طؤظارى كةكؤن لى دةكريَت؟؟!! هة ِرةشةى َ ذمارة ( ) 12 شوباتي 2011 خاوةني ئيمتياز رةهبةر سةيد برايم سةرنووسةر َثيش ِرةوي سةيد برايمي جيطري سةرنووسةر َ َليوذة جةالل عةبدولكةريم دةستةي نووسةران هونةر سةالم هاوذين صليوة عيسا ثةيوةست خؤشناو هيمن ئيلنجاغي َ Mobile: 07701929646 kakon.koya@yahoo.co.uk www.koye.eu www.koya.se
طؤظارى كةكؤن وةكو تاكة طؤظاريَكى ِرؤشنبيرى ئازادى شارى كؤية لةيةكةم ذمارةيةوة ،جار دواى جار ج َيطةى خؤى دةكاتةوة لةناو دلَى خويَندةوارانى خةلَكى َ لةطةل خةلَكى كؤية و بؤتة ئاويَنةيَك بؤ شارى كؤية بةبابةتة طرينطةكانى و ِراشكاوى طشت دانيشتوانى ،ناياسايى وكةم و كو ِرى و غةدر ونابةج َييى بةدةردةخات ،لةهةر ض كةس َيك كراب َيت وةكو هاوآلتى يان دةستطاو بة ِريَوبةرايةتى ،ميرى ب َيت يان كةرتى تايبةت يان حزبى ب َيت .بؤضاكسازى نةك ِروخاندن ،بؤطةشةث َيدان نةك دواخستن، لةهةمان كاتيش ثشتطيرى لة ِراستى وكارى جوان و ث َيشنيازى باش دةكات سةرة ِراى ثاراستنى م َيذوى كؤية و يادكردنى طةورة ثياوان و كةسايةتى كؤية و ِراطةياندنى هةوالَةكانى كؤية و كارى باش و خزمةتطوزاريةكانى كؤيةو كؤيةكان دةخاتة ِروو، هةر بابةتة لة شويَن و قالبى خؤىِ .رازو نيازى طةورةو بضوكى كؤية دةخاتة سةر ثة ِر بةئاواتى هينانة دى و بةمةبةستى طةشةث َيدان و ث َيشكةوتنى شارى كؤية ،بؤية طؤظار فرؤشانى كةكؤن سةرقالَى وةآلم دانةوةى خويَندةوارانن (كةكؤن دةرضووة يان دةردةضى؟) .بةهؤى ئةوةى ئ َيستا تاكة بآلوكراوةى نوسراوى كؤيةية و تاكة نا؟! كةى َ مينبةرى دةرخستى بابةتةكانى كؤيةية هةر لة(ِ )10رؤذى يةكةم دواى دةرضوونى ذمارة نامينى!! !!....بةآلم ج َيطاى نيطةرانيية نويَكانى طؤظارى كةكؤن لةالى فرؤشياريانى َ كة ئةفسةريَكى ئاسايش هة ِرةشة لةستافى طؤظارى كةكؤن دةكات بةمةبةستى ب َيدةنطكردنى طؤظارى كةكؤن ،ضةند بابةت َيك لةذمارة( )10و()11ى طؤظارى كةكؤن لةطؤشةى(مام مؤتك) بةش َيوةى قسةى نةستةق خراية ِروو!! ئ َيمة نووسةران و ستافى طؤظارى كةكؤن دةنطمان دةكةينةوة يةك دذى هةر سةرث َيضييةك ِرووبدات لة شارى كؤية ،هةركةم وكو ِريةك هةب َيت لةكؤية ،دذى هةموو خراثيةكين ،بة هةمان ش َيوة الينطيرو ثشتطيرين لة هةموو شت َيكى باش كة ثةرذةوةندى شارى كؤيةى ِرةنطينى َ هةول دةدةين بة بؤضوون و بي ِرو بؤضوونى كةسانى شارةزا و تةكنؤك ِرات ت َيداب َيت كؤية لة ِرووى فةرهةنطى و شارستانيةوة شارى كؤيةى ِرةنطين رشةنطين تربكةين و بةرةو ث َيشى ببةين .ئ َيمة وةكو طؤظارى كةكؤن ئامادةى هةموو ِرووبة ِروو بونةوةيةكى ياساين نةك بة هة ِرةشةو تةشهيرو هةلَكوتانةسةر هةروةها ج َيطاى قبولَكردن نيية هةر كةس َيكى لةهةر ثلةو ثايةكى ميرى ياخود حزبى ب َيت و هة ِرةشة لةم طؤظارةو ستافةكةى بكات ضونكة ياسا بةسةروةر دةزانين و لةهةر ِرووبة ِرووبوونةوةيةكدا ئ َيمة ِريَطاى ياسا دةطرينة بةر .دلَنياتان دةكةينةوة طؤظارى كةكؤن بةردةوامة لةدةرضوون و هة ِرةشةو تةشهير طاريطةرى نيية لةسةرث َيشكةوتنةكانى ئةم طؤظارةو بةردةواميش دةبين لةسةر بآلوكردنةوةى كارة ناياسايى وطةندةلَيةكانى بةرثرسانى كؤية هةروةها لةم ذمارةية وةك هةلَويَست َيكى ِرؤذنامةنووسى بةرامبةر ئةم جؤرة كةسانة طؤشةى (بةزمى مام مؤتك)ئةم ذمارةية هيضى تيانية.
ذمارة 12
شوباتي 2011
1
رةهبةر سةيد برايم
ِر َوذطارى ئةو باخةوانى لة باخى شيعرو ضامة ،بة خاكة َ َ نازى بيرو خامة ،ديَر ديَر ئاوى طوالنى ديَراوة، طول بة َ ديوان بة ديوان َ طول لة شاعيرانى كالسيك طة ِراوة ،وةك بولبول و هةنط ،لة طولَزارى ِرةنطين و ِرةنطاو ِرةنط ،هةالَلَةو طوالَلَة و شيلةو شةكرة ه َيشووى شيعرى مذيوة ،بةر ضنةيةك كت َيبى لة م َيذووى لى هةلَضنيوة ،خةزنةيةك ئةدةبى كوردى َ شانةى هةنطوين و شةكرة وشةى خستووتة سةر خةرمانةى ئةدةبى كوردى ،بة ِرةنج و شةو نخوونى و ماندوو بونى خوَى بة سةرنجى وردى ،لة خاكى بوورو بة يارو بةراوو رةباس، هوَدانةوةو وةردانةى بؤ كردووة ،شارةزاو َ طول دةستةى شاعيرانى شاعير ناس، خستتؤتة بةر ل َيكؤلَينةوة و بةر باس‘ ئةو زاتة بةرزةدارة ،مةزنةدارة ،ثرؤفيسوَر دكتؤر مارف خةزنةدارة ،خوَى درةخت َيكى ث ِر َ طول بة بةرهةم و لق و ثوَثدارة ،بة بةرزايى قةالَو منارة و هةيبة سولَتان و باواجى ديارة‘ ِرةطى لة (ك َيلة زيندان)ى دةشتى كوَية و بابا نزادةية ،نةوةى سةعيداغا و لة ئاغايانى ئةو بةرة بابةية ،مارفاغاى باثيرى لة ك َيلة زيندانى دةشتى كؤية هاتؤتة كوَية بةخ َير، لةويَوة ضوَتة شارى هةول َير ،دكتوَر مارف خةزنةدار كو ِرى قادر أغاى مارفاغاى ك َيلة زيندانة ،بة مندالَى كة ضوَتة زيَدى ئةذدادو باثيرانى ،بة سةردانى خزمانى لة طوندى كانى بى و ك َيلة زيندانىَ ، لةوى بة قةلةمب َين ثى يان وابووة ِروون و بةختةوةريان زانيوةَ ، و طةشة بة ختو نيوضةوانىِ ،رزطارى بووة لة جوتيارى و توتنةوانى ،نةوةى مارفاغايان بة كو ِريذ طةو شلة شارى داناوة ،ب َو طةمةو ثى يان طووتووة خوَشى و خزمايةتى َ (هةول َيرى ،بة مريشك َيكى ناويَرى) . وةك سوَزو ويذدان و ماكى ِرةسةنايةتى هةرطيز لة خزمانى دانةب ِراوة ،هاتو ضوَى كردوون ،دوَستو ناسياوى طيانى بة طيانى لة كوَيةو توَثزاوا و دةشتى كوَية هةبوون، تةنانةت قوتابخانةى (قادرية )ى كوَية د.مارف خةزنةدار ناوى ل َيناوة ،بة ناوى 2
د.مارف خةزنةدار حاجى قادرى كوَيةوة ،هةميشة ِرةطى سوَزو دةمارة شينةى كوَيايةتى جوالَوة، لة نامةيةكى دةستنوسيدا لة 1996/2/26 لة وةرامى ضةند ثرسياريَكى بوَنوسةر ئارام صالح غةفورى ناردووة دواتر لة ئةدةب و هونةرى كوردستانى َ نوى لة ذمارة ()5355 َ لة ث َينج شةمةى 2010/12/16بالو كراوةتةوة نوسيويةتى : (شارى كوَية وةك ن َيوةندى ناوضةى س �وَران لة باتى هةول َير بوو بة ج َيطةى مةشخةلَى مةدرةسةى نالى ،لةويَوة طةيشتة َ لةطةل سةرانسةرى ناوضةى س �وَران و ِروناكى مةشخةلَى ناوضةكانى تر ت َي َ كةل بة يةكترى بوون) دةربارةى تةطةرةو ثة ِراويَز خستنى شارى كوَية لة هةمان دةستنوسى و بالَو كراوة .نوسيويةتى : (تا ئيم ِر َو دةسةالَتى جيا جيا فةرمان ِرةوايى بكةن ،هةر اليةن َيك بة بةهانةيةكى خوَى شارةكةى خستة ثشت ط� َ �وى ،ئةمة لة ئةنجامدا بووة هوَى ئةوةى خويَندةوارة بةرزةكةشى لة كوَية هةلَبكةندريَن و ِرووبكةنة شارةكانى ترى كوردستانى ع َيراق و بةغدا ،بةم جوَرة وةكو دةبيبنين تا ثلةي َيك بى خاوةن مايةوة ). َ ب َو ضارةسةر ك��ردن و طةشةكردنى ئاوةدان كردنةوةى كوَية بة ثةروَشةوة دةرى
ب ِريوةو نوسيويةتى ( :بةالى منةوة ِروَذى نابى بير ئةم ِر َو وةك هةنطاويَكى بضووك ب َو َ لةوة بكةينةوة ئاموَذطايَيك يا كول َيج َيك، يا دةسطايَيك لة زانستطاى سةالحةدين بطويَزريَتةوة ب َو كوَية و بة مةرج َيك سةر بة هةول َيريش بيت !؟ بةالَم زانستطاى سةالَحةدين خوَى لة ضى شثريَوى ي َيك نةبى )!؟. داية دوذمنت توشى َ ئةو نامةية ث َيش دامةزراندنى زانكوَى كوَية ب��ووة ،ئ��ةو هةست و نةستة ِراى �ى ك��راوة ب � َو كوَية جوانيةتى ،ضى ث� َ كردوويةتى ،لة ِراستيدا د .مارف خةزنةدار لة 1930/11/1لة شارى هةول َير هاتوَتة ذيان ،بة دريَذايى تةمةنى بة عةشقةوة بة دلَو بة طيان ،خةريكى خويَندن و ِراذةى كوردى و ئةدةب و ضيروَك و ل َيكولَينةوة بووةِ ،روَذطارى ئةو لة ناو وشةو سةرنج و ت َيبينى و ورد بونةوة بووةِ ،روَذطارى ئةو لة ناو قةلَةم و كاغةزو ِروَذنامةو طوَظارو كت َيب و خويَندنةوة بووةِ ،روَذطارى ئةو طةشتو طة ِران و ث َيطةياندنى خويَندكاران و وانة طوتنةوة بووةِ ،روَذطارى ئةو سةثةرشتيارو طفتو طوَى ت َيزو نامةى ماستةرو دكتوَراو تويَذينةوة بووةِ ،روَذطارى ئةو دةرضواندنى باوةش َيك كت َيب و دةفتةرى كوردةوارى و نوسينةوة بووة ،دواين و بنةتاى نوسينى ب َو سةرةتاى كت َيبى ( ِروَذنامةوانى كوردى _ دةفتةرى ك��وردةوارى بووة ) دواين و بنةتاى خويَندنةوةى تاالثة ِرة ش َيست و ضوارى ديوانى نارى بووة‘ ئةو نوسين و خويَندنةوةى كوَتايى دوا ضركةى ِروَذطارى جى ه َيشتنى ِروَذطارى ئةو دوا بووة ،بة َ يادطارى بووة ،لة 2010/10/26-25حةيف و ئاخ و داخ ،كوَضى دوايى كردووة ،بةرةو ط َو ِرستانى ضراخ ! د.مارف خةزنةدار ،ناودارو ثايةدار ،لة ناو وشةى كوردى و م َيذووى ئةدةبى كوردى و ضيروَك و نامة خانة هةر نى ،خوَى خةزنةيةك بوو لة طةوهةرو دةم َي َ دو ِرو ياقووتى كوردى بوَية هةرطيز ذةنط نى . هةلَناه َي َ
دوو كؤيى سةرؤكى فراكسؤنى ثةرلةمانين لة بةغدا د.فوئاد مةعسوم لة ()1938/3/21 لةشاري كؤية لةدايكبووة ،لةزانكؤي (االزهر)ي قاهيرة دكتؤراي فةلسةفةي وةرط��رت��ووة ،ساآلني ()1972-1969 بؤتة مامؤستا لةزانكؤي بةسرة ،ساآلني ( )1975-1972نويَنةري شؤ ِرشي كورد َ لةطةل بووة لةقاهيرة ،سالَي ()1975 هةظاآلن ي.ن.ك دامةزراندووة ،ئةندامي دةستةي دامةزريَنةري ي.ن.ك-ـ��ة، سالَي ( )1993-1992يةكةم سةرؤكي حكومةتي هةريَمي كوردستان بووة ،سالَي ( )2004بؤتة سةرؤكي ثةرلةماني عيراق، سالَي ( )2005سةرؤكي فراكسيؤني هاوثةيماني كوردستان بووة لةثةرلةماني عيراق ،خ��اوةن ئيمتيازي رؤذنامةي َ نوي-ية ،سالَي ()2010 كوردستاني ديسانةوة بؤتةوة سةرؤكي فراكسيؤني هاوثةيماني كوردستان لةثةرلةماني
عيراق. َ هةروةها شؤ ِرش مستةفا رةسول ناسراو بة شؤ ِرش حاجي لة ()1958/10/925 لةشاري كؤية لةدايكبووة ،لةزانكؤي َ موسل كؤليذي ئةندازياري تةواو كردووة، لة ( )1980/2/18بؤتة ث َيشمةرطة لة ِريزةكاني يةك َيتي نيشتماني كوردستان، سالَي ( )1990ضؤتة بةريتانيا ،ماستةري لةئةندازةي سةرضاوة ئاوييةكان لةزانكؤي ( )cityلةلةندةن ه َيناوة. لة (8ي ئؤكتؤبةري )2008لةطةلَ سي هاو ِريَي (رةط)يان راطةياندووة .لة َ ( )2010/3/7لةسةر ليستي طؤ ِران بؤتة ئةندامي ثةرلةماني عيراق و كراوةتة سةرؤكي فراكسيؤني طؤ ِران لةثةرلةماني عيراق. شاياني باسة طؤ ِران خاوةني هةشت كورسيية.
طةنجيَكى كؤيى بوو بةئةندامى ئةنجومةني سةركردايةتى ث.د.ك
ساسان عةوني سالَى 1970لةشارى كؤية لةدايكبووة ،لةسالَى 1993بةشى شارستانى كؤليذى ئةندازيارى زانكؤى سةالحةدين تةواوكردووة .ب ِروانامةى ماستةري لةبة ِريَوةبردنى كار لةزانكؤى فة ِرةنسى لوبنانى بةدةسته َيناوة. لةسالَى 1985كة قوتابى ثؤلى ث َينجةمى ئامادةيى بووة لةاليةن دام و دةزطاكانى ِرذيَم َ َ لةطةل ِراثة ِرين كة قوتابى دةستطيردةكرى. زانكؤ بووة هاتؤتة ناوكارى ِريَكخراوةيى و لة ِريزةكانى يةك َيتى قوتابيان و الوانى ديموكراتى كوردستان دةستى بة ت َيكؤشان كردوة .دواى ب ِرينى ثلةكانى ِريَكخستن لةسالَى 1993
لةكؤنطرةى هةشتةمى يةك َيتى قوتابيانى كوردستان بة سكرت َيرى يةك َيتى قوتابيانى كوردستان هةلَدةبذي َ َردري و دةب َيتة يةكةم سكرت َيرى ئةم ِريَكخراوة لةدواى ِراثة ِرين تا سالَى .1998لة ثاشاندا وةك كارط َيرى لقى دووى ثارتى ديموكراتى كوردستان هةلَدةبذي َ َردري ،هةروةها وةك بةرثرسى هةول َير لةئاذانسى ثاراستنى ئاسايشى هةريَمى كوردستان خزمةتى ك��ردووة ،لةكؤنطرةى س َيزدةمينى ثارتى ديموكراتى كوردستان لةسالَى 2010بةئةندامى سةركردايةتى هةلَبذيَردرا.
ذنة كؤييةك بةئةمينداري طشتي ذناني عةرةب هةلَبذيَردرا
نةرمين عوسمان سالَي ( )1950لةشاري كؤية لةدايك بووة ،سالَي ( )1971بةكالؤريؤسي لةثةروةردة بةشي ماتماتيك لةزانكؤي بةغدا وةرط��رت��ووة ،يةكةمين كضة بؤتة ئةندامي كؤمةلَةي رةنجدةراني كوردستان .سالَي ()1979 َ لةطةل هاوسةرةكةي ،سالَي بؤتة ث َيشمةرطة َ ( )1991-1984ضؤتة سويد ،سالي ()1999 بووة بةوةزيري كاروباري كؤمةآليةتي كةخؤي دامةزريَنةريَتي ،سالَي ( )2001طواستراوةتةوةو
بووة بةوةزيري ثةروةردة لةحكومةتي هةريَمي كوردستان .سالَي ( )2004ب��ووة يةكةم وةزي��ري ذنان لةحكومةتي فيدرالَي عيراق. سالَي ( )2005بووة بةوةزيري ذينطةو مافي مرؤظ ،لةكؤنطرةي س َيي ي.ن.ك هةلَبذيَردرا بةئةندامي سةركردايةتي.لة ()2010/10/28-26 بةئةمينداري طشتي ذناني عةرةب هةلَبذيَردرا. خاوةن ئيمتيازو سةرنووسةري طؤظاري (نرجس)ـة.
ذمارة 12
شوباتي 2011
3
È ƨȇƚǯ ňƢǯƨdzơȁƨǿ
ئامادةكردني :ديدةوان يةعقوب
بةثيَى ئامارى ساآلنةى ثؤليسى كؤية ِرووداوى هاتووضؤ و كيَشةى مؤبايل لةزيادبووندايةو توندووتيذى دذى ذنان كةمبؤتةوة بةث َيى ئامارى ساآلنةى بةريَوةبةرايةتى ثؤليسى كؤية توندووتيذى دذ بةذنان كةمبؤتةوة ،بةآلم لة بةرانبةردا ِرووداى هاتووضؤ و ك َيشةى خراث بةكار ه َينانى مؤبايل لة زياد بوونداية. (م��ق��دم ش��وك��رل��ل��ةح��م��دام��ي��ن) بةريَوةبةرى ثؤليسى كؤية لةكؤنطرةى رؤذنامةنووسى رؤذى 12/30ئامارى ِرووداو ضاالكيانى سالَى2010ى سنوورى بةريَوةبةريةتيةكانيانى خستةروو .لةو بارةوة ِرايطةياند لةسالَى2010دا()1662داوا تؤماركراوة و( )806داويان دوا خراوون و()456 داوا هةوالَةى داداطانى سل َيمانى و هةول َير كراوون و( )399ثةراو لةذيَر ل َيكؤلينةوةدان و()9حالةتى كوشتن و هةبووة كة يةك حالَةتى بكوذو كوذراوةكة نةناسراوون و
يةك حالَةتيش بكوذةكة دةستطير نةكراوة. ( )242رووداى شة ِر تؤمار ك��راوة()239 سكاآلى ه��ة ِرةش��ةك��ردن تؤماركراوةو ()419رووداوى هاتوضؤ تؤماركراوةو ()23 هةرةشةكردن لةفةرمانبةرانى حكومةتى هةبووةو ()72حالَةتى دزى بووةو ()32 اختيال و خيانة االم��ان��ة ب��ووة و ()7 كةسيش ل��ةئ��اودا خنكاوون و()532 ك َيشةى جؤراوجؤريش بووةو ()186داوا بؤ ثشتيوانيكردن لة توندوو تيذى دذ بةذنان سي حالَةتى سوتان و مردنى تؤماركراوة و َ ذنان هةبووة و يةك ذنيش بةناوى شةرةف ثاريَزى كوذراوة و و يةك رووداوى سوتان و مردنى ذنانيش لةذيَر ل َيكؤلينةوةداية. لة بنكةى طرتن و طواستنةوةشدا()502 هاوآلتى بةهؤى تاوان و تؤمةت سةرث َيضى
كردن بةندكراوون و لةن َيونياندا ( )34ذن هةبووة .لة بنكةى ثؤليسى نةخؤشخانةش ( )368ث��ة ِراوى ل َيكؤلينةوة ريَكخراوة. روونيشكردةوة كةمى كارمةند و لةكار كةوتنى زؤربةى ئؤتؤمب َيلةكانيان ئةركةكانى ئةفسةر ثؤليسةكانى طرانتركردووةو ضونكة سالَى 2010يةك ثؤليس دانةمةزراوةو 8 ئؤتؤمب َيليشيان لةكاركةوتووة .بةريَوةبةرى ثؤليسى كؤية طوتى كوشتن و توندووتيذى َ لةطةل ساآلنى ث َيشوو دذ بةذنان بةبةراورد لةكةمبوونةوةدابووة ،لةبةرانبةردا ك َيشةى خراث بةكار ه َينانى مؤبايل و رووداوى هاتووضؤ لة زياد بوونداية .طوتيشى بةهؤى ئةوةى زؤربةى خاوةنداريَتى مؤبايل ناديارة ك َيشةى خ��راث بةكار ه َينانى مؤبايل بةزةحمةت تؤمةتبار دةدؤزريَتةوة.
لةسالَى 2010دا ِ 306رووداوى هاتووضؤ بووةو 6010مؤلَةتيش دةركراوة لةسالَى 2010داو لة سنوورى بةريَوةبةرايةتى هاتووضؤى كؤية 18ك��ةس بةهؤى ِرووداوى هاتووضؤ طيانيان لةدةستداوةو 126كةسيش برينداربوون و 6010مؤلَةتى شوف َيريش دراوون بةهاوآلتيان. ئةو ئامارو ذمارانة لةكؤنطرةيةكى رؤذنامةوانيدا هات ،كة ث َيش نيوة ِرؤى رؤذى ( 12/29مقدم ش��ؤرش كاكة) بةريَوةبةرى هاتووضؤى كؤية بؤ كةنالَةكانى راطةياندن ريَكى خستبوو .بةريَوةبةرى هاتووضؤى كؤية طوتى لةسالَى2010دا ِ 306رووداوى هاتوضؤ ِروويانداوة و 18 كةس طيانيان لةدةست داوة و 126 كةسيش برينداربوون. طوتيشى زؤرب���ةى ِرووداوةك�����ان بؤهؤكارى خ َيرا ل َيخورين و خةراثى ريَطاو بانةكان دةطةريَنةوة .سةبارةت بةو ضاالكيانةش كة بةريَوةبةرايةتيةكةيان كة لةث َيناو باشتربةريَوةضوونى كارةكانيان 4
و سةالمتى هاوآلتيان لة سالَى2010دا ئةنجاميانداوة ،بةريَوةبةرى هاتووضؤى كؤية طوتى لةسالَى 2010بةشى مؤلَةت ث َيدان لةبةريَوةبةرتيةتيةكةمان كرايةوة لة ِرؤذى 2010/3/1تا كؤتايى َ سال 6010مؤلَةتى شوف َيرى دراوة بةهاوآلتيان و لةو ذمارةيةش 383شوف َيرى ذنبووة ,هةروةها بيناى
مقدم شؤرش كاكة بةر َيوةبةرى هاتووضؤى كؤية
بةريَوةبةرايةتى هاتوضؤى كؤية فراوانكراو سةرجةم ث َيويستى مؤلَةت دةره َينان ج َيبةج َيكاراوةو فولكةكانى ناو شارى كؤية فراوانكراون و بةريَوةبةرايةتى هاتووضؤى دةرةوةو ضوار بنكةى هاتووضؤ لةناحيةكان كراونةتةوةو سةنتةريَكى ثةيوندى ئام َيرى ب َيسيم بؤكارمةندةكان دامةزارةوة ،هةروةها بؤرية ئاسنةكانى جياكةرةوةى شةقامةكان كراوون بة ثالستيك .سةبارةت بةداهاتيش بةريَوةبةرى هاتووضؤى كؤية روونيكردةوة 158مليؤن و 655هةزار دينار داهاتى سزاى سةرث َيضى شوف َيران و رسوماتيان بووةو هةشت ئؤتؤمب َيليشيان بؤهاتووة. ِروونيشيكردةوة لةضةند رؤذى داهاتوودا سي ترفيك اليتى َ نوي لة هةريةك لة َ سي ريانى ث َيشمةرطةو س َيريانى هةرمؤتةو َ سي ريانى عةرةبيان لة كؤية دادةمةزريَن و َ بؤسالَى داهاتووش زؤرترين ه َيماو ريَنمايى هاتووضؤ دادةن َين.
