرپرسێكی بااڵ بەرێتە بەردەم دادگا‪،‬‬ ‫بەاڵم تاچەند بڕیاری دادگا جێبەجێ‌‬ ‫كراوە؟ نازانم»‪.‬‬ ‫سەعدی ئەحمەد پیرە‪ ،‬ئەندامی‬ ‫مەكتەبی سیاسیی «یەكێتی»‪ ،‬بە‬ ‫پێچەوانەی بەڕێوەبەری كۆمپانیای‬ ‫«ئاوێنە»ەوە‪ ،‬باس ل��ەوە دەك��ات‪:‬‬ ‫میدیای كوردی‪ ،‬میدیایەكی چاالكە‪،‬‬ ‫میدیاكە لە قۆناغی دروستبووندایە‪،‬‬ ‫وەكو میدیایەكی پڕۆفیشناڵ‪ ،‬میدیای‬ ‫ك��وردی زی��اد لە پێویست سەرقاڵی‬ ‫ناوخۆیە‪.‬‬ ‫پیرە‪ ،‬وتی‪« :‬میدیای ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ج��اری واهەیە‪ ،‬دۆكیۆمێنت لەسەر‬ ‫بەرپرسێك ئاشكرا دەك��ات‪ ،‬كاتێك‬ ‫ئەو بەرپرسە دەبرێتە بەردەم دادگا‬ ‫سەیردەكرێت ئەو دۆكیۆمێنتەی راست‬ ‫نییە»‪.‬‬ ‫ئاسۆس‪ ،‬پێیوایە‪ :‬دەتوانرێت‬ ‫زانیاریی لەسەر كەسانی تیرۆریست لە‬ ‫میدیاكانەوە بزانرێت‪« ،‬بەاڵم هەرگیز‬ ‫دۆكیۆمێنتێك ب��ەدەس��ت نایەنیت‬ ‫پەیوەندیی بە بازرگانیی‌و دەرخستنی‬ ‫پ��ارەو سامانەوە هەبێت‪ ،‬ئەمەیش‬ ‫وایكردووە بەرهەمی میدیای كوردی‬ ‫لە ئاستی چاودێرییدا وەكو پێویست‬ ‫نەبێت‪ ،‬چونكە ئەمڕۆ لە كوردستاندا‬

‫میدیاكان (‪)%95‬ی میدیای كوردی‬ ‫لەالیەن حیزبە دەسەاڵتدارەكانەوە‬ ‫ك��ۆن��ت��رۆڵ��ك��راوە‪ ،‬ك��ەم��ج��ار میدیای‬ ‫حیزبیی قسەی لەسەر گەندەڵیی‬ ‫ك���ردووە‪ ،‬ئەگەر كردبێتیشی‪ ،‬ئەوا‬ ‫لەشتی زۆر بچووكدا قسەی كردووە»‪.‬‬ ‫ئ��اس��ۆس‪ ،‬ه��ۆك��اری ئ���ەوەی‪ ،‬كە‬ ‫میدیای حیزبی ك��ەم قسە لەسەر‬ ‫گەندەڵیی دەكات‪ ،‬دەگه‌ڕێنێتەوە بۆ‬ ‫ئ��ەوەی؛ كە میدیای حیزب لەسەر‬ ‫داهاتی خەڵكی كوردستان دەژی‪،‬‬ ‫«ب��ێ��گ��وم��ان ئ��ەم��ە خ��ۆی بەشێكە‬ ‫ل��ە گەندەڵیی‪ ،‬چونكە حیزبەكان‬ ‫بودجەیەكی خەیاڵیی دەب���ەن بۆ‬ ‫خۆیان‌و میدیاكانیان»‪.‬‬ ‫ئاكۆ محەمەد‪ ،‬س��ەرن��ووس��ەری‬ ‫رۆژنامەی «رووداو» بە پێچەوانەی‬ ‫بەڕێوەبەری كۆمپانیای «ئاوێنە»وە‪،‬‬ ‫گەشبینیی خۆی نیشاندا لەبەرامبەر‬ ‫ئ���ەوەی‪ ،‬كە میدیاكان توانیویانە‬ ‫كارابن لە دەرخستنی گەندەڵییداو‬ ‫ه���ەوڵ���ی���ان���داوە ب���ەدواداچ���وون���ی‬ ‫راستەقینەیان هەبێت‪.