Biuletyn PTE nr 2/2007 by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

ISSN 1507-1383

Z A R Z Ą D K R A J O W Y P O LS K I E G O T O W A R Z Y S T W A E K O N O M I C Z N E G O

Nr 2 – MAJ 2007

Zarząd Krajowy Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego 00-042 WARSZAWA, ul. Nowy Świat 49 tel. 022 551 54 01, 022 551 54 05, faks 022 551 54 44 e-mail: zk@pte.pl www.pte.pl Oddziały Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego BIAŁYSTOK 15-732, ul. CHOROSZCZAŃSKA 31 tel. 085 652 09 25 e-mail: ejsmont@wse.edu.pl

LUBLIN 20-805 ul. STRZELECKA 61 tel. 081 746 90 21 jlobocki7@wp.pl

BIELSKO-BIAŁA 43-309, ul. WILLOWA 2 tel./faks 033 816 36 80 e-mail: partship@pte.bielsko.pl

ŁÓDŹ 90-608, ul. WÓLCZAŃSKA 51 tel. 042 632 28 17, tel./faks 042 630 28 19 e-mail: lodz@pte.pl

BYDGOSZCZ 85-034, ul. DŁUGA 34 tel. 052 322 65 52, faks 052 322 67 81 e-mail: sekretariat@pte.bydgoszcz.pl

OLSZTYN 10-117, ul. 1 MAJA 13 tel. 089 527 24 49, 089 527 58 25 e-mail: pte@pteolsztyn.edu.pl

CZĘSTOCHOWA 42-200, ul. KILIŃSKIEGO 32/34 tel. 034 324 97 33, 034 324 26 30 e-mail: opteczwa@onet.pl ELBLĄG 82-300, ul. KRÓLEWIECKA 108 tel./faks 055 234 41 36 e-mail: wsir@elblag.com.pl GDAŃSK 80-830, ul. DŁUGI TARG 46/47 tel. 058 301 54 61, 301 99 71, faks 058 301 52 46 e-mail: gdansk@pte.pl GLIWICE 44-100, ul. ZWYCIĘSTWA 47 tel./faks 032 231 45 84, 032 331 30 81 i 82 e-mail: biuro@ptegliwice.pl KATOWICE 40-129, ul. MISJONARZY OBLATÓW 27 tel./faks 032 259 88 78, tel. 259 62 79 faks 258 54 82 e-mail: katowice@pte.pl KIELCE 25-406, ul. ŚWIĘTOKRZYSKA 21 Akademia Świętokrzyska, Wydział Zarządzania i Administracji tel. 041 349 65 28 e-mail: a.szplit@plusnet.pl

OPOLE 45-082, ul. OZIMSKA 46a UNIWERSYTET OPOLSKI, WYDZIAŁ EKONOMICZNY tel./faks 077 401 69 05, 401 69 05 06 e-mail: zmikolajewicz@poczta.onet.pl POZNAŃ 61-779, ul. KLASZTORNA 24/25 tel. 061 852 86 91 tel./faks 061 851 90 58 e-mail: info@pte.poznan.pl RZESZÓW 35-045, ul. HETMAŃSKA 15 tel. 017 853 36 49, faks 017 853 38 15 e-mail: pterzeszow@poczta.onet.pl SZCZECIN 71-414, pl. KILIŃSKIEGO 3 tel. 091 455 34 55, faks 091 455 34 71 e-mail: pte@pte.szczecin.pl TORUŃ 87-100, ul. KOPERNIKA 21 tel. 056 622 79 44 e-mail: ptetorun@tlen.pl WAŁBRZYCH 58-300, ul. SZMIDTA 4a tel. 074 842 62 60 ptewch@wp.pl

KOSZALIN 75-254, ul. FRANCISZKAŃSKA 52 tel./faks 094 343 33 33 e-mail: czerwins@tu.koszalin.pl ptekoszalin@neostrada.pl

WARSZAWA 00-042, ul. Nowy Świat 49 tel. 022 55 15 420, faks 022 55 15 444 e-mail: szkolenia@pteprofit.pl

KRAKÓW 30-003, ul. LUBELSKA 21 tel. 012 634 32 59, faks 012 634 03 81 e-mail: krakow@pte.pl

WROCŁAW 50-146, ul. ŁACIARSKA 28 tel./faks 071 343 63 18 e-mail: pte-wroclaw@tlen.pl

LEGNICA 59-220, RYNEK 28 tel. 076 852 38 72 e-mail: pte.legnica@wp.pl

ZIELONA GÓRA 65-066, ul. ŻEROMSKIEGO 3, skr. 165 tel. 068 327 04 19, faks 068 320 25 89 e-mail: pte@zg.pl

Redaguje zespół w składzie: Adam Cymer, Józef Łobocki, Wiktor Krzyżanowski, Andrzej Muszyński (redaktor prowadzący), Artur Pollok, Stanisław Rudolf Biuro ZK PTE, 00-042 Warszawa, ul. Nowy Świat 49, tel. 022 551 54 01, 022 551 54 05, faks 022 551 54 44 e-mail: zk@pte.pl Produkcja Bartgraf, tel. 022 625 55 48, faks 022 621 14 55

Człowiek, innowacje, inwestycje i nowe kapitały XXI w. ajbliższy okres to czas przygotowania XXI Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej pt. ,,Gospodarstwo domowe – wymiar społeczny i ekonomiczny’’, konferencji naukowej z okazji XX-lecia OWE oraz kolejnych konferencji, seminariów i konwersatoriów, poprzedzających VIII Kongres Ekonomistów Polskich Warszawa – 2007. W noworocznym numerze Biuletynu pokreślono, że z pozoru ten splot wydarzeń historycznych, tematów debat przedkongresowych i planów rozwoju PTE nie jest szczególnie zaskakujący. Warto przypomnieć, że uroczystości związane z 85. rocznicą założenia Towarzystwa Ekonomicznego w Krakowie oraz 60-lecia krakowskiego Oddziału PTE poprzedzały debatę o innowacyjności, a oba wydarzenia zostały zlokalizowane w Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Wprowadzał do nich dr Artur Pollok, zwycięzca IV Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej – obecnie prezes Zarządu Oddziału PTE w Krakowie i wiceprezes Zarządu Krajowego PTE. Dziś obaj wprowadzamy do dyskusji pytania o przyszłość Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej w PTE jako bazy społecznej edukacji ekonomicznej

Spis treści Artur Pollok, Andrzej Muszyński Człowiek, innowacje, inwestycje i nowe kapitały XXI w.

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej Elżbieta Mączyńska Wiedza na olimpijskim poziomie

Zdzisław Sadowski 20 lat OWE

Stanisława Borkowska To już 20 lat!

Andrzej Muszyński Taki był początek Informacja o przebiegu i wynikach XX OWE

9 10

Stanisław Macioł Nauczyciele szkół średnich o OWE

Tadeusz Smuga, Paweł Adamczyk OWE w opinii laureatów

Kuźnia ekonomicznych talentów Z Andrzejem Muszyńskim i Łukaszem Gębskim rozmawia Adam Cymer

oraz pytanie o jakość kształcenia i podejście do modelowania ,,ekonomisty przyszłości’’ – jako człowieka przyszłości, gospodarza oraz współtwórcy społecznej gospodarki rynkowej w Polsce i UE. Na tym tle w przygotowaniach do konferencji jubileuszowej sformułowano pytanie, w jakim stopniu społeczny ruch edukacyjny dokonał się w PTE na bazie Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej i miał charakter innowacyjny 20 lat temu? W refleksyjnym opisie OWE społeczny ruch edukacyjny na bazie OWE przybierał i przybiera różne formy. Wiemy, że sama olimpiada bez pracy z młodzieżą w oddziałach PTE i szkołach nie doprowadziłaby do rozwinięcia na taką skalę społecznych form edukacji ekonomicznej młodego pokolenia. Teraz jednak, dzięki książce i refleksjom prof. Z. Sadowskiego oraz debacie ,,Jaki kierunek rozwoju dla Polski’’ lepiej rozumiemy, że Polska naszych marzeń nie może opierać się na prymitywizmie, nietolerancji i mnożeniu konfliktów. Gospodarka nie może być uznana za społeczną, gdy nie jest oparta na wiedzy, umiejętnościach i zaufaniu. Tylko wtedy można uzyskiwać synergiczne efekty rozwojowe w ramach UE, służyć rozwojowi człowieka, rodziny i wspólnot. Taka gospodarka wymaga przyjaznego otoczenia władzy, zrozumienia istoty interesów narodowych i międzynarodowych przez system polityczny oraz wspólnej troski o człowieka. W sumie zaś – wzmocnienia kreatywnej i opiniotwórczej roli środowisk zawodowych w poszukiwaniu drogi, a w innym ujęciu – celów planowanego rozwoju i ogólnego programu ich realizacji. Do tak rozumianego działania na rzecz pożytku publicznego PTE włączyło historyczną, bo po raz pierwszy, debatę pt. ,,Ekonomia w kulturze – twórczość w ekonomii. Wnikliwa obserwacja debat w ramach cyklu ,,Czwartki u ekonomistów’’ wskazuje, że wiedza o przeszłości jest z planowaniem przyszłości, kapitałem społecznym, jakością kształcenia i społeczną edukacją ekonomiczną wzajemnie sprzężona. XX Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej dotyczyła kapitału ludzkiego i innowacji, a w pewnym sensie również kapitału społecznego oraz związków teorii i praktyki gospodarowania postrzeganych wielostronnie. Konkurs o nagrodę specjalną uwzględniał potrzeby praktyki w sektorze finansowym. Dzięki współpracy PTE z Polską Izbą Ubezpieczeń na bazie Biuletyn PTE nr 2/2007

głównego nurtu olimpiady stworzono konkurs umiejętności. Kapitał intelektualny i społeczny wymagają spojrzenia na kompetencje z pozycji spójności oraz ograniczania zakresu wykluczenia społecznego. Ten warunek jest spełniony wtedy, gdy społeczności akceptują systemy uczące, a gos-podarze są wrażliwi i odpowiedzialni społecznie. Wspólnota Europejska nie jest jedyną i najefektywniejszą w świecie współczesnym. To prawda, że ludzie są coraz bardziej wykształceni, społeczności lokalne bardzie zdolne i spójne, lepiej znające się i rozumiejące. Z drugiej jednak strony, co często podkreśla E. Mączyńska, prezes PTE, tempo przemian sprawia niekiedy, że teoria nie przystaje do praktyki, a doświadczenia z przeszłości nie tylko nie wystarczają, ale też niekiedy przeszkadzają, generując zachowania konserwatywne. Wtedy ważną, a niekiedy podstawową, umiejętnością staje się umiejętność zapominania lub wyzbywania się starych nawyków i wzorców, zwłaszcza w sferze organizacji – zarządzania procesami gospodarczymi. Praktyka gospodarcza dostarcza wiedzy o innowacjach mogących zrewolucjonizować gospodarowanie informacjami (systemy informacyjne i decyzyjne) i wiedzą (systemy inteligentne, sztuczna inteligencja). Nie mniej ważne jest zatem uczenie logiki (matematyki), fizyki i etyki oraz upowszechniania myślenia w kategoriach systemowych, pozwalających wszechstronniej poznawać mechanizm funkcjonowania i rozwoju gospodarki w postaci, która w przestrzeni europejskiej ma stawać się innowacyjna, efektywna, bezpieczna i godna zaufania – społeczna. Społeczny ruch zawodowy jest ważną podstawą kapitału społecznego w Polsce i UE. Dlatego władze PTE podkreślały i podkreślają, że rozwiązywaniu tych trudnych problemów planowania rozwoju

Biuletyn PTE nr 2/2007

sprzyjać będzie edukacja, jakość kształcenia, upowszechnianie wiedzy ekonomicznej przez organicznie tworzone ,,systemy uczące się’’ oraz promocja, nauki, kultury i sztuki oraz tzw. dobrych praktyk na bazie racjonalnego gospodarowania zdolnościami ludzkimi w szerszej skali europejskiej. Na tym tle można przyjąć, że społeczny ruch naukowy i edukacyjny PTE oraz wsparta medialnie realizacja programu PTE tworzą nowe, lepsze warunki rozwoju gospodarczego w naszym kraju i wspólnotach europejskich. Dlatego zachęcamy wszystkich członków PTE i naszych partnerów do debaty, którą proponujemy. Szczególnie do organizowania dyskusji, konferencji i seminariów przedkongresowych, dzięki którym budowa w Polsce gospodarki opartej na wiedzy, umiejętnościach i zaufaniu może zyskiwać szersze społeczne poparcie. Zapraszamy do aktywnego udziału w VIII Kongresie Ekonomistów Polskich. Pożytek publiczny z naszej działalności jest wieloraki. Dla nas szczególne znaczenie ma ten, dokumentowany wynikami badań prowadzonych w ramach przygotowania albumu Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. Potwierdzają go także kariery zawodowe i dokonania jej laureatów, opinie o olimpiadzie oraz nauczyciele. Dziś PTE zasila narodowy kapitał społeczny, kapitał wiąże edukację z nowymi wartościami, które neutralizują w pewnym stopniu niedoskonałości narodowego systemu edukacji, w tym zwłaszcza ekonomicznej. Podobnie jak człowiek pracujący twórczo i produktywnie rozwija struktury zawodowe ekonomistów o wysokich kwalifikacjach oraz wzmacnia proces budowania gospodarki opartej na wiedzy, umiejętnościach i zaufaniu. Artur Pollok, Andrzej Muszyński