ثاركى هاموون دةكريَت بة شارى يارى خ��اوةن��ى ك��ؤم��ث��ان��ي��اى(رةن��ج��دةر) بة ِريَز(دلشادعلى أحمد) دامةزراندنى شارى يارى خستة ئةستؤى لةباخى هاموون لةشارى كؤية لةسةر رووبةرى()17دؤنم و لةداهاتوودا توانا هةية()10دؤنم طةورةتر بكريَت ،ثاش ئةوةى سةرؤكايةتى شارةوانى كؤية ب ِريارى دا بدريَت بةكةرتى تايبةت بةطويَرةى طريَبةست َيكى دريَذخايان َ س��ال ،بةهؤى نةبوونى ب��ؤم��اوةى()25 بوجةيَكى تايبةت ت��ةرخ��ان كراب َيت بؤخؤشكردن وباشكردنى ثاركى هاموون بةش َيوةيَك شايانى خةلَكى كؤية ب َيت لةاليةن شارةوانى كؤية ،ئةوشارى ياريية ضةندين يارى و بابةت دةطريَتة خؤى بؤنموونة :قيتارى هةوائى وقيتاريَكى ئاسايى بؤسةيركردنى ثاركةكة وضةرخوفةلةك وئؤتؤمؤب َيلى خؤل َيدان و كورسى سو ِراو وضةندين يارى تر لةهةمان ش َيوةى شارى يارييةكانى جيهان ،كافتريايَك دروست دةكريَت لة()3نهؤم ،نهؤم َيك تايبةت ب َيت بةئافرةتان ونهؤم َيك بةثياوان وهى س َييةم ت َيكةآلو دةب َيت .ئةوئام َيرانة لةوآلتى ئ َيران دروستكراون لةاليةن كؤمثانياى(شارى يارى شادمانة) كةبة ِريَز(دلشاد على)خاوةنيةتى. كؤمثانياى(رةنجدةر) هةنديَك دارودرةخت دةه َين َيت لةئ َيران وئيتاليا لةوجؤرانةى َ لةطةل خاك وكةشوهةواى كؤية، بطونج َيت ئةمانة هةمووى ِريَك دةخستريَت لةاليةن ئةندازيارانى تايبةت وسةرثةرشتى دةكريَت وةكو ئةوشارى يارييانةى لةشارةكانى كوردستان كؤمثانياى(رةنجدةر) كردويةتى َ لةضةمضةمال وخانةقين وهةول َيروكةركوك. وة هاوآلتى بةثارةيَكى كةم دةتوانن سود بةجى كردنى بؤجى لةوشتانة وةربطريَت. َ َ
ديزاينى شارى يارى ئةم ثرؤذةية()3مليار دينار تةرخانكراوة. بة ِريَز(فريدون حمةشريف) ل َيثرسراوى بةشى ياسايى لةشارةوانى كؤية ،بؤمانى رون كردةوة(،باخى هاموون هةر وةكو كؤسار درا بةكةرتى تايبةت بؤئةوةى شت َيكى جوان و ثوخت ث َيشكةش بةشارةكةمان بكةن ,ئ َيمة بؤيةكةمجارو لةسةر ب ِريارو راسثاردةى سةرؤك(مام جالل) ئيشكردنى كؤسارمان كرد بةآلم لةدواييدا دةركةوت ئةوشويَنة مولَكى وةزارةتى طةشتوطوزارةو ناوضةيَكى طةشتيية بؤية دامانةوة بة ِريَوبةرايةتى طةشتوطوزارو ئةوانيش داي��ان بةكةرتى تايبةت .وةك��و بةشى ياسايى هةموو جؤرة ئاسانكاري َيكمان كرد بؤكؤمثانياى(رةنجدةر) لةسنورى ياسا ضونكة بةث َيويستمان زانى شارى يارى هةب َيت لةكؤية) ,بةهةمان ش َيوة بة ِريَز ئةندازيار(كارناس حسين كاكة) بة ِريَوبةرى بةشى هونةرى لةشارةوانى كؤية طوتى( باخى هاموون بؤيةكةمجار دروستكرا ب��ؤئ��ةوةى بب َيت بةطؤ ِرستان لةسةر سيستةم َيكى مؤديَرن بةآلم ئةوشويَنة بةماوةيَكى كةم كةوتة ناوشارو ئ َيمة
ناضاربوين بيكةين بةباخ ,و بير لةشويَن َيكى تر بكةينةوة بؤطؤرستان ،وة لةبةر نةبوونى بوجةي َيكى تايبةت بؤخزمةت و طةشة ث َيدانى ئةو ثاركةدرا بةكةرتى تايبةت بؤئةوةى بكريَت بةشارى يارى .بةتايبةت ئةوشويَنة طونجاوةو شويَنى وةستانى ئوتؤمؤب َيلى هةية وخةلَكى كؤية سود مةند دةبن بة بوونى شويَن َيك كات َيكى خؤش ببةنة سةرو طشت مةرجة هونةريةكانى ت َيداية ،بؤية بةث َيى توانامان ئاسانكاريمان بةجى بؤجى بؤكؤمثانياى(رةنجدةر)كرد َ َ كردنى ئةم ب ِرؤذةية ،ئةمةش ِريَطة ناطريَت َ طةل ثالن ماستةر كة و دةطونج َيت لة بؤكؤية دةكريَت لةداهاتودا .شايانى باسة ئيستا كارةياساييةكان لة قائمقاميةتى كؤية ثى و سةرؤكايةتى شارةوانى كؤية كؤتايى َ هاتووة و ثاش ِرةزامةندى هةول َير دةست بةجى كردنى ئةوثرؤذةية دةكريَت. بةجى َ َ خاوةنى كؤمثانياى(رةنجدةر) (دلشادعلى بى ثايانى طشت ئةو احمد) سوثاسى َ بة ِريَزانةى يارمةتييان دا و ئاسانكاريان كرد بةمةبةستى خزمةتى شارى كؤيةو دانيشتوانى.
سةنتةري دلَدار فيستيظالَيَكي هونةرى و ويَذةيي سازكرد لةهةرسي بواري مؤسيقاو وةك يةكةم ضاالكيان لةبواري ئةدةب وهونةرد اوبؤ رةخساندني دةرفةت لةبةردةم الواني بةهرةمةندا َ شيعروضيرؤك ،سةنتةري دلَدار كةسةربةريَكخراوي ريَباز فاوةندةيشن ة ،رؤذي 1/17لةهؤلَي سةنتةري ضاالكي طةنجاني كؤية يةكةمين فيستيفالَي بةريَوةبرد ،سةرةتاي فيستيظالَةكة (هيواسةالم) ل َيثرسراوي سةنتةري دلَدار لةكؤية لةوتةيةكدا ئامانجى فيستيظالَةكةى خستةروو ،دواتر يةكةمين ب ِرطةى فيستيظالَةكة كةبة ذةنينى ضةند ثارضة مؤسقايةك اليةن هةردووميوزيك ذةن َ )و(هةوال ئةمير)دةستى ث َيكرد ،لةبةش َيكي تري فيستيظالَةكةدا هةريةك لة(دةشتي عةبدوآلو ذيكاركازم و ه َيذاي (هونةرسةالم جةلي زادةو ِرةنج قادرو ِرةسةن فةتح للة و ريَبوارسل َيمان ودةرباز باغةزن َيري و ئةرسةالن هونةر) دةقةشيعريةكانيان خويَندةوة لةبةش َيكي ضيرؤكيشدا دةربازبةرزنجي بة ضيرؤكى ثياوة ثلَنطةطةبةشداريكرد .لةدوا بةشى ف َيستظالةكةشدا لة اليان ل َيثرسراوى سي يةم مى ف َيستظال دابةشكرا. سةنتةرةكةو ل َيذنةى هةلَسةنطاندنةوة خةآلتى يةكةم و دووةم و َ
ذمارة 12
شوباتي 2011
5
لة ماوةى يةك سالَدا 1381نةشتةرطةرى بؤ هاووآلتيان كراوة لةماوةى سالَى2010دا 1381نةشتةرطةرى طةورةو مام ناوةندى بووضك بؤهاووآلتيانى سنوورى ق��ةزاى كؤية لة نةخؤشخانة حكوميةكان ئةنجام دراوون و1382 مندالَيش لة نةخؤشخانة لةدايكبوونة .ئةو ئامارانةو كؤى ضاالكيةكانى سالَى 2010 ى بةريَوةبةرايةتى طشتى تةندروستى كؤية لةو كؤنطرة ِرؤذنانة وانية خراية ِروو كة رؤذى 1/6د .ئارام رؤستةم بةريَوةبةرى طشتى تةندروستى كؤية بؤ كةنالَةكانى راطةياندن ريَكخستبوو. ل��ة كؤنطرة رؤذن��ام��ة نوسيةكةدا بةريَوةبةرى طشتى تةندروستى كؤية طوتى ل��ةس��الَ��ى2010دا 123كةس لةسنوورةكةدا كؤضى دويانكردووةو 24كةسيش بة رووداوى جؤراوجؤر
طيانيان لةدةستداوةو 1382مندالَيش لة دايكبوون و380بريندارى رووداوى هاتووضؤ هةبووة و 27بريندارى طوللة هةبووة و 278زامدارى بةربوونةوةو 293 ث َيوةدانى دووثشك و 17ماران طةست و 11حالةتى سةط طرتن و 12كةسيش بةهؤى ش��ةرك��ردن برينداربوون 14 كةسيش بةهؤى حةب خواردن و8891 بريندارى رووداوى بضووك و 70كةسيش بةسوتان و 11كةسيش بةطرتنى كارةبا لةنةخؤشخانة ضارة سةركرووان و لةو ذمارةيةش 2694كةسيان داخلكراوون و ئةوانى تريش بةزووى ضارةسةركراوون. طوتيشى 1381ك��ةس نةشتةرطةرى جؤراو جؤريان بؤ كراوة و ت َيكراش لةو س��الَ��ةدا 177971ن��ةخ��ؤش سةردانى
سي مانط و بريارة بؤماوةى َ ضوار رؤذ ريَطاى كؤية ـ هةيبةسولتان ـ ضنارؤك دابخريَت
بريارة ريَطاى شاخى هةيبةسولَتان ،وات��ا ج��ادةى كؤية- سي مانط و ث َينج رؤذ هةيبةسولَتان -ضنارؤك-ب َيستانة بؤماوةى َ دابخريَت و بةهيض ش َيوةيةك هاتوضؤى ت َيدا نةكريَت .ضاثوك سةيدعومةر قايمقامى كؤية رؤذى 1/16لةديوانى قايمقاميةت لة ِروونكردنةوةيةكدا بؤ كةنالَةكانى ِراطةياندن هؤكارى داخستى ريَطاكةى ِروونكردةوةو ِرايطةياند لةرؤذى 1/22تا رؤذى 4/7ى َ نابي هاتووضؤى بةسةروةب َيت ،ضونكة ئةمسال ريَطة دةطيريَت و َ لةو ماوةيةدا تاتةشاخة طةورةكان بةمادةى تةقةمةنى و تةقاندنةوة دشك َينريَن ،بؤية ئةطةر هاتووضؤى بةسةروةب َيت ،رةنطة زيان بةريَبوارن بطات و نةتوانريَت كارةكان وةك ث َيويست ئةنجام بدريَن .لةضةند رؤذى ِرابردووشدا بةريَوةبةرايةتى ئاوةدانكردنةوةى كؤية ريَطاى حةمامؤك ـ كرؤذى ضاككردووة ،بؤئةوةى بةش َيوةى كاتى هاتوضؤى ث َيدا بكريَت تا كرانةوةى ريَطاى هةيبةسولتان. ريَطاى هةيبةسولتان هاتووضؤى تةواو شارةكانى كةركوك و كؤية ى بؤ ناوضةكانى رانية و قةالَ َ دزي و خؤشناوةتى تاسةر سنوور و بةث َيضةوانةشةوة بةسةرةوةية. ثرؤذةى ريَطاى هةيبةتسولَتان بةدريَذى 3/5كم و بةثانى 12م كة 7م قيرتاوةو جؤكاى كؤنكريَتى و ديوارى راطرو 6طؤرةثانى الدانى ئؤتؤمب َيلى بؤدروستدةكريَت .بوودجةى تةرخانكراويش شةش مليارو ضوار سةدو ثةنجاو هةشت مليؤن دينارةو ماوةى دياريكراويش بؤتةواو كردنى ثرؤذةكة ث َينج سةدو ثةنجارؤذة. 6
نةخؤشخانةكانيانكردووة و 10206كةس داخلكراوون و 196726تيشك و فيلم و سؤنةرو ثشكين بؤ نةخؤشةكانكراوةو 11763نةخؤشى ددانيش بينراوة .طوتيشى سي سةد مليؤن دينار بؤ ئةمسالَيش بةبرى َ بةشى ثزيشكى دادوةرى دةكريَتةوةو برى يةك مليؤن دؤالر بؤ نةخؤشخانةى ددان سي مليؤن دؤالريش بؤ نةخؤشخانةى و َ سةد سةرينى زانكؤ بؤدابينكردنى ئام َيرو ث َيويستى خةرجدةكريَت .دواجاريش بةريَوةبةرى طشتى تةندروستى كؤية داواكاربوو لةحكومةتى هةريَم و وةزارةتى تةندروستى هةولَى ناردنى دكتؤرى ثسثؤر لةنةخؤشيةكانى ذنان و مندالَبوون و ث َيست و ددان و ضاو يان بؤ بدةن ،ضونكةلةو رووةوة كةموكوريان هةية.
ثرؤذةى بةنداوى ِرووبارى كؤية دةستيثيَكرد ثرؤذةى بةنداوى رووبارى كؤية يةك َيكة لة ثرؤذة ستراتيذةيةكانى وةزارةتى كشتو َ كال و سةرضاوةكانى ئاوى حكومةتى هةريَم ،ثرؤذةكة بةسوود وةرطرتن لةئاوى باران لةسةر رووبارى كؤية و لةن َيوان كؤية و تةقتةق و لةنزيك بانى تالةبان دروست دةكريَت .دواى تةواوبوونى قؤناغى ديزان وتاقيكردنةوة و ثشكينى خاك ناسى ،رؤذى 12/30 بة ئامادةبوونى بةريَوةبةرى طشتى سةرضاوةئاويةكان لة وةزارةتى َ كشتوكال و قايمقامى كؤية و ئةندازياران و سةرثةرشتيكارانى، ثرؤذةكة ِرادةستى بةل َيندةر كراو دةستكرا بةكاركردن لة ثرؤذةكةدا. ئةكرةم حةمةد بةريَوةبةرى طشتى بةنداوو سةرضاوة ئاويةكانى َ كشتوكال و سةرضاوة ئاويةكان رايطةياند بةرزى بةنداوةكة وةزارةتى َ سي مليار 25مةترةو دريَذيةكةى 230مةترةو تواناى طلدانةوةى َ مةتر س َيجا ئاوى هةيةو ماوةى ديارى كراويش بؤتةواوكردنى ثرؤذةكة 730رؤذة و برى بوودجةى تةرخانكراويش بؤ ثرؤذةكة حةوت مليار و س َيسةد و ثانزة مليؤن دينارة .ج َيى ئاماذةية هةر لة سنوورى قةزاى كؤية هةريةك لة ثرؤذةى بةنداوى حةمامؤك كارةكانى طةيشتؤتة كؤتايى و بةنداوى قولَقولَةش بةهةمان ش َيوة كارةكانى لةدوا قؤناغدايةو بةنداوى جةليش لة سةدا سيى كارةكانى تةواوكراوة.
È ȅǁƨǻȂǿ Ȇdzơȁƨǿ
ئاِ :رةوةز مولود
بة ِريَوةبةرايةتى ضاالكى قوتابخانةكانى كؤيةو ضةندضاالكيةك
لةدريَذةى كار و ضاالكيةكانى ساآلنةى خؤى بة ِريَوةبةرايةتى ضاالكى قوتابخانةكانى كؤية ضةند ضاالكيةكى بؤقوتابيان و مامؤستايانى هونةرى سنورى ث��ةروةردةى كؤية ئةنجام داِ ،ريَكةوتى ( )2011/1/11كاتذم َير ()10 ى سةرلةبةيانى لة هؤلَى بة ِريَوةبةرايةتى ضاالكى قوتابخانةكانى كؤية ث َيشةنطايةكى هاوبةشى مامؤستايانى ش َيوةكارى سنورى ث��ةروةردةى كؤية ك��ة( )27مامؤستا تيايدا بةشدار بوون ئةنجام دا ،ث َيشةنطاكةلةاليةن بة ِريَز (ضاثوك عمر) قائمقامى شارى كؤية كرايةوة بةئامادةبونى بة ِريَوةبةرى ثةروةردةى كؤية و نويَنةرى دام و دةزط��ا حكومى و حيزبى و ذمارةيةكى زؤر لة مامؤستايان و قوتابيان و ميوان َيكى زؤر ،ث َيشةنطاكة()50 تابلؤ و كارى دةستى مامؤستايانى لةخؤكرتبوو كةطوزارشت لة سروشتى جوانى كوردستان و كةسايةتى و ِروداوى هةلَةبجة و ذن و ضةند كاريَكى ترى هونةرى دةكرد ،مامؤستايانى بةشدار بوو(كامة ِران جةراح ،ثةرذين جةالل، ِريَ��زان س��ةالح ،عبدالوهاب فوئاد ،سؤران جةمال ،دوين فوئادِ ،ريَبوار كاكةخان ،ضيا ئازاد ،فةرمان كاكة ِرةش ،ساراعبدالحميد، بةلَطةسعدى ،ساويَن باقىَ ، ذال زرار ،بنارمحمد، عبداللةعلى ،مةريوان م��راد ،شةيداجمال، بنارقاسم ،بةنازنةوزاد ،ض��رادلَ��زارِ ،راستى محمدِ ،رةوةندئةحمةد ،هةلَويَست كةريم، هةريَم ئةحمةد ،هاوكارفرياد ،هةوراز ِرةفيق، ضياحميد) ئةم ث َيشةنطاية بةسةرثةرشتى مامؤستا(دل َير عبدالرحمان) بة ِريَوةبةرى ضاالكى
قوتابخانةكانى كؤيةو مامؤستا(ئةسوةد فةتاح) بةرثرسى بةشى ش َيوةكارى بة ِريَوةدةضوو، شةنطاكةبؤماوةى()3سى ِرؤذ شايانى باسة ث َي َ بةردةوام بوو ج َيطاى دةست خؤشى ئامادةبوان بوو. هةر لةدريَذةى كاروضاالكيةكانى ضاالكى قوتابخانةكانى كؤية بةشى ِرؤشنبيرى لة ِريَكةوتى( 2010/10/28لةهؤلَى سةنتةرى طةنجانى كؤية لةذيَر ناونيشانى [خويَندكارانى بةهرةمةند و خ��اوةن قةلَةمى تازة طةشة بةتواناكانيان دةدةن بؤخزمةتى دوا ِرؤذى ئةدةبى كوردى] بةئامادةبونى(ضاثوك عمر)
قائمقامى شارى كؤيةو بة ِريَوةبةرى ثةروةردةى كؤيةو نويَنةرى داموودةزطا حكومى حيزبى و مامؤستاو قوتابيان ف َيستظالََيكى شيعروثةخشان خويَندنةوةى بؤقوتابيان و خويَندكارانى قوتابخانة بنة ِرةتيةكان و ئامادةيةكانى سنورى ثةروةردةى كؤية ئةنجام دا ،سةرةتاى ف َيستيظالَةكةبةدةقيقةيةك وةستان بؤطيانى ثاكى شةهيدان دةستى ث َيكرد ثاشان هةريةكةلة قوتابيان و خويَندكاران بةر هةمةكانى خؤيان ث َيشكةش كرد كةسةرجةميان لة نوسينى خؤيان ب��وو ،لةم ف َيستيظالَة()32قوتابى وخويَندكار بةشداربوون كةنويَنةرى()16 قوتابخانةى بنة ِرةتى و ئامادةيان دةكرد، ئةم ف َيستيظالَة بةسةرثةرشتى مامؤستا(دل َير عبدالرحمان) ب��ة ِريَ��وةب��ةرى ضاالكى قوتابخانةكانى كؤية و مامؤستا (شوان ئةحمةد) بةر ثرسى بةشى ِرؤشنبيرى بة ِريَوة دةضوو ،لة كؤتاييدا خةآلت بةسةر بةشدار بوان دابةش كرا و ف َيستظالَةكةنزيكةى( )2دووكاتذم َير بةردةوام بوو ،ئ َيمةش بةناوى كةكؤنةوة دةست خؤشى لة بة ِريَوةبةر و مامؤستايانى ضاالكى قوتابخانةكانى كؤية دةكةين و هيوادارين كارى باشتر و جوانتر ئةنجام بدةن بؤخزمةتكردنى قوتابيانى شارةكةمان .
طروثى هةلَثةركيَى ِرؤذهةآلت و يةكةم هةلَبذاردن دواى ئةوةى طروثى هةلَثةرك َيى ِرؤذهةآلت لةاليةن وةزارةتى ِرؤشنبيرى و الوان مؤلَةتى فةرمى ث َيدرا لة ِرؤذى هةينى ِريَكةوتى ( )2010/12/10كاتذم َير()3س َيى ئ َيوارة يةكةمين هةلَبذاردنى بؤدةستةى بة ِريَوةبردنى طروثةكةئةنجام دا بةئامادةبونى بة ِريَز (ئةكرةم عبدالواحد مستةفا) نويَنةرى دادطاى بةرايى كؤيةو(رةوةز مولود حس َين) نويَنةرى بة ِريَوةبةرايةتى طشتى ِرؤشنبيرى و هونةرى هةول َير و بة ِريَوةبةرايةتى سةنتةرة ِرؤشنبيريةكان و تيثة هونةريةكان .دواى كردنةوةى دةرطاى خؤثاآلوتن بةئامادةبونى زؤرينةى ئةندامانى طروثةكةلة كةش و هةوايةكى ئازاد ث ِرؤسةى دةنك دانةكةدةستى ث َيكرد سةرةنجام ئةم بة ِريَزانة دةرضوون ( :طؤران زؤراب عزيز()13دةنط ،ب َيطةرد رةسور سالَح()9دةنط ،شادى ئةبوبةكر ش َيخة()9دةنط ،بةهمةن ئةبوبةكر ش َيخة()8دةنط، ب َي َ خال رةسور سالَح()8دةنط) .هةريةكةلةو دوو بة ِريَزةش بةيةدةك دةرضوون(:بيرةوةر َ رةسور سالح( )7دةنط ،ئاشتى ئةبوبةكر ش َيخة()6دةنط).
ذمارة 12
شوباتي 2011
7
بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى و هونةرى كؤية سا َ ل يادى مةقام بيَذ(سيَوة) بةرز وثيرؤز ِرادةطريَت
بؤيةكةمين جارة دواى(َ )47 سال بةسةركؤضى دواى مةقام ب َيذ و دةن��ك خؤشى شارى كؤية(س َيوة) بةم ش َيوةية َ سال يادى بكريَتةوة، َ لةذيَر ضاوديَرى بة ِريَز(د.شةمال حةويَزى) بة ِريَوةبةرى طشتى ِرؤشنبيرى و هونةرى هةول َير ،بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى و هونةرى كؤية بة هاوكارى طروثى(موزيكى س َيوة) لة سي شةممة ِريَكةوتى 2010/12/14 ِرؤذى َ كاتذم َير ()3ى ئ َيوارة لة هؤلَى سةنتةرى َ (د.شةمال طةنجانى كؤية بة ئامادةبونى بة ِريَز
بة ِريَوةبةرايةتى طشتيى ِرؤشنبيرى و هونةرى هةول َير وتةيةكى ث َيشكةش بة ئامادةبوان كرد تيايدا باسى طرينطى ئةو يادةى كرد كة ضؤن تيرؤرستان برامةسيحيةكان تيرؤر دةكةن ئ َيمةش لةكوردستان ِريَزيان ل َيدةن َيين و يادى هونةرمةندةكانيان دةكةينةوة ثاشان تيشكة خستة سةر ئةو هاوكارية بةردةوامةكانى بة ِريَوةبةرايةتى طشتيى بؤ هونةرمةندان و ِرؤشنبيرانى كؤية كردوة هةر لةكردنةوةى بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى و هونةرى كؤية و
حةويَزى) و بة ِريَز(ضاثوك عمر) قائمقامى شارى كؤية نويَنةرى دامودةزطا حزبى و حكومى و هونةرمةندانى شارةكانى ترى كوردستان و خزم و كةسوكارى مامةس َيوةو جةماوةريَكى زؤر َ سال يادى مةقام ب َيذى كورد س َيوة ئةنجام درا. سةرةتاى يادةكة بةدةقيقةيةك وةستان بؤطيانى ثاكى شةهيدان دةستى ث َيكرد ،ثاشان وتةى بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى و هونةرى كؤية لةاليةن بة ِريَز (رةوةز مولود) خويَندرايةوة َ (د.شةمال حةويَزى) بة ِريَوةبةرى ،ثاشان بة ِريَز
يارمةتى دانى تيثى مؤسيقاى باواجى و طروثى موزيكى س َيوة و تيثى شانؤى كؤية و سةنتةرة ِرؤشنبيريةكان ناوضةكة كةسةرجةميان مؤلةتى فةرميان هةيةو مانطانة بةخشين لة بة ِريَوةبةرايةتى طشتى وةردةطرن ،وة ئةوبةلَنةى دوثات كردةوة كة لة بودجةى سالَى 2011كة هؤلََيكى شايستة لة كؤية لةسةر بودجة وةزارةتى ِرؤشنبيرى والوان دروستبكريَت لة كؤية ،ثاشان بة ِريَز (ضاثوك عمر) قائمقامى كؤية وتةيةكى ث َيشكةشكرد و تيشكى خستة سةر دةورى كؤية لة بوارى
هونةر و ِرؤشنبيرى و كة لة هةموو سات َيك دا لة ث َيشةوة بووة مةقام ب َيذى كورد مامة (س َيوة) يةك َيك بوة لةوانةى كة لةسةردةمى خؤى ث َيشةنك بووة ،دواتر ووتةى طروثى موزيكى (س َيوة) لةاليةن هونةرمةند (فاروق على) خويَندرايةوة ،دواتر فيلم َيكى ديكؤم َينتارى (س��ةداى سةحةر) لةسةرذيانى(س َيوة) ك��ةل��ةئ��ام��ادةك��ردن و دةره � َي��ن��ان��ى هونةرمةند(مح َيدين ِرةزا) ث َيشكةشكرا ،ثاشان طروثى موزيكى س َيوة ضةند بةرهةم َيكى جوانيان ث َيشكةشكرد(:طؤرانى بؤ فريبى، ئامادةكردن(سةردار ئةحمةد)وتنى(كؤ ِرس) َ طول بةهار،ئامادةكردنى(دةرباز ..مةقامى جةالل)وتنى(سةالح محةمةد) ..طؤرانى بةضاوى ضاوة ِروانى ،ئامادةكردنى (سةردار ئةحمةد) وتنى (سةالح محةمةد) ..طؤرانى لةسيلةى قةبران ،ئامادةكردنى(دةرباز جةالل) َ طورى و ئةى وتنى (ضرثة نةبةز) ..مةقامى متريبى حةريفان .،وتنى (مةال ش َيروان ).. طؤرانى شلةوخانان .ئامادةكردنى(زاهير محمةد) وتنى(كؤ ِرس) ..مةقامى سةحةرو طولَ َى مالَم طولَ َى و ئةى َ طول لة سةرضآلنت وتنى (زاهيرجآلل) .ذةنيارانى بةشداربووى طروثى موزيكى س َيوة(دةوةن مولود ،سةرباز جةالل ،طؤران جةمال ،رةسةن فتح للة، دةرب��ازج��ةالل ،ئيدريس حكيم ،هةذير هةذار ،كاروان محةمةدِ ،راميار ِرزطار ،ئارام رةسور ،فازل سل َيمان ،ئاوات رةسور ،فاروق على) كؤرسةكان( ِرةضاوجةالل ،ضرثة نةبةز، ضرؤ على ،تريسكةدل َير ،ب َيذةن جةالل، َ هةظال محةمةدِ ،ريَكان هةموارطؤران، جةوهةر).