‬‬ ‫ئ����ەو‪ ،‬دەڵ���ێ���ت‪«:‬رۆژن���ام���ەی‬ ‫«رووداو»‪ ،‬ی��ەك��ێ��ك ب���ووە ل��ەو‬ ‫میدیا ئ��ازادان��ەی توانیویەتی جۆرە‬ ‫گەندەڵییەك ئاشكرا بكات‪ ،‬كاتێك‬ ‫كە پارە خراپ بەكارهێنراوەو بەهەدەر‬ ‫دراوە‪ ،‬رۆڵی هەبووە لە گه‌ڕاندنەوەی‬ ‫ئەو پارانەدا»‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی��ش��ی خ��س��ت��ەڕوو‪ :‬ئەگەر‬ ‫میدیاكان نەبن‪ ،‬گەندەڵیی ئاشكرا‬ ‫ناكرێت‌و بەخەڵكی ناناسرێت‪.‬‬ ‫جەختیشی لەوەكردەوە‪ :‬ئەگەر‬ ‫میدیایەك لەسەر داهاتی كوردستان‬ ‫بژی‪ ،‬ئەوە دەتوانرێت ناوی بنرێت‬ ‫گەندەڵیی‪« ،‬چونكە ئ��ەو حیزبانە‬ ‫ب��ودج��ەی��ەك��ی گ���ەورە ب��ۆ خ��ۆی��ان‌و‬ ‫میدیاكانیان زەوت دەكەن»‪.‬‬ ‫ب����ەڕێ����وەب����ەری ك��ۆم��پ��ان��ی��ای‬ ‫«ئاوێنە»‪ ،‬وت��ی‪« :‬ئ��ەو میدیایەی‬ ‫هەواڵێكی راس���ت‌و پشتئەستوور‬ ‫بە بەڵگە ب�ڵاودەك��ات��ەوەو زانیاریی‬ ‫ت��ەواو دەدات بە خەڵكی‪ ،‬ئەو كات‬ ‫ئەو میدیایە بەڕاستیی میدیایەكی‬ ‫شەفافەو هەر ئەو میدیایەش قازانج‬ ‫دەك����ات‪ ،‬ك��ە پ����ەردەی ل��ە رووی‬ ‫گەندەڵیی هەڵماڵیوە»‪.‬‬ ‫ئاسۆس‪ ،‬دەڵێت‪« :‬هیچ كێشەیەك‬ ‫ل��ەوەدا نابینمەوە‪ ،‬كە كاتێك دوو‬ ‫حیزب كێبڕكێیانەو دێن گەندەڵییەكانی‬

‫یەكتر ئاشكرا دەكەن‪ ،‬بەاڵم كاتێك كە‬ ‫زانیارییەكە راستە‪ ،‬میدیا مافی ئەوەی‬ ‫هەیە باڵوی بكاتەوە‪ ،‬ئەوكات دەبینین‬ ‫ئەو گەندەڵییە كە میدیاكە ئاشكرای‬ ‫كردووە بە قازانجی خۆی‌و كۆمەڵگاكە‬ ‫دەشكێتەوە»‪.‬‬ ‫سەعدی پیرە‪ ،‬باسی لەوەكرد‪:‬‬ ‫میدیا «ئەهلییەكان» زیاتر جێی‬ ‫متمانەی خەڵكین‪ ،‬ن��ەوەك میدیای‬ ‫دەس���ەاڵت»‪ ،‬بۆ نموونە رۆژنامەی‬ ‫«ئ��اوێ��ن��ە» زی��ات��ر ج��ێ��ی ب���اوەڕی‬ ‫خەڵكییە‪ ،‬نەك رۆژنامەی «خەبات»‌و‬ ‫«كوردستانی نوێ‌»‪.‬‬ ‫ئەو ئەندامەی مەكتەبی سیاسیی‬ ‫«یەكێتی»‪ ،‬پێیوایە‪ :‬هیچ جیاوازییەك‬ ‫لەنێوان میدیای «ئۆپۆزسیۆن»و‬ ‫میدیای «دەسەاڵت»دا نییە‪ ،‬چونكە‬ ‫هەردووال خەڵكی نیشانەی پرسیاری‬ ‫لەسەر داناون‪ ،‬ئەوەی جێگای باوەڕی‬ ‫خەڵك بێت‪ ،‬میدیای «ئەهلییە»‪،‬‬ ‫چونكە دەسەاڵتیان ناوێت‪.