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej

Elżbieta Mączyńska

Wiedza na olimpijskim poziomie dea Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej zrodziła się w okresie, kiedy gospodarka nie była podporządkowana regułom rynku i logiki ekonomicznej. Nie sprzyjało to docenianiu wiedzy ekonomicznej. Nierynkowy system gospodarczy nie pozostawał bez wpływu na programy edukacyjne i to na wszystkich poziomach nauczania. W programach tych przedmioty ekonomiczne albo nie występowały, albo były marginalizowane. Wyjątkiem były szkoły ekonomiczne, ale z kolei w ich programach dominowała raczej wiedza narzędziowa. Generalnie, w programach nauczania mało było miejsca dla wielu ważnych kwestii dotyczących codziennego życia gospodarczego, nie mówiąc już o szerszych aspektach makroekonomicznych i współzależnościach globalnych. O takim przedmiocie jak ,,Przedsiębiorczość’’ nie było wówczas mowy. Realizacja idei olimpiady w tak niesprzyjających upowszechnianiu wiedzy ekonomicznej warunkach była nie lada wyzwaniem. Była to bowiem idea na owe czasy nie tylko nowatorska, ale przede wszystkim stanowiła dla uczestników Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej prawdziwe otwarcie drzwi do świata ekonomii. Sukces tego przedsięwzięcia i 20-letnia już tradycja to efekt ogromnego społecznego zaangażowania wielu osób zarówno ze środowiska Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, jak i środowiska edukacyjnego, w tym przede wszystkim nauczycieli. To oni potrafili wzbudzić wśród uczniów zapał do wiedzy ekonomicznej. Trudno tu znaleźć takie słowa podziękowania i uznania, które mogłyby w pełni odpowiadać włożonym w to przedsięwzięcie wysiłkom i sercom wielu osób. Przetrwanie i rozwijanie się olimpiady przez 20 lat to jeden z licznych dowodów, że jest to idea wielce użyteczna. Z pozycji jurora z ogromną satysfakcją obserwowałam, jak szybko podnosi się poziom wiedzy ekonomicznej wśród uczniów. O ile w pierwszych latach wśród uczestników olimpiady, a zwłaszcza laureatów, dominowali uczniowie szkół ekonomicznych, to w następnych latach rosła liczba uczestników ze szkół ogólnokształcących, mimo że początkowo w ich programach nauczania prawie nie było przedmiotów ekonomicznych. Równocześnie im le-

piej byli wyposażeni w wiedzę ekonomiczną, tym bardziej rozumieli konieczność stałego jej uzupełniania, a u wielu z nich wyraźna była ,,zachłanność’’ na tę wiedzę i determinacja w jej pogłębianiu. Szło to przeważnie w parze z wielką w odniesieniu do wiedzy pokorą uczestników i laureatów, którzy mimo zwycięstwa zdawali sobie sprawę, że ,,duża wiedza czyni skromnym, mała zarozumiałym”. Musi to budzić największe uznanie, zwłaszcza że wielu laureatów wywodzi się z niewielkich miejscowości i rodzin, w których do niedawna, a niekiedy nawet do dziś, dostęp do Internetu i innych źródeł informacji był co najmniej ograniczony. O tym, że olimpijski wysiłek przynosi satysfakcjonujące rezultaty zaświadczają poolimpijskie dokonania laureatów, z których wielu ma znaczące osiągnięcia bądź to naukowe, bądź to eksperckie czy menedżerskie.

Jestem przekonana, że Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej przeżyje jeszcze niejedno 20-lecie i przysporzy praktyce oraz nauce znakomicie przygotowanych specjalistów, tak bardzo potrzebnych w nowej, dezindustrializującej się gospodarce, gospodarce opartej na wiedzy. Wyrażam też nadzieję, że Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej nadal będzie cieszyła się wspomagającą przychylnością władz edukacyjnych w Polsce. Z serdecznymi pozdrowieniami gratulacjami dla wszystkich, którzy przyczynili się do przetrwania olimpiady. Życzę OWE kolejnych sukcesów i jubileuszy. Biuletyn PTE nr 2/2007

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej

Zdzisław Sadowski

20 lat OWE dy pod patronatem Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego przed dwudziestu laty zainicjowana została olimpiada Wiedzy Ekonomicznej, gospodarka polska znajdowała się w okresie zmagań, zmierzających do uwolnienia jej od centralnego zarządzania i oparcia na mechanizmach rynkowych. Olimpiada miała przyczyniać się do rozbudzenia zainteresowania młodzieży problematyką tych reform i w ogóle gospodarki rynkowej oraz do uzupełniającego kształcenia młodych ekonomistów w tym kierunku. Zadanie to było wypełniane konsekwentnie co roku z coraz to nowymi rocznikami młodzieży. Wielkim potwierdzeniem trafności tego kierunku stał się fakt, że zaledwie w trzy lata od startu OWE, dzięki zasadniczej zmianie władzy politycznej i związanego z nią ustroju, Polska wkroczyła już zdecydowanie na drogę transformacji systemowej do gospodarki rynkowej. Przez wszystkie kolejne lata OWE cieszyła się szerokim i nieustającym zainteresowaniem, przyciągając tysiące uczniów i uczennic szkół średnich. Przyczyniała się też do rozpowszechniania myślenia ekonomicznego i umacniania wiedzy o współczesnej gospodarce rynkowej oraz o problemach polskiej gospodarki. Świat jednak szybko się zmieniał, a z nim zmieniała się natura wielu problemów, zmieniała się też wiedza ekonomiczna. W początkach olimpiady nikt jeszcze nie wiedział, że dokonująca się rewolucja w nauce i technice tak szybko wprowadzi nas w okres burzliwego rozwoju nowej cywilizacji informacyjnej i związanej z nią gospodarki opartej na wiedzy – gospodarki, w której wiedza stała się podstawowym czynnikiem wytwórczym, a konkurencja rynkowa opiera się na wyścigu innowacyjnym. Dziś nieustającym wyzwaniem dla Polski jest szybkie dostosowywanie się do nowoczesności. Olimpiada nadąża z podejmowaniem tego wyzwania, o czym świadczy wiodąca tematyka podejmowana w kolejnych latach, w coraz większym stopniu orientowana na zagadnienia rozwoju przedsiębiorczości w świecie zglobalizowanej gospodarki i rosnącego szybko znaczenia rynków finansowych. Ekonomia jest trudną dziedziną wiedzy. Jej przedmiotem jest bowiem system złożony z ogromnej liczby nieustannie oddziałujących na siebie podmiotów, a te oddziaływania składają się na wielkie procesy gospodarcze. Jest to system tak złożony, że bardzo trudno jest tworzyć jego uporządkowany obraz i dochodzić do rozumienia sposobów jego działania. Myśle-

Biuletyn PTE nr 2/2007

nie ekonomiczne wymaga uproszczeń i przyjmowania założeń modelowych. A przy tym operuje się pojęciami o nazwach należących do języka codziennego, jak cena, płaca, pieniądz, rynek i mówi się o kwestiach, z którymi ludzie stykają się bez przerwy, podejmując decyzje w sprawach swojego bytu. Łatwo powstaje wrażenie, że to w ogóle nie jest nauka, bo każdy się na tym rozumie. Jest to jednak nauka i to nauka niełatwa. Charakteryzuje się tym, że jej przedmiot, jakim jest gospodarowanie ograniczonymi środkami w społeczeństwie ludzkim, nieustannie się zmienia. System gospodarczy, czyli sposób gospodarowania, znajduje się w ciągłej ewolucji. W naszych czasach staje się ona coraz szybsza, a w dodatku tworzy zagrożenia dla dalszej przyszłości. Ekonomia musi więc zajmować się nie tylko wyjaśnianiem tego, co już zaszło, lecz także przewidywaniem tego, co nadchodzi i planowaniem niezbędnych działań dostosowawczych i zapobiegawczych. Są to umiejętności, które trzeba nabywać stopniowo. Adepci tej wiedzy powinni przy tym uczyć się pielęgnowania i szanowania różnic poglądów i metod, gdyż w dyscyplinie takiej jak ekonomia, wspólny jest tylko język i aparatura pojęciowa, natomiast nie ma uniwersalnej recepty na właściwe konstruowanie modeli. Niezbędna jest zawsze dyskusja, która pozwala ujawniać różne aspekty problemów i dzięki temu wzbogacać wiedzę o praktyce gospodarczej. Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej dobrze przysposabia naszą młodzież do należytego pojmowania tych zasad i ich znaczenia. Coroczne spotkania z finalistami olimpiady pozwalają wciąż na nowo stwierdzać świetne wyniki pracy młodzieży, która wykazuje nie tylko coraz lepsze zorientowanie w węzłowych sprawach nowoczesnej gospodarki, lecz także umiejętność stawiania rozsądnych pytań i dojrzałego dyskutowania. Laureaci OWE dobrze sprawdzają się na studiach, a następnie w życiu praktycznym. Z perspektywy całego tego doświadczenia na szczególne podkreślenie zasługuje znajdująca wyraz w wynikach OWE wielka praca nauczycieli, niestrudzenie działających w szkołach całego kraju z troską i zaangażowaniem. Trzeba też docenić wysiłek organizatorów i egzaminatorów, a także życzliwą pomoc sponsorów, bez której trudno byłoby zapewnić skuteczne działanie. Trudno zapomnieć o roli Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, które niezmiennie traktuje olimpiadę jako jeden z najważniejszych odcinków swojej działalności.

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej

Stanisława Borkowska

To już 20 lat! ubileusz XX-lecia Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej (OWE) skłania do refleksji nad jej celami i dorobkiem, nad jej przeszłością, teraźniejszością i przyszłością.

1. Cele olimpiady i ich realizacja Celem OWE jest: – upowszechnianie nowoczesnej wiedzy ekonomicznej wśród młodzieży szkolnej, – odkrywanie młodzieży szczególnie uzdolnionej (tzw. talentów) i wspieranie dalszego jej rozwoju, – pobudzanie rywalizacji zarówno wśród młodzieży w zakresie posiadanej wiedzy ekonomicznej, jak też nauczycieli oraz szkół w obszarze jakości kształcenia; rywalizacji szlachetnej, bo opartej na wytrwałości w dążeniu do pomnażania wiedzy, jednocześnie korzystnej dla uczniów i szkół (zważmy, że osiągnięcia w olimpiadach rzutują np. na ranking szkół), a w dalszej perspektywie dla społeczeństwa. Od dwóch lat OWE dodatkowo stwarza możliwość zdobycia bardziej wyspecjalizowanej wiedzy dzięki konkursowi (konkursom), do którego mogą przystąpić ochotnicy spośród uczestników finałów (zawodów III stopnia). Zwycięzcy konkursu w określonej węższej dziedzinie wiedzy ekonomicznej (jak dotąd w zakresie ubezpieczeń) uzyskują nagrody specjalne, fundowane przez sponsora. Tak pogłębiona wiedza może wpłynąć w przyszłości na wybór kierunku studiów i pracy zawodowej. Choć cele te wciąż zachowują swoją aktualność, to ich kontekst i oczekiwania związane z ich realizacją ulegają zmianom. Tworzeniu OWE przyświecała głównie idea przygotowania młodych ekonomistów, zdolnych efektywnie działać w gospodarce opartej na mechanizmie rynkowym w związku z zaawansowanymi staraniami na rzecz przejścia od ówczesnej gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. Upowszechnianie nowoczesnej wiedzy o gospodarce rynkowej było zatem celem pierwszym. Te oczekiwania zostały spełnione, ale potrzeba unowocześniania wiedzy jest wciąż aktualna. Polska gospodarka stanęła wkrótce wobec nowego, wielkiego wyzwania, jakim była integracja z Unią Europejską. Była i jest, jako że członkostwo w Unii Europejskiej wiąże się z wieloma nowymi problemami, z którymi trzeba się zmierzyć, na przykład wej-

