เล็ก พงษ์สมัครไทย 33
และราชโลหกิจ ท่านได้ส่งเสริมการเลี้ยงไหม กิจการชลประทาน จัดท�ำ ประตูระบายน�้ำ ขุดลอกคลองเพื่อการเกษตรและคมนาคม การบ�ำรุง พันธุ์ข้าวและอื่นๆ จากนั้นเมื่อวันที่ ๑๑ พฤศจิกายน ปีจอ พ.ศ. ๒๔๕๓ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ สถาปนาเป็นเจ้าพระยาในราชทินนามเดิม จากนั้นทรงพระกรุณาโปรด เกล้าฯ ให้ยา้ ยไปด�ำรงต�ำแหน่งเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการซึง่ ได้เปลีย่ น ชื่อเป็นกระทรวงคมนาคมในคราวเดียวกัน นายพลเอก มหาอ�ำมาตย์เอก เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ ด�ำรง ต�ำแหน่งเสนาบดีกระทรวงคมนาคมเป็นเวลา ๑๓ ปี จึงได้กราบถวาย บังคมลาออกจากราชการ เพื่อรับพระราชทานเบี้ยบ�ำนาญเมื่อวันที่ ๒๘ มีนาคม ปีฉลู พ.ศ. ๒๔๖๘ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้า เจ้าอยู่หัว หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ พระยา มโนปกรณ์นิติธาดา (ก้อน หุตะสิงห์) นายกรัฐมนตรีได้เชิญให้ท่าน ด�ำรงต�ำแหน่ง รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรพาณิชยการ ตั้งแต่ วันที่ ๑๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ ถึงวันที่ ๒๑ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๖ เมื่อเกิดการปฏิวัติขึ้น ท่านจึงพ้นต�ำแหน่งรัฐมนตรีแต่นั้นมา นายพลเอก มหาอ�ำมาตย์เอก เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ ถึงแก่ อสัญกรรมเมื่อวันที่ ๒๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๘๓ อายุได้ ๗๔ ปี ๔ เดือน ท่านได้รบั พระราชทานเครือ่ งราชอิสริยาภรณ์ชนั้ สูงสุด คือ ประถมาภรณ์ มงกุฎไทย ประถมาภรณ์ชา้ งเผือก ปฐมจุลจอมเกล้า รัตนวราภรณ์ และเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของต่างประเทศ ท่านมีบุตรธิดาทั้งสิ้น ๑๔ คน ธิดาคนที่ ๙ เกิดแต่ท้าววนิดา พิจาริณี (บาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา) คือ หม่อมหลวงบัว กิติยากร พระชนนีแห่งองค์สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