‬‬ ‫سەرنووسەری «رووداو»یش‪ ،‬باس‬ ‫لەوە دەكات‪ :‬میدیای «ئۆپۆزسیۆن»‬ ‫وەك��و راگەیاندنی حیزبی لێهات‪،‬‬ ‫«چونكە گوتاری سیاسییە لەپشت‬ ‫راپۆرتەكانییەوەتی‪ ،‬نەدەبوو میدیای‬ ‫(ئۆپۆزسیۆن) بەوشێوەیە بڕوات‪ ،‬كە‬ ‫ئێستا هەیە»‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە مەم بورهان قانع‪،‬‬ ‫سەرنووسەری رۆژنامەی «رۆژنامە»‪،‬‬ ‫كە كۆمپانیای وش��ە دەری��دەك��ات‌و‬ ‫نزیكە لە بزووتنەوەی «گۆڕان»ەوە‪،‬‬ ‫رای وای��ە‪ :‬دەبێت جیاوازیی بكرێت‬ ‫ل��ە ن��ێ��وان گ��وت��اری سیاسیی‌و بە‬ ‫سیاسیكردنی م��ی��دی��ادا‪ ،‬وەك��چ��ۆن‬ ‫بەشێكی زۆری میدیاكانی كوردستان‪،‬‬ ‫میدیای سیاسیین‌و گوتاری سیاسیی‬ ‫ئاراستە دەك��ەن‪ .‬ئەمە لەكاتێكدایە‬ ‫بە «سیاسیكردنی میدیا»‪ ،‬نەك هەر‬ ‫میدیای حیزبیی‌و میدیای ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫گرتووەتەوە‪ ،‬بەڵكو میدیای ئەهلیی‌و‬ ‫میدیاكانی سێبەریشی گرتووەتەوە‪.‬‬ ‫مەم‪ ،‬وتیشی‪« :‬بوونی گوتاری‬ ‫سیاسیی لە پشت كاری میدیاییەوە‪،‬‬ ‫ناكرێت بە خەوشی رۆژنامەنووسیی‬ ‫هەژمار بكرێت‪ ،‬چونكە هیچ ناوەندێكی‬ ‫میدیایی نییە سیاسەتی میدیایی‬ ‫نەبێت‪ ،‬ب��ەاڵم گرنگ ئ��ەوەی��ە ئەو‬ ‫گوتارە سیاسییە میدیاییە‪ ،‬ناوەندە‬ ‫میدیاییەكە لە پڕۆفیشناڵبوون خاڵی‬ ‫نەكاتەوە»‪.‬‬

‫خۆشی زۆرت���ر ئ��ەو بابەتانەی‬ ‫خۆی باڵودەكاتەوە‪ ،‬كە پێشتر‬ ‫لە میدیاكان باڵوی كردوونەتەوە‬ ‫«دەشێت ئەو زانیارییانەی لە‬ ‫فەیسبووك باڵودەكرێنەوە‪ ،‬سەدی‬ ‫پەنجا بەڕاستیان وەربگریت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ناكرێت بەتەواویی پشتیان پێ‬ ‫ببەسترێت‪ ،‬چونكە دەتوانم من‬ ‫لەیەك كاتدا دوو الپەڕەم هەبێت‌و‬ ‫لەیەكێكیاندا دۆستایەتیی بكەم‌و‬ ‫لەوی تریاندا سووكایەتیی»‪.