Myśli przewodnie poszczególnych edycji OWE I – Polska reforma gospodarcza (1987) II – Pieniądz i rynek III – Nowy ład społeczno-gospodarczy IV – Przedsiębiorczość i efektywność gospodarowania V – Restrukturyzacja i wzrost gospodarczy VI – Pieniądz, kredyt i rynek kapitałowy VII – Przedsiębiorczość i inwestowanie VIII – Praca i zarządzanie IX – Polska w procesie integracji europejskiej. Współpraca – konkurencyjność X – Polityka finansowa w rozwoju gospodarczym XI – Badania rynkowe i marketing XII – Globalizacja gospodarki XIII – Decentralizacja finansów publicznych XIV – Rola rynku kapitałowego w rozwoju gospodarczym Polski XV – Rynek pracy w epoce cywilizacji informacyjnej XVI – Gospodarka Polski wobec integracji z Unią Europejską XVII – Przedsiębiorstwo w warunkach globalizacji XVIII – Polityka regionalna i fundusze strukturalne w UE XIX – Ryzyko w działalności gospodarczej XX – Kapitał ludzki i innowacyjność w gospodarce polskiej XXI – Gospodarstwo domowe – wymiar społeczny i ekonomiczny

ście do strefy euro. Dynamiczny rozwój hi-tech wpłynął na przekształcenia gospodarki światowej, na budowę i upowszechnianie się gospodarki opartej na wiedzy, na rozwój społeczeństwa informacyjnego. Czynniki te wespół z głębokimi zmianami demograficznymi istotnie zmieniają warunki funkcjonowania organizacji gospodarczych. Nauki ekonomiczne nie mogą pozostać obojętne na nowe wyzwania. Tak więc i OWE reaguje na nie, co znajduje odbicie w doborze wiodącej tematyki kolejnych jej edycji. Waga unowocześniania wiedzy ekonomicznej w nauce i praktyce jest na tyle duża, że wskazuje na konieczność utrzymania tego celu OWE także w przyszłości. Jaki jest 20-letni dorobek OWE w ujęciu liczbowym? O skali upowszechniania wiedzy ekonomicznej świadczy liczba uczestników OWE. W 20 edycjach OWE udział wzięło ok. 218 000 uczniów (w zawodach szkolnych – I stopnia). W okresie pierwszych 10 lat średnioroczna liczba szkół, z których rekrutowali się uczestnicy OWE wynosiła 348, niekiedy sięgając blisko 500. Natomiast w następnych 10 latach średnia liczba szkół uczestniczących w OWE wzrosła do 652, osiągając nawet poziom blisko 800 w XVII OWE. Tak więc przeciętna liczba szkół w drugiej dekadzie funkcjonowania OWE uległa prawie podwojeniu. Liczby te świadczą, że z powoBiuletyn PTE nr 2/2007

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej dzeniem udaje się realizować podstawowy cel OWE, jakim jest upowszechnianie nowoczesnej wiedzy ekonomicznej. Jeszcze dobitniej świadczy o tym struktura rodzajowa szkół, z których wywodzą się uczestnicy finałów i laureaci OWE. O ile w pierwszych edycjach zarówno wśród uczestników zawodów finałowych, jak i wśród laureatów dominowali uczniowie ze szkół ekonomicznych, to stopniowo rosło zainteresowanie zdobywaniem wiedzy ekonomicznej przez uczniów z liceów ogólnokształcących, w których przez długi czas nie występowały przedmioty ekonomiczne. W I OWE aż 90% uczestników finałów stanowili uczniowie szkół ekonomicznych, w X edycji odsetek uczestników ze szkół ekonomicznych spadł do 78%, a w XX do 33%. Odpowiednio odsetek uczniów z liceów ogólnokształcących w I OWE wynosił ok. 6,2% (wśród laureatów 10%), w X wzrósł do 20% (wśród laureatów do 13,3%), a w XX edycji OWE osiągnął poziom 67% (wśród laureatów 86,7%). Jeszcze bardziej wyraziste zmiany nastąpiły w strukturze uczestników zawodów finałowych ze względu na płeć. W I edycji udział chłopców tylko nieznacznie przekraczał 10% (10,3%), w X wzrósł do 59%, a w XX do 72%. Zdecydowanie wzrosło zatem zainteresowanie zdobywaniem nowoczesnej wiedzy ekonomicznej przez płeć męską. Skokowo wzrosła zatem rola olimpiad, a w tym OWE, jako jednej z dróg odkrywania i rozwoju talentów w procesie edukacji, a ściślej wśród młodzieży ze szkół ponadgimnazjalnych. OWE, corocznie z kilkunastu tysięcy uczestników zawodów I stopnia po etapie II (zawody okręgowe), wyłania tylko 100 najzdolniejszych, tj. ok. 1%. W etapie końcowym zaś tytuł laureata uzyskuje tylko 30 uczestników, czyli średnio ok. 0,3% całej zbiorowości młodzieży startującej w zawodach I stopnia. To rygorystyczna selekcja talentów. W sumie zatem przez 20 lat łączna liczba laureatów (600 osób) i finalistów (1400) wynosi 2000. Ten cenny i pokaźny potencjał, odpowiednio wykorzystany i dalej szlifowany, mógłby wydatnie przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki. OWE rozbudza też pewną rywalizację w zakresie poprawy jakości edukacji i odkrywania oraz rozwoju młodzieży szczególnie utalentowanej. Nagradzane są najlepsze szkoły i nauczyciele-opiekunowie laureatów. Na mapie Polski ukształtowały się swoiste kuźnie talentów w dziedzinie nauk ekonomicznych. Należą do nich (dane dla 20. edycji OWE): 1. Zespół Szkół Ekonomicznych w Zielonej Górze – 30 laureatów, 8

Biuletyn PTE nr 2/2007

2. Zespół Szkół Ekonomicznych im. S. Żeromskiego w Legnicy – 23 laureatów, 3. Zespół Szkół Ekonomicznych nr 1 im. M. Kopernika w Koszalinie – 21 laureatów, 4. I Liceum Ogólnokształcące im. E. Dembowskiego w Zielonej Górze – 20 laureatów, 5. XIV Liceum Ogólnokształcące im. Polonii Belgijskiej we Wrocławiu – 16 laureatów, Jak widać, w grupie tej brak szkół z największych miast polskich. Być może OWE, dając laureatom przepustkę do uznanych uczelni wyższych w kraju, miała większe znaczenie dla uczniów z mniejszych ośrodków i miast, w których brak lub mniej jest takich uczelni. Szkoły tworzą warunki i klimat sprzyjający przygotowywaniu uczestników olimpiad, a szerzej – odkrywaniu i rozwojowi talentów. Prędzej czy później przynosi to sukcesy. Nagrody dla najlepszych szkół przyczyniają się do poprawy ich wyposażenia w pomoce dydaktyczne i podnoszenia jakości nauczania. Sukcesy szkół i laureatów w dużym stopniu wiążą się z wiedzą i zaangażowaniem nauczycieli przygotowujących uczniów do udziału w OWE. Najdłużej opiekę nad uczestnikami OWE sprawował mgr Roman Zakrzewski z Zespołu Szkół Ekonomicznych w Zielonej Górze. To właśnie on przygotował rekordową liczbę laureatów (26). Statystycznie rzecz ujmując, przygotowywał corocznie średnio 2,3 laureata. Mgr Jerzy Ulewski z Zespołu Szkół Ekonomicznych w Legnicy (21 laureatów) krócej pracował w szkole i był zaangażowany w OWE. Biorąc to pod uwagę, średniorocznie przygotowywał 2,5 laureata. Panie, mgr Wanda Sternicka z Zespołu Szkół Elektronicznych w Warszawie oraz mgr Anna Dachowska z Zespołu Szkół Ekonomicznych im. J. A. Komeńskiego w Lesznie przygotowały po 12 laureatów każda. Zasługują oni na duże uznanie i wsparcie w dalszej działalności. Ze strony Komitetu Głównego OWE pewnym wyrazem uznania dla pedagogów, którzy przygotowywali laureatów są przyznawane im nagrody pieniężne oraz książki. Jest to możliwe dzięki sponsorom. Szczególnie doceniana jest trwałość osiągnięć. Komitet Główny OWE honoruje nauczycieli, którzy byli opiekunami naukowymi laureatów co najmniej w trzech edycjach OWE, nagrodami ,,Za zasługi dla rozwoju olimpiad szkolnych”. Łącznie w dziewiętnastu edycjach OWE przyznano 55 takich nagród dla 45 nauczycieli. Prof. S. Borkowska jest przewodniczącą Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. Całość opracowania prof. S. Borkowskiej ukaże się w jubileuszowym albumie poświęconym OWE.

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej

Andrzej Muszyński

Taki był początek limpiada Wiedzy Ekonomicznej (OWE) w dłuższej perspektywie, obejmującej początek lat 60. XX wieku, pojawia się najpierw jako przedmiot starań PTE o akredytację rządową. Następnie, od 1987 r., po uzyskaniu tej akredytacji, funkcjonuje już jako zadanie administracji rządowej i integralna część polskiego systemu olimpiad przedmiotowych. Po zmianach systemowych w 2002 r. OWE jest zadaniem Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego (PTE), realizowanym na zlecenie administracji rządowej, tzn. Ministerstwa Edukacji Narodowej (MEN). W ujęciu planistycznym 27 lat starań PTE i 20 lat doświadczeń w jej programowaniu upoważnia, aby OWE przypisać kreatywną rolę w edukacji dla rozwoju. Wokół OWE powstał klimat i mikrokultura ,,systemu’’ uczenia się ekonomii. Dziś, po modyfikacji kierunkowej, polegającej na wprowadzeniu do głównego nurtu OWE nowej generacji konkursów, np. nagrodę specjalną, zaryzykuję twierdzenie, że OWE była nie tylko dla PTE, ale i dla gospodarki narodowej przedsięwzięciem innowacyjnym. Koncepcja programowa OWE sprawdzała się w praktyce w kolejnych jej edycjach. Było to możliwe, ponieważ OWE: 1) wyprzedza zmiany w gospodarce i wychodzi naprzeciw modernizacji strukturalnej gospodarki i strategii rozwoju kraju – w szczególności dobrze służyła i nadal służyć może wzrostowi zatrudnienia i podniesieniu jego jakości oraz dostosowaniu ofert edukacyjnych do popytu na rynku pracy i przedsiębiorczości; 2) uczy i wychowuje, a wraz z metodyką przygotowań do zawodów jest systemem uczącym się, organicznym podsystemem pracy od podstaw w procesie społecznej edukacji ekonomicznej oraz bazą wiedzy i umiejętności dla środowisk lokalnych i społeczną podstawą nauki racjonalnego inwestowania w kapitał ludzki; 3) zwiększa aktywność intelektualną i stymuluje przedsiębiorczość młodych ludzi – w tym sensie była i jest atrakcyjna dla młodzieży, ważna dla środowiska oraz przydatna dla rozwoju systemu edukacji narodowej i rynku europejskiego; 4) przywraca sens planowaniu i programowaniu indywidualnemu – jest przy tym skuteczna i efektywna, a w wymiarze społecznym i ekonomicznym kontynuuje dobre, polskie doświad-

czenia pracy organicznej, wzmacnia więzi i zaufanie; 5) ma właściwości holistyczne i sprzyja dzieleniu się wiedzą – sam proces przygotowań do zawodów sprzyja wymianie wiedzy, doświadczeń i umiejętnoś-ci w środowisku; 6) stymuluje samodzielne myślenie indywidualne, środowiskowe i społeczne – w tym przypomina o zasadach i metodach racjonalnego gospodarowania oraz uczy samodzielnego myślenia perspektywicznego w rodzinie i środowisku; 7) wychowuje i zmusza do szlachetnej rywalizacji oraz motywuje pozytywnie i nagradza wszystkich twórców sukcesu ucznia, a system motywacji pomaga w planowaniu kariery oraz zdobywaniu pozycji społecznej i zawodowej. W sumie, OWE w perspektywie 20 lat to innowacja i kreator społecznego ruchu edukacyjnego. Koncepcja merytoryczna OWE wyprzedziła upowszechnianie koncepcji społeczności uczących się jako społecznej bazy tworzenia gospodarki opartej na wiedzy, umiejętnościach i zaufaniu. Głównie dlatego, że na bazie OWE w regionalnych oddziałach PTE i szkolnych środowiskach lokalnych zainicjowano nowy jakościowo proces społecznej edukacji ekonomicznej o inwestowaniu w kapitał ludzki, mimo że wtedy tego jeszcze tak nie rozumiano i nie nazywano. Dziś wiadomo, że OWE w PTE jako przedsięwzięcie innowacyjne sprzyjało nowym więziom między PTE, środowiskami szkolnymi i wspólnotami samorządowymi, ale wykreowało z czasem mikrokulturę organizacyjną i ,,system”, sposób pracy z utalentowaną młodzieżą. Wymusiło – jak podkreślają nauczyciele – nowe podejście do edukacji i zainicjowało ideę społeczności uczących się. OWE stała się systemową składową społecznej edukacji ekonomicznej. Od początku pełniła rolę kreatora społecznej edukacji ekonomicznej. Prawdopodobnie nikt z organizatorów 20 lat temu nie przewidywał, że OWE uzyska wysoką rangę w polskim systemie olimpiad i konkursów dla młodzieży oraz tak wysokie uznanie wśród wszystkich praktyczne partnerów i uczestników, w tym nauczycieli i uczniów. Biuletyn PTE nr 2/2007

