Uvećani krajnici i „treći krajnik” Hronični nepčani krajnici
Piše: prim. dr Miroslav Femić, spec. pedijatar Pojam „treći krajnik” je naziv za uvećanje limfnog tkiva u gornjem dijelu ždrijela (nazofarinks) i stručni naziv je: adenoidne vegetacije. Često je „treći krajnik” udruženo uvećan sa dva nepčana krajnika (tonzile). To može biti u sklopu limfatičke konstitucije te osobe, tog djeteta, takođe, može biti i posljedica čestih infekcija mikroorganizmima gornjih disajnih puteva. Koji su simptomi uvećanja i zapaljenja trećeg krajnika kod djece? Zapušenost nosa je najčešći simptom kod novorođenčeta i odojčeta i može da otežava sisanje. Vrijeme uzimanja obroka se produžava i dijete zaspi prije nego uzme određenu količinu mlijeka. Zbog toga dijete slabije napreduje, u toku sna spava otvorenih usta, hrče i ponekad nastupi prestanak disanja, tzv. noćna apnea (engl. sleep apnea), da bi po nagomilavanju ugljen-dioksida u centru za disanje nastupio nagli udisaj vazduha i dijete „prodisalo”. Takva djeca imaju unjkav (nazalni) govor, usta su im stalno otvorena i imaju tipičan izgled lica (adenoidni facies). Zbog plitkog disanja, slabije se šire pluća, postoji uzan grudni koš i poremećaj u snabdijevanju krvi kiseonikom. Niz zadnji zid ždrijela stalno se sliva sekret ka dušniku i bronhijama i to može dovesti do njihove infekcije. Sa trećeg krajnika se infekcija lako prenosi na srednje uvo. Nastaje infekcija srednjeg uva i poremećaj u sluhu, kada je potrebno operativno ukloniti treći krajnik, da bi se spriječilo oštećenje sluha. Odluku o operaciji trećeg krajnika (adenoidnih vegetacija) donosi specijalista za uvo, nos i grlo, u saglasnosti sa ordinirajućim pedijatrom koji upućuje dijete otorinolaringologu, a zatim ga priprema za operaciju, da bude zdravo za operaciju u opštoj anesteziji. Zbog poremećaja ishrane, oksigenacije krvi, oštećenja sluha i drugih smetnji, djeca postaju apatična, nezainteresovana u školi, gdje pokazuju slabiji uspjeh. Treći krajnik ne može da se izliječi bez operativne - hirurške terapije (adenoidektomija). Nekada može da atrofira (spontano iščezne), a može i da se obnovi ako nije kompletno odstranjen pri operaciji. Ako ne pravi veće smetnje, ne treba ga odstraniti, jer će najkasnije u pubertetu atrofirati.
14
Kod djece sa konstitucijom uvećanja limfnog tkiva (limfatička konstitucija), ali i kao i posljedica čestih upala krajnika, zbog prisustva raznih mikroorganizama, zajedno sa trećim krajnikom mogu da nastanu i hronično upaljeni i izmijenjeni nepčani krajnici (palatinalne tonzile). Krajnici su stalno uvećani, upaljeni, oštećeni, sa ranicama, sa upalnim sadržajem (gnojem, apscesima) u kojima se nalaze mnogi mikroorganizmi (bakterije, virusi i gljivice). U upalnom sadržaju je često prisutan i beta-hemolitički streptokok grupe A koji je odgovoran za pojavu reumatske groznice (sistemska upala zglobova, srca i bubrega). Kod ponavljanih upala krajnika prisutan je zadah iz usta, bol u krajnicima, bol pri gutanju, bol u trbuhu, dijete je umorno, blijedo, plačljivo, slabo se igra, lošeg je apetita, slabije napreduje, mijenja svoj karakter. Uvećane limfne žlijezde vrata su redovni pratilac hronične upale krajnika. Simptomi su udruženi sa trećim krajnikom - česte angine, stalno „crveno grlo”, dijete često pije antibiotike, odsustvuje iz škole, slabije napreduje, imalo je upale srednjeg uva i slabije čuje. Sve su to simptomi koji će navesti otorinolaringologa da odstrani takve izmijenjene krajnike, koji više štete nego koriste organizmu. Najčešće se odstrane (operišu) sva tri krajnika istovremeno, dva nepčana i „treći krajnik”. Prednosti i efekti operacije krajnika Poslije operacije krajnika dijete normalno diše na nos, normalno spava, nije umorno, bolje uči i pazi na času, brže napreduje, čak se kod neke djece javi ubrzanje (akceleracija) rasta. Upale krajnika više nema, dijete ne koristi antibiotike, sluh je sačuvan, govor je normalan, nije više unjkav, nazalni govor (govor na nos), nema opasnosti po ostale organe u organizmu, jer je jedno opasno žarište eliminisano i dijete oslobođeno velikih tegoba i hronične patnje. Pripremu djeteta za operaciju vrši pedijatar, a operaciju rutinski, efikasno i bez komplikacija izvrši otorinolaringolog. Kod čestih upala srednjeg uva, sa sekretom u unutrašnjem uvu, što oštećuje sluh kod djeteta (lat. otitis media secretoria - OMS), preporučuje se audiološka dijagnostička obrada (audiometrija, timpanometrija, nekada i BERA test). U tim slučajevima preporučuje se hitna hirurška intervencija od strane otorinolaringologa, koji ukloni treći krajnik, nekada i nepčane krajnike - tonzile (tonziloadenoidektomija) i istovremeno ugradi - implantira aeracione (vazdušne) cjevčice koje na duži rok (6–12 mjeseci) održavaju vazdušnost („provjetravanje”) unutrašnjeg uva i drenažu sekreta iz unutrašnjeg uva, što sve ukupno prevenira i liječi oštećenje sluha kod takve djece.