سةنتةرى ِرؤشنبيرى الديَكانى كؤيةو ضةند ضاالكيةك دواب���ةدواى دام��ةزران��دن��ى سةنتةرى ِرؤشنبيرى الديكانى كؤية وةرطرتنى مؤلَةتى فةرمى و دةست بةكاربونيان ت��اوةك و ئ َيستا ضةندين ضاالكيان لةسنورى ناحيةى ئاشتى و كوندةكانى دةوروب���ةرى ئةنجام داوة و ضةندين خولى لة بوارةكانى كؤمثيوتةر و خةياتة و ِرؤشنبيرى تةندروستى كردؤتةوة ،لة طوندى كانى بى بؤماوةىِ 15رؤذ دوو 8
خولى بةريَوةبرد خولى (خةيات)ة كة()26 ذنى الديَكةتيايدا سوت مةندبوون ،هةر لةهةمان كاتدا خولى (كومثيوتةر) كة()23 ذن تيايدا سوت مةندبوون ،وةلة طوندى بؤطد بؤماوةى(ِ )12رؤذ خولى ( ِرؤشنبيرى تةدروستى) بؤ( )25ذنى الديَكةبة ِريَوةبرد، سى شةممة سى خولةكةلة ِرؤذى َ هةر َ ِريَكةوتى( )2011/1/11كؤتايى ث َيهات و بةئامادةبونى بة ِريَوةبةرانى دامو دةزطا
حكوميةكانى ناحيةى ئاشتى و خةلَكى الديَكة مةراسيمى دابةشكردنى ب ِروانامةى دةرضوون بةسةر بةشدار بوان دابةشكرا، ئ َيمةش بةناوى كةكؤنةوة دةست خؤشى لة سةنتةرى ِرؤشنبيرى الديَكانى كؤية دةكةين هيوادارين ب���ةردةوام بن لة خزمةتكردنى كةنج و سةرجةم ضين و تويَذةكانى دةظةرةكةو كارى باشترو ضاالكى زياتر ئةنجام بدةن.
(قةآلي خوفتيان= خفتيذكان) دةبيَت لة (كؤية) بيَت يان (قةآليكان)ي بةرانبةر (ضارطان) سةر زيَي بضوك؟
كامةران جةمال بابان زادة
*
لةسةدةكاني ن��اوة ِراس��ت ,شارناسي ديار (ياقوتي حةمةوي ,خاوةني كت َيبي «معجم البلدان»ةو لة سالَي 626ك1229/ز مردووة), ناوي قةآلي خوفتيان (الخفتيان)ي بردووة, دةلَ َي(( :دوو قةآل بةناوي (الخفتيان)ةوة هةية, يةك َيكيان لةريَطةي ن َيوان هةول َيرء مةراغةية, ئةوةي تريان لة سةر ريَطاي ن َيوان هةول َيرو ش��ارةزوورة ,ئةمةي دووةميان بة (قةآلي خوفتياني سورخابي كو ِري بةدر) ناسراوة ,لة قةآلي يةكةم طةورةترة ,كة لة نووسراوةكان بة قةآلي (خوفتيزكان = خفتيذكان) هاتووة)) (ب ِروانة :معجم البلدان ,ج ,4ل.)380-379 َ دةردةكةوي كة قةآلي يةكةمي ن َيوان ل َيرةدا هةول َيرو مةراغة ,مةبةستي قةآلي (هاوديان) ئ َيستا ب َيت لة نزيك رةواندز ,كة لةالية زؤر لة تويَذةرةوان بة ث َيي ئةو خةسلَةتانةي هاتووة ,يةكاليي بؤتةوة ,بةآلم دةم َين َيتةوةء مةبةستي ئ َيمةية قةآلي دووةميانة ,كة لةن َيوان هةول َيرء شارةزوور هةلَكةوتووة ,ديارة كؤيةو دةشتي كؤية دةكةويَتة ن َيوان هةول َيرء شارةزوور ,ث َيويستة بؤ ئةو مةبةستة ,بةثشت بةستن بة وردبوونةوةي خؤمان لةو دةقةي (ياقوتي حةمةوي)ء بةشت ِراستكردنةوةي م َيذوونووسانء تويَذةرةواني ديكة ,لةو شويَنة بطة ِريين ,ضونكة ئةو شويَنة ناوةندء قؤناغي طرنطي بةيةكطةشتني هةول َيرو شارةزوور بووة لةسةدةكاني ناوة ِراست ,ضونكة نووسةري ئةو دةقة لة (626ك1229/ز) مردووة ,كة هةتا ئ َيستا دةكاتة (هةشت سةدة) ث َيش ئ َيستا, كات َيكيش دةيبةست َيتةوة بة (سورخابي كو ِري ب��ةدر) مةبةستي (سوخابي مير دةولَةتي عةننازي كوردية) كة لة سالَي (500ك1092/ز ) كؤضي دوايي كردووة .كة حوكم ِراني لة كرماشانةوة دريَذببؤوة بؤ شارةزوورء كةركوكء داقوقء خانيجار (توزخورماتوو) ,دوا مير ئةو ميرنشينة كوردية بووة.
(ابن االثر)يش باسي ئةو قةآليةكي كردووة, كة لةوكاتةي سوثاي سةلجوقي سوثاي (سورخاب كو ِري بةدر) دةشك َين َيت ,لة سالَي (496ك ) /قةآلي (خوتيان) كة هةوالَي شكاني (سورخاب) دةبيستن ,ثارةو سامان َيكي زؤري سورخاب لةو قةآلية بووة ,لةبةرانبةر سةالمةتي خؤيان دةين َيرن بؤ سولَتاني سةلجوقي ,طواية سورخاب سامان َيكي زؤري لة قةآلية عةمبار كردبوو ,ذمارةيةكي زؤري ئةسثي سورخابء ئةو ميرنشينة كوردية لةو دةورووبةري ئةو قةآلية بةخ َيوكراوة( .ب ِروانة :الكامل في التاريخ, ج,1ل.)395 دواي ئةو (حمداللة مستوفي ,لةسالَي 750ك1349/ز مردووة) ,باسي ئةو قةآليةي كردووة بةوةي دةكةويَتة سةر َ زي (زاب)ء ضةند طونديَكي لةدورة( ,ب ِرونة :نزهة القلوب, ل( ,)107شةرةفخاني بةدليسي)يش دةلَ َي: (سورخاب قةآلي جةقنديكاني لة سالَي لي سةنرا) ,كة هةر مةبةستي 495ك1001/ز َ ئةو قةآلية بووة. لي دةخويَندريَتةوة لةن َيوان ئ َيستا ئةوةي َ هةول َيرء شارةزوور قةآليةك هةبووة بةناوي (خفتيان ,خفتيذطان) ,م َيذووي ئةو قةآلية دةطة ِريَتةوة بؤ س��ةدةي 5ك11/ز( ,مير سورخابي ك��و ِري ب��ةدر) بنياتي ن��اوة ,يان ئةو ت َيدا باآلدةست ب��ووة ,ويستطةيةكي سةرةكي بازرطاني ن َيوان هةول َيرو شارةزوور بووة ,ئاوةداني لةدةور بووة ,لةوة ِرطاي باش هةبووة ,ضونكة شويَني بةخ َيوكردني ئةسثة ب َيشوومارةكةي سورخاب بووة. ئ��ةوةش كة ل َيرةدا دةم��ان� َ �ةوي رووني َ لةكوي بووة: بكةينةوة ,ئةو قةالية بؤضووني يةكةم /لة شويَني ئ َيستاي كؤية بووة ,ضونكة كؤية لةسةر ريَطاي هةول َيرء ش��ارةزوور هةلَكةوتووة( ,زرار صديق) كة شارةزاية لة م َيذووي ئةو سةردةمة ,طوماني زياتر بةالي ئةوةداية كة ئةو قةآلية لة شويَني ئ َيستاي كؤية ب َيت( ,بروانة :كردستان في القرن الثامن الهجري ,ص ,)313بةدلَنيا نية, ل َيرةدا لةو ئةطةرة دوورمان دةخاتةوة ,كؤية لةسةر زي (زاب) نيةو دةسةآلتي سورخابي كو ِري بةدر نةطةيشتؤتة نزيك كؤية هةتا قةآلي بةناوة هةب َيت ,هةروةها شويَنةواري قةآليةك بةو ناوة يان نزيك لةو ناوة لة كؤية يان دةوروبةري نية. بؤضووني دووةم /زياتر ب��ةالي ئةوةداين (قةآليكان) ب َيت ,كة خةلَكي ناوضةكة بة (قةآليطان) ناوي دةبةن ,كة لة ن َيوان طوندي بولقاميشء طؤثتةثة هةلَكةوتووة ,لةسةر زيَي بضوك ,لةبةرانبةر شويَن َيك لة باشووري
ذمارة 12
رؤذاواي طوندي طوندي (بؤطد) كة ث َيي دةلََين (ضارطان) .ئ َيستا شويَنةواري ئةو قةآلية بةناوي (قةآليطان) ماوة .دةطونج َيت ئةو قةآليةي لة سةدةي 5ك11 /ز) ناوي هاتووة ,ئةم ثاشماوةية ب َيت ,ضونكة :دةكةويَتة سةر َ زي (زاب) ,هاوسنوورة لةطةأل كةركوكء داقوقء خانيجار (توزخورماتوو) ,كة سنووري فةرمان ِرةوايةتي سورخابي كوري بةدر بووة, دةورووب��ةري ئةو قةآليةش طونجا بووة بؤ بةخ َيوكردني رانة ئةسثةكاني سورخاب, (قةآليطان) نزيكة لةطةأل ناوي ئةو قةآليةي ياقوني حةمةويء ئةواني ديكة ناويان بردووة نزيكة( .خوفتيان ,خوفتيذطان ,قةآليكان, قةآليطان)ة. ب��ةآلم ئ��ةوةي لةو قةناعةتة دوورم��ان دةهاتةوة ,ئةوةية كة كةم َيك دوور دةكةويَتةوة لةو وةسفةي كة دةلَ َي دةكةويَتة سةر ريَطاي ن َيوان هةول َيرء شارةزوور. ثوختةي ئةنجام ئةوةية ,بةآلي ئ َيمةوة ئةوةية ,كة مةبةستي ( قةآليكان ,قةآليطان) ب َيت ,هةتا مامؤستا (عةبدورةقيب يوسف)يش سةرداني ئةو قةآليةي كردووةء ئةو قةناعةتةي لةال دروست بووة ,كة مةبةست ئةو قةآليةية (ب ِروانة :حدود كردستان الجنوبية تأريخيا و جغرافيا خالل خمسة االف عام). ئةو قةآلية لةشويَن َيكي يةكجار طرنطء طةشتياري هةلَكةوتووة ,هةتا ئ َيستا ثشكنيني بؤ نةكراوة ,دةك� َ �ري لة ئاكامي ثشكنيني شويَنةوارناسانء بةدواداضوون زياتر بةطةينة دةرئةنجامي باشتر .قةآلي (خفتيان) لة كؤية ب َيت يان دةشتي كؤية يان سةر زيَي بضوك, بةو ث َييةي كةوتؤتة ن َيوان ريَطاي بازرطاني هةول َيرء شارةزوور ,ئةوة لةو راستية م َيذوويية نزيكمان دةخاتة ,كؤيةء دةظةرةكةي بةطشتي ج َيي بايةخ بووة ,ناوضةيةكي ئاوةدانء ث ِر لة ضاالكي بازرطاني بووة. ئةوةي شاياني باسة لة كؤيةو دةشتي كؤية, كؤمةلََيك شويَنةوار هةن ,ث َيمان واية ئةطةر ثشكنينيان بؤ بكريَت ,زياتر اليةني كاريطةري ئةو دةظةر بةديار بخةن لةم َيذووي كؤنء ناوة ِراستء نويَدا ,كة مامؤستا تاية حةويَزي لة كت َيبةكةيدا ناوي زؤرياني ه َيناوة(,ب ِروانة: م َيذووي كؤية ,بةرطي يةكةم ,ل,)31-30 بةآلم ه َيشتا زؤر لةوة زؤرترن ,يان هةر بةناوي قةآلوةن وةكو (قةآلدطة) لة نزيك طوندي (طؤمةشين)( ,قةآلتي قةسر) لة خوار طوندي (كاني كوردة)ء (قةآلي شيلة)ي الي طوندي (شيلة)ء (قشةري كؤية)ء ضةنداني ديكة. *خاوةني ماستةر لة َميذوو.
شوباتي 2011
9
ِرؤلى((سياسةت)) لةشيَواندنى زاراوةى كوردى تؤ((..طةنج))ى ..يا ((...الو))ى؟
عبدالحميد رسول كبابضى
ئةم ناو نيشانة ،باس َيكى م َيذووييةء الثةرةيةكة لةم َيذووى شارى كؤية كةث َيش زياتر لة()50 َ ثةنجاسال ِرويداوة ،تاكو ئةم ِرؤكة طةل َيك زاراوة يا ووشةى كوردى هةية ش َيواندراوة كة ((سياسةت)) دةست َيكى باآلى هةبووة ء هةية لةسةر ئةم ش َيواندنة ،بؤية ط َيرانةوةى ِروداو يا باس َيكى م َيذووى كاريطةرى خؤى هةية زؤر يا كةم بؤية وا باشة بضينة ناو بابة تةكة. َ دةكةوي زؤركاتى وا هةية شت َيتكت بةرضاو يا بابةت َيك دةخويَنيةوة لة ئةنجام دا ياديَكى كؤنى بةسةر ضووت بة بير دةه َين َيتةوة .لةم ِرؤذانةى دواييدا ،لة دوا الثةرةى يةك َيك لة ِرؤذنامةكان دواى ئةوةى نوسةر كؤتايى بة بابةتةكةى ه َينا بة (ت َيبينيةك) داواى ل َيبوردن دةكات لةسةر بة كاره َينانى ووشةى (تةلةبة) كة ووشةيةكى (عةرةبية) هةر ئةم ت َيبينية بووة ضةند ياديَك و ِروداويَكى ِرؤذانى شؤرشى تةمموز ()1958ى بةبيرى ه َينامةوة هةر ضةندة ئةو كات (قوتابى، خويَندكار ،تةلةبة) بووم لة دوا قؤناغى سةرةتايى بةآلم وةك دةل َين (بيرى مندالَى تيذة) .سالَى( )1958كةشؤرشى()14ى (تةمموز) بةرثابوو سةركةوتن َيك بوو كةبووة مايةى خؤشحالَى هةموو طةلى عيراق بةكوردو عةرةب و هةموو كةمايةتيةكانةوة، ئ َيمةى كورد زؤر بةطةرميةوة ث َيشوازيمان لةم شؤرشة كرد ضونكة ك��ورد هةستى بةوة كرد كةيةكةم جارة لة دةستوورى ع َيراق بة ماددةيةكى دةستورى كوردو عةرةب هاوبةشن لةم نيشتيمانة (ماددةى 10
3لة دةستورى ع َيراقى كاتى) .شارى كؤية، هةروةك هةموو شارةكانى ع َيراق رؤذانة ئاهةنطء خؤثيشاندان دةكرا ،دةنطى دةهؤل ِرؤذان��ة لة بةردةم سةراى كؤيةى (كؤن) دةهات شايى كردن زنجيرةى دةبةست، سةيرة ئةوة بوو ئةو ثؤليسانةى كة لة كاتى رذيَم خةلَكيان ئةزيةت دةدا بة دواى خةلَك دةطةران ،سةرضؤثيان دةطرت .شارى كؤية هةر وةك ئاشكراية لة كؤنةوة دةتوانين بلَ َيين شاريَكى سياسى بووة وة م َيذوويةكى دةولَةمةندى هةية لةم بوارة ،باشترين نمونة بؤ ئةم راستية زؤربةى سةركردةكان خةلَكى كؤية بوون ،هةر بؤية شارى كؤية توشى بةرةنطاربوونةوة بوو لةطةأل رذيَمةكانى يةك لةدواى يةكى عيراق .ب َيينةوة سةر باسء خواسى ِرؤذان��ةى كؤية كة بة بةردةوامى ئاهةنطء خؤشى بوو بة بؤنةى شؤ ِرش ،بةآلم ناو ناوة وردة شة ِرو دةمةقالَيى سياسى ِروى دةدا ،هةرضةندة ئةم ِرووداوانة زؤر شتى سةير نةبوون بة تايبةتى بؤ ميللةت َيك تازة هةست بة سةربةستى بكات ...وة بؤ بة بيره َينانةوةية لةدواى سةركةوتنى شؤرشى فةرةنسى لة يةكةم دانيشتن و يةكةم خولى ثةرلةمان شة ِرو ث َيكدادان لة ن َيوان ئةندامةكانى ِرووى دا ،با ئةمة دةرس َيك ب َيت بؤ نةوةكانمان و ِرايانب َينين لةسةر خؤشةويستى خاكء نيشتيمان لةسةر بناغةيةكى بةتينى دوور لة بةرذةوةندى تايبةت بة ِرةضاوكردنى بةرذةوةندى طشتى .لة دواى شؤرشى ()14 تةمموز هةرضةندة خةلَك زؤر بآ ئيش و كاربوون بةآلم خؤشى خةلَك بؤ سةركةوتنى شؤرش بؤشايى بآ كارى ث ِركردبؤوة ،كةس هةستى بةبآ ئيشىء برسيةتى نةدةكرد. يةكةم ديارى شؤرش ئةوة بوو كة هةموو اليةنة سياسيةكان ئيشء كارى خؤيان بة ئاشكرا دةكرد وة ئةم دوو اليةنةى كة سةرةكى بوون لة كؤية (حزبى شيوعى عيراق و ثارتى ديموكراتى كوردستان) لة هةولَى ئةوةدا بوون اليةنطران زياتر لة دةورى خؤيان كؤ بكةنةوة ،جطة لة دوو بارةطاى ئةم دوو حزبة ضةند بارةطايةكى ديكة هةبوون هةريةكةيان سةر بة اليةن َيك بوون بؤ نمونة : بارةطاى يةك َيتى ذنانى كوردستان ،بارةطاى مافى ئافرةتان ،بارةطاى قوتابيانى ع َيراق، بارةطاى يةك َيتى قوتابيانى كوردستان،
بارةطاى طةنجان ،بارةطاى الوان ،بارةطاى كريَكاران ،بارةطاى جوتياران ،كاسبكاران، مامؤستايان ...هتد.لةكاتى ئاهةنط ط َيران يا خؤثيشاندان هةر اليةنة ئةندامى خؤى طلدةدايةوة بةرةوة شويَنيك دة ِرؤيشتن، بةالم جارى وا هةبوو ئةم دوو حزبةى باسمان كرد بةيةكةوة ئاهةنط َيك يان ياديكيان دةك��ردةوة ،بةآلم ئةو جؤرة ئاهةنطانةى كة ث َيكةوة دةكرا زؤر سةركةوتوو نةبوو ،يا لةسةر خويَندنةوةى ووتار يا لةسةر نوسينى دروشم َيك يا زاراوةي��ةك ،هةتا ِرؤذيك ئةندامى اليةن َيك لة دذى اليةنةكةى تر ه��اوارى كرد (بذى ئستعمارو نؤكةرانى) ضونكة زؤر هةبوون ئةو كات نةيان دةزانى ئيستعمار يا ئيمثريال ضية وايان دةزانى ناوى كةس َيكة يا اليةن َيكة .ئةوةى زؤر طرنطة كة باسى بكةين ،زؤر جار لة سةر دروشم َيك لآَ يا ووتاريَك شةر يان دةمةقا دروست دةبوو بةآلم ل َيثسراوانى ئةوكات بة دلََيكى فراوانةوة كؤتاييان بة ك َيشةكة يان ِرووداوةكة دةه َينا، هةروةك باسمان كرد دوو حزبى سةرةكى لة كؤية هةبوون ئةوكات ثارتى ديموكراتى كوردستان كة ل َيثسراوى كؤية ت َيكؤشةر كاك (على عبدهلل) بوو وة حزبى شيوعى عيراق كة ت َيكؤشةرى خوا لََيخؤشبوو كاك (فاتح رس��ول) بوو ،خةلَكى كؤية زؤر بة شانازيةوة دةخزانة ناو ريَكخستنةكانى ناو ئةم دوو حزبة.لة ِرؤذيكى طةرمى تةمموزدا دواى ت َيثةربوونى سالََيك بةسةر شؤرشى()14 ى تةمموز ل��ة ِرؤذى ()14ى تةمموزى سالَى( )1959بةبؤنةى ت َيثةربوونى يةك ساأل بةسةر شؤرش ئاهةنط َيكى طةورة لةكؤية سازدرا ،هةموو جةماوةرةكةى شارى كؤيةو دةوروبةرى بةذن و ثياو ء كورء كضء ثيرء جاح َيل ،كريَكارو جوتيارو قوتابىء كاسبكار، َ كؤمةل رذانة هةموو ضين و تويَذةكانى سةر شةقامء كؤآلنةكان .هةروةك باسمان كرد ريَكخراوى جيا جيا هةبوون كة هةر يةكة سةر بة اليةن َيك بوون لةم ريَكخراوانة يةك َيكيان بة ناوى (الوان��ى ديموكراتى كوردستان) كةسةر بة ثارتى ديموكراتى كوردستان بوو وة ريَكخراويَك هةبوو بةناوى (طةنجان) كةسةر بة حزبى شيوعى عيراق بوو لة ئةنجامى دروشم هةلَواسينء ووتار خويَندنةوة ،جياوازيةك ثةيدابوو لةسةر
ووشةى (طةنجء الو) ئايا كاميان ِراستنء دةطونج َين لةطةأل بارو دؤخةكة؟ ئةم جياوازية ب��ووة هؤى دروس��ت بوونى دةمةقالَىء كورتة شةريَك لةسةر راستىء ناراستى ئةم دوو ووشةية ،بةآلم ث َيويستة باس بكريَت شةرى ئةو كات نةدةطةيشتة رادةى كوشتن يا بريندارى ،هؤى سةرةكى ئةوةبوو ل َيثسراوانى ئةو كات زؤر بة ش َيوةيةكى ذيرانةو طيانى ل َيبووردنةوة ضارةسةرى هةموو ِرووداويَكيان دةكرد. بؤنمونة باس لةو كورتة شة ِرةو دةمةقالَية دةكةين كة ِروويدا لةسةر (طةنجء الو) وة ضؤنيةتى ضارةسةر كردنى كة ث َيويستة وةك م َيذوويةك لة م َيذووى شارى كؤية تؤمار بكريَت وة وانةيةك ب َيت بؤ ِرؤلةى دوا ِرؤذ كة ضؤن بة روح َيكى نيشتمانىء ل َيبووردن بةرةنطارى بوونةوة.هةردوو اليةنة سةرةكيةكةى كؤية ب ِريارياندا كة وةفديَك ِريَكبخةن بؤ شارى سل َيمانى تا هةردوو ال ِرازى بن لةسةر ووشةى (طةنج يا الو) ئةم وةفدة بة سةرؤكايةتى خوال َيخؤش بوو مامؤستا (بالل بهاءالدين) بوو ئةم مامؤستاية لة بنةمالَةيةكى ناسراوو ناودارى كؤية بوو ،دةستى هونةرى هةبوو لة بوارى مؤسيقادا كةمانضةى دةذةند كة ِرؤذانة لة مالَةوة كة لة طةرةكى بايزاغا بوو دواى عةسر ثرؤظةى دةكرد ،ئةو كات ئام َيرى مؤسيقا كةم بوو ئ َيمةش ضةند قوتابيةك بووين ِرؤذانة لةبةر ثةنجةرةى مالَةوةيان دادةنيشتين تاكو طويَمان لة دةنطى كةمانضةكةى ب َيت.وةفدةكةى كؤية كة لة سل َيمانى ووتوويَذى زؤريان كردبوو لةطةأل ل َيثرسراوانى سل َيمانى لة بوارى (طةنجء الو)دا طةرانةوة كؤية ،لة كؤية هةواأل بآلوبؤوة كة مذدةيةكى خؤش هةية لة ئاهةنط َيك كة بةم بؤنةيةوة سازدرا مامؤستاى ناوبراو بة دةنط َيكى بةرز هاوارى كرد مذدة..مذدة..مذدة بؤ شارى كؤية كة لةم رؤوة طةنجان بوون بة الوان ،بةآلم بةداخةوة دواى ت َيثة ِربوونى ئةم ماوة دريَذة تاكو ئةمرؤكة بؤمان ساغ نةبؤتةوة كام ووشة يان زاراوة ِراستة ،ذن ِراستة يان ئافرةت ،قوتابى ِراستة يان خويَندكار ،قوتابخانة يان خويَندنطا ،طةنجء الوةكانيشمان تا ئةم ِرؤ هةروةك خؤيانن، ضونكة هيض بواريَكء ئاسانكارى ذيانيان بؤ نةكراوة ،هةر بؤية قؤناغ َيكى طرنطى ذيانيان ثة ِريوة لة (منالَيةوة يةكسةر بؤ ثيرى) نة ((طةنج))ء نة ((الو)).