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej

Informacja o przebiegu i wynikach XX OWE Zakończyła się już XX edycja Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. Każda edycja OWE organizowana jest pod innym hasłem przewodnim dostosowanym do aktualnych problemów ekonomicznych Polski i świata. Myśl przewodnia XX Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej to KAPITAŁ LUDZKI I NNOWACYJNOŚĆ W GOSPODARCE POLSKIEJ. Zawody olimpiady są trzystopniowe. Zakwalifikowanie do udziału w zawodach wyższego stopnia odbywa się na zasadach konkursu. n Zawody I stopnia (szkolne) odbyły się 6 listopada 2006 r. Uczestniczyło w nich 10 905 uczniów z 678 szkół, którzy odpowiadali na jedno pytanie opisowe o charakterze ogólnym (do wyboru z dwóch), jedno zadanie ekonomiczne oraz 35 pytań testowych o charakterze szczegółowym. Do komitetów okręgowych wpłynęły 2624 najlepsze prace z 463 szkół. n Zawody II stopnia (okręgowe) odbyły się 6 stycznia 2007 r. Brały w nich udział 1062 osoby. Zwiększył się udział uczniów ze szkół ogólnokształcących – o 40 osób w porównaniu z XIX OWE. Zawodnicy otrzymali jedno pytanie opisowe nawiązujące do myśli przewodniej olimpiady, streszczenie artykułu, zadanie sprawdzające umiejętności korzystania z danych statystycznych i 30 pytań testowych. Do zawodów centralnych Komitet Główny Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej zakwalifikował 100 uczniów wywodzących się z 62 szkół. Było wśród nich 72 chłopców i 28 dziewcząt , 67 uczniów wywodziło się z 33 liceów ogólnokształcących. n Zawody III stopnia (finały) odbyły się 24 – 25 marca br. Pierwszego dnia przeprowadzono egzamin pisemny. Zawod-nicy odpowiadali na 2 pytania o charakterze ogólnym, rozwiązywali zadanie analityczne i odpowiadali na 30 pytań testowych. Wzorem ub.r. dla uatrakcyjnienia finałów została wprowadzona możliwość wyboru przez zawodników tematu drugiego pisemnego spośród 3 pytań dotyczących ryzyka i ubezpieczeń. Polska Izba Ubezpieczeń nagrodziła najlepsze prace z tej tematyki. Kapituła pod przewodnictwem prof. Elżbiety Mączyńskiej, prezesa Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego przyznała: – dwie Nagrody Specjalne Prezesa Polskiej Izby Ubezpieczeń Markowi Przytule z I Społecznego Liceum Ogólnokształcącego im. Jam Saheba Digvijay Sinhji w Warszawie i Piotrowi Dworczakowi z I Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Łodzi, – dwa wyróżnienia Mateuszowi Jurze z I Liceum Ogólnokształcącego im. E. Dembowskiego w Zielonej Górze i Joannie Urbaniak z Zespołu Szkół nr 1, Technikum Ekonomicznego w Wieluniu. Drugiego dnia odbył się egzamin ustny. Jury finałów XX OWE zakwalifikowało do niego 54 osoby, które uzyskały najlepsze wyniki na egzaminie pisemnym. W ramach finałów ustnych uczniowie – zawodnicy odpowiadali na jedno pytanie z dwuczłonową treścią i prezentowali jeden z trzech wcześniej zadanych tematów. W wyniku dwudniowych finałów wyłoniono 30 laureatów z 25 szkół, w tym: 23 z liceów ogólnokształcących. Wśród 30 laureatów jest 9 dziewcząt i 21 chłopców. Jury finałów przewodniczył po raz dwudziesty prof. dr hab. Leszek Kałkowski. Pytania przygotował Zespół Naukowy KG OWE pod kierunkiem dr. inż. Andrzeja Muszyńskiego. Zwycięzcą XX Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej został Michał Wiśniewski, uczeń IV Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Toruniu.

Biuletyn PTE nr 2/2007

II miejsce zajął Piotr Dworczak z I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Łodzi, III miejsce – Łukasz Wierzbicki z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jarosława Iwaszkiewicza w Twardogórze. Z I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Łodzi wywodzi się 4 laureatów, a z Zespołu Szkół Zawodowych w Zielonej Górze, XIV Liceum Ogólnokształcącego im. Polonii Belgijskiej we Wrocławiu, III Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza w Tarnowie – po 2 laureatów. W pierwszym dniu finałów odbyło się należące już do dwudziestoletniej tradycji olimpiady spotkanie młodzieży i nauczycieli z prof. dr hab. Zdzisławem Sadowskim – obecnie prezesem honorowym Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego – jednym z inicjatorów powołania Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. Temat spotkania to: ,,Rozwój Polski na tle problemów świata”. Spotkanie prowadziła prof. dr hab. Stanisława Borkowska, przewodnicząca Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. W tym samym dniu w trakcie egzaminu pisemnego dr Artur Pollok – wiceprezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, spotkał się z nauczycielami-opiekunami uczestników finałów i wygłosił wykład związany z hasłem przewodnim XXI Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej w roku szkolnym 2007/2008 nt. ,,Gospodarstwo domowe – wymiar społeczny i ekonomiczny”. Analiza przebiegu i wyników finałów wskazuje na: n systematyczny wzrost wiedzy młodzieży, a także zwiększone zainteresowanie wiedzą ekonomiczną młodzieży ze szkół ogólnokształcących – 67 uczniów z LO brało udział w finale, a 23 z nich uzyskało tytuł laureata, n dość wyrównany poziom wiedzy laureatów, o czym świadczy fakt, że 30 z nich zajęło 16 miejsc (po kilku ex aequo na tym samym miejscu). Do pomyślnej realizacji tak wielkiego przedsięwzięcia, jakim jest Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej, w zasadniczy sposób przyczyniła się praca dyrektorów szkół oraz nauczycieli przedmiotów ekonomicznych i pokrewnych, którzy z pełnym zaangażowaniem przygotowywali młodzież do olimpiady i byli głównymi organizatorami zawodów szkolnych. Tegoroczni laureaci wywodzą się z terenu działania 14 komitetów okręgowych. Na uwagę zasługuje występujące od wielu już lat bardzo korzystne zjawisko, które można by nazwać ,,sztafetą pokoleń”. Laureaci, a także finaliści naszej olimpiady często są opiekunami naukowymi uczniów, przygotowując ich do udziału w szlachetnej rywalizacji o laury olimpijskie. I tak w XX OWE opiekunami takimi byli: dr Wiesław Danielak (laureat III OWE), mgr Marcin Palenik (laureat XI OWE), mgr Bartosz Majewski (finalista XII OWE), Jerzy Kaźmierczyk (laureat XV OWE). Warto podkreślić, że Ośrodek Szkolenia Kadr Statystyki w Jachrance od początku istnienia olimpiady jest stałym miejscem przeprowadzania finałów. Zarówno egzaminowani, jak i egzaminatorzy czują się tam dobrze. Do rozładowania stresów, oprócz dobrej atmosfery przyczyniły się słodycze ofiarowane przez firmę Cadbury – Wedel Sp. z.o.o. Jachranka wpisała się na trwałe w historię Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. Wszyscy uczestnicy tegorocznych finałów otrzymali książki ufundowane przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe S.A. oraz Zarząd Krajowy Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Barbara Kuc Warszawa, 17 kwietnia 2007 r.

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej

Stanisław Macioł

Nauczyciele szkół średnich o OWE Jubileusz dwudziestolecia Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, podobnie jak wcześniej jubileusz jej dziesięciolecia, stał się okazją do oceny funkcjonowania olimpiady – zarówno pod względem organizacyjnym, jak i programowym. W tej ocenie nie mogło zabraknąć opinii osób bezpośrednio uczestniczących w olimpiadzie, czyli uczniów szkół średnich, a także opinii ich nauczycieli. To do nich zwrócił się Komitet Główny OWE, wspólnie z Polskim Towarzystwem Ekonomicznym, z prośbą o wypełnienie odpowiedniej ankiety. Poniżej przedstawiamy opinie nauczycieli, których wychowankowie dostali się do zawodów centralnych i tym samym uzyskali tytuł finalisty lub laureata olimpiady.

Charakterystyka badanych nauczycieli W badaniu ankietowym udział wzięło 56 nauczycieli, w tym 46 kobiet i 10 mężczyzn. Pochodzili oni ze szkół średnich zlokalizowanych w ponad czterdziestu miejscowościach na terenie całego kraju: od Szczecina do Rzeszowa, od Opola do Olsztyna, od Nowego Sącza do Koszalina, od Zielonej Góry do Białegostoku. Badani nauczyciele pracowali nie tylko w miastach wojewódzkich (obecnych lub dawnych), ale i w mniejszych miastach, takich jak: Lubliniec, Namysłów, Mińsk Mazowiecki, Suchedniów, Sulechów, Wadowice, Wołomin, Żabno, a nawet na wsi – w Cudzynowicach k. Kazimierzy Wielkiej. Wynika z tego, że sukces w Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej może być udziałem utalentowanych uczniów ze szkół średnich z każdego zakątka Polski. Wśród badanych dominowali nauczyciele prowadzący zajęcia w szkołach ekonomicznych, kilkunastu zaś uczyło w liceach ogólnokształcących, w tym jeden w liceum społecznym. Najczęściej nauczane przez nich przedmioty to: ekonomika przedsiębiorstw i podstawy przedsiębiorczości (po 21 wskazań), podstawy ekonomii (20), rachunkowość (15), finanse (7) i statystyka (6 wskazań). Nieliczni prowadzili ponadto zajęcia z ekonomiki handlu, marketingu, geografii, techniki biurowej, informatyki i z elementów prawa. Finaliści i laureaci Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej przygotowywani byli i są przez bardzo doświadczonych nauczycieli. Jak wynika z niniejszych badań, prawie 2/3 nauczycieli legitymowało się ponad 15-letnim stażem pracy, w tym czternastu miało staż ponad 25-letni. Nie powinien zatem dziwić fakt, że wśród 56 badanych nauczycieli aż trzynastu przygotowywało uczniów do wszystkich XX edycji olimpiady (patrz wykres).

Jak wiadomo, w każdej edycji Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej do zawodów centralnych dostaje się 100 uczniów, czyli niecały jeden procent wszystkich startujących na etapie szkolnym i około 8% zakwalifikowanych do zawodów okręgowych. W ciągu dziewiętnastu edycji olimpiady do etapu finałowego zakwalifikowało się zatem 1900 uczniów (w trakcie badania ankietowego XX edycja nie była jeszcze rozstrzygnięta). Znaczący udział w tym mieli badani nauczyciele, bowiem to oni doprowadzili do finałów aż 538 uczniów (tj. blisko 30% ogółu finalistów). Gdyby posłużyć się średnią, to na każdego nauczyciela przypada dziesięciu finalistów. Niemniej jednak należy podkreślić, że pod względem liczby posiadanych finalistów OWE, badana grupa nauczycieli jest bardzo mocno zróżnicowana (tabela 1). Z jednej strony jest ośmiu nauczycieli, którzy dotąd mają jednego ucznia w finale olimpiady, a z drugiej taka sama grupa ośmiu nauczycieli, którzy mają dwudziestu i więcej finalistów, w tym pięciu mających aż 30 i więcej uczniów w finale. Zawody centralne OWE są dwudniowe i składają się z dwóch części: pisemnej i ustnej. Po egzaminie pisemnym (obejmującym test, dwa pytania opisowe i zadanie rachunkowe) do ostatecznej rozgrywki w następnym dniu kwalifikuje się przeciętnie około pięćdziesięciu uczestników. Klasyfikacja końcowa obejmuje łącznie wyniki (punkty) uzyskane na egzaminie pisemnym i ustnym. Miano laureatów Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej uzyskuje 30 uczniów, którzy zdobyli najwyższą liczbę punktów. To oni otrzymują cenne nagrody, m.in. indeksy na uczelnie ekonomiczne, stypendia i praktyki. Dwadzieścia edycji OWE pozwoliło już wyłonić 600 laureatów. Jak wcześniej wspomniano, badanie ankietowe przeprowadzono jednak przed zawodami centralnymi XX OWE, a więc respondenci nie Biuletyn PTE nr 2/2007

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej wiedzieli, czy ich uczniowie zdobyli tytuł laureata. Spośród zatem 570 laureatów dziewiętnastu OWE, badani nauczyciele opiekowali się 226, czyli prawie 40% laureatów. Jakkolwiek dziesięciu nauczycieli nie miało jeszcze ani jednego laureata, a szesnastu miało tylko jednego, to aż sześciu nauczycieli wykreowało ponad dziesięciu laureatów. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że jeden z badanych miał ponad dwudziestu laureatów OWE. Ten nauczyciel i kilku jego kolegów to prawdziwi szlifierze diamentów.

