Tuyeån Taäp Nhôù Hueá Giao löu baèng höõu boán phöông thì cuõng ñuû maët khaùch phong löu taøi tuaán. Tuoåi thô cuûa toâi coøn vöông chuùt hình boùng nhaït nhoøa nhöõng ngöôøi baïn vaên chöông cuûa oâng ngoaïi, nhöõng oâng Phoù baûng Phan, Phoù baûng Leâ, nhöõng cuï Thöôïng Laøng Raøo, Thöôïng Theá Chí. Lôùn leân, toâi coù dòp ñöôïc oâng baùc trong hoï ñoïc cho nghe moät caâu ñoái treo ôû nhaø thôø hoï: “Toä laïi hieáu toân dö Phöôùc ñòa, Thuûy thieân tieân toå töï Hoan chaâu” (Chaùu hieáu doõi truyeàn nôi ñaát Phöôùc, Toå xöa nguyeân coãi töï chaâu Hoan) do Teá Töûu Quoác töû giaùm ngöôøi hoï Khieáu taëng. Sau naøy, coù dòp tra cöùu cuoán Quoác trieàu ñaêng khoa luïc cuûa Cao Xuaân Duïc, toâi ñöôïc bieát ngöôøi hoï Khieáu taùc giaû caâu ñoái noùi treân laø vò ñaïi khoa trieàu Nguyeãn ngöôøi Baéc Haø teân laø Khieáu Naêng Tænh. Sau chieán tranh, nhaø thôø hoï ñaõ qua maáy laàn tu boå, lieäu daáu tích ngöôøi xöa coù coøn phaûng phaát chuùt höông thöøa ñeå thoûa loøng khaùch phöông xa caát coâng ñeán tham quan hay chæ laø kyû nieäm môø nhaït trong kyù öùc moät vaøi ngöôøi hoaøi coå naëng nôï vaên chöông! Cuõng may maø tröôùc saân ñình laøng coøn nguyeân ba taám bia ñaù ghi coâng ôn ba ngöôøi phuï nöõ trong laøng laø Hoà thò Quyønh Dao, Löông thò Dao, vaø Löông thò Toaïi ñaõ cuùng gaïo, cuùng tieàn, caáp cho daân phu ñaép ñöôøng vaø phaùt chaån cöùu ñoùi. Caùc vaên bia chöõ Haùn do caùc vò Nguyeân thöï Tuaàn phuû laõnh Phieân ngu (Boá chaùnh) Söû Traàn töû töôùc, Nhaâm Thìn khoa nhò giaùp Tieán só Haø Noäi Nguyeãn Ñónh Thaàn (Mai Sôn Nguyeãn Thöôïng Hieàn), vaø Tuy an Quaän coâng phuû döïc thieän Nguyeãn Uyeân Ngu soaïn. Noäi dung caùc baøi vaên bia cuõng nhö thaân theá caùc soaïn giaû laø nhöõng minh chöùng cuï theå veà truyeàn thoáng töông thaân töông aùi vaø tinh thaàn toân sö troïng ñaïo cuûa daân laøng Phöôùc Tích ngaøy xöa. Phong thaùi nho nhaõ vaø thoùi quen leã nghóa cuûa daân laøng coøn bieåu hieän qua cung caùch aåm thöïc. Ngöôøi daân Phöôùc Tích tröôùc ñaây, cho duø aên uoáng taäp trung ñoâng ngöôøi nhö trong caùc dòp kî gioå, ma chay, khao voïng, ñình ñaùm, cuõng khoâng maáy khi toå chöùc coã baøn ñôn giaûn theo loái “xoâi thòt”, nghóa laø doïn côm neáp aên vôùi thòt heo luoäc
hoaëc thòt boø xaùo nhö taäp tuïc phaàn ñoâng daân queâ nöôùc ta. Cuùng kî thì daân laøng Phöôùc Tích söûa soaïn daêm ba maâm côm, tieäc tuøng thì daân laøng Phöôùc Tích ñaõi ñaèng tieäc côm tieäc röôïu, duø ñôn giaûn baàu döa bí möôùp, khoâng maâm cao coã ñaày vôùi sôn haøo haûi vò chaêng nöõa, thì cuõng ñaày ñuû leã boä vôùi nhöõng chieác maâm ñoàng treân ñaët moät vaøi caùi baùt chieát yeâu ñöïng caùc moùn ninh, moùn haàm, moùn naáu, chung quanh laø caùc cheùn dóa ñöïng nöôùc chaám vaø thöùc aên caùc loaïi, taát caû ñeàu laø ñoà söù, ñoà saønh, voøng trong voøng ngoaøi, lôùp treân lôùp döôùi, chöøng möôøi laêm hai chuïc moùn, y heät nhö coã baøn trong Hueá. Caûnh quan nhaø vöôøn vaø cung caùch aåm thöïc vöøa mieâu taû treân ñaây laø hai neùt vaên hoùa, moät vaät theå, moät phi vaät theå, tuy mang tính chaát cung ñình nhöng raát phoå caäp trong giai taàng khaù giaû ôû Phöôùc Tích ngaøy tröôùc. Vaät theå thì ngaøy nay may ra coøn laïi ñöôïc moät vaøi phaàn, phi vaät theå thì thöïc teá hieän taïi khoù tìm thaáy vang vaø boùng! Toâi coù moät ñieàu thaéc maéc baáy laâu chöa coù dòp ñöôïc giaûi toûa, ñoù laø vieäc daân laøng truyeàn mieäng vôùi nhau vaø gia phaû caùc hoï ñeàu coù cheùp, raèng toå tieân ngaøy tröôùc queâ quaùn goác laø laøng Caûm Quyeát, xöù Ngheä An, neân khi thieân di vaøo Hoùa chaâu laäp laøng ñaõ laáy teân laøng goác ñaët teân cho laøng môùi. Ñuùng laø laøng Phöôùc Tích luùc môùi thaønh laäp coù teân laø Caûm Quyeát. Nhöng khaúng ñònh raèng taát caû 12 tieân toå caùc hoï khai canh ñeàu goác gaùc laøng Caûm Quyeát, huyeän Quyønh Löu, xöù Ngheä An, thì coù nhieàu ñieåm baát oån, caàn xeùt laïi. Neáu quaû thaät ñuùng nhö vaäy thì taát caû 12 tieân toå caùc hoï xuaát phaùt töø Ngheä An ñaõ laø ngöôøi cuøng moät laøng, thì ñöông nhieân taát caû 12 vò phaûi laø ngöôøi cuøng moät huyeän, moät xöù. Theá taïi sao tieân toå hoï Hoaøng laø ngöôøi laøng Caûm Quyeát huyeän Quyønh Löu, trong luùc moät soá gia phaû hoï Hoà ghi toå tieân laø ngöôøi laøng Caûm Quyeát huyeän Nam Ñaøn, vaø nhaø thôø hoï Leâ Troïng coù caâu ñoái: “Chung coå Tuøng sôn caên boån coá; Hoaøng giang bieät töû phaùi löu tröôøng” maø Tuøng sôn laïi coù ngöôøi ñoaùn ñònh laø ôû Thanh Hoùa? Vaäy vieäc daân laøng truyeàn mieäng nhau toå tieân xöa voán laø ngöôøi laøng Caûm Quyeát
Trang 11