لةئةرشيفى تيثى شانؤى كؤية()5 هاواريَك لةحاجى قادرى كؤيى ئامادةكردنى:كةيفى ئةحمةد
ئةم شانؤطةريةلةبةروارى 1993/3/5-3لةهؤلَى سةنتةرى طةنجانى كؤيةو لة 1993 /3/9 هةر لةهةمان َ هؤل لةميانةى ظيستظالَى ِراثة ِرين بؤجارى دووةم نمايشكرايةوة .تــيــثــى شــانــؤى كــؤيــــة شانؤطةرى(هاواريَك لةحاجى قادرى كؤيى) ث َيشكةشكرد ،نوسينى: زايةرعبداللة ،دةره َينانى :فةرةيدون حمدامين ،بة ِريَوةبةرى بةرهةم :كةيفى احمد، بة ِريَوةبةرى هونةرى :ئاكؤ ِرةئوفِ ،روناكى:فةرةيدون حمدامين ،مؤسيقاِ :ريَبين جمال، مكياج :ئاراز زين الدين ،ث ِروثاطندة:تةلةفزيؤنى طةلى كوردستان كةنالَى كؤيةلةاليةن دل َير جن َيد ،قادر بةشدار .نوندنى( :يوسف احمد ،كةيفى احمد ،ئاراز زين الدين ،ئةيوب حمد، بةختيار صمد ،طؤران ئازاد ,ئاكؤ ِرةئوف ،ناهدةصالح ،مهاباد ئازاد ،يحيى نجيم ،مدرك ِرةزا). ئةم شانؤطةريية باس لةذيانى حاجى قادرى كؤيى دةكات هةرلةسةرةتاى مندالَى و ه َينانى بؤشارى كؤية لةاليةن دايكييةوة(ثوورة فاتآ)و تةسليمكردنى بةمةال قادرى ئؤمةر طومبةتى. دةستكردنى بةخويَندن لةالى ئةو زاتة ثيرؤزة ،ذيانى فةق َييةتى و سةرةتاى دةستكردنى بةنووسينى شيعرو ئةودةردةسةريانةى كةتووشى بووة لةاليةن ناحةزان و نةيارانى ،بةهؤى جياوازى بيرو باوة ِريان و مل كةض نةكردنى حاجى لةئاستيان و بةرطرى كردنى لةمافى هةذاران و بةشخوراوان .عةشقى حاجى لةتافى الويَتيداو ،ثاشان دةربةدةربوونى لةو شارةو سةرهةلَطرتنى بؤغةريبى لةطةل هاوريَى خويَندنى مةال عةبدوآل .هةروةها ذيانى غةريبى و دةربةدةرى و دواساتةكانى ذيانى و سةرنانةوةى لةغوربةت و ب َيكةسيدا .كةشانؤطةريكة ت َي َ كةل لةشيعر و ثةخشانة واتة ديالؤكى درامى ،كةهةموو ديمةنكان بةثشت بةستن َ لةطةل سود وةرطرتن لةذيان و بةسةرهاتى ض بة نووسراوى بةشيعرةكانى داريَذراون و يان سةرزارةكى لةاليةن كةسانى شارةزاو قةديمة كةدةماودةم بؤمان ماونةتةوة .نوسةر لي بةرهةم ه َيناون .ئةوةى زيرةكانة ئةمانةى ئاويَتةى يةكترى كردوون و دةق َيكى جوانى َ شايانى باسة ئةم شانؤية بةش َيوةيةكى ئاهةنط ئام َيز لةاليةن دةره َينةرةوة ئامادةكرا بوو، لةاليةن طؤرانى ب َيذى دةنط خؤش(مدرك ِرةزا )و كؤرس َيك ئةو ئاهةنطة بة ِريَوةدةضوو، َ لةطةل بةمؤسقايةكى زيندوو .هةموو بينةران ت َيكةلَى ئاهةنطةكة بوو بوون و طؤرانييةكانيان دةطوتنةوة.
ستايف بةشداربووي شانؤطةرييةكة
ذمارة 12
شوباتي 2011
11
بةشيَك لةيادطاريةكانى سةيد برايمى شاعير سةيد برايم حاجي سةيد سةعيدي بةرزنجي
ئةى برادةرى خويَندةوار دةم َيك َ هةندى لة بوو خةريك ب��ووم نووسين و شعرةكانم ث َيشكةش بةكت َيبخانة كوردى بكةم بةالَم ِرؤذط���ار ي��اري��دةى ن���ةدام لة مندالَيةوة هةوةسم بة كت َيب بى ئةوةى بضمة مةكتةب دةهات َ ( قوتابخانة )ى ِرؤذى ث َينج فلسم هةبوو دةم دا ئةو خويَندكارانةى لة خؤم طةورة تربوون ئةوانيش ثةرتووكى د ِراو بى ويَنةيان بؤ دةه َينام بة ويَنةيان َ بى ئ��ةوةى بزانم بيخويَنمةوة َ زؤربةيان قةواعيدى عةرةبى بوو سةرةتا زؤربةى ( ئةحمةد بةكر ) بؤى دةه َينام واتة ( ئةحمةد ئاكؤ ) جيرانمان بوو لة كوية ئةوة لة ناوة ِراستى سيةكان بوو ،ضوونكة مةكتةب يةكةم دوربوو لة مالَ َى ، دوودةوام بوو سبةينةوة ئ َيواران سةيد برايم حاجي سةيد سةعيدي بةرزجني نيوة ِرؤيان دةضومة الى باوكم دةدامى بؤ نان خواردن ث َينج فلسى َ دةبوينةوة دةضوينة حةمام جةلى وة دؤرى منيش دةضوومة الى وةستا صالح وة حاجى ئةسحابان وة طة ِراوان بة ِريَطاى مير سةيد عةبدولَالَى كةبابضى ئةوانيش دووكةباب و سى سةعات بةث َييان دة ِرؤيشتين نزيك نانيكيان دةدامى بة ئانةيةك ثينج فلس ،كة َ َ َ َ ضواردة قوتابى ئةبووين وةك ( وردى ) 0 ل َيرة كة من باسى كت َيب ك ِرين دةكةم (كاك ئةنوةر و احمد ئاكؤ وة ش َيخ رةزاى وةزؤر هةوةسم بةشتى كؤن دةهات وةكؤم ش َيخ عةبدلَالَ وة ش َيخ رؤوف وةبكر دل َير دةكردةوة ،وةث َيش ( ) 1963دوو صندووقة مام يحى وة ش َيخ جةمال وة من وةحسن عةتارى طةورة كت َيب ودةفتةرى كؤن و صالح وة عمر رةشيد بةطى ب َيتواتة ) 0 طةلى ويَنةى يادطارى كؤن و ديوانى شعرو َ ئةوة بةهاران وةقائيمةى شت ك ِرينة كةمان َ نامةى برادةران و وةضةند قائيمةى ساالنةى هةبوو لة ناو صندووقةكان هةريةكةى سةيرانةكانمان بؤ دةرةوةى شار يان كةشف بيست فلسمان ئةدا قائيمةمان دروست كرد كردنى كونى كرؤذى لةو ديوى باواجي وة بة ليستة ( طؤشت 0برنج 0سلق 0ثيواز َ لةطةل برادةرةكانم بؤالى سةيران كردن 0باينجان 0كولةكة 0تةماتة ) ئةسبابى ضةم و ئةلياسى ئاشى الى كؤنة قةالَتى ثى دةك � ِرى دةمان بةرةو ضاكى زايةرى الى عةوداالَن وةالى دؤلَمةمان بةضاكى َ ناردة مالَ َى بؤمان ئامادة بكات ِرؤذى ث َينج ئةسكى كؤية وة دةسو ِراينةوة الى شيلةو شةممة 0وةدةمان ك ِرى وةنان شةكر وضاو توبزاواوشى محةمةدى دي َ َرى و هةرمؤتةو َ ثى وة ميوة َ وةنةختى ثاكةتة جغارةشمان ًَ هةتا كانى ئؤمةر ئاغا سةر باواجى بةناوى َ بةكرى دةطرت دةك ِرى وة دوو كةريشمان ِراوة سوسكة و وة كةو ،طةشت كردن لة بؤمان بةريَت ئةشياكانمان ،ب ِروابكة ئ َيستاش نزيك طوندةكانى نزيك شار لة كؤيةوة دةم��اوة 0ب��ةالَم ل َيرة شتيك هةية نانى طةلى بةهارو هاوين ضةند برادةريَك كؤ َ نيوة ِرؤو ث َينج شةمةمان 12
لةمالَةوة دةخ��وارد وةنانى ئ��� َي���وارةى ث � َي��ن��ج شةممة لةسةرخؤمان بوو لةمالَةوة دةمان ه َينا لة شةوى جومعةوة هةتا كؤتايى ِرؤذى جومعة مةسرةف لة سةر ئةو بيست فلسة بوو كة هةريةك دةمان دا بؤ مةسرةف ئامانجى من ل َيرةدا ئةوةية كة ئةو شتانة لة دووسندووقة كة ب��وون��اوةك��ان وةن��رخ��ى برنج و وةطةلى شتى تر وةناو طؤشت َ كونى ذوورى ئاوى كروَذى ضونكة ئ َيمة زؤر ضوينة ناو كونةكةى هةتا ئؤكسجين كةم بوو هةوا جولَةى ب ِرابوو ضةند كونمان ديت لة ناوةوة وةكاك ئةنوةرسيد ئةحمةدمان لةث َيشةوة دانابوو لة سةر ئاوةكةى دةيطوت بةه َيزو قوةتى خؤمةوة بانطى ئ َيوةم لى نةبوو دةيطووت دةكرد ط َيمان َ منيش طويَم لةدةنطى ئ َيوة نةبووة يادطارى بةخ َيرب َيت محةمةد توفيق ووردى خةنجةرةكى ثي بوولة ث َيشةوة ئةطةر كونة َ تةسك باية بةسةر زط ئة ِرؤشت خةنجةرةكةى ث َيش خؤى حازر دةكرد دةيطوت ئةطةر دةعبايةكى د ِرندة ت َيدا ب َيت لة ث َيشةوة دةى كوذم ئةى طووت بزانم ثاش ئةو ئةشكةوتة ضى هةية ئ َيمةش ثي بوو وةهةركون َيك عةنة تريطى ثاتريمان َ لة تاريكى ئةشكةوتةكة زةالم َيكمان دائةنا لى بطؤ ِر َى لةناو ئةشكةوتة نةوةك ِريَطامان َ ئةبى بةدوو فةرع يةكيان كة ضونكة ناوةوةى َ ئاوى زؤرى لة كونة َ دى كة ث َيى دةلََين ئاوى كرؤذى نزيكةى 30مةتريَك لة زارطى ئةشكةوت دوورة كونى دووةم لة تةنيشت ئاوةكةى كة بلَندترة لةبةر ثيسايى شةم شةمة كويَرة كاك ئةنوةرمان َ لةوى دانابوو ( ) 14ضواردة كةس بوين بؤ كةشف كردنى زياتر لة ث َينج شةش سةعات خةريكى كونى كرؤذى بوين لةناوةوة ضةندةها كون هةية خوارو ذورو ج َيطا هةية وةك قةيسةرية ج َيطا هةية تةسك ئةب َيتةوة نةمان توانى سةركةوت و بين 0بةالَم خةلَكى طوندى طةلى تاقيان كردؤتةوة ئةيان ط��وت َ
بةالَم كةس ه َيندى ئ َيوة نة ِرؤيشتووة ئةو يادطاريانة هةموو لةناو سندووقانةدابوون طوتيان خستيانة ناو مةنجةنيقى حةمامى مالَةوة بؤ سوتاندن طوتيان سالَى بةعسيان سالَى زؤر سةرمابوو دار نةبوو نةفت نةبوو 0 نةبينى حةرةس دةيانطووت ئةو سندووقانة َ قةرمى هةمووتان ئةعدام دةك��ةن ثة ِرة قورئانى دةسوت َينن لةترسان هةموويان سووتاند خستيانة ذيَر كوورةى حةمام 0 وة ب َيجطة لةم زيان بةخشةى لة زةمانى مةلةكى سةرةتاى ثةنجاكان ِرذيَ��م زؤر َ هةندى كت َيب و توندو تيذ بوو لةبةر ئةوة هؤنراوةى خؤم خستة ناو تةنةكةى طةورة وة لة نايلؤنى ئةستوور زؤر ضاك ث َيضابووم ناردمة مالَى خوشكم هؤدةيةكيان لةثشتةوة بؤ داران ئةرزةكةى َ طل بوو شاردمةوة لةترسى ِرذيَم وة خوشكيشم ئاطادار كردبوو ئةويش ئيهمالى دةكات كات َيكم زانى خانوو هوَدة ت َيك ضووة زياتر لة مةتريَك بلَندى كردووة خانووة كةى هةمووى ت َيك داوة نةم دةزانى لة كام ال شاردؤتيةوة ئةويش فةوتا ب َيجطة (لةوضةند جارة طيراوم يازدة َ جار بة َ دووسال بة مانط و بة ِرؤذ سال و بة َ َ وةهةندى هؤنراوةم دةناردة ماالن طيراوم ) بؤم بشارنةوة كةضى داخى بةجةرطم كة دةهاتمةوة لةحةثسى داوام دةكرد دةيان
طووت لةم مالَى بؤ ئةو َ مال دةفةوتا قةت نةم دةزانى عالةم واترسنؤكة ئةوةى لةم ئاخيرة كؤم كردؤتةوة ئةويش ش ِروث ِرة هةنديَكم َ سةرلةنوى بةطويَرةى عةينى مةعنا هةبى لة دا ِرشتؤتةوة مومكينة جياوازيةكى َ قافية هةردوو نوسخة 0وةئةطةر بهاتاية ئةوهةموو يادطارةو ثةرتوكى هؤنراوةيةم طةلى طوم نةكردباية ضاث كراوةكانم َ ئةبى ئةبوو ِريَك و ث َيكتر دةرئةضوو جوانتر َ لة ئ َيستا خويَنةران لةكةم و كورتى ببورن داينى لة مالَةوة 0ئ َيوارةيةك خةبةريان َ نةم َينن دةنا ئةيان طرن 0لة كؤية برادةريَك هات بةخؤى و قةمةرةكةيةوة ضوارث َينج جار هاتووضؤى ك��ردووة كت َيبةكانمان ئةخستةناو قةمةرة بة طونية ئةيبرد بؤ مالَى برادةران بؤشاردنةوةى ب َيجطة لة مجةالت كت َيبى بضووك هةمووى عائد بةخؤم و دكتؤر ئةحمةد سعيد برزنجى كةهةمووى كت َيبى ثزيشكى بوو عائد برام بوو وةحقوقى َ بةمال وةئةدةبى وة م َيذووى ئةوةتا ئ َيمة و مندالَةوة هةالَتين بؤ قةالضوالن ثاش ئ َيمة جاشةكانى( ) 0000000داطيرى دةكات قولغ لةسةربانى دروست دةكات بؤ حةراسةتى خؤى مالَةكةم هةمووى كةوتة ذيَردةستى جاشةكانى () 00000000 جيرانةكان ئةيان طي ِرايةوة ئةيان طووت
ئةوةندة مجةلةو كت َيبى ت َيداية هةرضى ب َيت با كت َيب ببات ب َيجطة لةو كت َيبانةى كةشةو بةسةيارة شاردبومانةوة ئةطةر بة ثارة بواية نةدةك ِرا بةقيمةت ضاومان بةيةك كت َيب مةجةلة ديوانى شاعيران شعرى خؤم نةكةوتبو بؤية كت َيبةكان طبى و كؤمةالَيةتى ياساغ نةبوو ماندووبونةكةمان بةالش دةرضوو 0طوتيان ِرةهبةرى كو ِرم كةهاتةوة لة ثاش ِراثةرين ث َييان طوتبو َ هةندى كت َيبى ثزشكيمان الية بةزوبانى ِروسى ئةويش تبرعى كردبوو بؤ مةكتةبةى طشتى لة كوَيةوة دكتؤرةكان ،كة ئ َيمة بةجى هةالَتين لةكوَية مالََيكى حازرم َ ه َيشت بوو بةس كابانى دةويست ض َيشت و ضايةو سةماوةرى ديوةخانى بؤ جاشان دروست بكات بةئامادةية بةج َيمان ه َيشت َ هةندى جيران بوو وةئ��ةو شتانةى الى لةمالَى خزمان دامان نابوو نيوةى بةدةسمان طةيشتةوة بةكةل و شكاوةيى لةكار كةوتوو ئةوجا خويَندةوارانى خؤشةويست لة زةمانى ِرذيَمى مةلةكى هةتا ديكتارتؤريةتى ِرذيَمى عةسكةرى ئةوة حالَمان ب َيت لةسةر ئةوانيشةوة فاشستى ِرذيَمى عةفلةقى و ئةبى زانيارى و ئةدةب و بي َ ئةوة حالَمان َ هونةرو شعرمان ضؤن ب َيت لةو ع َيراقة بؤ كوردو عةرةب 0
كؤيىيةك ماستةري هيَنا لةميَذوو لةزانكؤي سليَمانيدا لة رؤذي ث َينج شةممةي 2010/12/23ز ل��ة بةشي م�� َي��ذووي كؤليذي زانستة مرؤظايةتيةكاني زانكؤي سل َيماني ,طفتوطؤي نامةي ماستةري (كامةران جةماانين بابان زادة) كرا ,بةناو نيشاني (دامةزراندني ميرنشينة كورديةكاني سةدةي 8و9ك14/و15ز). ليذنةي طفتوطؤ لةمانةوةي خوارةوة ث َيك هاتبوو: د .حسام الدين علي غالي النقشبندي, ثرؤفيسؤري ياريدةدةر ,سةرؤكي ليذنة. د .زرار صديق توفيق ,ثرؤفيسؤري ياريدةر ئةندام د .ش��وان عوسمان مستةفا مامؤستا ئةندام د .عطا عبدالرحمن محي الدين ,مامؤستا, ئةندامء سةرثةرشتيار ئةوةي شاياني باسة (كامةران جةمال) لةدايكبووي طوندي (كيلَةزندان)ي دةشتي
خو َيندكارو ليذنةي طفتوطؤ كؤيةية ,كو ِري جةمالي حةسةن خويَندني سةرةتايي لة طوندي ء ناوةنديء ئامادةيي لة (كؤية)ء لة موسألء سةالحةدين خويَندني
ئاغاية, (بؤطد) زانكؤي زانكؤي
ذمارة 12
تةواوكردووة. كؤمةلََيك بةرهةمي م َيذووي لة نووسينء وةرطي ِران هةية. ثيرؤزةو بةرةو دكتؤراو ثرؤفيسؤري.
شوباتي 2011
13
طوندى هةرمؤتةو ضةند ئاسةواريَكى ديَرين
هاوذين صليوة ناساندن : هةرمؤتة طونديَكى ديَرينى مةسيحى ية، دةكةويَتة ِرؤذئاواى كؤية لةكؤندا نزيكةى(3 كم) لةشارى كؤيةوة دووربووة ،بةآلم ئ َيستا بةهؤى فراوانبوونى شارى كؤية كةتةواو ل َيك نزيك بوونةتةوة تةنها ضةم َيك سنورةكةى جيا دةكاتةوة لةشارى كؤية ،هةر لةكؤنةوة َ بةكشتوكال و ئاذةلَدارى طوندى هةرمؤتة يةوة خةريك بووين باخو باغات َيكى زةيتونى زؤرى هةية ،ئةوئاوةى ثشتى ث َيبةستراوة َ بؤكشتوكال لةباشورى هةرمؤتة بةدورى ضةند كيلؤمةتريَك هةلَدةقولََيت سةرضاوةى كؤمةلََيك كانى و ئاوةو هةمووى كؤدةب َيتةوةو جؤطةيةكى ئاوى طةورةى ث َيكه َيناوة هةر لةديَرين زةمانةوة كشتوكالَيان ث َيكردووة، بةآلم لةن َيو طوندى هةرمؤتة كاريَزيَكى ئاو هةية لةش َيوةى تون َيلَ َيك كةئاوى()9-8بيرى دةض َيتةوة ناو بؤ ِرةزوو باخدارى بةكارهاتوون، لةن َيو ِرةزى هةرمؤتةش بةهاران و هاوينان ضةند بنةوان َيك هةلَبةستراوة بؤئاودانى َ كشتوكال لةوانة بنةوانى ِرةزى زةيتون و ناعور ،بنةوانى ئاشى ،بنةوانى ثيكة ،لةخوار ِرةزى هةرمؤتة ثاشماوةى دووئاش ماوةتةوة كةتا ساآلنى()1940كاريان ث َيكردوون .بةآلم دواى ئةوةى شارةوانى ذمارةيةكى زؤر بيرى لةدةوروبةرى سةرضاوة ئاوةكان ل َيدا تةواو ئةم ئاووكانيو كاريَزة وشك بووة ،بؤية ئ َيستا دانيشتوانى هةرمؤتة كةمتر بةئاذةلَدارى و كشتوكالَةوة خةريكن. ئةوكةمةئاوةى هةبووة لةكؤندا بةشى 14
بذيَوى()110-90خ َيزانى ك��ردووة ،بؤية دياردةى كؤضكردن لةهةرمؤتة بؤشويَنةكانى ترى كوردستان و ع َيراق و ووآلتانى تر بةردةوام بووة ،بؤية ئ َيستا ذمارةيةكى زؤر مةسيحى هةرمؤتة نيشتةج َيى شارى هةول َيرو سل َيمانى و موصل و بةغداو كةركوك هورمى و...هتد دواى ِراثة ِرينيش وةك و، َ زؤربةى خةلَكى كوردستان ذمارةيةكى زؤر طةنجى هةرمؤتة ِروويان كردؤتة هةندةران و بةوآلتانى ئةوروثى بآلوبوونةتةوة. ناوى هةرمؤتة-: ح.أنطوان( ()1ئةم ناوة ناويَكى ئارامى ية(االرامى) لةعيبارةى ارض الموت ،يان أرض األم��وات)وة هاتووة ئةمةش شت َيكى واريدة ضونكة ِرووداوو شة ِرى خويَناوى لةم ناوضةية ِرووى داوة بؤية ئةم ناوةيان ل َيناوة). (أرض) بةواتاى خاك ديَت(الموت)(االموات) بةواتاى مردوو ،واتا خاكى مردوان. َ بؤضون َيكى تريش هةية دةل � َي��ن أرمؤتة بةواتاى(هةنار)ديَت بةزمانى سريانى مةسيحيةكانى هةرمؤتة بةهةنار دةلََين(ئةرمؤتة) ئةم بؤضوونةيان واى دادةن َيت كةطوندى هةرمؤتة ِرةزيَكى زؤرى هةنارى ل َيبووة بؤية ئةم ناوةيان ل َيناوة. دةربارةى فؤرمى هةرضوار ناوى (أرمؤتة، أرمؤطه ،هةرمؤتة ،أرم��ؤت��ا)ش ،يوسف سل َيمان( -:)2لةكت َيبى(طزا)كةبةدةست خ��ةت و زم��ان��ى كلدانى نوسرايتةوة وشةى(طزا) بةواتاى طةنجينة واتا(كت َيبى طةنجينة)ديَت م�� َي��ذووى نوسينى كت َيبةكة()1859ناوى طوندةكةشى ت َيداية كةبة( أرمؤتة) نوسراوة. ب����ةآلم ل���ة ك��ت�� َي��ب��ى()3ح��وذار نويَذة كةتةفسيرةةى(المدار)كت َيبى َ دووع��اى ف��ةرزة ب��ؤدريَ��ذاي��ى س��ال لةم كت َيبةدا هةرمؤتةى بة(ط)(أرمؤطه)نوسراوة سالَى(.)1873 ()4 وةلة كت َيبى(كشكول) لةم كت َيبةش ناوى هةرمؤتة بة(ط) (أرمؤطه) نوسراوة.