Źródła i jakość informacji o OWE Stopień zainteresowania uczniów i szkół udziałem w olimpiadzie oraz poziom przygotowania do kolejnych jej etapów i edycji zależy w dużym stopniu od dostępności źródeł i jakości informacji o OWE. Z wypowiedzi zdecydowanej większości badanych nauczycieli – opiekunów finalistów i laureatów wynika, że po raz pierwszy uzyskali oni informacje o olimpiadzie w Polskim Towarzystwie Ekonomicznym, przy którym OWE jest afiliowana (89% wskazań). Drugim pod względem częstotliwości wskazań źródłem informacji były dyrekcje szkoły (59%), a trzecim – komitety okręgowe OWE (32% wskazań). Ponadto, co ósmy respondent czerpał informacje z Internetu. (Nauczyciele na ogół korzystali z kilku źródeł informacji o OWE – poza ww. także z kuratorium, od swoich kolegów i koleżanek oraz od uczniów – i dlatego suma odpowiedzi przekracza 100%.) Organizatorzy Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej mogą mieć satysfakcję, bowiem spośród 56 badanych nauczycieli szkół średnich aż 52 uznało dostępne informacje o olimpiadzie (jej regulaminie, organizacji i tematyce) za wyczerpujące.

O przygotowywaniu uczniów do OWE Zakres wymagań programowych związanych z udziałem w OWE zmusza nauczycieli i uczniów do korzystania z wielu materiałów oraz różnych źródeł i form dokształcania. Zasadniczą rolę pełnią publikacje zalecane przez Komitet Główny OWE i jego Zespół Naukowy. Są to z reguły podręczniki szkolne i akademickie. Niestety, niektóre z nich są dostępne tylko poza szkołą – w księgarniach lub w bibliotekach uczelni. Niezbędnym źródłem informacji jest prasa fachowa (m.in. ,,Rzeczpospolita’’, ,,Gazeta Prawna’’, ,,Nowe Życie Gospodarcze’’) oraz dane GUS. W celu dobrego przygotowania się do udziału w olimpiadzie większość badanych nauczycieli, sama lub z uczniami, uczestniczy w konsul12

Biuletyn PTE nr 2/2007

tacjach i wykładach organizowanych m.in. przez komitety okręgowe PTE, kuratoria, dyrekcje szkół. Sukces uczniów w olimpiadach nobilituje daną szkołę w opinii środowiska i dlatego dyrektorzy, co podkreśla zdecydowana większość badanych nauczycieli, organizują zajęcia pozalekcyjne i kupują niezbędną literaturę w celu lepszego przygotowania uczniów do olimpiad. Niektórzy z nich kierują również nauczycieli na kursy pogłębiające wiedzę ekonomiczną (w takim kursie uczestniczył co trzeci respondent). Na sukces ucznia w Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej składa się praca nie tylko jednego nauczyciela, ale i pomoc tych, którzy uczą przedmiotów pokrewnych. Tak stwierdziło 3/4 badanych. W wielu przypadkach pomoc okazują również laureaci olimpiady wywodzący się z danej szkoły. To bardzo pozytywne i ,,budujące’’ zjawisko. Warto podkreślić, że Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej nie jest jedyną, w której uczestniczyli uczniowie ze szkół objętych naszym badaniem. W tych szkołach bardzo popularne okazały się Olimpiada Przedsiębiorczości (33 wskazania), która istnieje od dwóch lat i treściami mocno koreluje z OWE, oraz Olimpiada Wiedzy o Unii Europejskiej (21 wskazań). W miarę popularne są też olimpiady językowe, Olimpiada Wiedzy o Społeczeństwie, Olimpiada Historyczna, Olimpiada Geograficzna, Olimpiada Biologiczna, Olimpiada Matematyczna i Olimpiada Fizyczna (każda z nich miała po kilka wskazań). Uczniowie kilku badanych nauczycieli uczestniczyli też w Turnieju Wiedzy Handlowo-Menedżerskiej.

O korzyściach z udziału w OWE Zdaniem badanych nauczycieli Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej odgrywa w życiu młodych ludzi – którymi są uczniowie szkół średnich – rolę ogromną. Udział w tej olimpiadzie: n pobudza zainteresowania młodzieży aktualnymi problemami ekonomicznymi i społecznymi kraju i świata, n rozwija ich horyzonty myślowe, n stanowi specyficzny rodzaj treningu przed egzaminami dojrzałości oraz zewnętrznymi egzaminami z przygotowania zawodowego (do niedawna także ,,przymiarkę’’ przed egzaminami wstępnymi do szkół wyższych), n pozwala sprawdzić posiadaną wiedzę i umiejętności uczenia się, n wyzwala emocje i pobudza do zdrowej rywalizacji, n integruje uczestników, n stwarza szansę dostania się na studia na najlepszych polskich uczelniach,

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej n umożliwia zdobycie nagród pieniężnych i książkowych, stypendiów i praktyk, których fundatorami są władze państwowe, PTE i Rada Sponsorów OWE, n laureatom daje okazję spotkania się z wybitnymi postaciami polskiego życia gospodarczego i politycznego: premierem lub wicepremierem, ministrem finansów, prezesem Giełdy Papierów Wartościowych, prezesem Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, n jest przepustką do przyszłych sukcesów (świadczą o tym m.in. uzyskane przez niektórych jej laureatów stopnie doktora, licencje doradcy inwestycyjnego, podatkowego czy maklera). Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej stanowi również wyzwanie dla samych nauczycieli szkół średnich. Pracując z uczniami zdolnymi muszą oni: n aktualizować i poszerzać swoją wiedzę ekonomiczną, n umieć korzystać z najnowszej literatury z zakresu tematyki kolejnych edycji OWE, n potrafić motywować uczniów do przyswajania sobie – wykraczającej znacznie poza program szkoły średniej – wiedzy z ekonomii, finansów, rachunkowości i polityki gospodarczej. Praca ta, mimo wielu trudności i wyrzeczeń, daje wymierne efekty w postaci sukcesu uczniów na etapie centralnym lub okręgowym, oraz ogromną satys-

nie przez środowisko stanowią bardzo silną motywację do dalszej pracy z młodzieżą i ciągłego dokształcania się. Ponadto udział w olimpiadzie to możliwość zarówno przeżycia intelektualnej przygody, jak i spotkania nowych ludzi i nawiązania przyjaźni.

O organizacji i programie OWE Zasadniczym celem badania ankietowego było poznanie opinii nauczycieli – opiekunów finalistów i laureatów o obecnym poziomie organizacyjnym i naukowym olimpiady oraz propozycji ewentualnych zmian i udoskonaleń w tym zakresie. Pod względem organizacyjnym olimpiada została przez prawie wszystkich badanych oceniona bardzo wysoko. Oto niektóre z najbardziej charakterystycznych opinii: n olimpiadę oceniam bardzo wysoko, organizacja perfekcyjna. n Uważam, że jest przeprowadzana w sposób perfekcyjny. Zawsze wszystko jest przygotowane na czas, informacja jest jasna, wszyscy spotykają się z dużą uprzejmością. n Olimpiada jest przygotowana i przeprowadzana w sposób profesjonalny i zawsze przebiega w niezwykle ciepłej i sympatycznej atmosferze, n Zarówno zawody okręgowe, jak i centralne przygotowane są w sposób profesjonalny.

Tabela 1

Badani nauczyciele wg liczby uczniów zakwalifikowanych do finałów OWE Liczba uczniów – finalistów OWE 1 Liczba nauczycieli 8

2 5

3 5

4 6

5-9 9

10-19 13

20-29 3

30-39 5

Brak odp. Ogółem N=538 2 Ogółem N=56

Tabela 2.

Badani nauczyciele wg liczby wykreowanych laureatów w dziewiętnastu OWE Liczba laureatów Liczba nauczycieli

0 10

1 16

2 6

3 7

4 2

5 3

fakcję. Sukcesy uczniów mają ,,przełożenie’’ na uznanie dla nauczyciela w jego w środowisku oraz uzyskane przez niego wyróżnienia i nagrody. Prawie wszyscy badani stwierdzili, że dyrekcja szkoły dostrzega ich osiągnięcia i wysiłek włożony w przygotowanie uczniów do olimpiady, a formą wyróżnienia jest z reguły nagroda pieniężna i/ lub dyplomy bądź listy gratulacyjne. Sukcesy na ogół dostrzegane są też przez innych nauczycieli, samych uczniów i ich rodziców, natomiast rzadko – przez kuratoria i władze lokalne. Warto podkreślić, że trzech badanych nauczycieli otrzymało Medal Komisji Edukacji Narodowej za wybitne osiągnięcia i wieloletnie przygotowywanie uczniów do olimpiady. Zdaniem respondentów, sukcesy olimpijskie i ich dostrzega-

6 2

7 3

10 1

11-19 5

20 i więcej 1

Ogółem N=226 Ogółem N=56

n Olimpiada zasługuje na ocenę najwyższą – celującą. Właściwie organizacja kolejnych edycji OWE zasługuje na taką ocenę. n Jest bardzo dobrze zorganizowana. Uczestniczyłam wiele razy w finałach w Jachrance – duże uznanie dla Pani Dyrektor Jadwigi Trześniowskiej. n Bez zastrzeżeń. Zawody wszystkich etapów są zorganizowane na bardzo wysokim poziomie. Gratuluję! n Bardzo dobrze przygotowane: okręgowy i centralny etap olimpiady. Młodzież i opiekunowie czują się doceniani i zachęcani do wysiłku. n Bardzo dobrze – regulamin jest bardzo czytelny, dostarczony na czas, dobrze przygotowane i sprawnie przeprowadzone zawody wszystkich etapów. Biuletyn PTE nr 2/2007

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej n Uważam, że organizacja jest Badani nauczyciele według liczby OWE, w których uczestniczyli wzorowa, prawidłowe zasady ich uczniowie kwalifikacji do kolejnych etapów. n Ocena pozytywna. Bardzo sprawna organizacja na szczeblu okręgowym i centralnym. Duża życzliwość i rodzinna atmosfera. n Wszystko jest przygotowane i przeprowadzone bez zastrzeżeń – inni się wzorują na organizacji OWE. Po zapoznaniu się z powyższymi opiniami wydaje się, że w organizacji Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej nie są potrzebne istotniejsze zmiany. Kilkunastu nauczycieli zgłosiło jednak pewne propozycje udoskonaleń, n temat wiodący olimpiady zawsze przemyślany, które Komitet Główny OWE powinien przeanalizozwiązany z aktualną sytuacją ekonomiczną kraju, wać i ewentualnie wdrożyć. Zdaniem tych nauczywymaga poszerzania wiedzy o nowe dyscypliny cieli warto byłoby: ekonomiczne; n wprowadzić do etapu szkolnego obserwatorów n poziom merytoryczny bardzo wysoki, sprawiedlizewnętrznych; wa ocena zadań, wspaniała atmosfera, spotkania n udostępnić ,,klucze’’ rozwiązań etapu szkolnego; z ciekawymi ludźmi w trakcie eliminacji centraln dodać 60 minut do czasu eliminacji okręgowych; nych; n skrócić okres oczekiwania na wyniki I i II etapu n pytania testowe w ostatnich dwu latach przemyśolimpiady oraz informować o uzyskanych miejlane najlepiej w historii OWE, bo osadzone doscach w okręgu; kładnie na programie mikro- i makroekonomii n wprowadzić tytuł ,,laureata zawodów okręgoszkoły średniej; wych OWE’’ , gdyż niektóre uczelnie zwalniają n nowy układ pytań oraz praca na zadany temat z rekrutacji na I rok studiów posiadających taki konkursowy wzbogaciły treści merytoryczne olimtytuł; piady; n przyznać dyplomy dla uczniów biorących udział n dla szkół ogólnokształcących duże wyzwanie, wyw II etapie i skierować podziękowania dla naumaga dostępu do literatury specjalistycznej oraz czycieli; konsultacji z nauczycielami akademickimi; n zapraszać więcej nauczycieli na zawody cen- n stopień trudności zadań i umiejętności jest wysotralne; ki. Dobrze, że na etapie szkolnym zadania teston w finałach podać punktację za egzamin pisemny we są jednokrotnego wyboru; uczniom, którzy nie dostali się do części ustnej; n olimpiada merytorycznie bardzo trudna, obejmun uniemożliwić ponowne przystępowanie do OWE je wszechstronną wiedzę ekonomiczną; po osiągnięciu tytułu laureata; n ogólnie nie mam zastrzeżeń, chociaż niektóre pyn finał olimpiady przenieść do Warszawy – jest to tania testowe budzą kontrowersje ze względu na związane z komunikacją. Uczniowie mogliby niejednoznaczność odpowiedzi; wieczorem udać się do teatru lub innej instytucji n obecna forma, zakres wiadomości i umiejętności kulturalnej. w poszczególnych etapach są właściwe. Drugim elementem oceny funkcjonowania OlimZgłoszone, na prośbę Komitetu Głównego OWE, piady Wiedzy Ekonomicznej była ocena jej progra- propozycje ewentualnych zmian w programie Olimmu – poziomu naukowego. Strona merytoryczna piady Wiedzy Ekonomicznej można podzielić na olimpiady, podobnie jak wcześniej organizacyjna, kilka grup zagadnień. Dotyczą one: oceniona została wysoko. Potwierdzają to najlepiej n zawężenia problematyki olimpiady (opinie typu: następujące określenia: bardziej szczegółowo formułować temat olimpian treści olimpiady dostosowywane są do zmian w gody oraz opierać się na literaturze bardziej dostępspodarce rynkowej, co wpływa na wysoki poziom nej i zrozumiałej dla młodzieży; ograniczyć zakres merytoryczny olimpiady i zwiększa zainteresowanie materiału, który z roku na rok jest większy; temauczniów nowoczesną wiedzą ekonomiczną; tyka jest zbyt obszerna, porównując z poprzedni14

