Vlaggenkunde
Vlaggenkunde
Vlaggen van de krijgsmachtdelen
Niet zo uniform Rijksoverheid
Door THEUN OKKERSE Om iets meer te weten te komen over het vlaggebruik op het pand van het Ministerie van Defensie en de speciale vlaggen heb ik per mail contact opgenomen met een beleidsmedewerker en die antwoordde: “De krijgsmachtdelen nemen een aparte positie in binnen de rijkshuisstijl. De symbolen die zij voeren waarborgen een eeuwenoude traditie die de uniekheid van de krijgsmacht belichaamt en die aansluit bij internationale militaire tradities. Op basis daarvan is een concept ontwikkeld dat is gebaseerd op de rijkshuisstijl, maar waarin de traditionele emblemen en de kleuren van de krijgsmachtdelen behouden blijven. Zij presenteren zich met een oranje lint waarin het eigen onderdeelsembleem is geplaatst. De kleur oranje verwijst naar het Koningshuis.” […] [Het ontwerpbureau Total Identity heeft binnen de RO huisstijlrichtlijnen de vlaggen van de krijgsmacht vormgegeven. Zij waren ook verantwoordelijk voor de huisstijl van 2001. ThO] […] “De vlaggen van de krijgsmachtdelen zijn qua vormgeving gebaseerd op de uitgangspunten van de rijksvlaggen: formaat, vlakverdeling, plaats van het logo zijn allen gelijk. Het Ministerie van Defensie heeft zich gecommitteerd aan de rijkshuisstijl – of een variant daarvan voor de krijgs-
6
Vlag! nr 8, april 2011
machtdelen. We zijn echter ook een organisatie waarin historie en traditie een belangrijke rol hebben. De Nederlandse vlag wappert op alle militaire complexen en de Minister van Defensie heeft aangegeven de vlag ook op het departement te willen voeren.” In de briefing van 2009 staat over de toepassing van de huisstijl op de krijgsmacht het volgende: ‘… toont met de aangepaste logo’s haar onlosmakelijke verbondenheid met Nederland…’ Minister Hillen heeft blijkbaar andere ideeën over wat de verbondenheid van het leger met Nederland verbeeldt. “U schrijft dat de Nederlandse vlag op alle militaire complexen wappert. Toch is er een periode geweest dat de vlag van de Rijksoverheid op het ministerie te zien is geweest. Waarom ging men toen voorbij aan de historie en traditie? Had dit wellicht te maken met het feit dat de minister [Eimert van Middelkoop] uit het vorige kabinet kwam die de RO-huisstijl heeft ingevoerd?” “De rijkshuisstijl is binnen Defensie op 11 januari 2010 ‘live’ gegaan met als symbolisch actie het hijsen van de rijksvlag3 op het dak van Plein 4, het ministerie van Defensie. Het ministerie is geen militair complex. Minister Hillen heeft aangegeven de Nederlandse vlag in top te willen, omdat dit in lijn ligt met het vlagprotocol op militaire complexen”. “Kunt u aangeven wanneer de speciale krijgsmachtvlaggen gebruikt worden?” “Binnen Defensie wordt nader bekeken hoe de rijksvlaggen voor de krijgsmachtdelen passen binnen het vlagprotocol en in welke gevallen zij dus gebruikt worden. Daarover kan ik op dit moment
VLAGGEN VAN DE NEDERLANDSE KRIJGSMACHTDELEN 1 januari 2011
geen uitsluitsel geven. Het ligt echter in lijn der verwachting dat bij aangelegenheden met een ceremonieel karakter de traditionele vlaggen worden gebruikt en dat de rijksvlaggen meer dienen als aankleding van evenementen zoals open dagen.” Van dat antwoord werd ik niet veel wijzer. Gelukkig staat er op de website van van Defensie het volgende:
Koninklijke Marine PMS 152c en 286c
Koninklijke Landmacht PMS 152c en 3302c
Koninklijke Luchtmacht PMS 152c en 541c
Koninklijke Marechaussee PMS 152c en 654c
[…] 11. Gebruik en aanvraag krijgsmachtdeelvlag Op alle militaire complexen, waar dagelijks de Nederlandse vlag is gehesen, mag tevens de vlag van het krijgsmachtdeel worden gehesen. Deze vlag wordt direct na de Nederlandse vlag gehesen en direct voor de Nederlandse vlag weer neergehaald als tegelijkertijd hijsen en neerhalen niet mogelijk blijkt. De afmetingen dienen gelijk of kleiner te zijn dan de Nederlandse vlag. De krijgsmachtdeelvlag mag ook bij publiekspresentaties buiten de militaire objecten worden gebruikt. De krijgsmachtdeelvlaggen zijn opgenomen in de vlaggencatalogus. Het is toegestaan de oude krijgsmachtdeelvlag te gebruiken; echter alléén op militaire complexen. […] 4 Het is opvallend dat ook de oude – dus die van vóór 2001 – krijgsmachtdeelvlag gehesen mag worden. Duidelijk is dat vlaggen bij de krijgsmacht een echt andere betekenis hebben dan de invoerders van de huisstijl wellicht hebben gehoopt. Eigenaardig is ook dat hoewel er nu één symbool voor de gehele krijgsmacht bekend is (de vier overelkaarliggende zwaarden) dit niet resulteert in één vlag. Daarmee zou het aantal RO-vlaggen op twee in plaats van vijf komen.
‘Het logo van de Nederlandse Krijgsmacht is onlangs aan de set toegevoegd om een samenwerking tussen twee of meer krijgsmachtdelen tot uitdrukking te brengen, conform de wijze waarop dat in de rijkshuisstijl gaat bij een samenwerking tussen meerdere departementen. Het wordt niet op vlaggen toegepast.’ aldus de beleidsmedewerker van het Ministerie van Defensie.
Dat defensie zijn naam eer aan doet is te zien bij de huidige huisstijlvlaggen. Alle onderdelen hebben ongewijzigde vignetten in de oranje paal staan. Deze kwamen ook al voor op de defensie-huisstijlvlaggen van 2001. Afb.1 Waarom nu niet is gekozen voor het in een stijl gelijktrekken van de onderdeel-symbolen blijft de vraag. Alleen de kroon was al in 2001 gelijk voor de vier onderdelen.
Als je de kroon op het ‘rijksbrede’ (één huisstijl voor de rijksoverheid) logo vergelijkt met die die defensie gebruikt is het verschil in stijl goed te zien. De een concreet (sober) en de ander licht versierend (ornamentaal) Afb.2. Nu ik toch bezig ben: het verschil in de leeuwen van het RO-logo en die van de landmacht is ook opvallend. En eerlijk gezegd vind ik de voortvarende leeuw
F O T O J . W. O K K E R S E ( 0 4 0 3 1 1 )
Er zijn voor de krijgsmachtdelen vlaggen ontworpen die binnen de huisstijl1 van de rijksoverheid passen. En minister Hans Hillen strijkt op Plein 4 de Rijksoverheids (RO)-huisstijlvlag – door een aantal officieren als de ‘Albert Heijnvlag’2 aangeduid – en hijst de Nederlandse op zijn ministerie.
Op het Ministerie van Defensie in Den Haag wordt sinds het aantreden van minister Hans Hillen de Nederlandse vlag weer gevoerd. Vlag! nr 8, april 2011
7