ل َيكدانةوةكةمان ئةوهةلَ َ دةطرى ئةطةر وشةكة ل��ة(أرض امل���وت) هاتب َيت ئةوا كورتكراوةكةشى(أرمؤتة)ية ضونكة بةث َيى لى حةزف ئةم ل َيكدانةوةية(أرض)(ض)ى َ كراوة ماوتةوة (أر) وشةى (موت) تةنها(ة) بؤ زيادكراوة ضونكة لةكاتى طؤكردن ناتوانين َ َ دةبى نةتةوى بتةوى و بلَ َين(أرموت) َ لةكاتى بلَ َين(أرمؤتة)يان(أرمؤتا)ضونكة طؤكردن خؤى ئةم (ة)(ا)وةردةط��ريَ��ت َ ن(أرمؤت)لةطةل وتنةكةى هةست كةدةلََي ب��ة(ة) بزويَن دةكةين ،ضونكة كات َيك دةلََين(أرمؤت) زمان دةكةويَتة بةينى ددانى س��ةرةوةو خ��وارةوة كات َيك زمانت دةك َيشيتةوة بؤدةرب ِرينى وشةى تر بزويَنى(ة) �ى ك��ةوةك بةستنةوةيةك (ا)ث��ةي��دادةب� َ دةب َيت بةوشةكانى ترةوة يان خؤى ئةوة هةلَدةطريَت(ة)(ا) بخريَتةسةر ،لةنوسينة م َيذوويةكانيش ئةوانةى لةبةردةستة لةسالَى( 1859أرمؤتة)بةكارهاتووة ئ َيستاش مةسيحيةكانى هةرمؤتة دةلََين(ئةرمؤتة) نةك(ئةرمؤطه) ِرةنطة طؤ ِرانى ئةم(ت) بؤ(ط)دياردةى زمانةوانى ب َيت لةديال َيكتى كرمانجى ناوة ِراستى زمانى كوردى لةش َيوةى زارى كؤية ثيتى(ت)دةكةن بة(ط) بؤنموونة كةدةلََين(ناتوانى)لةكؤية دةلََين(ناطانى) واتا ثيتى(ط)شويَنى(ت)ى طرتؤتةوة، هاتبى وةئةطةر لةوشةى(ئةرت مؤتة) َ كةبةسريانى واتا خاكى مردوان(ئةرت) واتا زةوى ثيتى(ت) حةزفكراوة لةب ِرطةكةى ترى(مؤتة) واتا مردن وةكو خؤى ماوةتةوة، بةآلم قورسايى يةكةى داوةتة سةر ثيتى(ر) بووة بة( ِر) لةزمانى سريانى ئةو تايبةت مةنديية هةية كةزؤربةى(ر)ة الوازدةكان بة( ِر)ى قةلَةو دةخويَندريَتةوة . (ئةرت مؤتة)(-------ئة ِرمؤتة) ماوةتةوة ن��اوى (أرمؤتة)(هةرمؤتة) مةسيحيةكانى هةرمؤتة هةموو بة(أ) طؤى دةكةن واتا(أرمؤتة) بةآلم بةزمانى كوردى بة(هةرمؤتة) طؤدةكريَت ،ئةويش
بارةى ساسانى كة لة هةرمؤتة دؤزراوةتةوة ميَذوةكةى بؤ ثيَش ئيسالم دةطة ِر َيتةوة دياردةيةكى زمانةوانيية ،لةزمانى كوردى زؤرجار ثيتى(ه) شويَنى ثيتى(أ) دةطريَتةوة وةك لةوشةى(ئاوارة) كةئةساسى وشةكةية دةطؤريَت بؤ(هاوارة ) لةوشةى(ئةسث) كةئةساسى وشةكة دةطؤريَت بؤ(هةسث) وات��ا(ه) شويَنى(ئـ)دةطريَتةوة ئةم دوو ثيتة ئالَوطؤرى دةكةن(،ئةرمؤتة) طؤ ِراوة بة(هةرمؤتة)(ئـ،ه) ل َيكدانةوةيةكى تريش بؤ ئةم وشةية هةية(هةرمؤتة) بةزمانى سريانى واتا(هةرمردن) بةآلم ئةمة لةوةوة نةهاتووة بةلَكو لةطؤ ِرانى شويَنى ثيتةكان هاتووة وةك ئاماذةمان بؤ كرد. لةئةنجامى ئةو ل َيكدانةوةية طةيشتينة ئةوةى بلَ َين(ئةرمؤتة)ناوة سةرةكيةكةية، ناوةكانى تر(ئةرمؤتا)(ئةرمؤطه)(هةرمؤتة) ب��ةدريَ��ذي��ى م � َي��ذوو بةهؤى دي��اردةى زمانةوانى دروس��ت بووين بةآلم ئ َيستا مةسيحيةك بةزمانى كوردى قسةبكات بنوس َيت(هةرمؤتة)بةكاردةه َين َيت يان هةمان كةس كةبةزمانى سريانى يان عةرةبى قسةبكات يان بنوس َيت(ئةرمؤتة) ني واتا هةردوو ناوةكة بةكارديَت بةكاردةه َي َ و ضةسثاون طؤ ِرانةكةش لةثيتى(ه ،أ) داية بةآلم دةتوانين بلَ َين ئةساسى ناوةكة (ئةرمؤتة)ية. -1ديَرةطضكةلة-: ديَرةطضكةلة لةزةويةكى فراوانة دةكةويَتة باكورى طوندى هةرمؤتة ضةند هةنطاويَك لةهةرمؤتةوة دوورةو دةكةويَتة التةنيشت َيكى ئاسةوارى بناغةى ضةند كةنيسةيةكى ل َيماوة ،بؤيةش هةرلةكؤنةوة بةديَرةطضكةلة ناوى دةرك��ردووة ضونكة ديَروكةنيسةى ل� َي��ب��ووة ،ث َيكهاتةى زةويةكةى بةزؤرى غةرةبةردوو كوضةك و
كةرةكة ،واث َيدةض َيت لةكؤندا هةموو خانوو بووب َيت دواى شة ِروكوشتارو ت َيثة ِربوونى زةمان داروديوارةكان بةسةريةك دا ِرماون ضونكة ئاسةوارى كةنيسةكان ديارن كةواتة ئةشى خانوو ب َيت ،بةآلم دةوروثشتى َ ئةوةى بةئاشكرا ديارب َيت ئاسةوارى بناغةى دووكةنيسة بةدى دةكريَت بناغةى هةردوو كةنيسةكة دي��ارن و كةبة قسرو ط َيض دروستكراون ،تةنانةت يةك َيكيان لةش َيوةى ضالََيكى وةرطرتووةو تةثيوةتة ناويةك تةنانةت تائ َيستاش لةناو خةلَك ناوى ئةم دووكةنيسةية ثشتاوثشت ماوةتةوةو بةناوى(مارميخائي)و(ماريؤسب) .ئاسةوارى ئةم دووكةنيسةيةش تائ َيستا كنةوثشكنينيان بؤنةكراوة ،هةرلةدةورووبةرى ديَرةطضكةلة لةسالَى 1994طؤسكةيةك دراو دؤزراوةتةوة، ب��ةدةرك��ةوت ئ��ةودراوان��ة م َيذووةكةيان بؤسةردةمى حوكم ِرانى ساسانيةكان دةطة ِريَتةوة. َ ((م � َي��ذووى دةول��ةت��ى ساسانيةكان
دةط��ة ِريَ��ت��ةوة ب���ؤ 226ث.ز ت���ا651ز ل��ةس��ةردةس��ت��ى ئ��ةردةش�� َي��رى يةكةم دامةزراوة حوكم ِرانى ئ َيران و ئةو ناوضانةى كوردستانيان ك��ردووة))( )5تائةوكاتيش ئ��ةودراوة لةوناوضةية بةكارهاتووة ،جطة نةختى كةل و ثةلى ديَرين لةدؤزينةوةى َ كةزؤربةى شكابوون وةك طؤسكةو قةندى جطةرة ،ضةند ثارضة طؤسكةيةكى نةخش كراو كة ويَنةى ئةسثيان لةسةر ك َيشراوة. دارةبةنى-: -2مة ِربيَنة قةديشةى َ ئةم ضاكة نزيكةى يةك كيلؤمةتر لةديَرة طضكةلة دوورةو دةكةويَتة باكورى طوندى هةرمؤتة هةر لةكؤنةوة مةسيحيةكانى هةرمؤتة سةردانيان كردووة ،هةرضةندة بينايةو خانوونية تةنها ضةندقةبريَك لةم َ لةطةل درةخت َيكى زةيتون ناوضةية هةيةو َ و دوودرةختى توو هةن ،خةلك دةضن دوعاو نويَذى لةسةردةكةن و مؤمى لةسةر ث َيدةكةن. -3مة ِرشموونى-: (م��ارت شمونى) ئةمةيان دةكةويَتة ب��اك��ورى هةرمؤتة نزيكةى ضارةطة دوورة، لةهةرمؤتةوة كيلؤمةتريَك بةتةكيةوة طؤرستانى ل َيية كةبةطؤرستانى مة ِر شموونى ناسراوة ،ئةمةشيان خةلَك سةردانى دةكةن و مؤمى لةسةر ث َيدةكةن شويَنةكةش هةمووى ج َيطاى قةبرى كؤنة. ثةراو َيزةكان: ()1من أرشيف.ح أنطوان. ()2تاهرأمحدحويزى :ميَذووى كؤية ،بةرطى دووةم ،مطبعة منري ،بغداد ،1984 ،ل.67 ()3هةمان سةرضاوةى ثيَشوو .ل.67 ()4هةمان سةرضاوةى ثيَشوو.ل.67 ()5جمموعةمن املؤلفني ،املنجديف اللغة وألعالم ،دارمشرق ،بريوت ،1986 ،ص.344
ضةند ثياو َيكى ثري كةلةبن ديوار َيكى هةرمؤتة دانيشتوون
ذمارة 12
شوباتي 2011
15
شمةرطةدةكري َ لةكؤية شةقاميَك بةناوى ثيَ وةك ريَزل َينان َيك لة خةبات و ناوى ث َيشمةرطةى كوردستان، سةرؤكايةتى شارةوانى كؤية لةسةر ث َيشنيارى ث َيشمةرطة ديَرينةكان .شةقام َيكى سةرةكى و دووسايدى ناونا شةقامى ث َيشمةرطة، ضاثوك سةيدعومةر قايمقامى كؤية طوتى ناونانى ئةوشةقامة بةناوى ث َيشمةرطةوة هةروةك بؤ ِريَزل َينانبووة لةخويَن و خةباتى ث َيشمةرطة لة رابردوودا بةهةمان ش َيوةيش بؤ ئةوةبووة كة نةوةى َ نوي و ريَبواران لة ئ َيستاو داهاتوودا بةردةوام ناوى ث َيشمةرطةيان وننةبي . بكةويَتة بةرضاو و ناوى ث َيشمةرطة َ قايمقامى كؤية روونيشيكردةوة شةقامةكة دووسايدةو يةك َيكة لة شةقامة سةرةكيةكانى شارى و لة طةرةكى ئازاديةوة دريَذ دةب َيتةوة تا دةطاتة هةيبةسولتان . هؤكارى هةل َبذاردنى ناو نانى ئةو شةقامةشى طة ِراندةوة بؤئةوةى لةرؤذطارى خةباتدا بةردةوام ث َيشمةرطةكان لةكاتى هاتووضؤدا لة سنوورى خؤشناوةتيةوة بؤ دةشتى كؤيةو بةث َيضةوانةشةوة ،بةو شةقامةدا بووة ،واتا لة جادةية ثةريونةتةوة.بؤية ج َيطاى خؤى بوو كةشارةوانى كؤية شةقامةكةى ناوة.
ب َيطومانم هةر ث َيشمةرطةيةكى ديَرينيش كات َيك بةو شةقامةدا ط��وزةرةدةك��ات ريَ��زى خةباتى ِراب��ردووى بيردةكةويَتةوة و ث َيشمةرطةكانى ئ َيستاش هةست بةو راستيةدةكةن كة خةباتى ئ َيستاو داهاتوويان بير ناض َيتةوة.
ماملى بةخشراية مامؤستا باكورى ِريَزليَنانى َ ِرؤذى يةكشةممةى بةروارى 2011/1/23لة شارى هةول َير لة هوت َيلى ضوارضرا مةراسيمى ماملى ِريَكخراو ِريَزل َينانةكةش ِريَزل َينانى َ بةخشراية هونةرمةندى كورد مامؤستا باكورى . َ لةم ِريَو ِرةسمةدا كةس و كارى بنةمالةى ماملى ئامادةبوون و هةروةها هونةرمةند َ ذم��ارةي��ةك��ى ب��ةرض��او لة هونةرمةندان و ِرؤشنبيرانى كوردستان ئامادةبوون .
ماملي ،باكوري ئامينةخاني خيَزاني َ 16
سةرةتاى مة ِراسيمةكةش بةخويَندنةوةى ماملى دةستى وتارى مةلَبةندى ِرؤشنبيرى َ ث َيكردوو دواتر فليم َيكى ديكؤمنتارى ث َيشكةش ماملى ى هونةرمةند كرا كة باسى لة ذيانى َ ماملي دةكردو ضةندين ديمةن و بةرهةمى َ ى ت َيدا دةرخ��را ،دواتريش فليم َيكى ترى دؤكؤم َينتارى تايبةت بةذيانى مامؤستا باكورى نمايشكراو كةضةندين ديمةنى سةرنج ِراك َيشى تايبةت بةدوونياى هونةرى مامؤستا باكورى لة
خؤطرتبوو.هةروةها مامؤستا باكورى وتاريَكى ث َيشكةشكردو سوثاس و ستايشى مةلَبةندى ماملي ى كردو طووتى ((من زؤر ِرؤشنبيرى َ خؤشحالم و خؤم بة شةرةفمةند دةزانم كة ماملى ماملى و مةلَبةندى ِرؤشنبيرى َ بنةمالَةى َ من خةآلت دةك��ات )) دوات��ر مةرشاسيمى بةخشينى ِريَزل َينانةكة دةستى ث َيكردوولةاليةن ((ئامينةخان))ى خ َيزانى خ َيزانى هونةرمةندى ماملى خةآلتى مةلَبةندى ِرؤشنبيرى كؤضكردوو َ َ ماملى لةن َيو خؤشى و ضةثلة ِريَزانى ئاممادةبو ان َ دراية مامؤستا باكورى . هةر لةم ِريَزل َينانةدا ضةندين ديارى تر بةخشراية هونةرمةند مامؤستا باكورى كة ئةمانة بوون ( ريَكخراوى هونةرمةندانى كوردستان ،تيثى مؤسيقاى باواجى كؤية ،ثةيمانطاى هونةرة جوانةكانى شةهيد جةعفةر لةكؤية ، ثةيمانطاى هونةرة جوانةكانى هةول َير ) هةروةها بروسكةى هونةرمةند مةزهةرى خالقى و وةزيرى ِرؤشنبيرى كاوة محمود خويَندرايةوة . ماملى ساآلنة وةك شايانى باسة خةآلتى َ وةفاو ِريَزل َينان َيك بؤ هونةرمةندى كؤضكردوو ماملى دةبةخشريًَتة ئةو هونةرمةندانةى َ كة خزمةت َيكى زؤرى هونةرو كةلةثورى كورديان كردووة ،تا ئ َيستاش جطة لة باكورى شمشالَذةنى كوردستان قالة مة ِرة ئةو خةآلتةى وةرطرتووة .
طةندةلَى ئيدارى شارى كؤية يةكسانة بةطةندةلَى خةلَكى كؤية دةريا محمد زؤردةم َيكة ض لة ِراطةياندنةكان ض لةقسةى سةرزارى خةلَكى ِرةخنةو طلةييةكى زؤر ِرووبة ِرووى يةكة ئيدارى و كارط َي ِريةكانى ثاريَزطاو قةزاو ناحيةكان دةكريَت بةهؤى ئةوةى كةطةندةلَيةكى زؤردةكةن لةبة ِريَوةبردنى كاروباريةكانياندا ،ب َيطومان شارى كؤيةش بةدةر نيية لةشارةكانى ترى كوردستان ثشكى ئةوطةندةلَيةى بةركةوتووة بةتايبةت ئيدارةى كؤية كةهونةرى ئيدارةدانيان ت َيكةآلو بةطةندةلَى كردووة نمونةى ئةم جؤرةكارانة لة(سةقةتى و ناتةواوى ث ِرؤذةكان ،واستةو خزمخزم َينة ،بةرتيل و ناعادالةتى كؤمةآليةتى ،بةحزبى كردنى يةكةى ئيدارى...هتد) .ئةمانة كؤمةلََيك بةلَطةى ِروونن كةلةالى تاك َيكى ئةم شارة ِروون و ئاشكراية ،بةآلم ئةوةى مايةى هةلَوةستة لةسةركردنة ئةوةية كة ئايا تةنها دةسةآلتداران طةندةلَن؟ ئايا خةلَكى ئاسايى طةندةلَة؟ ئةطةر واية طةندةلَى خةلَكى ئاسايى لةضى داية؟ فاكتةرو ِرةهةندةكانى ضين؟ ئةى ضؤن بتوانين ضارةسةرى بكةين؟ ديارة دةتوانى طةندةلَى و نايةكسانى بةرثا هةركةس َيك َ بكالةكارى ِرؤذانةيدا بةش َيوةيةك لةسنوورى دةسةآلتى خؤى بؤ ِراستى و دروستى قسةكانيشم ل َيرةدا بةث َيويستى دةزانم ضةند نمونةيةكى سادة بخةمة ِروو: هةركةس َيك كات َيك دةض َيت بؤنانةواخانةيةكَ وةردةطرى بوةستى تاوةكو نانةكة دةب َيت لةس ِرةدا َ بةآلم ئةطةر يةك َيك خزمى يان هاو ِريَى خاوةنى بةبى س ِرة دةض َيتة ذوورةوة نانةواخانةكة ب َيت َ ِراستةوخؤ نانةكةى وةردةطريَت خةلَكةكةش زةقةى ضاوى ديَت. بةش َيكى مالَةكانى شارى كؤية بؤئةوةىثارةى كارةبايان كةمب َيت يان ه َيزى زؤرى كارةبا نةكةويَتة سةر سعاتى مالَةكةيان كارةبايان بؤ سثليت و طيزةر و ....ل��ةدةرةوةى سعاتى كارةبا بةنه َينى ِراك َيشاوة ،سةرى زمان و بنى زمانيشيان طلةيى كردنة لةدائيرةى كارةبا. لةم ماوةيةكةم َيك تةندروستيم خراث بوو سةردانى نؤرينطةى(عيادة)ى دك��ت��ؤر()......م كرد بةهؤى ئةوةى قةلَةبالَغ بوو من لةسعات 3 تاوةكو 6ضاوةروانى ضوونة ذوورةوة بؤالى دكتؤر بووم .نزيكى سعات()5بوو ثياويَك هات بؤعيادة دياربوو خةلَكى تةق تةق بوو تازة طةيشتبووة كؤية ،كات َيك ضوو بؤالى سكرت َيرى دكتؤر جطة لةثارةى ب ِرينى كارتةكة ب�� ِرى( )10000وةكو بةرتيل دا بة سكرت َيرةكة بؤئةوةى زوو بض َيتة
بى يةك و دوو ناردية ذوورةوة ،سكرت َيرةكةش َ ذوورةوة كات َيكيش من و ضةند كةس َيكى َ ئةوى لةطةلَمان كردة مناقةشةو ناخؤشى سكرت َيرةكة وتى ئةم ثياوة دوو ِرؤذة س ِرةى طرتووة ئ َيمةش بى ثى نةما .ئةو ث َيشمةرطةو ثؤليسانةى َ هيضمان َ ئةوةى دةوام بكةن ثارة لةحكومةت وةردةطرن ئةو ذنانةى لةذيانى خؤيان طونديان نةبينيوة كةضى ئ َيستا موضةى(ذنى شاخ) وةردةط��رن دةشلََين لة ِراب��ردوودا خزمةتى ث َيشمةرطةيان كردووة، ئةمة ضةندى بةضةندى ئةمانة ضةند نمونةيةكن لةشارةكةمان بوونى هةية ئةطةر ب َيت و ئةمانة ببن بةدةسةآلتدار وةك ضؤن لةكارةكانى ئ َيستاياندا من بةطةندةلَى ئاسايى ناوى دةبةم ئةوكاتة زؤر لةبةرثرس و دةسةآلتدارانى ئ َيستا خراثتردةبن، هؤكارى ئةمة دةطة ِريَنمةوة بؤخودى خؤمان كةهةر لةمندالَيةوة لةناو ئةوذينطةيةى كؤمةلَطةى كوردى بةو ش َيوةية ثةروةردةبووين ئةمة لةاليةك لةاليةكى ت��رةوة حزب بةرثرسة ضونكة حزب ثشتطيرى كةسانى خؤى دةكات كة لةحكومةت موضة بةبآ دةوام��ك��ردن وةرب��ط��رن ،هةروةها حكومةتيش بةرثرسة هةرضةندة دةسةآلت دارانى ئةم حكومةتة بةظايرؤسى حزبى بارطاوى بووة بةآلم ث َيويستة حكومةت ئةم تةثوتؤزةى كةل َيى نى ضاوديَرى هةب َيت و نيشتووة خؤى داتةك َي َ ليذنةى تايبةتى بؤ ئةم كارانة هةب َيت بؤية ث َيويستة لةكارةكانى خؤماندا ثاكبين و هةرطيز جياوازى و ناعةدالةتى و طةندةلَى نةكةين هةموومان يةكترمان خؤشبويَت و هةروةها بتوانين هةموو ِرؤلَةى خاكةكةمان وةكو برابين ضونكة هةموومان كوردين وةحزبةكان ضيتر ِرةط و ِريشةيان بةناوكارةكانى حكومةت دريَذنةكاتةوة ،با ِريَطا خؤش بكةن بؤئةوةى حكومةت خؤى كارةكانى ِراي��ى بكات وةئ��ةو خةلَكةى كةهيض ثلةيةكى حكومى نيية با ناعةدالةتى لةكارةكانيدا نةكات دةنا دةب َيتة(طةندةلَيةكى هة ِرةمةكى) ث َيضةوانةى ئةم دةستةواذةيةش( طةندةلَيةكى دةسةآلتدار) لةكؤتايدا يةكشت ماوة تيشكى بخةمة سةر و ئاماذةى ث َيبدةم ئةويش ئةوةية كةطةندةلَى و َ لةطةل طةندةلَى و ناعةدالةتى ناعةدالةتى وةزيريَك نانةوايةك هيض جياوازيةكى نيية تةنها يةك شت نةبى ئةويش ئةوةية كةلةوانةية ثةنجا هةزار َ بى كةلةوانةية كةس سةر بةوةزارةتةكةى وةزير َ ئاسانكارى و ناعةدالةتى بؤهةزار كةس بكات، كةضى نانةواخانةكة لةثةنجا كةس تةنها يةك بي س ِرة بة ِريَدةكات مافى هةرثةنجاكةى تر كةس َ ث َيش َيل دةكات.