Biuletyn PTE nr 2/2007

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej mi latami; więcej pytań powinno się ściśle wiązać z hasłem przewodnim olimpiady) n doprecyzowania pytań (opinie: zagadnienia podane do pytań opisowych są bardzo obszerne; zadania opisowe są zawsze bardzo czasochłonne i uczniowie narzekają na brak czasu; pytania testowe powinny bardziej dotyczyć życia codziennego – umiejętności a nie tylko encyklopedycznej wiedzy i teorii: w XX OWE nastąpiły już te zmiany, z czego jestem zadowolona; pytania testowe powinny być bardziej merytorycznie związane z główną problematyką danej edycji olimpiady; częściej wymieniać pytania testowe, aby uczniowie nie uczyli się ich na pamięć; uściślić pytania pod kątem ekonomii; dokładniej sprecyzować ,,streszczenie artykułu”; w teście stosować pytania z jedną prawidłową odpowiedzią na wszystkich etapach; wykluczyć dwuznaczność odpowiedzi) n złagodzenia stopnia trudności (opinie: olimpiada jest zbyt trudna; zbyt wysoki poziom testu, niedostosowany do programów szkolnych, zbyt jednostronnie przedmiotowy; wysoki poziom koniecznej wiedzy oraz zbyt dużo pozycji zalecanej literatury zniechęca uczniów LO naszego zespołu szkół do uczestniczenia w olimpiadzie). n udzielenia pomocy w przygotowaniu do olimpiady (opinie: wspomóc szkołę w przygotowaniu uczniów do OWE szczególnie w małych ośrodkach edukacyjnych poprzez wyposażenie w materiały, organizowanie szkoleń, wykładów, spotkań edukacyjnych; organizować wykłady na temat hasła przewodniego danego roku przez komitety okręgowe – dla uczniów zakwalifikowanych do II etapu; uczniowie szkół z małych miast mają ograniczony dostęp do literatury; stworzyć przy komitetach okręgowych OWE biblioteczkę z podstawową literaturą dla olimpijczyków – szczupłe środki finansowe szkoły nie pozwalają na zakup aktualnych publikacji, z których korzystanie jest niezbędne w przygotowaniu do OWE). Należy również odnotować, że jeden z badanych nauczycieli zgłosił propozycję zmiany formuły zawodów centralnych poprzez ograniczenie ich tylko do części pisemnej, która daje możliwość bardziej precyzyjnej oceny odpowiedzi zawodników.

Zamiast podsumowania Historia dwudziestu lat istnienia Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej wyraźnie pokazuje, jak ważną rolę odegrała i odgrywa ona w edukacji ekonomicznej młodego pokolenia Polaków. To w eliminacjach szkolnych do wszystkich edycji tej olimpiady uczestniczyło łącznie ponad 220 tysięcy uczniów, a dwa tysiące dostało się do finałów. Wielu z jej laureatów osiągnęło znaczący sukces i zrobiło karierę w zawodzie ekonomisty.

Z Olimpiadą Wiedzy Ekonomicznej związała swe losy również duża grupa nauczycieli szkół średnich. Jak mocne to były i są więzi oraz jakie towarzyszą im przeżycia dobitnie świadczy list jednego z nauczycieli, który został dołączony do wypełnionej przez niego ankiety. Pozwalamy sobie zamieścić obszerne fragmenty tego listu, dziękując Autorowi za tak plastyczny opis przeżyć związanych z Jego udziałem w olimpiadzie. Czynimy to też dlatego, że podobne historie spotkań z Olimpiadą Wiedzy Ekonomicznej mogły być udziałem niejednego nauczyciela. ,,Jako młody pedagog (ale już wiekowy praktyk gospodarczy) na początku traktowałem OWE jako jeszcze jeden dodatkowy obowiązek (czytaj: ciężar), ale w momencie, kiedy moi podopieczni po raz pierwszy dostali się do eliminacji okręgowych, poczułem dreszczyk emocji. /.../ Pierwsza nominacja mojej uczennicy do eliminacji centralnych była dla mnie wielkim, bardzo miłym zaskoczeniem, ale też i ogromnym zawodem – nie mogłem z powodów ograniczeń finansowych towarzyszyć jej w tym przedsięwzięciu. Było mi bardzo przykro. Uważam, że szkoła powinna na taki cel dysponować odpowiednimi środkami. Jest to uwaga skierowana nie tyle do dyrekcji szkoły, co do organu prowadzącego (starosty). Rozgoryczony, ale nie zniechęcony robiłem dalej swoje – tę radę kieruję do osób będących w podobnej sytuacji jak moja. /.../ I wreszcie przyszedł czas na moją pierwszą wizytę w Komitecie Głównym OWE. Jako osoba nowa obserwowałem wszystko bardzo wnikliwie (nie ukrywam, że z nastawieniem ogromnie krytycznym). Nie bardzo mogłem się do czegokolwiek przyczepić. Atmosfera była fajna. Organizacja wzorowa. Coraz więcej rzeczy po prostu zaczęło mi się podobać Zaskoczyła mnie bezpośredniość i życzliwość osób tam obecnych. Spodobało mi się. Nawet bardzo!!! Pierwszy mój laureat w tak prestiżowej olimpiadzie! – to marzenie każdego opiekuna. Mocno to przeżyłem. Być wśród najlepszych – nie może być większej satysfakcji dla nauczyciela. Nawet osoby z prowincji mogą być wśród najlepszych. SUKCES. Ogromny sukces. Wtedy to było dla mnie wielkie osiągnięcie. Nawet teraz nie potrafię jeszcze o tym spokojnie myśleć. Była to jubileuszowa XV OWE. Niezapomniane przeżycie. Z przyjemnością wspominam je do dzisiaj. /.../ Bardzo cenię sobie spotkania, organizowane każdorazowo w czasie trwania eliminacji centralnych, dla opiekunów uczestników olimpiady. Wykłady te nie tylko pozwalają nam poszerzać swoją wiedzę, ale też są niezwykle cenną inspiracją do kolejnych zajęć przygotowujących młodzież do następnych edycji OWE. /.../ Z przykrością przyjęliśmy decyzję organizatorów o rezygnacji z wyjazdu do Warszawy w drugim dniu Biuletyn PTE nr 2/2007

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej eliminacji (po części pisemnej). Dla wielu uczestników zawodów centralnych w Jachrance była to jedyna możliwość poznania atrakcji stolicy. Uczniowie traktowali ją jako nagrodę za trud związany z awansem do tego szczebla rozgrywek. Wyjazd pozwalał na relaks i znacznie skracał czas oczekiwania na wyniki. Argument kosztowy jest bardzo przekonywający, ale może warto byłoby zrezygnować z innych wydatków, aby tę tradycję kultywować. Barwnym epizodem każdych eliminacji centralnych jest podawanie do publicznej wiadomości najbardziej zabawnych określeń zawartych w pracach uczestników OWE. O niektórych z nich mogliśmy się dowiedzieć jedynie na spotkaniach podsumowujących eliminacje. Niestety te ,,złote myśli’’ wydawane są jedynie sporadycznie przy okazji jubileuszy. Może warto byłoby publikować je, ku uciesze uczestników olimpiady, każdorazowo po zakończeniu eliminacji, przynajmniej na stronie internetowej PTE. Olimpiada ma już dwadzieścia lat. To dużo. Zmiany w jej organizacji i uatrakcyjnieniu eliminacji są potrzebne, aby nie była ona skostniała. Idą one we właściwym kierunku. Poziom olimpiady zawsze był wy-

soki (może nawet za wysoki) i to należy utrzymać. Jest ona dla najlepszych, TYCH, którzy chcą w siebie inwestować. Ale te inwestycje powinny się opłacać. Dlatego, moim zdaniem, należy całkowicie zwolnić finalistów (a już na pewno laureatów) z konieczności zdawania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe; wydłużyć czas eliminacji, dając ich uczestnikom większą możliwość ,,sprzedania swojej wiedzy’’. Dla placówek edukacyjnych przygotowujących uczestników do eliminacji pomocą byłoby wsparcie w postaci wyposażenia przez organizatorów przynajmniej w podstawową literaturę zawartą w Informatorze; wsparcie w ,,oprawę’’ propagującą kolejne eliminacje olimpiady (plakaty, ulotki itp.); organizowanie w szkołach spotkań propagujących ideę olimpiady z udziałem organizatora (PTE). /.../ Może już czas oddać ster w młodsze ręce. Jeżeli się na to zdecyduję, na pewno czegoś będzie mi brakowało. Lata spędzone z OWE to bez wątpienia nie był czas stracony. Ta myśl pozwala mi z optymizmem spojrzeć w przyszłość’’. Stanisław Macioł

Tadeusz Smuga, Paweł Adamczyk

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej w opinii laureatów Z okazji jubileuszu dwudziestolecia Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, Komitet Główny OWE, na przełomie 2006 i 2007 r. przeprowadził wśród laureatów dziewiętnastu edycji olimpiady badania ankietowe. Ich celem, podobnie jak badań przeprowadzonych 10 lat temu – w 1996 r., było zapoznanie się z opiniami oraz ocenami olimpiady formułowanymi przez laureatów.1) Z jednej strony chodziło o rozpoznanie motywów uczestnictwa w olimpiadzie, z drugiej zaś – o przeanalizowanie związków pomiędzy uczestnictwem w niej i zostaniem laureatem a dalszymi losami laureatów, w tym podjęciem i ukończeniem studiów oraz karierą zawodową.

Charakterystyka badań Badaniami objęto 536 laureatów, którzy wzięli udział w zawodach olimpijskich w latach 1988 – 2006. Przeprowadzono je drogą korespondencyjną, na podstawie wcześniej przygotowanego kwestionariusza ankiety. Zawierał on 35 pytań, głównie zamkniętych, których uzupełnieniem było kilka pytań otwartych. Wypełnione ankiety uzyskano od 16

Biuletyn PTE nr 2/2007

100 laureatów, co stanowiło 18,7% wysłanych ankiet. Zważywszy na okres objęty badaniem – 19 lat – uzyskany odsetek zwrotu wypełnionych ankiet należy uznać za sukces. Pozyskane w ten sposób informacje można ocenić jako w pewnym stopniu reprezentatywne dla całej zbiorowości laureatów. W badanej próbie tylko nieznacznie przeważali mężczyźni (53,0%), co oznacza, że udział kobiet

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej Uczniowie decydowali się na udział w olimpiadzie przede wszystkim ze względu na swoje zainteresowania – 68,0% badanych stwierdziło, że wzięło udział w OWE, ponieważ interesowali się ekonomią. Niewątpliwą zachętą do udziału w olimpiadzie były także atrakcyjne nagrody, w tym możliwość zdobycia indeksu wyższej uczelni (61,0%). Duże znaczenie respondenci przypisywali również postawom nauczycieli (zainteresowaniem uczniów ideą olimpijską) oraz chęci sprawdzenia swoich wiadomości. Według ich opinii, do wzięcia udziału w tego typu zawodach zachęcali ich głównie nauczyciele przedmiotów ekonomicznych – najczęściej ekonomii lub podstaw ekonomii, choć nie brak było aktywności ze strony

Wykres 1.

i mężczyzn w całej populacji objętej badaniem był do siebie zbliżony. Blisko 2/3 respondentów (63,0%) reprezentowało duże miasta (wojewódzkie); reszta – pozostałe ośrodki miejskie i inne miejscowości. Rozkłady te nie różnicowały jednak otrzymanych wypowiedzi respondentów. Badani laureaci to w większości (66,0%) absolwenci liceów ekonomicznych, a następnie liceów ogólnokształcących (wykres 1.). W badaniu największy udział mieli laureaci, którzy wzięli udział w olimpiadzie w 1999 r. (11%) i w latach 2005 – 2006 (odpowiednio 9,0 i 10,0%). Analizując dane zawarte w tabeli 1. można sformułować tezę, że im młodszy był respondent, tym chętniej brał udział w badaniu. O tym świadczy fakt, iż ponad 2/3 respondentów to uczestnicy zawodów olimpijskich w latach 1988 – 2006.