‬‬ ‫هەندێ لە رۆژنامەنووسان‪،‬‬ ‫فەیسبووك ب��ە نیمچە میدیا‬ ‫ن��اودەب��ەن‌و پێیانوایە‪ :‬كێشەی‬ ‫ب��ۆ میدیای دایكیش دروس��ت‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬یەكێك لەو كەسانەی‬ ‫ئ��ەو ب��ڕوای��ەی هەیە‪ ،‬ئیبراهیم‬ ‫عەباس‪ ،‬سەرنووسەری رۆژنامەی‬ ‫«رووب�����ەر»ە‪ ،‬ك��ە ل��ە هەولێر‬ ‫دەردەچێت‪ ،‬ئیبراهیم‪ ،‬دەڵێت‪:‬‬ ‫«فەیسبووك زۆر كەم دەچێتە‬ ‫خزمەتی میدیاوە‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫تۆ وەكو ماڵپەڕە بەناوبانگەكان‬ ‫دەت��وان��ی��ت ن��ووس��ی �ن‌و وێ��ن��ەو‬ ‫ڤ��ی��دی��ۆ داب��ن��ێ��ی��ت‪ ،‬ب���ەاڵم ئ��ەو‬ ‫بەرهەمانە كەمتر پشتیان پێ‬ ‫دەبەسترێت‪ ،‬چونكە ئەوانەی‬ ‫كە لەوێ باڵودەكرێنەوە‪ ،‬جێی‬ ‫باوەڕنین‪ ،‬راستە كە فەیسبووك‬ ‫نیمچە میدیایە ل��ەڕووی به‌های‬ ‫هه‌واڵی‌و بێالیەنیی‌و پیشەیی‌و‬ ‫ئەو پرەنسیپانەی كە پەیوەستن‬ ‫بەمیدیاوە‪ ،‬بەاڵم بەدڵنیاییەوە‬ ‫ئیشكالی بۆ میدیای دایك دروست‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬چونكە ج��اران رەنگە‬ ‫هەر یەكێك لە ئێمە چێكی چل‬ ‫بۆ پەنجا میدیامان بكردایە‪ ،‬بەاڵم‬

‫ئێستا چێكی هەموومان دابەزیوە‬ ‫ب��ۆ ش��ەش ب��ۆ ح���ەوت سایت‪،‬‬ ‫چونكە هەموو ئ��ەو كەسانەی‬ ‫كە لە (‪‌KNN‬و لڤین‌و رووب��ەر‌و‬ ‫رۆژنامە‌و ئاوێنەو هاواڵتی‌و گەلی‬ ‫كوردستان‌و كوردستان تیڤی)ن‪،‬‬ ‫تۆ لە فەیسبووك دەیانبینیت‌و‬ ‫شتەكانیانت ئاگا لێ دەبێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫رەنگە تۆ پێویستت بەوە نەبێـت‬ ‫بگەڕێیتەوە بۆ میدیا دایكەكەیان‪،‬‬ ‫ئەمەش یەكێكە لە ئیشكالەكان‬ ‫بۆ سەر میدیا بنەڕەتییەكە»‪.‬‬ ‫پسپۆڕێكی بواری راگەیاندن‪،‬‬ ‫پێیوایە‪ :‬لەبەر ئەوەیە میدیای‬ ‫س��ەرەك��ی��ی ب��ۆ ب��اب��ەت��ەك��ان��ی‬ ‫خ��ۆی كنەو پشكنین دەك��ات‌و‬ ‫دەت��وان��ێ��ت راس����ت‌و دروس��ت��ی‬ ‫بابەتەكانی بەئاشكرا لە دادگا‬ ‫بسەلمێنێت‪ ،‬ب��ۆی��ە ج��ۆرێ��ك‬ ‫ل��ە سەلماندنی تێدایە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫بەبۆچوونی ئ��ەو‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫ت��ۆڕە كۆمەاڵیەتییەكانی وەك‬ ‫فەیسبووك‌و هاوشێوەكانیان ئەم‬ ‫پرەنسیپانەیان نییە‪ ،‬بۆیە جێی‬ ‫ب��ڕوا نین‪ ،‬د‪.