ذمارة 12
شارى كؤية يوسف مةالزادة
سةيرى كؤيةى خؤشةويست كةن ضةندة ثاك و دلَطيرة ثرِ لةسروشت ثرِمؤسيقا ثرِلةشاعيرى طةورة هةروةكو حاجى قادرو دلَدارو مةالى طةورة سةرنج رِاكيَشة ضنارؤك بؤسةيران و شايية حةمامؤك بؤعاشقان و دلَدارانى كؤيية سةيرى جوانى هةيبةتسولَتان جي ذوانى ئيَواران بؤ َ
شارى كؤية زؤر جوانى
ئةى نةخشى دةستى يةزدان كةوابى (يوسف) تاماوى َ قةد كؤية لةياد نةكةى
لةم سروشتةى كؤية بذي و ضاو لةهيض جيَى تر نةكةى شوباتي 2011
17
ك ِرؤنؤلؤذياى(كؤية) يان ميَذووى ِرووداوةكان 2008/07/24 - 1963/06/03 ئا :فازيل شةورِؤ بةشى دووةم * 1963/06/03سعات دوانزدةي شةو ،هةموو خةلَكي كؤية شاريان ضؤلكرد بةرةو دةشت ودةر كؤضيان كرد .دةنطؤي ئةوة بآلوببؤوة َ دةكري. كةسبةيني كؤية بؤردومان َ * 1963/06/21سعات س َيي شةو دائيرةي ئينحساري تووتني كؤية بةدةستي بؤسي شةوو رؤذان ث َيشمةرطة ئاطردراو َ سووتا .كؤية لةدوكةأل دا خنكابوو. * 1963/06/22سوثاي عيراق جاريَكي تر شاري كؤيي طرتةوة. * 1963/07/04س��وث��اي عيراق بةفةرماندةي تاهيرشةكرضي ئةم خةلَكة بي تاوانانةي طووللةباران كرد :حةميدي َ فةقي سمايلي ،موالي ش َيخ تايةري ،كوري َ سمايلي ئةحمةدة سوور ،منيرةي جةليزادةو كؤرثةلَةكةي-شوان.- * 1963/07/07هةمان فةرماندةي بةعس كؤمةلََيك سظيلي تري طووللة باران كرد: سوليماني محةمةدقاوةضي ،حةننايوسف تؤما،حةمةدةميني ئةحمةدئاغا ،يوسف حناعبدولكريم ،شةفيقي حةمةدئؤمةر، محةمةدعةبدولوةهاب حةويَزي. * 1963/07/30بةعس ئةم دةستة ِرةشورووتةشي بةبةرضاوي خةلَكةوة طووللة بارانكرد :رةحيمي كويَخاعةلي ،رةفيق ئةحمةدمستةفا،حوس َين شةريف ئيبراهيم، ب��راك��ةي حةسةن شةريف ئيبراهيم، كو ِرةكةي مام حةسةن بةناوي عومةر حةسةن ئيبراهيم. *(1963/08/24م��ةن��ع��ي تةجةول) ِراطةيَندرا .ثتر لة 200هاوآلتي طيران و بؤ شةوو رؤذيَك لةمعسكةري هةيبةسولَتان بي نان وئاو سزادران. َ * 1963/08/ 30بةفرماني تاهيرشةكرضي بؤيةكةم جار ،هةموو يان زؤربةي زؤري ذن ومندالَي مالَة ث َيشمةرطةكاني شار بةشةق وت َيهةلَدان لةدةركي خؤشناوانةوة بةسةري قؤت و ث َيخواستي لةشار دركران .تاكةثياو كة لةطةلَيان دةرك��را وةستاحةمةدي عةولَآلجةيدي بوو. *1963/12/03دةي���ةه���ا مامؤستاو فةرمانبةرو هاوآلتي ِرةشبطيركران و زؤريان 18
ثتر لة 7مانط ب َيسةروشؤيَن بوون. *1964/02/12ش���ةو تابةياني تةقةي خؤشي كرا .لةراديؤي بةغدا ريَككةوتن- ن��ام��ةي ن � َي��وان ش���ؤ ِرش و حكومةتي عةبدولسةالم راطةيَندرا. *(1964 /06 /17مةسعوود محةمةد)بوو بةوةزيري دةولَةت بؤكاروباري باكوور. *1965/05/15خةلَك َيكي سظيلي زؤر ِرةشبطيركرا. *1965/08 /26باران َيكي ناوةخت ثتر لةيةك سعات بةخوو ِر داباري ئاو لةكؤآلنان هةلَسا . * 1966/02/02بؤماوةي 12سعاتي ِريَك بةفريَكي قورس باري. * 1967/03/29دواي نةورؤز بةفريَكي ئةستوور باري. * 1967/08/01سينةماي هاويني لةكؤية كرايةوة. *(1967/08/31زةكي ئةحمةدهةناري) مامؤستاو رؤناكبيرو ئةديب كؤضي كرد. *(1968/03/05ح��ةويَ��زي مام يةحيا) َ لةطةل 16كةس كوذرا .ئةو ِرؤذة ئةحمةدي َ مام يةحياي براي رؤل َيكي طةورةي هةبوو لةه َيوركردنةوةي طرذي شارةكة. *1969 /01/05ب��ؤم��اوةي 48سعات بةفروباران باري. * 1969/08/01ك��ؤ ِريِ -رؤذي كؤية- لةطؤ ِرةثاني قوتابخانةي باواجي بة ِريَوةضوو. مامؤستا ئيبراهيم سابير وةلي و فازيل شةو ِرؤو جةوادحةمةدبةط ويستيان ئةو ِرؤذة تةرخان بكةن بؤك َيشةوطرفاتةكاني شاري كؤية. فوئادئةحمةد) *(1970/07/20 ئاهةنط َيكي طؤراني لةكؤية سازكرد. * 1970/08/01دووةم ك��ؤ ِري( ِرؤذي كؤية)سازكراو شانؤطةري(دكتؤري داتاشراو) نمايش كرا لةشويَنسةراي كؤني كؤية. *(1972/03/01تيثي باواجي) بة ِرةسمي مؤلَةتي كاري هونةري وةرطرت. * 1972/03/21لةم ن��ةورؤزةدا بةفر باري. َ *-1973/06/20كؤمةلي هونةروويَذةي كوردى -لةكؤية دامةزرا. بي * 1973/11/29لةئاهةنط َيكي َ هاوتادا ،ثةردة لةسةر كؤتةلَي حاجي قادري كؤيي الدرا .ئةو يةكةم شاعير بوو لةكؤيي
َ بؤبكري. ثةيكةري * 1975/11/11حةبيبةي ش َيخ رةزا- دايكي مةسعوودمحةمةد-كؤضي دواي كرد. *1976/03/21خ��وي��ن��دك��اران��ي ثؤلي شةشةمي ئامادةيي لةدذي رذيَمي بةعس خؤث َيشاندانيان كرد .يةك َيتي نيشتماني كوردستان لةثشت ئةم خؤث َيشاندانةبوو. بي زيان * 1977/04/15بوومةلةرزةيَكي َ شاري هةذاند. * 1979/12/ 13سةيدنةزيف سةيدعةزيز شةهيدكرا. ()19 *1979/08/11 ث َيشمةرطةي(ي،.ن.ك ).لةشةريَكي قورسي نابةرامبةر لة(قو ِرةبةرازة)شةهيدكران. * 1980/09/27بؤماوةي ث َينض ِرؤذ ناوةناوة بومةلةرزة هةستي ث َيدةكرا ،تةنيا طابةرديَك لةضياي هةيبةسولَتان خزاية سةر ِر َي. *1982/03/21لةخؤث َيشاندان َيكي طةورة ،رذيَمي بةعس دوو هاوآلتي شةهيد كرد. *1982/03/22ث َيشمةرطة ه َيرش َيكي زؤرطةورةي كردة سةرمؤلَطةكاني بةعس لةناو جةرطةي شار .ئةوشةوة ئؤرزديباك سووتا. *1985/06 /26جةمالي ئةحمةخؤشناوي تيرؤ ِركرا. َ شانؤي-مةشخةل- *1987/02/16تثي دامةزرا. *1987/02/20ف��رؤك��ة جةنطييةكاني ئيران شاريان بؤمباران كرد4 ،هاوآلتي كوذران و41كةسيش بريندار بوون. * 1987/10/20هونةرمةند(تاهيرتؤفيق) كؤضي كرد. *1987/11/20ك����������ؤ ِري ضلةي (تاهيرتؤفيق) بة ِريَوةضوو. *1988/05/12خةلَك َيكي زؤر لةكؤية بي سؤراغن. ئةنفال كران ،تا ئيمرؤ َ * 1989/03 /29بةفريَكي بةرضاو دواي نةورؤز باري. * 1991/03/09كؤية ِراثة ِري و بةخويَني 13شةهيدو دةيان بريندارئازاد كرا . * 1991/04/03سوثاي عيراق كؤيةيي بةشة ِر طرتةوةو 87هاوآلتي ِرةشبطيركران،
دووانيان سةربازي عةرةبي هةآلتوو بوون. *1991/07/24بوومةلةرزةيَك لةسعات 12و 47دةقيقة هةستي ث َيكرا. * (1992/01/29عومةر دةبابة)كؤضي دواي كرد. *ِ 1992/03/01ريَو ِرةسمي ماتةميني س��الَ� ِرؤذي كؤضي ب��ارزان��ي بةه َيمني بةريَوةضوو. *(1992/07/20ع��وس��م��ان عةوني) شاعير كؤضي دوايي كرد. * 1992/12/10مانط طيرا لةسعات دوو تا ضواري ثاش نيوة ِرؤ. * 1996/7/20ثةيمانطاى تةكنيكى كؤية دامةزراوة. * 1997/7/20ثةيمانطاى تةكنيكى كؤية دةست بةكاربووة. *1998/04/06ه���ون���ةرم���ةن���دي ش�� َي��وةك��ار( ِرةه��ب��ة ِرج��ةالل مامش) جوانةمةرط بوو. *ِ (1999/02/28رؤس��ت��ةم حةويَزي) شاعير كؤضي دوايي كرد. *1999/11/15مامؤستا( محةمةدةمين كامةال)رووناكبيروخةباتط َيرو مةعروف باو ِردارو خةتخؤش كؤضي دوايي كرد. * 2000/04/21هونةرمةندي مؤزيك و شانؤ(سامان تاهيرمةعروف)جوانةمةرط بوو. *(2000/07/01تاهيرئةحمدحةويَزي) ميذوونووس و ئةديب كؤضي دوايي كرد. *-2001/10/20يةك َيتي هونةرمةنداني بؤسي رؤذ يةكةم فيستيظالَي كؤية- َ هونةريان سازكرد. * 2002/03/20الفاو ه َي َ ندي مالَي الي(مزطةوتي مةالمةعسووم)ي ث ِركرد لةئاو. * (2002 /04 /01مةسعوودمحةمةد) كؤضي دواي كرد. * 2002/05/03بةهؤي باران َيكي زؤر سةدان ئؤتؤمؤبيل لة ِريَطاي هةيبةسولَتان ل��ةق��و ِرو س�� َي�لاوا ط��ي��ري��ان خ���وارد. * 2002/10/06دامةزراندني ثةيمانطاي هونةرةجوانةكاني شةهيد جةعفةر بة فةرمي راطةينرا. *(2005/04/06م�����ام ج��ةالل)ب��ووة س��ةرؤك كؤماري عيراقي ف��د َر َ ال .ئةو َ وةربطري. يةكةم كوردة ئةوثؤستة *(2008/07/24ف��ات��ي��ح ِرةس��وول)ي ت َيكؤشةر كؤضي دوايي كرد. خويَنةري ه َيذا :تا م َيذووةكةمان ِرستطؤ بي هةلَةكانم ِراستكةرةوةو بةسةرياندا باز َ مةدة .سوثاس.
لةترسى ئاسمان بؤمةرطى خاليد جوتيار «خؤزيت خواستبوو ئازاد َ دلزار2010/1/10- طروكةك باى لةوان طروكى رى شليَ َ ئةم ئيَوارةيةنةهاتى: ب��وه��اران س��ةرت لةخاكى بةالرةالر ,هةناسةسوار دةرهيَنابا سةريَك لةمالَى نوسةران زةينى خؤت داباوة ةك ر ب ِ َ هةلَبكيَشى رى!».. قةراتى ثيرة هةوليَ َ َ ل��ةب��ةردوك��ةل��ى ج��ط��ةرةى ئةم ئيَوارةية نةهاتى: برادةران دوودلَم ضوَن ئةوهةوالَة لةرِارِةوة ساردةكةدا بى قةرارةكةم بؤ(عود)ة َ بةديار رِؤذنامةيةكةوة ئاشكراكةم؟ تاكوتةنيا دابنيشى نازانم نةنةرم نةرم ئةم ئيَوارةية نةهاتى: بةثةنجان وةئاطاى بيَنم وةك (جاروبار) لةيانةدا نةحةيرانيَكى ضيايى التدةدا سةرميَزةكةمان بةقاسيدى هةتا بةدزى ثزيشكةكان بؤئةو مةبةستةى ثةيداكةم؟!.. بةدزى ئاسمان ئةم ئيَوارةية نةهاتى: َ لةطةل بادةومةيى ومولدا هةتابةدزى ثزيشكةكان دةست تيَكةلَكةين بةدزى ئاسمان ليَوان*بنيَينة سةرليَوان!.. لةوالَتى ئةفسانةوداستان ئةم ئيَوارةية نةهاتى: جاريَكى تر تا بةليَوانيَك دووليَوان ليَوان بنيَينةوة سةرليَوان! جى بهيَلَين طةندةلَستان َ بؤيةئةمشةو ئاوديوبينة لةناو مذوتةمتومانى والَت����ى ئ����ةدةب وج��وان��ى بى ثايان خةياالَتيَكى َ وهونةرستان! بةتةنيايى ,غةمطين غةمطين ئةم ئيَوارةية نةهاتى: سةفةريمة برادةرةكان لةذيَرتكةى ساردى باران!. لةسةرطردى(ثيرداودى) ********* تؤيان ديبوو ليوان = طالس ،ثةرداخ. *َ
ذمارة 12
شوباتي 2011
19
حةمةد بةطى قالةضاوشين 1966-1895
َ حوسينى حاجى قادر ناوى حةمةدكو ِرى قادرى ئةحمةدى يةحيا بةطة سالَى 1895لةكؤية هاتؤتة دونيا. يةحيا بةطى باثيرة طةورةى لةخزمةكانى ثاشاى طةورةى ِرةواندوزة ،لةكؤية نازناوى دزيَ��و وج��وان زؤرن ,حةمةدبةط لةضاو خةلًَكى دوو نازناوى جوانى هةية ,يةكيان ضاوشينى قادرى باوكيةتى و بةطةكةشى هى يةحيابةطى باثيرةطةورةيةتى. لةتةمةنى الويةتى ث َيش سةفةربةلك َ بةدووسال لة ِرةش بطيريةكى جةندرمةى َ عوسمانى لةشارى كؤية لةطةل حاجى َ دةطيرى و ِرةوان��ةى ق��ادرى سةلمةى َ َ ئةنادؤل دةكريَن لة ِرؤذهةالتى ناوضةى َ توركيا .م��اوةى دووسال َيك لةسةربازى دةم َيننةوة ,تابةضاوى خؤيان كارةسات َيك دةبينن كةبةسةر()40-30كوردى دةست َ دادى ,ئةوانيش هةردووكيان بةسةر ب ِريارى هةآلتن دةدةن .شةو لةناكاويَك بؤى دةردةضن ،بةث َييان بةرةو ِرؤذهةآلت بة ِر َى دةكةون و توشى ئازاريَكى زؤردةبن، بةشةو دة ِرؤن و بة ِرؤذ خؤيان دةشارنةوةو ثشو دةدةن ،تاكو لةماوةى(ِ )30-25رؤذ دةطةنةوة كؤية .حةمةدبةط لةماوةى ئةو َ لةطةل دووسالَةى كة سةرباز بوو ت َيكةآلوى توركةكان و كوردةكانى َ ئةوى زؤر بوو ،بؤية َ لةوى ف َيرى زؤر شارةزاو دونيا ديتة بوو. ش َيوةى كرمانجى و توركى بوبوو،هةروةها زؤربةى الوكو بةندو ضيرؤكة فؤلكلؤريةكانى لةبةركردبوو سوارضاك و نيشانة شك َين بوو .كةطة ِرايةوة كؤية خةريكى كاسبى نى و دةب َيتة هاوسةرى بوو ذن دةه َي َ خاتوو بةطمى كضى مام حوس َينى ب َيخود، 20
كةدةكاتة خوشكى ط��ةورةى كافيةى مةاليان و ئةلفييةى هاوسةرى حاجى قادرى سةلمةى .سةرةتا بةثيشةى ضايضى دةست ث َيدةكات و لةناو بازا ِر ضايةخانة دادةنى و لةبةهارو هاوينان ضاخانةكة دةباتة َ سةرطؤ ِرةثان َيك لةسةر ِروبارى كؤية لةخوار مزطةوتى مةالئةسعةد لةنزيك ئةوثردةى ئ َيستا دةض َيتة كؤآلنةى ِرةزان بؤ طؤ ِرستانى دةرويَش خدرو ريَطاى ضنارؤك و ِرانية، َ لةوى طؤم َيكى طةورةو قولَى ل َيدةب َيت لةوساوة ناويان نابوو بةطؤمى حةمةدبةط هةتا ساآلنى 1960ئةوطؤمة هةرمابوو، ِرؤذانة بةدةيان كةس دةيانطؤت دةضينة طؤمى حةمةدبةط مةلةوانى دةكةين. حةمةدبةط ناوبانطى بةسوار ضاكى و زؤرزان���ى دةرك��ردب��وو ،لةسةردةمى قائمقاميةتى جةميل ئاغا هاتوضؤى ديوةخانى دةك��ردو ِريَ��زى ل َيدةطيراو ضيرؤكى خؤشى بؤدةط َي ِرانةوة .لةوبابةتة م.تةيارئةحمةدحةويَزى لةكت َيبى م َيذووى َنى بةآلم بةخةلَكى كؤية ناوى حةمةدبةط دي َ سول َيمانى لةقةلَةم دةدةن .كاتى خؤى ئةوت َيبينيةم بةمامؤستا طووت لةوةآلمدا طووتى زياتر ل َيى دةث َيضمةوة. كاتى ئينطليزةكان داوا لةجةميل َ ئاغا دةكةن و ضةند كةس َيكى شارةزايان بؤدةست نيشان بكات بؤئةوةى بيانكةن بةشةبانة) يةك َيك لةو كةسانة حةمةدبةطى قالةضاوشين دةب َيت ،تاكو ساآلنى -1945 1946نيشانةى شةبانةكةى كةثارضة زةرديَكى بازنةيى بوو هةر بةسنطيةوةبوو مانطانةشى هةر هةبوو .شةبانة وةكوثؤليسى شارستانى بوو بةجلك و بةرطى كوردى باج و طومرطيان لةشتومةكى قاضاغ و ِرةذوو وةردةط��رت .ناوى شةبانة ببوو بةنازناوى س َييةم بؤبنةمالَةى حةمةدبةط، لةقوتابخانةى سةرةتايى دووةم لةكؤية ناوى جالل حةمةدبةط شةبانة لةناوى جالل حةمةدبةطى موختارجيا دةكرايةوة(.تا ئةم دوايةش لةميصر هونةرمةند ئيسماعيل شةبانة ناوبانطى هةبوو). ح��ةم��ةدب��ةط ب��ةه��ؤى ك��ارةك��ةى و َ لةطةل فةرمانبةران و شارةزاييةوة ئاشنايةتى كةسايةتييةكان ثةيدادةكرد ،وةكو ِراويَذكار ثرسيان ث َيدةكرد .ئةوةتا م.مسعودمحمد لةالثة ِرة()179ى كت َيبى طةشتى ذيانم
دةلََيت(سالَى 1935مامؤستاى ناودار ئيسماعيل حةقى شاويَس) بةضنارؤكدا ت َيدةثة ِر َي و هاتة الى مةالى طةورة لةبن سولي و سويَندى خوارد دةب َيت دةستت َ م��اض ك��ةم ،ئةطةرضى دةستى كةسم ماض نةكردووة ثاشان بؤناوضةى(بيتويَن وثشدةروسةردةشت) ِرؤيشت و طة ِرايةوة لةوسةفةرةش تاكةسوار حةمةدبةطى قالةضاوشينى لةطةلَدا بوو .دؤستايةتى َ لةطةل شةهيد شاكرفةتاح هةبووة بؤية كات َيك لة ِرانية قائيمقام بوو حةمةدبةطى َ لةطةل خؤى بردة َ ئةوى. سالَى 1943ثؤلى يةكةمى سةرةتاى بووم وتيان مالَى حةمةدبةط نقل كراون بؤميرزا ِرؤستةم ،ئةوكاتة نةمزانى بؤضى َ لةطةل كو ِرة ثلكةكانم نقليان كردبوو منيش َ يةك َ مال بووم ،بؤية لةطةليان ضوومة ميرزا ِرؤستةم هاوينةكةم َ لةوى بة ِر َى كردو سوديَكى زؤرم بينى ضونكة َ لةوى لةزيَيةكة ف َيرى مةلةوانيةكى زؤرزؤرباش بووم. سالَى 1945بةرةو هةوراز بةتايبةتى ش��ةوان��ى مانطى ِرةم���ةزان و شةوانى زستان مالَى حةمةدبةط وةكو ديوةخانى ل َيدةهات ،ضونكة حةمةدبةط ضيرؤك خوان و قسةزانى طة ِرةكةكة بوو ،دؤست و برادةرانى بة ِرؤذ تةكبيريان دةكرد كة شةو بضنة مالَى حةمةدبةط و طويَ ِرايةلَى ضيرؤكةكانى بن ك��ةزؤر ب��ةش��ارةزاى و خؤشى بؤى دةط َي ِرانةوة لةوضيرؤكانةى كةئ َيستا لةيادم ماوة(عةجيب و غةريب و ئةسكةندةر وعةالئةدين و ئةرسةالن و مةم وزين و ناسرومارمارو ئةحمةدئاغاو شيرين وفةرهاد بوون) لةكاتى ط َي ِرانةوةيان ئةوةندة بةجوانى و خؤشى خؤى دةنواند هةروامان دةزانى ئةوة لةطةرمةى ناو كارةساتةكةين. يةك كةس لةدانيشتوان و طويَطران َ هةندى جار لةكاتى نوقةى ل َيوة نةدةهات، باسكردنى(بةكرمةرطةوةر)ى ضيرؤكى مةم وزين و ضةند الويَكى كةللةطةرمى خةنجةر لةبةرثشت هاواريان دةكرد(كوا ئةو ناثاكة) تاثارضةثارضةى بكةين .زؤرجار كاكة بةط لةشويَنى هةستيار لةشةو درةنط َيك كؤتاى بةبةش َيكى ضيرؤكةكة دةه َينا ئةوةندةى هاواريان دةكرد كاكة بةط تةواوى بكة سوودى نةبوو ،دةيطؤت بؤشةوى ئايندة. ذوورة طةورةكةى مالَى كاكةبةط ث ِردةبوو
ذن��ةك��ان لةهةيوانى ث َيش ذوورةك���ان دادةنيشتن ،ضاو سةماوةر تاكؤتايى دانيشتن هةر لةجؤشى و طةرمى بوو. لةوكةسايةتيانةى ب����ةردةوام لة دانيشتةكان ئ��ام��ادةدةب��وون .حويَزى حبيب ئاغا ،حاجى ق��ادرى سةلمةى، وةستاعمردةباغ ،وةستااحمد(ئاشوةستا)، سةيدعبدولَآلى سةيدسمايل،حةمةدبةطى ئ���ةس���ع���ةدةس���وور،م���س���ت���ةف���اى ئةسعةدةسوور،خدرى حةمةالوةو سالَح فةقى برايم و حةمةعةلى كو ِرى مةستوورو َ و حةمة ِرةشيدى ش َيرزاد و خدرى سابيرى ئةبابةكرو براكانى(حةويَزوبةكرو مستةفا و زاهير،حاجى قؤلَضى ،خدرى عاريفى ،قادرى حاجى محمود ،صالَحى قةصاب،حةمةتايةرو عوسمانى قةصاب ،حةمةسةليمى نانةوا ه��ةن� َ �دى ج��اري��ش ميرزاحمدئةمين. َ هةرشةويَكيش خالةسةعيد ئامادة بوبواية ئةوا دانيشتنةكة زؤرطةرمو طو ِرتر دةبوو، ضونكة لةكاتى ثشوودان ئةوطالَتةو قسة خؤش و سوعبةتةى بةينى خالَة سةيدو حويَزى حبيب ئاغا ئةوخةلَكةى دةه َينا خؤشى و ث َيكةنين. ئةو دانيشتن و خؤشيية تاكو هاتنى كارةبا بؤكؤية سالَى 1951بةردةوام بوو، َ هةندى بةثةيدابوونى ِراديؤ لةضايخانةكان و لةمالَةكان باوى ضيرؤك خوانى كةم بؤوة. ئ َيستا لةوة ثةشيمانم كةبؤضى نةمتوانى ئةوضيرؤكة خؤشانة لةكاتى خ��ؤى لةزارى كاكة بةط وةربطرم و بيانوسمةوة. بةآلم وابزانم كاتى خؤى لةساآلنى1954 محمدتؤفيق وةردى هاتبوة كؤيةو دةلََين ضيرؤكى(ناسرو مارمارى) لةكاكةبةط وةرطرتبوو دواى كردية ناميلكة. لةسةرةتا طووتم كاكةبةط لةنةوةى يةحيابةطةو ئةويةحابةطةش لةسةردةمى ثاشاى طةورةى ِرةواندوز،لةناوضةى كؤية َ هةندى مولَكى هةبووة ،لةوانةش(ضؤمو ِرةزى َ بنةباوى يةحيابةط) لةدام َينى ضياى بةرامبةر سماقولَى سةرووضاو ،كاكةبةط زؤرحةزى لة ِرابواردن بوو ،بؤية لةبةهاران سةردانى ئةوضؤم و ِرةزةى دةكرد كةبرا طةورةكةى حةمةد مستةفا سةرثةرشتى دةكرد ئةويش لةسةرةتاى بةهاريَوة كريَكارى دةبردو ِرةزو بندارس َيوةكان و دووثارضة زةوى ث َيمة ِرة دةكرد ،يةك ئاشط َي ِر لةئاو لةضياى َ َ خوارى بةبةينى ضؤمى بنةباوى دةهاتة َ يةحيابةط و ِرةز و باغى مالى قادرى حاجى ئةميندا دةضووة خوار ت َي َ كةل بة ِرووبار دةبوو
هةردووثارضة زةوي بةشيناى (تةماتةو باينجان و كدوو ئاروو باميية) دادةض َينرا. كةبةروبومةكة ث َيدةطةيشت ئةوةى زيادبا لةخواردنى خؤمانة كةبةمالَةوة كةثرمان َ سى لةدى كردبوو ،ئةوة دوو ِرؤذ جاريَك َ لي دادةطيراو دةمانه َينا كؤية قةلَتارةى َ لةدوكانى كافييةى مةاليان ساغ دةكرايةوة بةثارةكةى ث َيويستى خواردنى ِرؤذان��ة لة ئ��اردو شةكر و ضاو طؤشت و ِرؤن و ث َيوييستى تر باردةكرا وةلةهةمان ِرؤذ من و كو ِرة ثلكةكانم(كاكةئةفةندى و ِرٍةفيق و جةمال و جالل) بةنؤرة هاتوضؤى كؤيةمان دةكرد. َ هةندى جار ئ َيواران كة دةطة ِراينةوة ئةستوكة بة ِرون و كونجى وةستا مستةفاى نانةواو مةنجةلَة شفتةى ئةلفييةى دايكم بةطةرمى دةطةيشتةوة ضؤمى يةحيابةط. ثيشةى ث��اش ن��ي��وة ِرؤي��ان��ى م��ن ئ��ةوة بوو،دةضوومة سةر ِرووبارةكةو بةقوالث َ هةندى ماسيم دةطرت ،ماسى ئةوةندة زؤربوو جار لةتةنكاوةكانا ماسى طةورةم بةدةستى دةطرت ،لةوسةردةمة كةم كةس هةبوو ماسى بخواتِ .رؤذانة()10-8ماسى طةورةم دةطرت و شةوانة لةناو س َيرى نانى دةمان برذاند وةكو مةزطوفى ل َيدةهات ،ويَنةيةكى يادطارى جوانم هةية لة 1950/5/2لةبن َ لةطةل دارس َيوةكانى ضؤمى يةحيا بةط (عبدال ِرةحمانى مةالحسن) كو ِرة خةزوورى كاكة ئةفةندى كةدةكاتة خالَى(بةهزادو سةفين و نةوزادو ب َيستوون). ه��ةروةه��ا يةحابةط لةضنارؤكيش لةدام َينى ِرةزةكانى مالَى مةاليان لةنزيك كانيكةند ثارضة زةوى و ِرةزى هةبوو، ئاطادارى كاكةبةط تاساآلنى 1954 وس��ةرث��ةرش��ت��ى دةك���رد ،كةميوةكان
حةمةد بةطي قالة ضاوشني ث َيدةطةيشتن ضةندجار لةطةلَيان ضوومةتة َ هةرمى و ةزةكةو(تري و هةنجير و ن َيو ِر َ سماقمان) دة ِرنى وة دةمانه َينايةوة كؤية. حةمةدبةط قالةضاوشين لةثايزى 1966 بةنةخؤشى طورضيلة كؤضى دواى كرد بةآلم بةداخةوة لةدواى خؤى ضةمى يةحيا َ لةبنةباوى و ِرةزةك��ةى ضنارؤك، بةط َ بةناوى بنةمالةى يةحيابةط نةماوةو نازانم ضؤن لةدةستياندا. شارةزاكانى ت َيبينى-:لةضي ِرؤكخوانة كؤيةو خوال َيخؤش بوو(مستةفائاغاى حةمةئاغاى حةويَزيية كةدةكاتة باوكى مامؤستايان(ئةحمةد دلزار و كةريم شارةزا) ئةويش زؤرج��ات��ر لةديوةخانى جميل َ هةندى ميوان داواى ئاغا لةكاتى هاتنى ل َيدةكرا كةضيرؤكيان بؤ بط َي ِريَتةوة وةكو ضي ِرؤكةكانى( ِرؤستةم و زؤراب ،حوس َينى كورد ،عةجيب و غةريب) ،مستةفا ئاغا لة 1952/12/14كؤضى دواى كرد.