Wykres 2.

Tabela 1.

Respondenci wg uczestnictwa w poszczególnych edycjach olimpiady w latach 1988 – 2006 Rok 88 Liczba 4 % 4

89 4 4

90 3 3

91 5 5

92 2 2

93 2 2

94 5 5

95 1 1

96 6 6

97 1 1

Wśród badanych – 11,0% stanowili laureaci, którzy zajęli 1. miejsce w danej edycji olimpiady, 20,0% – miejsca od 2. do 5., a 43% – miejsca od 6. do 11. (tabela 2).

Uczestnictwo w olimpiadzie Badanym laureatom zostało postawione pytanie – kto (lub co) skłonił ich do wzięcia udziału w olimpiadzie. Rozkład odpowiedzi na to pytanie przedstawia wykres 2.

98 7 7

99 11 11

00 3 3

01 7 7

02 6 6

03 7 7

04 7 7

05 9 9

06 10 10

Razem 100 100

nauczycieli innych przedmiotów, takich jak chociażby geografia czy historia. ,,Nie ukrywam, że przygoda z OWE pomogła mi w odniesieniu sukcesu, co także jest zasługą dwójki nauczycieli, którzy przygotowali mnie do zmagań olimpijskich...”, ,,Dla wielu z nas największym wsparciem byli nasi nauczyciele, o których ja do tej pory pamiętam...’’. Sukces osiągnięty w zawodach olimpijskich – uzyskanie tytułu laureata – został dostrzeżony przez otoczenie prawie wszystkich objętych badaniem olimpijczyków (99,0%). Sukces ten został zaBiuletyn PTE nr 2/2007

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej uważony przede wszystkim w szkole (87% odpowiedzi) oraz w domu rodzinnym (70 %). Były to dwa podstawowe podmioty, które interesowały się sukcesami osiągniętymi przez laureatów – najczęś-

Podobnie przedstawiały się odpowiedzi na pytanie: czy utrzymuje Pan/Pani kontakty ze szkołą? Ponad połowa respondentów (51,0%) potwierdziła utrzymywanie takich związków. W większości

Tabela 2.

Respondenci wg miejsc zajętych na OWE w latach 1988 – 2006 Miejsce zajęte na olimpiadzie 1 Liczba 11 % 11

2 5 5

3 5 5

4 6 6

5 4 4

6 7 7

7 6 6

8 6 6

9 10 6 9 6 9

11 9 9

ciej w postaci pochwał i gratulacji od kolegów, rodziców i nauczycieli. Duża część laureatów została doceniona przez dyrekcję szkoły. Wyrazem tego były różnego rodzaju nagrody i wyróżnienia czy też np. zwolnienie z egzaminu zawodowego. W przypadku kilkunastu laureatów sukces ten został zauważony przez władze lokalne – poprzez zorganizowanie uroczystych spotkań i nagrody oraz przez lokalne media (artykuły i wywiady z laureatami w prasie). Potwierdzeniem tego jest opinia jednego z laureatów: ,,Po powrocie do mojego rodzinnego miasta okazało się, że mój sukces osiągnięty na olimpiadzie jest nie tylko największym sukcesem osiągniętym na OWE w historii szkoły, ale również całej Wielkopolski. Otrzymałem wiele gratulacji, przeprowadzono ze mną wiele wywiadów, stałem się osobą rozpoznawalną...’’ Badania pokazały, że środowisko laureatów jest całkiem dobrze ze sobą zintegrowane. Świadczy o tym poczyniona obserwacja, że ponad połowa badanych laureatów (57,0%) utrzymuje ze sobą w miarę regularne kontakty. Kontakty te mają przede wszystkim charakter towarzyski. ,,Będąc już później na uczelni, w nowym środowisku, pierwsze kontakty nawiązałem z osobami, które tak jak ja dostały się dzięki posiadanemu indeksowi, zdobytemu na OWE. Z jedną osobą zaczęło łączyć mnie nawet coś więcej niż zwykła znajomość, przyjaźń... okazało się, że znalazłem w niej towarzyszkę mojego życia...”, ,, do dziś utrzymuję kontakty z innymi olimpijczykami, z którymi spotkałem się podczas studiów”. Ich uzupełnieniem, choć w znacznie mniejszej skali, jest współpraca zawodowa. 18

Biuletyn PTE nr 2/2007

12 1 1

13 14 6 3 6 3

15 2 2

16 5 5

25 2 2

28 1 1

30 1 1

brak odp. 5 5

Razem 100 100

przypadków mają one charakter towarzyski (94,0% odpowiedzi), ale dwoje laureatów przyznało, że utrzymuje stosunki ze szkołą zarówno towarzyskie, jak i zawodowe. W ocenie wszystkich badanych, OWE spełniła ich oczekiwania. Dzięki uczestnictwu w olimpiadzie jej laureaci przed wszystkim dostali się na studia bez egzaminu – 59,0%, oraz poszerzyli wiedzę ekonomiczną – 33% (tabela 3). Ważne miejsce wśród spełnionych oczekiwań przypisano: wysokiemu poziomowi i dobrej organizacji olimpiady, profesjonalizmowi, nowym znajomościom, możliwościom sprawdzenia własnych umiejętności, przygodzie olimpijskiej oraz atrakcyjnym nagro-

Wykres 3.

dom. ,,OWE to, moim skromnym zdaniem, najlepsza olimpiada, na jakiej byłam. Uważam, że jest niezwykle rzetelnie prowadzona, rozgrywana sprawiedliwie oraz zapewnia prestiż jej uczestnikom. Wspaniała obsada ekspertów, miła atmosfera, a jednocześnie wysokie wymagania odnośnie do umiejętności i wiedzy w stosunku do uczestników, czynią z OWE olimpiadę, w której warto wziąć udział choćby dla samego siebie, bo to satysfakcja – przynajmniej z mojego czwartego miejsca – pozostanie

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej Tabela 3 dla mnie na całe Oczekiwania, jakie w opinii laureatów spełniła OWE życie”. Pomimo spełnioWyszczególnienie Liczba odpowiedzi % Indeks – dostanie się na studia bez egzaminów 59 59 nych oczekiwań Poszerzenie wiedzy i horyzontów 33 33 ponad 1/3 badaNowe znajomości 12 12 nych (35,0%) doDobra organizacja olimpiady, profesjonalizm, poziom 10 10 strzegała potrzebę Sprawdzian własnych umiejętności, wiedzy 10 10 dokonania zmian Przygoda olimpijska 8 8 Satysfakcja z sukcesu 4 4 w obowiązujących Miła atmosfera, miłe wspomnienia 4 4 zasadach przeproAtrakcyjne nagrody 7 7 wadzania OWE. Ciekawe tematy – myśli przewodnie 1 1 Najwięcej postulatów odnośnie do takich zmian kierowano pod adresem pytań proW ocenie zdecydowanej większości laureatów blemowych – 14,0% (powinny być bardziej (96,0%) udział w OWE i zostanie jej laureatem wszechstronne poprzez wprowadzenie gier bizne- ułatwił dostanie się na studia, a następnie – zrozusowych, case study, czy tworzenie projektów) mienie ekonomii (54,0%), naukę w trakcie studiów i testowych – 12% (,,nie powinny się powtarzać’’, (50,0%) oraz zainteresowanie się ekonomią ,,powinna być większa baza takich pytań’’), pro- (48,0%). ,,Jadąc na OWE miałem jeden cel – nie zamocji olimpiady – 8,0% (więcej informacji w me- jąć ostatniej lokaty. Możliwość znalezienia się diach, w szkołach), wyrażano też potrzebę podję- wśród laureatów była dla mnie jakąś abstrakcją... cia szerszych działań integracyjnych – 6,0% (np. W ostateczności znalazłem się wśród laureatów, zaorganizowanie spotkań laureatów, utworzenie klu- jąłem czołową pozycję. Przed wyjazdem na olimbu olimpijczyka). W jednostkowych przypadkach piadę swoją przyszłość wiązałem ze studiami zwracano uwagę na konieczność uwzględnienia w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w moim rodzinnym mieście. Było to spowodowane dwoma czynnikami – wzglęTabela 4 dami finansowymi oraz brakiem wiaSzanse stworzone przez OWE wg opinii laureatów ry w możliwość pomyślnego zdania egzaminów wstępnych na takie Wyszczególnienie Liczba odpowiedzi % Dostanie się na studia 95 95 uczelnie jak SGH czy UW. Zdobycie Zrozumienie ekonomii 54 54 laurów na olimpiadzie otworzyło mi Nauka w trakcie studiów 49 49 drzwi przed jedną z najlepszych Zainteresowanie się ekonomią 48 48 uczelni w kraju, przed UniwersyteZwiązanie swojego życia z ekonomią 35 35 tem Warszawskim. Bariery, jakie do Wykonywanie pracy zawodowej 14 14 Prowadzenie własnej firmy 4 4 tej pory stały przede mną, zostały Był bez znaczenia 1 1 zniwelowane praktycznie do zera”. Dla ponad 1/3 badanych udział w pytaniach więcej teorii, niekoncentrowania się w olimpiadzie spowodował związanie swojego żyna jednej wybranej tematyce podczas danej edycji cia z ekonomią. W pojedynczych przypadkach olimpiady, umieszczanie materiałów pomocni- ,,wzmocnił wiarę we własne możliwości”, ,,dodał czych na stronie internetowej, zwiększenie czasu odwagi przy wystąpieniach publicznych’’ oraz odpowiedzi na pytania w zawodach finałowych ,,ułatwił nawiązanie nowych znajomości”. Można oraz większe zaangażowanie i pomoc szkoły zatem sformułować wniosek, iż udział w olimpiaw przygotowanie do zawodów olimpijskich. dzie przyczynił się do wyboru kariery zawodowej i miał przede wszystkim znaczenie edukacyjne. Powstaje pytanie, jakie były najważniejsze osiągOlimpiada a dalsze losy nięcia respondentów po zostaniu laureatem. Uzyslaureatów kane odpowiedzi na tak postawione pytanie nie Interesujące wydaje się spojrzenie na losy życio- były zaskoczeniem i są ściśle związane z szansami, we respondentów przez pryzmat szans, jakie stwo- jakie stworzyła uczniom OWE. rzyła im olimpiada. A szanse te, jak się poniżej Otóż osiągnięcia te wiązały się głównie z podjęprzekonamy, miały i mają podstawowe znaczenie ciem bezpośrednio nauki na studiach i ich ukońdla ich wyborów życiowych – obecnych i przy- czeniem (66,0%). Mniej wskazań miały takie osiągszłych (tabela 4). nięcia, jak podjęcie pracy po studiach, zarówno

Biuletyn PTE nr 2/2007

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej Tabela 5

Postulowane przez laureatów zmiany w systemie edukacji Wyszczególnienie Więcej praktycznych zajęć na studiach, w szkole Większa samodzielność i swoboda w doborze zajęć Większy nacisk na rozwiązywanie zadań, problemów, zamiast wiedzy książkowej, nauka myślenia Powrót do systemu 8+4 (bez gimnazjów) Większa liczba godzin nauki języków obcych Likwidacja liceów profilowanych Silniejsza współpraca uczelni z przedsiębiorcami Wymiany międzynarodowe na studiach, w szkołach Bezpłatne zajęcia pozalekcyjne Większa specjalizacja Wyższe wymagania dotyczące prac magisterskich Więcej matematyki w LE – lepsze przygotowanie do studiów ekonomicznych Więcej przedmiotów ścisłych w szkole średniej Wyrównywanie szans młodzieży z małych miejscowości i rodzin patologicznych

Liczba odpowiedzi 38 9

% 38 9

5 4 4 3 3 2 1 1 1

1 1

mieli podjąć decyzję o wzięciu udziału w niej, ponownie podjęliby taką samą decyzję, a więc przystąpiliby po raz kolejny do zawodów olimpijskich. Niewiele, bo tylko 12,0 proc. badanych laureatów startowałoby – obok OWE – również w innych olimpiadach przedmiotowych – Geograficznej(5,0%), Historycznej (3,0%), Przedsiębiorczości (3,0%), Informatycznej (2,0%) oraz Fizycznej, Biologicznej, Wiedzy o Spo-łeczeństwie i Językowej (po 1,0%).