‬هەڤاڵ ئەبوبەكر‪،‬‬ ‫مامۆستای راگەیاندن لە زانكۆی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ئاماژە بەوە دەكات‪:‬‬ ‫ئەگەر رۆژن��ام��ەی «رۆژن��ام��ە»‬ ‫ب��ەڕەس��م��ی��ی الپ�����ەڕەی خ��ۆی‬ ‫لەفەیسبووكدا كردبێتەوەو بابەتی‬ ‫تێدا باڵو بكاتەوە‪ ،‬بابەتەكانی‬ ‫ه��ەم��ان سەنگی بابەتی سەر‬ ‫رۆژن��ام��ەك��ەی دەب��ێ �ت‌و هەمان‬ ‫بەرپرسیارێتیشی دەبێت‪ ،‬چونكە‬ ‫خاوەنەكەی ن��اس��راوە»‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو الپەڕانەی كە خاوەنەكانیان‬ ‫نەناسراوە‪ ،‬یان نایانەوێت خۆیان‬

‫بناسێنن‌و تەنیا رای تاكەكەسیی‬ ‫ب�ڵاودەك��ەن��ەوە‌و دۆكیۆمێنتیان‬ ‫لەبەر دەستدا نییە بۆ سەلماندنی‬ ‫بابەتەكانیان‪ ،‬ئەوە یەكێكە لەو‬ ‫گرفتانەی میدیای دیجیتاڵیی‬ ‫ل���ەم س����ەردەم����ەدا دروس��ت��ی‬ ‫ك���ردووە‌و ئەگەر ئاگامان لێی‬ ‫نەبێت چەواشەكارییەكی زۆر‬ ‫ب�ڵاودەك��ات��ەوە‪ ،‬بۆیە ن��ەك هەر‬ ‫ب��ۆ میدیا‪ ،‬بەڵكو ب��ۆ بابەتی‬ ‫زانستیش‪ ،‬ئەگەر ئەو بابەتانەی‬ ‫لە سەرچاوەیەكی باوەڕپێكراوەوە‬ ‫وەرنەگرتبێت‪ ،‬ئەو بابەتانە جێی‬ ‫بڕوا نابن»‪.‬‬ ‫سەبارەت بەوەی‪ ،‬كەسێكی‬ ‫نادیار لەڕێی فەیسبووكەوە زیان‬ ‫بەكەسێكی تر بگەیەنێت‌و ناوی‬ ‫بزڕێنێت‪ ،‬ئەو كەسە دەتوانێت‬ ‫داوای قەرەبوو لە بەرپرسانی‬ ‫كۆمپانیای فەیسبووك بكات؟‬ ‫ه��ەڤ��اڵ ئ��ەب��وب��ەك��ر‪ ،‬ئ��ام��اژە‬ ‫بەوە دەك��ات‪ :‬كە ئەو كەسانە‬ ‫هیچ مافێكیان ناكەوێتە سەر‬ ‫كۆمپانیای فەیسبووك‌و پێیوایە‪:‬‬ ‫بەهەمان شێوەیە‪ ،‬ئەوەیە كە‬ ‫كەسێك بە مۆبایل سووكایەتیی‬ ‫بەكەسێكی تر دەكات‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫كەسە ناتوانێت سكااڵ لەسەر‬ ‫كۆمپانیای «ئاسیاسێڵ» یان‬ ‫«ك����ۆڕەك تیلیكۆم» تۆمار‬ ‫بكات‪ ،‬ب��ەاڵم دەتوانێت لەڕێی‬ ‫دادگ��اوە داوای هاوكارییان لێ‬ ‫بكات»‪ ،‬فەیسبووكیش بەهەمان‬ ‫شێوەیەو ئەو كەسە دەتوانێت‬ ‫داوای هاوكارییان لێ بكات‪،‬‬ ‫تا یارمەتی بدەن لەدۆزینەوەی‬ ‫كەسەكەدا»‪.‬‬

‫«میدیاكان خۆیان بوونەتە قەیران»‬

