PRACE POGLĄDOWE grupach porównawczych. Jedną grupę powinni stano‑ wić pacjenci zdrowi, drugą chorzy z pokrzywką przewle‑ kłą. W większości dostępnych prac, gdzie przeprowadzo‑ no takie badania porównawcze, stwierdzono istotne sta‑ tystycznie, częstsze występowanie zarażeń pasożytami jelitowymi w grupie osób z przewlekłą pokrzywką. Różni‑ ce mieściły się w zakresie 20–30% badanych. U pacjen‑ tów z przewlekłą pokrzywką, u których potwierdzono ist‑ nienie zarażenia pasożytniczego, wdrożono odpowiednie leczenie. Mimo to, tylko u około 50% leczonych uzyski‑ wano całkowite i stałe ustąpienie wysiewów pokrzywki, u pozostałych osób nadal obserwowano nawroty obja‑ wów pomimo zastosowanego leczenia [3,4]. Ten brak spójnego związku pomiędzy infestacją pa‑ sożytniczą a skórnymi objawami alergicznymi nasuwa pytanie, co jest przyczyną występowania bądź nie ma‑ nifestacji alergicznej u pacjentów zarażonych pasożyta‑ mi. Brak takiej ewidentnej zależności kontrastuje z fak‑ tem, że niektóre pasożyty są bardzo silnymi induktora‑ mi eozynofilii i produkcji IgE. Reakcje immunologiczne w przypadku robaczyc i chorób alergicznych mają pewne istotne podobieństwa. Do najistotniejszych z nich zaliczyć należy właśnie zwięk‑ szenie liczby eozynofilów oraz całkowitego stężenia IgE. W obu przypadkach występuje również wzbudzenie od‑ powiedzi komórkowej, w której przewagę uzyskują limfo cyty Th2 nad subpopulacją limfocytów Th1. Robaczyce stymulują nie tylko produkcję IgE specyficznych prze‑ ciwko własnym antygenom, ale także nasilają syntezę niespecyficznych poliklonalnych przeciwciał IgE [5,6]. Pasożyty wykształciły szereg mechanizmów obron‑ nych, które umożliwiają im dokonanie skutecznej inwa‑ zji do organizmu gospodarza i przetrwania w nim oraz reprodukcji. Są one zdolne do wytwarzania i uwalnia‑ nia licznych molekuł, które pozwalają im przeniknąć ba‑ riery obronne organizmu i uniknąć skutecznego ataku układu odpornościowego gospodarza. Są to najczę‑ ściej enzymy lub inhibitory enzymów proteolitycznych gospodarza. Pasożyty wydzielają również szereg homo‑ logów ludzkich cytokin, które wpływają na odpowiedź immunologiczną, zniekształcając ją w kierunku odpowie‑ dzi z przewagą limfocytów Th2, a więc komórek o charak‑ terze hamującym procesy zapalne. Do tkanki w miejscu inwazji wydzielają także szereg cząsteczek unieczynnia‑ jących zarówno ważne dla obrony gospodarza metalo proteinazy, jak również własne proteinazy [7-10]. W kilku pracach podkreślono, że to przekierowanie odpowiedzi z Th1 na Th2 zależy od liczby pasożytów i masywności zakażenia. Niewielkie infestacje nie powodowały uzyska‑ nia przewagi przez limfocyty Th2 [11]. Z kolei potwierdzo‑ no, że rozwój pasożytów w organizmie gospodarza zale‑ żał od stężenia przeciwciał klasy IgG1 i IgA, co pośrednio również warunkowałoby charakter odpowiedzi komórko‑ wej zależnej od stosunku Th1 do Th2 [12,13]. 200
Cytokiny wydzielane przez limfocyty Th1 są w sta‑ nie skutecznie zabijać pasożyty w ich wczesnych sta‑ diach rozwoju. Antygeny powierzchniowe komórek pa‑ sożyta mogą prawdopodobnie skutecznie ingerować w mechanizm prezentacji antygenu i aktywacji komó‑ rek. To zaburzenie doprowadza do produkcji przez ko‑ mórki immunokompetentne gospodarza interleukiny‑10 oraz innych mediatorów hamujących fazę efektorową odpowiedzi komórkowej. Być może występowanie obja‑ wów alergii skórnej w przebiegu robaczyc nie u wszyst‑ kich chorych wynika z odmienności immunogenetycz‑ nych komórek układu odpornościowego u poszczegól‑ nych pacjentów [14]. Rozwojowi zarażenia pasożytnicze‑ go sprzyjają także niższa produkcja interferonu gamma i hamowanie wydzielania interleukiny‑4 i interleukiny‑5. Indukcja IgE‑zależnej odpowiedzi może powodować do‑ datkową korzyść dla rozwoju pasożytów w obcym orga‑ nizmie. IgE w przeciwieństwie do IgG nie są w stanie ak‑ tywować układu dopełniacza, ponieważ IgE nie wcho‑ dzi w interakcje ze składową C1 komplementu. Niektóre cząstki wydzielane bezpośrednio przez pasożyta wywie‑ rają silniejszy wpływ na klasyczną drogę aktywacji do‑ pełniacza niż szlak alternatywny, co może stanowić ko‑ lejny mechanizm unikania odpowiedzi obronnej układu immunologicznego gospodarza. Badania te pokazują, że pasożyty nie są w stanie wy‑ łączyć odpowiedzi humoralnej, ale mogą zmienić jej cha‑ rakter, zmieniając profil odpowiedzi Th1/Th2. Odpowiedź oparta na przewadze limfocytów Th2 i przeciwciał IgE za‑ pewnia lepsze możliwości przetrwania pasożytów po‑ przez zaburzenie właściwej aktywacji dopełniacza [15]. Pokrzywka może występować jedynie w czasie mi‑ gracji pasożyta przez bariery biologiczne. Istnieją dane pokazujące, że nie tylko mechanizmy układu odporno‑ ściowego gospodarza czy wzmożona produkcja IgE spe‑ cyficznego przeciw antygenom pasożyta są przyczy‑ ną alergicznych objawów skórnych. Po spożyciu anty‑ genów pasożyta pod postacią liofilizowanych larw nie obserwowano objawów klinicznych u osób uczulonych. Obserwowano natomiast zależność zmian alergicznych na skórze od aktualnej fazy rozwojowej cyklu życiowego pasożyta lub jego etapu migracji [16,17]. Wiele danych wskazuje, że objawy pokrzywki mogą się więc wiązać z etapem larwalnym lub aktualną penetracją tkankową pasożyta. Może to tłumaczyć brak wyraźnych korelacji między zarażeniem pasożytami a rozwojem alergicz‑ nych objawów skórnych. Do ich rozwoju prowadzi także wzmożona migracja eozynofilii i hipereozynofilia miej‑ scowa w pobliżu pasożyta. Uważa się, że w wywoływa‑ niu wykwitów alergicznych większe znaczenie ma hiper‑ eozynofilia w przypadku pasożytów tkankowych, a duże stężenie IgE w przypadku pasożytów jelitowych. Komór‑ ki kwasochłonne uczestniczą z jednej strony w obronie organizmu przed pasożytami, z drugiej jednak mogą uła‑ LEKARZ WOJSKOWY 2/2013