َ مساقولي ضؤمي يةحيا بةط حوسيَين حاجي قادرو عةبدول ِرةمحان مةال حةسةن -
ذمارة 12
شوباتي 2011
21
ويَنةي ديَريني كؤية
-1954هةرمؤتة ،لة ِراستةوة-وةستاو :جبارصابر ،مسكؤمغديد ،تؤفيق امحد ،رسول همزة ،حينب قادر ،د.صالح مجال ،جالل عمردووسةر ،مةالى مةالحسني .دانيشتوو:عبداخلالق عبداحلميد، نوناسراو ،جةودت مةالحممد،فائق مةال فتاح(.ئةرشيفى اراس عبداخلالق) .
محيدةى كةماىل ،مستةفاى حاجى كةرميى ،كةماىل فيتةر 1958/7/18 .خؤئامادةكردن رَ بؤئاهةنططيان ،ئةمثرى فايةرةكة هى محيدةى كةمالية. 22
بةغداد ،1928،حاجى محةسعيد(باوكى شةهيد د.خاليد) ،اغاى مةالامحداغاى غةفوورى (ئةرشيفى نافع اغا)
،1934كؤية ،لةضةثةوة:ئاغاى مةالامحداغاى غةفوورى ،ش َيخبهلول ش َيخ خوام الفةرهود ،نافيع اغاى غةفوورى(ش َيخ بةهلول خةلَكى ديوانةبووة نةفى كراوة بؤكؤية بةفةرمانى مةليك غازى) (ئةرشيفى نافع اغا).
حَ مةجيدسال ب َيتوشي ،حوسينَ طازينؤي الوان ،كؤية ،شوباتي ،1955لةراسيتةوة :تؤفيق ئةمحةد، حاجي قادر ،ئيرباهيم سابري مام خدر(ئةرشيفى حوسينَ حاجى قادر)
ذمارة 12
شوباتي 2011
23
دةبي بلَيَين شارى ئةطةر وا بروا َ كؤية خوا عةفوى كات !!! رِزطارى فقى سليم طةر ِراستيةكان بزانى وةنةيدرك َينيت دةطاتى,مةحةبةتى ووآلتيش طوناهت َ لةوالوة ِراوةست َيت و ئةمةطةرةكى هةموو مرؤظ َيكى خاوةن ويذدانة ,ئةوةى مةيلى هةبى و لةهةمووكةس زانست و ئةدةبيشى َ ناتوانى دةستةووستان هةست ناسكترةو َ بووةستى,ئيدارةى شارة ب َينازةكةى كؤيةش َ لةماوةى ثانزةسالَى ِراب��ردوو بؤتة ثَيطةى طةندةلَضيان ,بةمليونةها دؤالرو دينار بةبادرا لةثرؤذةكانى كؤية ,ضما كةس بةيةك َيكى ووت لةثشتى ضاوتان .! ..خةلَكى شارةكةش هةرضاوة ِريَى ئةوة بوون ِ ,ر َ دابي سةرؤك مامةب َيتة ناو جةماوةرى ؤذى َ شارةكةو ث َيى بلَ َيين بةناوى بةريَزتةوة ,ضةندين كارى ب َيبةرنامة كرايةو وجةماوةرةكةشيان بةالوة ناوة !.هةلَبذاردن هات ,كؤية بةئاقاريَك داضوو كةس باوة ِرى نةدةكرد ,ثرسيار لةجةماوةر نةكرا َ ئةرى بؤواى بةسةرهاتووة ئةم شارة ,كةضى قسةى طةندةلَضيانيش طةيشتة سةرةوة و وةك كورد طوتونى (نةبايان ديوةو نةباران ) ,شارةكةش هةرلة فةرامؤشى دابوو ! .دةيان ِراثؤرت بةرزبؤوة طةيشتة سةرةوة و ئةمانيش (بةطييان) بؤداناو,كورد طوتونةى ( نةيخؤى تالَة ) ,وةآلمى دلسؤزانى شاريانداوة ,بؤ ئةوةى برين وئازارةكانى نةكةويَتة سةر م َيزى ياساو بةطريَكويَرةيى وةك ئ َيستا بمين َيتةوة ! ,ضةندين نووسراو هاتة سةر ثة ِراوى رؤذنامةو طؤظارو سايتةكان وبةسةرجةم كةنالَةكانى ِراطةياندنى سةر بةدةسةالت وئؤثؤزيسؤن و ئةهلييةوة ,كةضى بةداخةوة طةندةلَضيان ,بانطيان دةكردين بؤ وازمان ل َيناه َينن شار ئارامةو شاريش تادةهات ويَرانتر دةبوو ! ,لةو ماوةش لةكؤبونةوةيةكدا لةناوةندى ريَكخراوةكانى كؤيةبووم بةسيفةتى بةرثرسى ِريَكخراويَكى كؤيةم ,ووتيان بينايةى (بالَة خانةى ريَكخراوةكان) ,نؤمليؤن دينارى بليمةرى بؤ دةرضووة لةاليةن شارةوانى كؤيةى ث َيشوو,سةرفكراوةو ثارةكةش بزربووة ,بةدةردى ثرؤذةكانى ترضووة,كورد طوتةنى( َ ئاوى ب َينةو دةستى بشؤ),ووتيان بةدوواى دادةضين تا مانط َيك ب َيدةنط بووم ,دةنط وباسى َ نةبوو!,منيش ِرؤذى 2010/12/12كاتذم َير يةك ونيوى ثاشنيوةرؤ سةردانى سةرؤكى شارةواني ئ َيستام كرد و بةرثرسى بةشى ياسايى شارةوانيش لةالى ئامادة بوو ,باسى بالَة خانةكةم ه َينايةوة ,ووتىِ :راستة ثارةية نةمايةوهيض َ ناكةوي.سةير لةوةداية ئيدارةى ئةسةريَكى كتابيشى نية ,بةبةلَطة المان دةست كردبي !!,ئةوةندةى هاوارمانكرد ث َيشووى كؤية دةب َيت ضى بةشارى شةهيدان َ َ دةكري دةلََين هى طويَيان ل َينةطرتين ,كةضى ئ َيستاش باسى هةرطةندةلَيةك دةبي ث َيشووة ,جةماوةرى كؤية كةوتؤتة ن َيوان ( دوو بةردة ئاشان ) ةوة,ئاخؤ َ كةى ل َيثيضينةوة لةطةندةلَضيةكان وبة ئةسةريَكى ياسايى تةندروست داب ِروات و ئاسودةى جةماوةرى شاريش ثةيطةى خؤى دروستكاتةوة؟ .ئيدارةى كؤيةى ث َيشوو ئةوةندةيان ثةيرةودةكردووة (سةرفكةو بةباكة يةلآل كؤية) ,ميوانانيشمان َ نةكرى و دةب َيذن ( كؤية نةشارةو نةطوندة!!) ئ َيستاش طةر ث َيداضوونةوةى بؤ ِرؤذانة (-3بؤ َ )6 َ دابى مال لةكؤية ِرةوبكات بةرةو هةول َير و ئايا دةكرى بةزارمان َ و بلَ َيين ...شارى كؤية خوا عةفوى كات؟؟؟... 24
يةكيَت�ى شؤ ِرش�طيَر اكرم عبدالواحد مستةفا بةشى َ سييةم
لةم بةشة كؤمةلََيك لةناو و ويَنةى سةربازة وون بووةكانى يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِرانى كوردستانى شارى كؤيةتان ث َيشكةش دةكةين كةشان بةشانى هاوسةنطةر و هاوخةباتى قارةمانةكانى كؤمةلَةى ِرةنجدةرانى كوردستان كارى نه َينيان دةك��رد لةناو ِريزةكانى يةك َيتى نيشتمانى كوردستان ،ئةوت َيكؤشةرانة هةويَنى ِراث��ة ِري��ن��ى طةلى ك��وردب��وون، قوتابيانى شةهيدى نةمر على عةسكةرى و شةهيددكتؤرخالدوحسين بابة ش َيخ بوون لةبزوتنةوةى سؤشياليستى كوردستان، قوتابيانى مام جالل و دكتؤرفوئادمعسوم و ِرةهبةرى سيدئبراهيم بوون لة ِريزةكانى خةتى طشتى ،ئةوت َيكؤشةرانة بؤيةك َيتى نيشتمانى كوردستان قةلغانى ثؤآلبوون ،ئةشقى خاك وخؤلَى نيشتمان بوون ،بةحةيرانى مةرط بوون لةث َيناوى ئازادى .لةسالَى( )1980وة ضومة ناو ِريزى ث َيشمةرطةى كوردستان و مةكتةبى سياسى يةك َيتى نيشتمانى ثى كوردستان بة ِريَوبةرايةتى بةرةى(جؤقةدى) َ ِراسثاردم و نويَنةرى بووم لةو بةرةيةوكادريَك بووم لة ِريزةكانى خةتى طشتى و ثاشان يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِرانى كوردستانِ ،راستةوخؤ َ لةطةل مةكتةبى سياسى بوو. ثةيوةنديم َ لةسالَى( )1982هةوالى ِراثة ِرينى قارةمانانى يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِرانى كوردستانم ث َيطةيشت لةشارى كؤية ،ئةو ِراثة ِرينةى دام ودةزطاى بةعسى فاشستى لةرزاندو قةثى هارى لةكض و كو ِرانى كؤيةى دةطرت ،ئةندامانى ِريَكخراوى نه َينى يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِرانى كوردستان لةناوكؤآلنةو شةقامةكانى كؤية ث َيشةواى
ِرانى كوردس�تان لةن�او س�ةنطةرى ش�ار ب�وون بةهؤى ئيعتراف نةكردنى. لةدايك *جوهرحويزقادر َ ب��ووى( )1950لةسالى()1982 ه��ات��ة ن��او َري���زى يةك َيتى كوردستان، شؤ ِرشط َي ِرانى ضةندجاريَك لةمنزومةى بةعس طيراوةو بةهؤى ئعتراف نةكردنى ئازادكراوة سةرثةرشتى ضةند شانةيَكى ِريَكخستنى دةكرد. *محمدتوفيق ئاغا .ناسراو ب��ووى( بة(حمةئاغا).لةدايك ،)1963هاتة ناو ِريزى يةك َيتى شؤ ِرشك َي ِرانى كوردستان لةسالَى ( ، )1982لة( ) 1986/11/24 طيرا لةئيستخبا ِراتى عامةى هةول َير ،ئازادكرا لة( )1987/3/4 بةهؤى ئعتراف نةكردنى. *قةيتةران كاكةفتح اللة. لةدايك ب��ووى( .) 1955سالَى( ) 1982هاتة ناوريزةكانى يةك َيتى شؤرشط َي ِران .لة( ) 1987/2/17 طيرا لة منزومةى ئستخباراتى
هةول َير ئازادكرا لة( ) 1987/6/11 َ لةطةل بةندكراويَك بة طؤ ِرينةوة لةالى ث َيشمةرطةى شاخ. *صليوةعيساكريم ،لةدايك بووى()1945لةسالَى( )1982هاتة ناو ِريزى يةك َيتى شؤرشط َي ِرانى كوردستان ،لةو كاتةى رذيَمى بةعس دةستى ث َيكرد بةطرتنى ئةندامانى ش��ؤ ِرش��ط � َي � َران و كةس و كارى مامؤستا صليوة خؤشبةختانة هةوالَى زانى و خؤى حةشاردا ماوةى ضةند سالََيك. *حمد تايرعلى ناسراو بة( تايةر ئ��اغ��ا) ،ل��ةداي��ك بووى ( )1947سالَى ( )1982هاتة ناو ِريزى يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِران ضةند جاريَك طيراوة لةبةنديخانةكانى بةعس لةئةمنى هةول َير و هةيئةى كةركوك تةنانةت جاريَك سالََيك و شةش مانط طيراوة لةتحقيق .بةهؤى ئعتراف نةكردنى ئازادكراوة.
ِراثة ِرينيان ك��رد ،كض و كو ِر بةيةك دةنط هاواريان دةكرد بروخى داطيركةر ،بذى كورد َ بذى كوردستان ،بذى يةك َيتي نيشتمانى كوردستانِ ،رذيَمى بةعس بةمةبةستى سةركوت كردنى الوان��ى كؤية ،كةوتة ناوقوتابخانةو شةقامةكانى وراست و ضةث طوللةبارانى خةلَكيان دةكرد ،ضةندين كضى قارةمانيان ط��رت لةقوتابيان و كةوتنة ل َيدانيان و بةقذ بةدواى خؤيان ِراياندةك َيشان لةناو طؤ ِرةثانى قوتابخانةو شةقامةكان ،ئةوئافرةتة ت َيكؤشةرانة ئاطرى شؤ ِرشى يةك َيتى نيشتمانى كوردستانيان داطيرساند لةناو دةرونى خةلَكى ش��ارى كؤية دانةمركا تاكو دوذمنيان دةرك��رد ،لةوخانمة بة ِر يَز ا نة ( نة ز ير ة قا د ر مو لو د ) ئامؤزاى بة ِريّز( فاروق على مولود) كةهةتاكو ئيم ِرؤ شويَنةوارى ل َيدان و ئةشكةنجةى م��اوة. شة هيد ( شكر ية قا د ر حسن ) و شة هيد ( ئة حمة د تا و ر ليلى ) و شةهيد(فةهاوسابرحاجى مراد) قوربانى نيشتمانى كوردبوون كةبةدةستى ضةثةلَى حزبى بةعس شةهيدكران ،كضان و كوراِنى ِريَكخراوى نه َينى يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِرانى كوردستان لةكؤية بوونة طلَثةى كوردايةتى لةناودلَى سةرتاثاى خةلَكى كؤيةو شان بة شانى شؤ ِرشط َي ِران ِرذانة
ناو شةقامةكان ،دايكانى كؤية لةدةرطاى مالَةكانيان بةضةثلَةو لى دةست خؤشى ث َيشوازيان َ دةكردن .لةم زنجيرة نووسراوةمان دةس����ت ن��ي��ش��ان��ى طشت ت َيكؤشةرانى يةك َيتى نيشتمانى كوردستان دةكةين ئةوانةى كارى نه َينيان دةكرد لةشارى كؤية لةناو ِريزةكانى يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِرانى كوردستان ،ئةو ِريَكخراوةى دورست بوو لة ت َي َ كةل بوونى بزوتنةوةى سؤشياليستى كوردستان و خةتى طشتى، هةروةها ت َيكؤشةرانى كؤمةلَةى ِرةنجدةرانى كوردستانى ئةوكاتى ث َيشكةش دةكةين كة بة ت َي َ كةل بوونيان يةك َيتى نيشتمانى كوردستانيان ث َيكه َيناوة .داستانى خةباتى ئةوقارةمانانة وةكو فةرهةنط َيك ئاماذةى ث َيدةكةين ضونكة باسكردني هةر يةكة بة سةدةها الثة ِرة تةواو ناب َيت .بة \ تايبةتى بةشى زؤريان لة \ساآلنى حةفتاوة لة \ن��او ِريَكخستن بووين ث َيش دامةزراندنى يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِرانى كوردستان. *س��ةرك��ةوت فتاح توفيق ن��اس��راوب��ة(س��ةرك��وت حاجى ف��ت��اح ف��ق� َي��ي��ان��ى) ل��ةداي��ك ب����ووى() 1966/7/26لة سالَى( )1982هاتة ناو ريزى يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِران لة( )1986/1/11 طيرا لةمنزومةى ئيستخباراتى شمال ،لة( 1987/10/10ئازادكرا
سةركةوت فةتاح
قةيرتان كاكة فتح للة
صليوة عيسى كريم اسحق
جوهر حويز قادر
محد تاهر على -تايةر ئاغا -
حممد توفيق ئاغا
ذمارة 12
شوباتي 2011
25
طولَة شيعر لة طولَدانى كؤية َ شارباذي ِرى ) (جةمال
٭ ٭ ٭ م��ن مةستى ديمةنى ئ��ةم 000كانى و ِرةزو درةخ��ت��ةم �ى و ئ � ًَي��وارة وةختةم شةيداى جوانى و دلَطيرى 0ئ��ةم ج� َ �ى ه َيشتن ه��ةر ض��ةن ئةكةم ل��ةش كفتة لة هةلَسان و ج� َ ب���ةالَم ضيبكةم ل��ة ث��ةل��ةو درةن���ط وةخ��ت و نةه َيشتن ب���ة س��ن��ط��ى ه����ةورازةك����ةى ض��ي��اى ذوور ض��ن��ارؤك��ا س��ةرك��ةوت��ي��ن ت��ا ض��ن��ارؤك ن���ةوى و خ��ؤى دا بةضؤكا لةدوطمةى سوخمةى شانى لووتكة ،كة ِر َى ئةو ديو كةوت ل��ة دةري����اى ِرةش���ى ش���ةوا م����روارى زيَ�� ِري��ن دةرك���ةوت موغناتيسى ك��ارةب��اى ،سيحرى ج��وان��ى ِرايك َيشاين ش���ارى ك��ؤي��ةى ،شيرينة ئ��ةوةت��اي��ن ،ل��ة باوةشياين
لة سالَى 1941لةطوندى ( واذة ) ى سةر بةقةزاى ضوارتاى ناوضةى شارباذيَ ِر لةدايك بووة 0سالَى 1955بؤ خويَندن هاتؤتة شارى سل َيمانى ،ئامادةى ثيشةسازى تةواو كردووة 0سالَى 1956بؤ يةكةم جار شعرى لة ( ذين ) بالَو كردؤتةوة ! لة ضاثكراوةكانى : 1959 كسثة و سؤز .1 1961 بةستةى مةبةست .2 ثارضةيةك لة جطةرم 1968 .3 1968 فرم َيسكى نه َينى .4 لة ئةلبوومى يادطارا 1983 .5 1985 ملوانكةى هةزار دةنكةى شارباذيَ ِر .6 ذوانطةى هةذان و ذوان 1988 .7 جةمال شارباذيَ ِرى شاعيريَكى داه َينةرة و وردةكارة ،شيعرى بةه َيزو ث ِرسؤزو كاريطةرى زؤرة ،دةنط َيكى ديارى شعرى كوردية ! لةئةزموونى جوانة كانى باخضةى ويَذةو ئةدةبى كوردية 0 شاعيرة ناودارةكان هاوتةمةنى جةمال شارباذيَ ِرى كاريطةرى ئةو زاتةيان لةسةرة هةروةك ش َيركؤ ب َيكةس و عةبدولَالَ ثةش َيو! َ ثؤلى برادةر طةشت َيكى بةرةو كؤيةو ضنارؤك سالَى 1960 لةطةل َ لى بةرهةم هاتووة 0خؤى دةلَ َى : كردووة ،ئةو شعرة ناسكةى َ
٭ ٭ ٭ ئ���ةى ش���ةو ،زووب���ت���ويَ���رةوة ،ن��زي��ك ب����ةرةوة طزنط َ ض��اوى طةشى دةس��م� َ ك��ال ك���ةرةوة بةثرشنط �ال شين ، َ جوانى ئةشت َيرةى ،سامال ،كةى وةك��و 0جوانى ئ َيرةن
هةرتاقة ،ضاويَكى (( كؤ )) بةرانبةر ،س��ةد ئةست َيرةن واب��ةي��ان��ة ،خ���ؤر ،س���ةرى ،ل��ةك��ةل��ةوة ،دةره � َي��ن��ا ب��ةش��ان��ةى ،س���ةوزى ب��ةه��ار ،ق��ذى زةردى ،داه َينا ئ��ةى ب��ووك��ة ،ل��ةش ثؤشتةكةى ،دلَ��ف� ِريَ��ن��ةك��ةى كؤية ت��ؤ وةك���و فريشتة واى ،ي��ان فريشتة وةك ت��ؤي��ة ? ئ��ةى ش��ويَ��ن ب��الَ��ى وةري����وى ،ث��ةث��وول��ةى دلَ���ى ئاطر طيانى ح��اج��ى ق���ادرى ،خ��ام��ةى ن��ةب��ةزي��ن ،هةلَطر شيرينى و ِرةنطينى ت��ؤم ،ل��ةدلَ��داي��ة ،وةك���و خويَن ب��ؤ ط��ولَ��زارى ِ ،رازاوةت ،ه��وزاريَ��ك��م ،ئ���اواز خويَن
[ طةشتى كؤية ]
ث��ي نوسيم: ي��ادط��اري��ي��ة ك��ان��ى ،ئ��ةم ض��ةن��د ديَ���� ِرةى َ س��ةرةت��اث��اى لةشى ،بةهار ،ج��وان ثؤشتةى ،ئارايشتة بةرطى ،رةِنطينى ،دةشت طشت ،ثشت َينينى ِريَى لة ثشتة ���ى دةش���ت���ا ب���ة ه�������ةورازو ن��ش � َي��وا ب��ةب��ن ط����ردو ث� َ ب��ؤ ج� َي��ى ئ���ارام طةيشتن َ ، دل ث�� ِر ل��ة خ��ؤزط��ةو هيوا ت���ى ئ��ةث��ة ِرن ه���ةر درةخ���ت���ةو دةوةن�����ة ،ئ���ة ِرويَ���ن َ َ ه��ةر ثؤلة ،سويَسكةو ك��ةوة لة س��ةر ضينة ه��ةل ئةف ِرن دةنطى ن��ووس��اوى ط�� ِرى ( ج َيب ) َ دؤل و شيوى ش َيوان ه��ةت��ا ض��ووي��ن��ة (ض��ن��ارؤك ) 0ب��ووب��ة ت��ارم��اي��ى ش� َي��وان ش��ن��ةى ش���ةم���الَ���ى ن��اس��ك ،ف � َي��ن��ك��ى ك��ردي��ن��ةوة طؤشت و ِرازان���دن���ةوةى م َيز ،م��ان��دووي��ى بير بردينةوة ئينجا ،ن��ؤب��ةى ط��ؤران��ى و ب��ةس��ت��ةو ض��ةث��لَ��ة ِريَ��زان��ة دةن���ط���ى زوالَ َل ف��رس��ةت��ة ،ب��ض��ري��ك�� َي��ن��ةوة ب��زان��ة ك��ة ض���ةن خ��ؤش��ة ل��ة ن��اوةن��د ،ئ���ةم ض��ي��ا ب���ةرزان���ةوة ب��ةس��ت��ةو ط���ؤران���ى ك����وردى ،ب��ةض��ةث��لَ��ة ِريَ���زان���ةوة ئ��اخ ئ��ازي��زةك��ةى هةستم ،ت��ؤش��م ل��ة ط� َ ��ةل بوويتاية ب����زةت ت�� َي��ك��ةلَ��ى ط��ةش��ت��ى ئ���ةم ب��ةه��ةش��ت��ة ك��رداي��ة
26
كؤسار كؤيي
٭ ٭ ٭ دةم�� َي��ك��ة ،ب���ةت���اس���ةوةم ن��ي��ط��ام ت�� َي��رك��ا ن��ي��ط��ارت ث��ى ش َيلى ك��ةم ئيسفنجى ن��ةرم��ى ،وةردى بنارت َ ئ��ؤخ��ةى ئ َيستا وا ك��اس��ةى ئ���ةو ت��اس��اي��ة ئةشك َينم ل��ة ف��ةرش��ى ط��ذو طياتا ،ث � َي��لَ��وى ض��او ئةترووك َينم ل��ة س��اي��ةى ط���ةالَى ط�� َي�لاس و ش��ؤ ِرةي��ي��ى حةمامؤكا ط��ولَ��ى ش���ةوب���ؤى ي���ادط���ار ،ئ��ةك��ةم ب��ةب��ةر ب��ةرؤك��ا َ ل��ةط��ةل بوويتاية خ��ؤزط��ة خؤشةويستةكةم ،ت��ؤش��م ض��ةن خةندةيةكت ،ث َيشكةش ئ��ةم بةهةشتة كرداية ئ��ةوس��ا س��ةي��ران و طةشتم ،زؤر زي��ات��ر دلَ��ط��ي��ر ئةبوو زي���ات���ر ئ�����اوازى ش���ادي���م ،ت��� َي���ك���ةالَوى ب��ي��ر ئ��ةب��وو
٭ ٭ ٭ ك��ات��ى ط����ة ِران����ةوة ه���ات ،ه��ةي��ن��ى م���اوةك���ة كةمة ئ���ةب���ى ه���اوةلَ���ةك���ان���م ئ����ام����ادة ب���ن ب��ؤش��ةم��م��ة َ َ س���ام���ال ئ����اوا س��ام��الَ��ى ويَ������ذةو ه���ون���ةرو ج��وان��ى ب���ؤ ت����ؤو ش���ارةك���ان���ى ت���ر ،ئ���اوات���ى ك��ام��ةران��ى
يادةوةرى
لةسايةى كتيَبةكةى (بةبةختى حاجى)كاك ِرةهبةر دا
مةولود ذاكاو زؤرن ئةوانةى هةر لةناخى خؤيانةوة هةستى كوردايةتى و نةتةوايةتيان هةبووةو وةك سةربازيَكى نةناسراو لةشويَنى خؤيانةوة كارى ئةوتؤيان كردووة كةج َيطاى بى ،زؤريَكيش لةوانة سةربةرزى و شانازيمان َ سةربةهيض حزب و اليةن َيك نةبووينة تةنيا هةستة نةتةوايةتية كةيان ثالَنةريان بووة، ئ َيستاكةش كةئازادين و م��اوةى كردارو طوتارو نووسينمان هةية زؤر ج َيطاى خؤيةتى ئاو ِريَكيان ل َيبدريَتةوةو ياديان بكريَتةوةو ناويان زيندوبكريَتةوة ،كردارةكان و ئاكارة بةرزةكانيان بطو تريَتةوةو بةنةوةى َ نوى بناسريَن ،وةك ئةوكارةى(كاك ِرةهبةر) لة بةبةختى حاجى دا كردويةتى كاريَكى ديارو بى ثايانة كةئةو ناوازةو خزمةت َيكى طةورةى َ هةموو ذن و ثياو ت َيكؤشةرو خزمةتطوزارانةى كؤيةو دةوروب��ةرى لةدووتويَى كت َيب َيكدا وةلى كؤكردؤتةوةو ناويانى زيندوكردؤتةوة َ ئةوة م َيذووةو م َيذووش بةتاكةكةس َيك تةواونابى كةئةوباسة دةو ِروذيَنم بؤئةوةية كة َ هةركةس َيك شت َيك لةسةر ئةوكةسايةتيانة دةزانى يالةطةلَيان ذياون و هاو ِريَو برادةريان َ لى هةلَكةن و مةردانةى باضاكى بوون َ بةدريَذى لةسةريان بنووسن و بةنةوةى َ نوى ئاشنايان بكةن لةئةنجامدا ئةم جؤرة َ �ى و نووسينانة ت َيكةلى شارةكةمان دةب� َ دةولَةمةندترى دةكات.