‫راپۆرتی‪ :‬نیاز نایف‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫شارەزایانی بواری میدیا‪ ،‬پێیانوایە‪:‬‬ ‫میدیا لە كوردستاندا بووەتە میدیایەكی‬ ‫سیاسیی‌و بەپێی هەلومەرجی سیاسیی‬ ‫رووماڵی هەواڵەكان دەك��ات‌و الیەنی‬ ‫پیشەیی تێیاندا پاشەكشەی كردووە‪.‬‬ ‫لەگەڵ سەرهەڵدانی كۆمەڵێك‬ ‫ق���ەی���ران‌و ملمالنێی سیاسیی لە‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬هەندێك وای بۆ دەچن؛‬ ‫میدیاكان لەجیاتی گێڕانی رۆڵ��ی‬ ‫پیشەیی‪ ،‬بوونە بەشێك لە ملمالنێكان‪.‬‬ ‫شارەزایانی بواری میدیا‪ ،‬پێیانوایە‪:‬‬ ‫تائێستا ل��ە ك��وردس��ت��ان��دا میدیای‬ ‫پڕۆفیشناڵ‌و بێالیەن بوونی نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو میدیاكان خۆیان هۆكارێكن بۆ‬ ‫دروستكردنی قەیران‪.‬‬ ‫حەكیم عوسمان‪ ،‬شارەزا لەبواری‬ ‫میدیا‪ ،‬دەڵێت‪« :‬میدیاكان خۆیان كێشە‬ ‫ب��وون»‪ ،‬چونكە بە بڕوای ئەو میدیا‬ ‫لە كوردستاندا‪ ،‬میدیایەكی حیزبییە‪،‬‬ ‫بۆیە ئەو رۆڵ��ەی میدیا بینیویەتی‪،‬‬ ‫رۆڵێك بووە كە رەنگدانەوەی بۆچوونی‬ ‫حیزبەكان ب��ووەو ده‌ڵێت‪« :‬هەندێك‬ ‫كات كێشەكان‌و رووداوەك��ان قەبارەی‬ ‫گ��ەورەت��ری پ��ێ��دراوەو هەندێك شتی‬ ‫دیكەی بچووك كردووەتەوە»‪.‬‬ ‫حەكیم عوسمان‪ ،‬جەختی لەوەش‬ ‫كردەوە‪« :‬میدیا ئەو ئاوێنەیە نەبووە؛‬ ‫ك��ە ئێمە دەم��ان��ەوێ��ت دەوروب����ەری‬

‫خۆمانی لێوە ببینین»‪.‬‬ ‫ب����ەب����ڕوای ئ����ەو ش����ارەزای����ە‪،‬‬ ‫سەربەخۆنەبوونی میدیای ك��وردی‬ ‫ل���ەڕووی ئ��اب��ووری��ی��ەوە‪ ،‬وای��ك��ردووە‬ ‫تائێستا میدیایەكی پڕۆفیشناڵ‌و‬ ‫بێالیەن دروس���ت نەبێت‪« :‬میدیا‬ ‫پێویستی بە سەرمایەیەكی گ��ەورە‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆیە لەئێستادا میدیایەك نییە‬ ‫لەڕووی مادییەوە سەربەخۆ بێت»‪.‬‬ ‫هەموو تیۆرە كۆمەاڵیەتییەكان‌و‬ ‫زان��س��ت��ی م��ی��دی��اش‪ ،‬ج��ەخ��ت ل��ەوە‬ ‫دەكەنەوە‪ :‬راستیی تەنیا لەدەستی‬ ‫هێزێك‌و گرووپێكی سیاسیی‪ ،‬یا‬ ‫گرووپێكی كۆمەاڵیەتی دیاریكراودا‬ ‫كۆنابێتەوە‪ ،‬بۆیە بەناچاریی لەڕووی‬ ‫پیشەییەوە رۆژن��ام��ەن��ووس‪ ،‬دەبێت‬ ‫هەوڵی رووماڵكردنی هەموو گۆشەنیگا‬ ‫جیاوازەكان بدات؛ بۆ ئەوەی توانای‬ ‫پاراستنی الی��ەن��ی پیشەیی ك��اری‬ ‫میدیایی هەبێت‪.