w kraju, jak i za granicą, uzyskanie stypendium na studiach, udział w praktykach i stażach, w tym zaKariera zawodowa granicznych, praca na stanowisku kierowniczym, – rozwój młodych talentów podjęcie studiów doktoranckich i uzyskanie stopnia doktora, podjęcie pracy podczas studiów, oraz Kariera zawodowa badanych, na co wskazują prowadzenie własnej działalności gospodarczej. ich wypowiedzi, jest wyraźnie zróżnicowana. GeNiektórzy (jednostkowo) podnosili takie osiągnię- neralnie jest ona związana z ekonomią. Badani cia, jak ukończenie szkoły średniej, udział w kon- w większości są zatrudnieni w różnego rodzaju kursach, działalność w kołach naukowych podczas podmiotach – przedsiębiorstwach produkcyjnych, studiów i awans w pracy. usługowych, finansach i ubezpieczeniach, w nauWiększość badanych (69,0%), zapytanych, czy do- ce, administracji publicznej, a także prowadzą włastrzega związek pomiędzy udziałem w OWE a póź- sne firmy. Laureaci w większości mają zapewnione niejszymi osiągnięciami, jednoznacznie potwier- stabilne warunki pracy – w trakcie swojej kariery dziła istnienie takiego pozytywnego związku. Pod- zawodowej 36,0% badanych zmieniło pracę. kreślano, że olimpiada ,,ułatwiła start w życie zaPowody, dla których respondenci dokonywali wodowe”, ,,dała pewność siebie, wiarę we własne zmiany miejsca pracy były bardzo zróżnicowane. osiągnięcia oraz dążenie do osiągnięcia sukcesu”, Tabela 6 ,,ułatwiła wstęp na stuDeterminanty związków kariery zawodowej laureatów z krajem macierzystym dia, naukę na nich i ich ukończenie”, oraz wy- Wyszczególnienie Liczba odpowiedzi % Rodzina 20 20 znaczyła kierunek drogi Przyczyny kulturowe, patriotyczne 15 15 życiowej – ,,gdyby nie Dobra praca 11 11 olimpiada nie byłbym W Polsce można znaleźć dobrą ekonomistą”. i satysfakcjonującą pracę 6 6 O pozytywnych doDuży potencjał rozwojowy kraju/regionu 4 4 Możliwość rozwoju zawodowego 4 4 świadczeniach – na całe Poprawa sytuacji polskiej gospodarki po wejściu życie – wyniesionych do UE – łatwiej o dobrą pracę 3 3 przez badanych laureaProwadzenie własnej firmy 3 3 tów z uczestnictwa Potrzeba zdobycia doświadczenia 2 2 w Olimpiadzie Wiedzy Duże doświadczenie 1 1 Szybki rozwój branży, w której pracuję 1 1 Ekonomicznej świadczy Znajomość rynku 1 1 fakt, iż 96,0% responNiższe koszty utrzymania w kraju 1 1 dentów gdyby obecnie 20

Biuletyn PTE nr 2/2007

Recenzja Podstawowym była konieczność zdobycia nowych doświadczeń oraz potrzeba wzrostu wynagrodzeń (po 10,0% wskazań). Inne przyczyny, takie jak np.: poszukiwanie nowych wyzwań, chęć podjęcia pracy o innym charakterze, propozycja korzystniejszej oferty miały wyraźnie mniejsze znaczenie. Stosunkowo duża część laureatów (42,0%) w firmach, w których pracuje, jest zaliczana do grupy pracowników o wysokim potencjale zawodowym (grupy talentów, kadry rezerwowej). Ale tylko 15,0% respondentów było objętych programem rozwoju talentów. Pomimo szerokiej promocji szkoleń i dużej oferty rynkowej, prowadzenie działań tego typu w miejscu pracy – w ocenie olimpijczyków – wypada raczej skromnie. Tylko 37,0% badanych respondentów stwierdziło, że w ich w miejscu pracy są prowadzone szkolenia. W zdecydowanej większości (34,0%) dostęp do takich szkoleń jest otwarty. Wszyscy oni byli objęci takimi szkoleniami. W ocenie większości szkolenia te były na dobrym lub bardzo dobrym poziomie. Powstaje pytanie, jakie są najważniejsze czynniki rozwoju kariery laureatów olimpiady? Uzyskane odpowiedzi na tak postawione pytanie potwierdziły powszechnie wygłaszane opinie. Respondenci w większości wskazali na zdobytą edukację (63,0%), a następnie na swoje osobiste cechy – pracowitość, odpowiedzialność, przedsiębiorczość, kreatywność, własne hobby, zainteresowania (58,0%). W rozwoju kariery, choć w mniejszym stopniu, liczyły się: znajomość języków obcych, szkolenia w pracy, kontakty osobiste, praktyki krajowe i zagraniczne. Ponadto w jednostkowych przypadkach zwrócono uwagę na szczęście oraz doświadczenia wyniesione z dotychczasowej pracy. Badanie pokazało, iż respondenci mają wyraźnie sprecyzowane oceny dotyczące obowiązującego systemu edukacji. Wyrazem tego jest fakt, iż 3/4 badanych laureatów dostrzega potrzebę zmian w tym systemie. Potrzebę tych zmian odnosili zarówno do systemu kształcenia na poziomie średnim jak i wyższym (tabela 5). Główny postulat polega na zwiększeniu zajęć praktycznych zarówno w szkole średniej, jak i na studiach – wskazało na to blisko 2/5 respondentów. Pozostałe, też w dużej części w swej wymowie miały wymiar praktyczny, jak np. postulat silniejszej współpracy z przedsiębiorstwami. Z innych postulatów warto wspomnieć o potrzebie większej samodzielności i zwiększeniu swobody w doborze zajęć na studiach, powrocie do

,,starych’’ rozwiązań w systemie szkolnictwa oraz zwiększenie liczby godzin nauki języków obcych. Postulaty te przede wszystkim miały na uwadze dostosowanie systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy. Pomimo wyjątkowo dużej skali migracji ludzi młodych za granicę i dużej motywacji do podjęcia pozytywnych wyborów w tym zakresie, wynikających przede wszystkim z ogromnych różnic płacowych, badania pokazują, że blisko 3/4 badanych laureatów swoją przyszłą karierę zawodową wiąże z pracą w kraju, a tylko 19,0% – z pracą za granicą; 21,0% ma już sprecyzowany pogląd, że będzie to własna firma w kraju, zaś tylko 3% – własna firma za granicą. Podstawowym powodem wyboru kariery zawodowej w kraju, jak pokazują dane zamieszczone w tabeli 6, są względy rodzinne (20,0% wskazań), a następnie przyczyny kulturowe i patriotyczne oraz zadowolenie z obecnej sytuacji zawodowej (z pracy). Ponadto zwracano uwagę, iż w Polsce można znaleźć dobrą i satysfakcjonującą pracę, istnieje możliwość rozwoju zawodowego czy też dobra i coraz lepsza sytuacja gospodarki polskiej po wejściu do UE. Z kolei główne i w zasadzie jedyne motywy wiązania kariery zawodowej z zagranicą to większe płace i lepsze możliwości rozwoju. Analiza tych determinant wskazuje, iż respondenci bardziej optymistycznie patrzą na sytuację na krajowym rynku pracy niż powszechnie się sądzi.

*** Badania pokazały, iż Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej silnie zaznaczyła się w życiu jej laureatów, niezależnie od tego czy były nimi kobiety czy mężczyźni, czy pochodzili oni z dużych miast czy mniejszych miejscowości. Olimpiada dała im szansę – stworzyła im znakomite możliwości kształcenia i rozwoju zawodowego, które zostały nader skutecznie i efektywnie przez nich wykorzystane. Potwierdza to wypowiedź jednego z badanych laureatów: ,,Olimpiada stała się udanym przedsięwzięciem wskazującym młodym ludziom trudną, ale dającą wiele satysfakcji drogę prawdziwego ekonomisty’’. I z tą wypowiedzią należy w pełni się zgodzić. Tadeusz Smuga, Paweł Adamczyk *)

T. Smuga, Laureaci o Olimpiadzie Wiedzy ekonomicznej, w: Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej drogą do sukcesu, Komitet Główny Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, Warszawa 1997, s. 23 – 28.

Biuletyn PTE nr 2/2007

Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej

Kuźnia ekonomicznych talentów W tym roku po raz dwudziesty uczniowie szkół średnich mieli szansę podjąć walkę o indeksy i inne nagrody w Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej. Z ponad 11 000 młodych ludzi, którzy jesienią 2006 r. przystąpili do pierwszego etapu OWE, wyłoniono 100 laureatów. Adam Cymer – Organizowana przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne od ponad 20 lat OWE jest niewątpliwe ogromnym sukcesem jej organizatorów. Co leży u podstaw tego sukcesu? Andrzej Muszyński – Przede wszystkim konsekwencja i determinacja zespołu osób skupionych wokół Komitetu Głównego OWE odpowiadających za organizację OWE, oraz elastyczność w postrzeganiu otaczających nas zjawisk gospodarczych przez Radę Naukową OWE. Co roku OWE organizowana jest pod innym – zawsze aktualnym – hasłem przewodnim. Wokół niego koncentruje się tematyka pytań oraz rekomendowana literatura. Podnosi to zdecydowanie atrakcyjność OWE. Łukasz Gębski – Młodzi ludzie mają okazję uzupełnić swoją wiedzę o bieżących zjawiskach i procesach gospodarczych, pochodzącą ze środków masowego przekazu, o bardzo ważny zasób informacji podstawowych, często wyjaśniających to, co widzą i z czym się stykają na co dzień. A.C. – Ponad 200 000 uczestników i 2000 laureatów OWE przez dwadzieścia lat – czy OWE była dla nich tylko przygodą, szansą zdobycia indeksu? A.M. – Zakres nauczania ekonomii w polskim szkolnictwie średnim nie jest szczególnie obszerny ani powszechny. Uczestnicy OWE to z pewnością osoby posiadające niewątpliwą pasję i talent do zdobywania wiedzy użytecznej, ale często praktycznie nieobecnej w programach szkolnych. To są prawdziwe talenty, które w dalszym procesie edukacyjnym bardzo często stają się liderami swoich środowisk. Ł.G. – Wśród laureatów XX edycji OWE są osoby, które już zdążyły ugruntować swoją pozycję naukową. Na przykład dr Artur Pollok – zwycięzca III OWE – jest wykładowcą w Akademii Ekonomicznej w Krakowie oraz wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Dr Jacek Tomaszewski – zwycięzca I OWE jest uznanym pracownikiem naukowym warszawskiej Szkoły Głównej Handlowej. Laureaci OWE z powodzeniem odnajdują swoje miejsce w realnej gospodarce, zajmując wysokie stanowiska zarządcze w polskich i międzynarodowych firmach. Na przyklad dr Łukasz Gębski (laureat I OWE) jest członkiem zarządu w Cetelem Bank SA, 22

Biuletyn PTE nr 2/2007

należącym do Grupy PNB Parisbas, a Wiktor Krzyżanowski (laureat OWE) pracuje w dziale prasowym centrali Europejskiego Banku Centralnego we Frankfurcie. To tylko kilka wybranych przykładów, a lista dyrektorów, prezesów czy zarządzających funduszami inwestycyjnymi jest zdecydowanie dłuższa. A.C. – Słowem ekonomiści przyszłości. A.M. – Na pewno ekonomiści z przyszłością. Dyskusja na temat tego, jaki powinien być ekonomista przyszłości i jak go kształtować w procesie edukacji jest na tyle fascynująca, że będzie kanwą jednego z paneli w ramach organizowanej przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne 27 września w Warszawie konferencji naukowej poświęconej XX-leciu OWE. Ł.G. – Bycie ekonomistą – a zwłaszcza ekonomistą przyszłości – to trochę jak bycie ,,człowiekiem oświecenia”. Współczesna ekonomia to metody ilościowe, ekonometria, ale by rozumieć procesy gospodarcze, potrzeba trochę psychologii, zdolności planowania i wyobraźni. A.C. – Tego wszystkiego nie wystarczy się jednak nauczyć. A.M. – I tu właśnie jest ogromna rola Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, która pozwala na bardzo wczesnym etapie na identyfikację młodych ludzi posiadających predyspozycje do stania się ekonomistami z przyszłością. A.C. – Wracając do jubileuszowej konferencji, do kogo jest ona adresowana i jakie jest jej podstawowe przesłanie. A.M. – Intencją Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego jest podkreślenie rangi Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej jako najważniejszej inicjatywy zmierzającej do popularyzacji wiedzy ekonomicznej. Ł.G. – W konferencji wezmą udział nauczyciele zaangażowani w przygotowywanie kolejnych roczników młodzieży biorącej udział w rywalizacji, pracownicy naukowi uczelni ekonomicznych, w których studiują laureaci OWE. To będzie pierwsza taka okazja od 20 lat, by laureaci mogli wziąć udział w takiej dyskusji o wartości olimpijskich zmagań w dziedzinie ekonomii, laureaci wszystkich edycji OWE.