İlk modern roman: “Max Havelaar” Hollanda edebiyatını ve yazarlarını dünyada tanıtmak amacıyla kurulan Hollanda Edebiyat Fonu’ndan Uluslararası Edebiyat Etkinlikleri Yöneticisi Bas Pauw ile konuştuk. ● Hollanda Edebiyatı’nın ustaları kimlerdir? Bir altın çağı var mıdır? 17. YY. Hollanda edebiyatının altın çağıydı. Çoğu 17. YY. yazarı hâlâ liselerde zorunlu ders olarak okutulur: P.C. Hooft, Gerbrand Bredero, Constantijn Huygens ve Joost van den Vondel. 18. ve 19. YY. çok ilginç değildi ancak ta ki 19. YY. sonunda Multatuli belirinceye kadar... Gerçek adı Eduard Doouwes Dekker olan yazarın mahlas olarak kullandığı Multatuli ‘çok acı çektim’ Bas Pauw
anlamına geliyor. En önemli yapıtı olan “Max Havelaar”, Hollanda edebiyatının da ilk modern romanı sayılıyor. Hollanda edebiyatının gerçek altın çağı ise kuşkusuz 20. YY. Bu yüzyılın ilk yarısında özellikle harika şairler dikkat çekiyor: Herman Gorter, Paul van Ostaijen, J.H. Leopold, Gerrit Achterberg ve Martuinus Nijhoff. İkinci yarısında ise büyük romancılar: Willem Frederik Hermans, Willem Elsschot, Gerard Reve, Harry Mulisch, Hugo Claus ve Cees Nooteboom... ● Günümüz Hollanda edebiyatına dair neler söyleyebilirsiniz? Tam şu anda bir kuşak değişimi yaşanıyor denebilir, ‘Büyük Dörtlü’nün (Hermans, Reve, Claus, Mulisch) hepsi öldü. A.F.Th. van der Heijden, Adriaan van Dis, Marcel Möring, Margriet de Moor, Leon de Winter kuşağı şimdi öne çıkıyor. Aynı zamanda daha genç yazarlar olan Arnon Grünberg, Tommy Wieringa ve Marente de Moor da var. Ancak roman dışında diğer türler de hem ülkede hem de dünyada çok başarılı şu anda. Hollanda çocuk edebiyatı Annie M.G. Schmidt, Paul Biegel ve Tonke Dragt gibi isimlerle her zaman güçlü bir şöhrete sahip oldu. Hollanda şiiri de hem ülkede hem de tüm Avrupa seviyesinde oldukça popüler şu aralar. Ancak özellikle Hollanda kurgu-dışı edebiyatının Geert Mak, Douwe Draisma, Frank Westerman ve Fik Meijer gibi yazarlarla tüm dünyada şu aralar çok popüler olduğunu söylemeliyim.
Hollanda edebiyatının 20. YY.’ın en önemli ustalarından biri olarak görülen Harry Mulisch, 2. Dünya Savaşı’nda yaşanan trajedileri ve bunun sonraki kuşaklar üzerindeki etkilerini en etkileyici ve derinden anlatan isimlerden biri... (YKY) ve son olarak taze yayımlanan “Bütün Ruhlar Kayıp” (YKY)... Geldik bir sonraki kuşağa; A.F.Th. van der Heijden, Adriaan van Dis, Marcel Möring, Margriet de Moor ile Leon de Winter’e... Bu isimlerden maalesef yalnızca Margriet de Moor’un “Fırtına” adlı roma-
nı Vatan Kitap tarafından Türkçeye çevirldi. Ancak daha genç kuşak olan Arnon Grünberg’e ülkemizde yoğun bir ilgi olduğunu söyleyebiliriz. İlk romanı “Mavi Pazartesiler” ile ülkesinde büyük bir çıkış yakalayan Grünberg, Hollanda edebiyatının, çağdaş insanın gündelik yaşamında
111
Harry Kurt Victor Mulisch
karşılaştığı sorunları zeka pırıltıları saçan felsefi açılımlarla ele aldığı romanlarıyla günümüz edebiyatına büyük bir armağanı... Yazarın kendi adıyla yayınladığı “Tirza”, “Yahudi Mesih”, “İliğine Kadar” (tümü Alef) ve “Hayalet Acı” (İş Bankası Kültür Yayınları) ile Marek Van der Jagt ismiyle yayınladığı “Kelliğimin Hikayesi” (Alef) de Türkçede mevcut. Grünberg’in yanı sıra iki isim daha var son dönemde bizde de yayımlanan ve dikkatleri çeken: Gerbrand Bakker’in “Yukarıda Ses Yok”u (Metis) ile Herman Koch’un “Akşam Yemeği” (Doğan Kitap)... Ve son olarak, Kitap Fuarı’nın yıldızları olan Kader Abdolah, Erik-Jan Zürcher ile Henk Boom... İran asıllı Kader Abdolah, son dönem Hollanda edebiyatının kimliğini belirleyen ve zenginleştiren göçmen edebiyatının da en önemli temsilcisi olarak kabul ediliyor. Abdolah’ın bizde de yayımlanan eserleri “Gizli Yazı” (İstiklal), “Boş Şişelerin Yolculuğu” (İstiklal), “Camideki Ev” (Timsah)... Tarih profesörü Erik-Jan Zürcher ise “Modernleşen Türkiye’nin Tarihi”ni (İletişim) yazdığında kitabının Türkiye’de bu kadar önemli bir eser haline geleceğini, 18 baskı yapacağını tahmin edemezdi şüphesiz. Zürcher, aynı zamanda Leiden Üniversitesi’nin Türkiye Etütleri Bölümü başkanı. Yazarın Türkiye tarihine dair daha pek çok eseri Türkçede var. Yine fuarda konuk olarak izleyeceğimiz ve özellikle Kanuni Sultan Süleyman d§nemi uzmanı olan, gazeteci Henk Boom ise Türkçede “Büyük Türk” (Kitap Yayınevi) adıyla yayımlanan kitabında Sultan Süleyman’ın ayak izlerini takip ediyor. MS Milliyet SANAT Kasım 2012