‬‬ ‫ب��ەب��ڕوای رۆژن��ام��ه‌ن��ووس��ان‪ ،‬لە‬ ‫چەند مانگی راب��ردوودا‪ ،‬میدیا رۆڵی‬ ‫هەبووە لە ئاڵۆزكردنی گرژییەكان‌و‬ ‫دوورخستنەوەی ئەگەری بیركردنەوەی‬ ‫زیاتر بۆ هەڵبژاردنی بڕیارێك‪ ،‬كە‬ ‫دووربێت لە توندوتیژیی‪.‬‬ ‫عەدالەت عەبدوڵاڵ‪ ،‬رۆژنامەنووس‪،‬‬ ‫پێیوایە‪« :‬میدیا رۆڵی هەبووە لەوەی‬ ‫زۆرج��ار سایكۆلۆژیایەكی شەڕانگێز‬ ‫دروست بكات‪ ،‬لەكاتێكدا ئەركی میدیا‬ ‫لە سیستمی دیموكراسیدا بەتەواویی‬

‫پێچەوانەی ئەوەیە»‪.‬‬ ‫ئەو رۆژنامەنووسە‪ ،‬ئاماژە بەوە‬ ‫دەكات‪ :‬میدیا دەبێت دەرفەت بكاتەوە‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی هەموو كەس گوێی زیاتر لە‬ ‫دەنگ‌و بۆچوون‌و گۆشەنیگایەك بێت‌و‬ ‫توانای كۆكردنەوەی ئەمانەشی هەبێت‪،‬‬ ‫«میدیایەك بیەوێت لەناو سیستمێكی‬ ‫دیموكراسیدا رۆڵ بگێڕێت‪ ،‬دەبێت رۆڵی‬ ‫كۆكردنەوەی ئەم ئاڕاستە جیاوازانەی‬ ‫هەبێت‪ ،‬ئەگەر پابەندیش بێت بە‬ ‫سیاسەتی خۆیەوە‪ ،‬ئ��ەوە ئاساییە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەهەموو حاڵەتێكدا نابێت ئەمە‬ ‫لەسەر بنەمای كاری پیشەیی بێت»‪.‬‬ ‫بە بڕوای عەدالەت عەبدوڵاڵ‪ ،‬ئەم‬ ‫پیشەییبوونە لە میدیای كوردیدا‪ ،‬یان‬ ‫نییە‪ ،‬یان زۆر الوازە‪ ،‬یاخود بەمەبەست‬ ‫بیركردنەوەی جیاواز دەخنكێنرێت‌و‬ ‫دەڵێت‪« :‬میدیای ئێمە نەیتوانیوە‬ ‫یارمەتیدەر بێت بۆ ئەوەی رەوشی ئەم‬ ‫واڵتە وەك خۆی بگوێزرێتەوە‪ ،‬لەهەموو‬ ‫حاڵەتێكدا بەشێك لە راستییەكان‬ ‫دەگ��وێ��زێ��ت��ەوەو بەشێكی دی��ك��ەی‬ ‫دادەپۆشێت‪ ،‬لەبەرئەوەی لە بنەڕەتدا‬ ‫میدیایەكی سیاسییە»‪.‬‬ ‫ه��ەڤ��اڵ ئ��ەب��وب��ەك��ر‪ ،‬مامۆستای‬ ‫بەشی راگەیاندن لە زانكۆی سلێمانی‪،‬‬ ‫ئ��ام��اژە ب���ەوە دەك����ات‪ :‬میدیا لەم‬ ‫هەرێمەدا لەجیاتی ئ��ەوەی كەناڵێك‬ ‫بێت بۆ دەرخستن‌و چارەسەركردنی‬ ‫قەیرانەكان‪ ،‬خ��ۆی بەرهەمهێنەری‬ ‫قەیرانەكان بووە‪.‬‬