335
Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục - Chính Biên - Quyển XII
Trước đây, quân nhà Minh tiến vào biên giới nước ta, đã dự bị treo bảng văn kể tội nhà Hồ, lại nói phao lên là sẽ lập con cháu họ Trần để nối lại tông thống đời đã mất mà cứu vớt lấy dân. Đến nay bọn Phụ và Thạnh chia ra viết những lời lẽ ở bảng văn ấy vào nhiều miếng ván gỗ, rồi thả xuống sông cho nước thuận dòng trôi xuống. Vì thế quân lính của Hán Thương trông thấy, không ai có chí khí chiến đấu. Bọn Mạc Địch, Mạc Thúy, Mạc Viễn và Nguyễn Huân đều là những người bất mãn với nhà Hồ, đón quân Minh để đầu hàng; người nhà Minh đều trao cho quan tước. Lời phê1 - Minh Yên Lệ2 với Hồ Quý Ly cũng chẳng khác gì nhau. Tự thân mình đã không chính trực, dầu có mệnh lệnh cũng không thi hành được. Sao không tự xét mình xem sao đã? Hai người này đều là bọn tham tàn mà thôi. Lời chua - Long châu, Bằng Tường: Thuộc phủ Thái Bình, tỉnh Quảng Tây nhà Thanh, đều tiếp giáp với biên giới tỉnh Lạng Sơn nước ta. Mộng Tự: Tên huyện, thuộc phủ Lâm An, tỉnh Vân Nam, tiếp giáp với tỉnh Hưng Hóa3 nước ta. Quan4.
Pha Lũy quan: Ở xã Đồng Đăng, huyện Văn Uyên, tỉnh Lạng Sơn, nay là Nam Phú Lệnh quan: Thuộc tỉnh Tuyên Quang. Mạc Địch, Nguyễn Huân: Đều người ở Chí Linh thuộc Nam Sách.
Tháng 12, mùa đông. Quân nhà Minh đánh phá được thành Đa Bang5, liền chiếm lấy Đông Đô6. Quân của Hán Thương cầm cự với quân nhà Minh, muốn cố thủ nơi hiểm trở, không ra đánh, để làm cho quân nhà Minh mòn mỏi. Mộc Thạnh bàn với Trương Phụ rằng: "Những hàng rào gỗ mà bên địch7 dựng lên đều sát liền sông, quân ta không thể tiến lên được; chỉ có Đa Bang là nơi đất cát bằng phẳng có thể đóng quân, chỗ ấy tuy thành đất khá cao, bên dưới có mấy tầng hào, nhưng khí giới đánh thành của ta đều đầy đủ, đánh mà chiếm lấy cũng có phần dễ". Phụ bèn hạ lệnh rằng: "Quân giặc8 chỉ cậy có thành này, mà chúng ta lập công cũng ở một trận này; tướng sĩ nào trèo lên thành được trước, sẽ đặc cách hậu thưởng không câu nệ theo thứ bậc thông thường". Hạ lệnh xong, sai quân nhân đêm tối đánh úp thành, dùng cách đốt lửa sáng và thổi tù và để báo hiệu với nhau. Trương Phụ chỉ huy đô đốc Hoàng Trung đánh mặt tây bắc, Mộc Thạnh chỉ huy đô đốc Trần Tuấn đánh mặt đông nam, dùng vân thê9 để sát vào thành mà trèo lên. Quân nhà Hồ chống cự không được, rút lui vào thành. Sáng hôm sau, quân nhà Hồ khoét thành lùa voi ra đánh. Quân nhà Minh dùng những bức vẽ có hình sư tử trùm cho ngựa để xông vào, lại có súng thần cơ hỏa khí yểm hộ: voi phải co vòi lùi về, quân nhà Minh theo voi tiến
1
Chỉ việc vua nhà Minh tra hỏi việc Quý Ly lấn cướp thí nghịch.
2
Con thứ tư Minh Thái Tổ, được phong là Yên vương ở Bắc Bình, nên gọi là Yên Lệ. Sau khi Minh Thái Tổ mất, Kiến Văn đế lên nối ngôi, Lệ đem quân vào kinh sư, đuổi Kiến Văn đế, cướp ngôi vua, tức là Minh Thành Tổ, một tên vua đã sai binh tướng sang đánh chiếm nước ta.
3
Bây giờ là biên giới Lào Cai.
4
Bây giờ là Mục Nam quan.
5
Xem thêm
6
Tức Thăng Long.
7
Chỉ quân nhà Hồ.
8
Chỉ quân nhà Hồ.
9
Vân thê nghĩa đen là thang mây, một quân khí đời cổ dùng để đánh thành, sở dĩ gọi tên là vân thê, ý nói cái thang cao lắm, có thể trèo lên đến mây được. Theo sách Vũ bị chí, cách chế tạo vân thê như thế này: Dùng phiến gỗ lớn làm cái bàn, dưới cái bàn có sáu bánh xe, trên cái bàn đặt hai cái thang, mỗi cái dài hơn hai trượng, hai cái thang đều có trục chuyển động, có thể dựng cao lên hoặc hạ thấp xuống được. Khi đã đem vân thê đến thành bên địch, thì kéo trục cho hai cái thang đứng ngược lên, rồi quân sĩ trèo lên thang ấy để dòm ngó vào trong thành.
Chính biên quyển XII, tờ 9, về địa điểm thành Đa Bang.