ل��ةي��ادم��ة ج��اريَ��ك��ي��ان بيرمةندى ش��ارةك��ةم��ان(ك��اك م��ةس��ع��ود) باسى دووك��ةلَ��ةث��ي��اوى ك��ؤي��ةو دووس��ةرب��ازى نةناسراوى ث َيشةنطى ِريَ� ِرةوى كوردايةتى دةكرد كةضةند بةهةلَويَستو لةخؤبردووبوون َ لةهةندى لةنووسينةكانيشى ئاماذةى و ث َيداوة وةجاروبار دةى فةرموو من قةرزارى ئةو دووت َيكؤشةرةم و ئةطةر تةمةن ماوةى بدابا بةدريَذى لةسةريان بنوسم ِرةفتارو كارة كوردانةكةيان هةلَسةنط َينم بؤنةوةى دواى خؤم ،ئةوا زؤر بةختةوةر دةبم ضونكة من دةزانم ئةوانة ض هزريَكى نةتةوايةتيان هةبووةو ضيان ك��ردووة بؤكوردوكوردستان كةئةو دووسيمبولة (صةمةدى حاجى محةمةدى بةناو ،ميرزاى حاجى كةريم)بوون لة ِرؤذة
ذمارة 12
سةختةكان ئةندامى ثارتى بوون بويَرانة َ مال و فةرمانطةكانيان وةك بارةطايةك ج َيطاى كؤبونةوةو طفتوطؤبوو هةرفةرمان َيكيشيان ثي ِراسثاردبان مةردانة ج َيبةج َييان دةكرد. َ دي���ارة ك��اك مةسعود ئ��اوات��ةك��ةى ه َيناوةتةدى نوسين َيكى بةث َيزى لةسةر كاك ميرزا نووسيوة داخةكةم دةرفةتى بنووسى نةبووة لةبارةى كاك صةمةدةوة َ بؤية تكاكارم و داواكاريشم ئةو كةسانةى كةشت َيك دةربارةى ئةوكةسايةتيانة دةزانن هةتا زيندوون و لةذياندا ماون بكةونة خؤو دةربارةيان بنووسن طؤظارو ِرؤذنامةشمان زؤرة بؤيان بآلوبكةنةوةو ديارة بةم كردارة بةشدارى لةم َيذووى شارةكةشدا دةكةن.
شوباتي 2011
27
عومةر جةالل حةويَزى دادوةرو ثاريَزةرو ِرؤذنامةنوسيَكى بلليمةت 1988-1908 مافثةروةر: ئاراس عبد الخالق عبد الحميد كةديَينة سةر هةلَدانةوةى الثة ِرةى كةلَةثياوةكانى ئةم شارة ديَرينة دةيان كةسى بةئةمةك و ناودار ديَتة سةربزةى ل َيوان بؤ بةسةركردنةوةيان و باسكردنيان ،تابتوانين لي تؤزيَك لةتةمى ِرؤذطارى ِرابردوويان َ دوور بخةينةوة ،يان ئاشناى ِرؤلَةكانى ئ َيستايان بكةين كةئةمانةن م َيذوو ،ناو و ناوبانطيان تؤماركراوةو ضةمك َيك لةبونيادى ش��ارة ِرةسةنةكةى كؤي َييان دروست ك��ردووة بةلَى َ ن��اودارو ثايةبةرزى ئةم وتارةمان، كةس َيكة بةحةقيقةت ناسراوة بةبويَرى و ئازايةتى و ل َيهاتووى، بؤية لةبنةمالَةكةيان كة بةكةس َيكى بليمةت و زانا دةناسرا ،هةريةكة ِرةنطدانةوةى ئاويَتةى كؤمةلَطاو خ َيزانة دةسةآلت روييةكةى خؤى َنى لةدروستبوون و ث َيطةياندنى دةنوي َ كةس َيكى ئابةمجؤرةية ،دوايش ه��ةروةك كة لةدةفتةرى ذيان و ديَباضةى فةرهةنطى خؤى نووسراوةو بؤتة مامؤستاو ئةفسةرى ثؤليس و ثاريَزةر و ِرؤذنامةنوس َيكى بة تواناو بويَر.ئةم زاتة ناوى تةواوى (عومةر كو ِرى جالل ئاغاى كو ِرى حاجى ئةسعةد ئاغاى حاجى بةكراغاى حةويَز ية)حاجى بةكراغاش كة طةورةى حةويَزيةكانةو مزطةوتى طةورةى كؤيةى دروست كردووةو نازناوى شاعيريشى (قاصد)بووة ،سالَى( )1908 لةكؤية هاتؤتة دونياوة،باوكى خاوةنى خ َيزان َيكى طةورة بووةو لة هةمان كاتيش دةست ِرؤيشتوو دةولَةمةنديش بووة ،لة ثةناطةى ئةم خ َيزانة طةورة بووة،دايكى ناوى (سةبيحة نادر)بووة كة لةجولةكةكانى كؤية بوونة و موسلَمان بووة ث َيش ئةوةى شوو بة(جالل ئاغاى )باوكى بكات،سالَى ( )1920كات َيك كة قوتابخانةى سةرةتاى دةكريَتةوة لة كؤية،كاك(عومةر جالل) 28
يةكةم خويَندكار بووة لة قوتابخانةى ئ��والى سةرةتايى كؤية،سالَى()1927 قؤناغى سةرةتايى لة كؤية تةواو دةكات تاقيكردنةوةى لة بةسةركةوتوويى طشتيدا،دوايى ضؤتة(دارالمعلمين) لةبةغدا سى َ سال بؤتة مامؤستاى سةرةتايى ثاش َ لةكؤية لةقوتابخانةى ئواليى سةرةتايى لةتشرينى يةكةمى س��الَ��ى()1932 دادةمةزريَت بةمامؤستاى قوتابخانةكة ،دوايى لةسالَى()1933دةطوازريَتةوة بؤقوتابخانةى دووةمى سةرةتايى لةكؤية ،لةزةمانى(صالَح
عومةر جالل حةو َيزى زةكى صاحب ق ِران) كةئةوسا قايمقامى شارى كؤية بوو ،دواي��ش ط��وازراوةت��ةوة بؤقوتابخانةى دووةم��ى هةول َير لةشارى هةول َير سالَى()1937بةآلم لةبةروارى 1937/1/1وةردةط��ي� َ �رى لة(المدرسة َ العسكرية الملكية)لةبةغداو لةسالى()1938 دةردةض َيت بةثلةى مالزمى دووةمى ثؤليس، ودادةمةزريَت بةياريدةدةرى بة ِريَوةبةرى ثؤليسى بةغداد لةبةروارى ،1938/1/22
لة بةروارى 1938/5/17بؤتة ياريدةدةرى ب��ة ِريَ��وةب��ةرى ثؤليسى ه َيزى(القوة ال��س��ي��ارة)،دواي��ش بؤتة ي��اري��دةدةرى بة ِريَوةبةرى ثؤليسى خولى ئةفسةران لة ب���ةروارى 1939/1/1بؤتة (معاون شرطة) لة ليواى هةول َير،دوايى لة 1940/12/1 ِراذةكةى طواستراوةتةوة،دوايش جاريَكى تر ِراذةكةى طواستراوةتةوة بؤ بةغداد (القوة السيارة) بؤتة ياريدةدةرى ثؤليسى بةغداد لة طة ِرةكى ئةعزةمية (االعزمية)تابةروارى 1942/11/21لةم وةزيفةدا ماوةتةوةو ثلةى (معاون لة ثؤليسى ليواى بةغداد )ى ث َيسث َيردراوة ،دوايش تا 1942/2/17 لة سلكى وةزارةتى ناوةخؤ لةم ثلةيةدا ماوةتةوة ،ئةمةى كة ئاماذةمان ث َيبدا بةش َيكى سةرةكى بووة لة ذيانى كة لةسلكى وةزارةت��ى ناوةخؤ بة ئةفسةرى بة ِر َى كردووة ،بةآلم وةك كةس َيكى بةتواناو عةشقى خويَندن و دةبينى ئةم جارة ِروو لة ف َيركردن َ ياساو كؤليجى ماف دةكات بؤية لة سالَى خويَندنى ()1951- 1950 بؤتة خويَندكاريَكى كورد لة قؤناغى يةكةمى كؤليجى ماف /دةوام��ى ئ َيواران لة بةغداو لةهةمانكاتيشدا بةيانيان وةك (وتةب َيذيَك )(محازر) لة كؤليجى ثؤليس (كولية الشرطة) وانة دةلََيتةوة تا لة سالَى( 1953 ) 1954كؤل َيجى ماف تةواو دةكاتبةسةركةوتوويى لة سالَى ()1954 ثيشةى ثاريَزةرايةتى دةك��ات لة ش��ارى ب��ةغ��داد .هاوثيشةكانى شايةدى بة توانيى و زيرةكى بؤ دةدةن كة لةبوارى ياساو ثاريَزةرايةتيدا ضةندة شارةزا بووة،تةنانةت ئؤفيسى ثاريَزةرايةتى يةكةمى لة ناوضةى (حافظ القاضى) لة شةقامى ِرةشيد طةواهى قسةكانمان كة ض خةلَك َيك ئيشى ث َيكردووةو دلَسؤز بووة لة ئيشةكةيدا،هةم لة ِرووى ئةخالقى ثيشةكةي و هةميسان لة ِرووى ت َيطةيشتنى و بةرزكردنةوةى دةعوايةكانى بة ِريَك ث َيكى لة ِرووى ياسا . لةقؤناغى س َييةمى ذيانى ئةمزاتة،ثاش ذيانى ئةفسةرى ثؤليس و ثاريَزةرايةتى،ئةمجارة
دةبينين ِروو لة ِرؤذنامةطةرى و ذيانى سياسى كردووة هةربةتة لة شارى كؤية طةورة بووب َيت و يةكةم مذةى م َيذووى بيستب َيت لة ذيانيدا،ب َيشكة هةستى كوردايةتى بويَرى،ئةمة ب َيجطة لة ث َيطةى كةسايةتى خؤى و خ َيزانةكةيدا،بؤية ِرةنطدانةوةيةكى بةه َيز هةيةلة وةرطرتنى مافى ئيتياز و ِرؤذنامةيةكى سياسى سةربةخؤ بة ناوى دةنطى(كورد) (صوت الكورد) كة لةبةغدا دةرض��وو توانى ئةم زاتة طةورةية ( )75حةفتاو ث َينض ذمارةى َ دابخرى لة اليةن لي دةربضويَن َيت دوايش َ َ دةسةآلتى حكومةتةوة .بةل َى هةر هةستى كوردايةتى ئةم زاتةى َ ثال ث َيوةنا بؤ بةدةست ه َينانى ِرؤذنامةيةك كةبب َيتة سةكؤيةكى ئازاد بؤ طةياندنى دةنطى ميللةتى كورد بة طةلى ع َي ِراق و ِروونكردنةوةى ك َيشةى نةتةوايةتى ميللةتةكةمان بة يةك َيتيدا،بؤية يةكةم ذمارة لة بةروارى 1960/2/9دةرضوو دوا ذمارةش كة ذمارة ( )75بوو لة بةروارى 1961/5/14دةرضوو،كة دوا ثةيام بوو داخ��راوو بةش َيك لة ذيانى ِرؤذناطةرى ك��وردى ث ِركردؤتةوة،ئةوةتا لةسةرضاوة كورديةكانى دا ضؤن هةلَدةسةنط َي َ نرى و ل َيكؤلَينةوةى لةسةر كراوة ،كةبة بايةخةوة باسكراوة وةك كت َيبةكانى بة ِريَزان (كاك نةوشيروان مستةفا ئةمين)و(جمال خةزنةدار) (لة ِرابةرى ِرؤذنامةطةرى كورد) يدا،ياخود لة كتابى (تاريخ الصحافة الكردية في العراق) (جةبار محمد الجبارى)... هتد كة زؤر بةحورمةتةوة باسى ِرؤلَى ئةم ِرؤذنامةية دةكةن ،ئةوةتة لة نووسةرى وةك شةهيدى قةلَةم (مامؤستا مةال جةميل ِرؤذ بةيانى ) بةناوى (حسبتك ساهرا فخت ) (دةبواية نةخةويى و نووستم ) كة بةواتاى دةبوواية نةخةويى و ئاطادارى و ذيان و ِرةوشى طةلةكةى خؤى بى َتاكو دةست دريَذى نةكريَتة سةرى ئةم وتارة ئا ِراستةى سةركردةى شةهيد (عبد الكريم قاسم) كراوة كة لة كؤتايى ماوةى حوكمةكةى ثاشطةز دةب َيتةوة لة بةلََينةكانى بةرامبةر طةلى كورد و شة ِر هةلَدةطيرس َيتةوة و وآلت بةرةو َ مال ويَرانى دةبات جا لةسةر ئةم وتارة (مامؤستا عمر جالل حةويَزى) يةكسةر بةندةكريَت لة بةنديخانةى مةركةزى بةغداد ماوةيةك دةم َين َيتةوة ئينجا ئازاد دةكريَتِ ،راستةوخؤش ضاثخانةى ِرؤذن��ام��ةك��ةش كة لةناوضةى (راس الخيمة)بووة لة شةقامى ِرةشيد دةستى
َ بةسةردادةطيرى و حكومةت (مصادرة) ى دةك��ات و ِرؤذن��ام��ةك��ةش دادةخ��ات بؤية ِراستةوخؤ مامؤستا (عمر حةويَزى ) ثةيوةندى بة شؤ ِرش دةكات و دةض َيتة ِريَزى ث َيشمةرطةى كوردستانةوة و دةب َيتة (دادوةرى شؤ ِرش) لة الى بارزانى نةمرةوة ،ئةوةتا لة ِرؤذى 1970/1/3دةبينين لة ناو وةفدى دانوستان بووة لة َ طةل حكومةتى مةركةزيدا ،وةفدى حكومةت ث َيكهاتبوو لة مانةى خوارةوة -: -1س��ةددام حسين مةجيد-ج َيطرى سةرؤكى (جمليس قيادة الثورة). -2سعدون غيدات –وةزيرى ناوةخؤى ع َيراق . -3عيزةت مستةفا-وةزيرى تةندروستى ع َيراق. بةآلم وةفدى شؤ ِرش لةمانةى خوارةوة ث َيكهاتبوون: بارزانى)-سةرؤكى -1كاك(مسعود وةفدةكة. -2عةلى سنجارى-ج َيطرى مةكتةبى سياسى. -3عومةر جالل ح��ةويَ��زى-دادوةرى شؤ ِرش. َ هةربةتة كة لةطةل وةفدى شؤ ِرش دانراوة بؤ دانووساندن و ضارةسةركردنى ك َيشةى ِرةواى ميللةتى ك��ورد ،ديارة ج َيطاى متمانةو ب��اوة ِرى سةركردايةتى ش��ؤ ِرش ب��ووة ،دواي��ش لةثاش بةيانامة م َيذوويةكةى( /11ئازارى سالَى()1970 دةطة ِريَتةوة بةغداد بةفةرمانى شؤ ِرش دادةمةزريَتةوة بةياريدةدةرى بة ِريَوةبةرى طشتى لة((مديرية االغاثة العامة)) سةر بةوةزارةتى كارو بارى كؤمةآليةتى،لةم ثلةية دةم َين َيتةوة تا ِرؤذى 1974/3/27 َ دةكرى بة يةكجارى دةطة ِريَتةوة خانةنشين ثيشةى (ثاريَزةرايةتى )،واتا لةدواى ئةوةى َ دةكرى دةست بةثاريَزةرايةتى كةخانةنشين دةكاتةوة لةشارى بةغدا لة سالَى()1980 بؤية يةكجارى مالَةكةى باردةكات و دةطة ِريَتةوة شارى كؤية ،كةمالَةكةى لةناوضةى(حاريثية)-طة ِرةكى(اخلضراء)بووة، واتا بةيةكجارى طة ِرايةوة ناوكةس وكارو كاتى خ َيزانةكةى تا لة ِرؤذى َ 1988/6/16 كة سةردانى بةغداد دةكات بؤ وةرطرتنى موضةى خانةنشينيةكةى لةشةقامى ِرةشيد لة ناوضةى (حافظ القاضى) لة كاتى ثة ِرينةوةى لة شةقامةكة سةيارةيةك خؤى لى دةدات و كؤتايى بة ذيانى ديَن َيت،بؤ َ
ذمارة 12
ِرؤذى دوايى لة 1988/6/17تةرمةكةى دةه َينريَتةوة كؤيةو لةطؤ ِرستانى (باسكى عةرةبيان) بة خاك دةسث َيردريَت،لة تةك بى دوو لي خؤش َ باوو باثيرانى خؤيدا .خوا َ جار خ َيزانى ث َيكه َيناوة واتا دوو ذنى هةيةو هةردووكيان لة ذياندا ماون ،ذنى يةكةمى ناوى(زيَبة كاكل موراد)ة كة لةجولةكةكانى شارى كؤيةيةو دوو مندالَى هةية لةم ذنة كو ِريَك بة ناوى(يةكتا) كة ثاريَزةر دائةنيشى بوو،ئ َيستاش لة وآلتى سويد َ ،وةكض َيك بةناوى(ئافتاب) خ��ان كة خ َيزانى(د.ابراهيم بالَدار) بوو ،ئ َيستا ئةويش دائةنيشى بةآلم خ َيزانى لة شارى لةندةن َ دووةمى ناوى (زيَبا كةريم رةش عبداهلل)ية كة لةبنةمالَةى ضةلةبيةكانة بةآلم مندالَى لةم خ َيزانة نيية.ئةوةى ماوةتةوة تةنها ئةوةندةية كة ئةم كةلَة ِرؤشنبيرو بويَرة قؤناغةكانى ذيانى بةمامؤستاى سةرةتايى َ ماوةيى()7سال بة ِريَكردووةو ذيانى بؤ ئةفسةرى ثؤليسى و طواستنوةى ِراذةكةى لةشويَن َيكةوة بؤ شويَن َيكى تر ،دوايش ث َي ِرةوكردنى ثيشةى ثاريَزةرايةتى و لةدوا هةنطاويش ِرؤذنامةطةرى و كوردايةتى بووة، كةبتوانى لةسةرحسابى خؤى ِرؤذنامةيةكى َ َنى خاوةن وةك(دةنطى كورد) دابمةزري َ بنووسى قةلَمى ئازاو ضاونةترسى وتارى ت َيدا َ ،كة ئةمانة هةمووى ج َيطةى سةدان باس و خواسى تر هةلَدةكريَت كة لةسةرى َ بنووسرى و تويَذينةوةى زانستى لةسةر ئةنجام بدريَت لة زانكؤكانى كوردستاندا ئةبى ِرؤذيَك ب َيت تؤزيَك لة خةرمانى ،كة َ كةلَكة بووى ئةم شارة ديَرينة هةلَبدلريَتةوة لة اليةن كةسانى زاناو خةمخؤر بؤ ئةوةى ثى شاد بكريَت لة هةموو نةوةى داهاتووى َ ِروويةكةوة .بؤية لة كؤتايش تةنها حةز دةكةم ئاماذة بة سالَى لةدايك بوونى ئةم زاتة طةورةية بدةم كة دوو ذمارةى جياواز هةية بؤ سالَى لةدايك بوونةكةى بةقسةى كضةكةى ب َيت كة ناوى (ئافتاب) خانة ئةلَ َى سالَى لةدايك بوونى باوكم سالَى( 1911ز) ،بةآلم مامؤستاى طةورة (م.كةريم شارةزا) نووسيويةتى كة سالَى( )1908سالَى لةدايك بوونيةتى ،ضونكة لة وتارةكةى مامؤستا شارةزا نووسراوة (عومةر جالل حةويَزى) سالَى ( )1908لة دايك بووةو س َييةمين كو ِرى باوكى بووة كة هاتؤتة دونياوة،بؤية ِراى دووةم زياتر ثةسةند دةكريَت لة ِرووى زانستيةوة.
شوباتي 2011
29
ليَثرسراوى فةرمانطةى ئاوى كؤية: *بيرة كشتوكالَيةكانى حةمامؤك كاريطةريان لةسةر سةرضاوةى حةمامؤك كردية لةضاوث َيكةوتنى طؤظارى كةكؤندا بة ِريَز ل َيثرسراوى فةرمانطةى ئاوى كؤية ئاماذة بة هؤكارةكانى كةم ئاوى دةدات لة كؤيةو هةروةها باس لة ب��ةرةو ث َيشضوونةكانى ث ِرؤذةى ئاوى بؤطد-كؤية دةكات و ضةندين باس و طرفتى ترو ثالنةكانى خؤيان دةخاتة ِروو دةربارةى كارو ضاالكيةكانيان. ث:لةكؤية زي���ادة ِرؤى زؤر دةكريَت، ضةندين بةرثرس هةن هيض حساب َيك بؤ ياساو ئةوجؤرة شتانة ناكةن ،هةروةها خةلَك َيكى زؤر لةكؤية بةزيادة ِرؤيى ئاوى ِراك َيشاوة ،ئايا ئ َيوة بؤ ئةوجؤرة خةلَكانة بةرنامةوثالنتان ضى ية؟ و :لةث َيشةكيدا بةخ َيرهاتنتان دةكةم، طؤظارى كةكؤن يةك َيكة لةوطؤظارانةى كةلةكؤية دةردةض�� َي��ت ل��ةب��ةرئ��ةوةى لةك َيشةوطرفتةكانى شارةكةو هاوآلتيانى شارةكة دةكؤلََيتةوة وةتاكة حاكمى شارى كؤيةشة كةوا كةموكو ِريةكانى بة ِراشكاوى نيشانى ل َيثرسراوانى كؤية دةدات ض لةناوخؤى بى كؤية ب َيت ض لة س��ةرةوةى خؤمانةوة َ لة مستةوابةرزةكانى حكومى و حيزبى، بةنيسبةت ئاويش كؤية ك َيشى ئاوى هةية ضونكة ث ِرؤذةى ئاوةكةى هى سالَى 1982 كة ئةوكاتة كؤية()1825ئيشتراكى ئاوى هةبووة وة وشكة سالَى نةبووة سةرضاوةى ئاوى حةمامؤكيش هةبووةو كاريَزةكانيش َ هةبووينة َ بةسال و لةدواى ِراثةرين سال كؤية بةرةو فراوانى ِرؤيشتية ئةو ئاوةى هةيةتى وردةوردة كةمبؤتةوة ث َيضةوانة َ لةطةل ِراس��ت ك��ردن��ةوةى مةعيشةت وث َيشكةوتنى كؤية ،دروستكردنى خانووبةرةو دام و دةزطاى حكومى و كردنةوةى بينايةو زيادبوونى خويَندنطاو نةخؤشخانةكان و و زانكؤو ثةيمانطاكان و كارطةكان و ناوضة َ دةوى، ثيشةسازيةكان كةئاوى زؤري��ان ئةوئاوةى ئ َيستا هةية بةو ِريَذة كةمةشةوة هى سالَى 1982كة كؤية 1825ئيشتراكى هةبووة ،بةآلم ئيستا ()15000ئيشتراكى ئاو هةية جطة لةزانكؤوثةيمانطاكان و نةخؤشخانةكان كة ئةوانة حةوزى ئاويان 30
هةية ِرؤذانة بةكؤى هةموويان دةب��ى ()1500م 3ئاويان َ بدةينى ه��ةروةه��ا ضةند َ اليةن َيكى ترمان هةية دةب���ى خزمةتكارى َ ئةوانيش بين و ئاطامان بي ،ئةوئاوةى ل َييان َ ئ َيستا بةرهةم ديَت بةشى هيض هاوآلتيةك ناكات بةستانداردى دةبى()250ليتر ئاو دابين بكريَت جيهانى َ بؤهةر هاوآلتييةك ،كةضى ئ َيمة بة ()48 سعات دةتوانين تةنها ( )1سعات ئاو بدةين ئاخر ( )1،5سعات لةهاويندا ،هؤكارةكةى دةطة ِريَتةوة بؤ ئةمانة :يةكةم :سةرضاوةى ئاوةى حةمامؤك و كاريَزةكان ووشك بوون سالَى ِراب��ردوو تةنها بؤماوةى دوو مانط ذيانةوة ،دووةم:دابةزينى ئاستى ئاوى بيرةكان سى يةم:ووشك هةرضةندة بيرى ترمان ل َيداوةَ ، َ بوونى زؤربةى بيرةكان ،ضوارةم:ظؤلتيةى كارةبايى كةكاريطةرى زؤرى هةية كات َيك كارةباى ناوشاروطوندةكان دةدةنةوة يةكسةر ظؤلَتيةى كارةبايى دادةبةزيَت بؤ(-340 دةب��ى مؤليدة ث َيبكةين ، )320ئيدى َ هةردةقيقةيةك كارةبا دةكوذي َيتةوة()6م3 دةضى ئينجا حساب بكة كة ئاومان لةدةست َ ثي دةكةى كارةبا دةكؤذيَتةوة دةضى مؤليدة َ َ دةوى كةدةكاتة()60م 3ئاو لة ()10دةقةى دةست من دةض َيت ،لةو سعاتةى كارةباش هاتةوة بةهةمان ش َيوة ديسان ()15-10 َ دةوى واتا لة سعات َيك نيو دةقةى ترت سعاتت ِرؤيشت هةمان ب ِر ئاوت لةدةست ثي دةبى مؤليدةى َ دةضى ،ياخود زؤرجار َ َ َ دةبى ،ضونكة كةم كارةبا تيةى ظؤل كة بكةى َ سو ِرانى ماتؤرةكان ناطاتة ئاستى خؤى ئاو َ قةسرى بةسةر ناخات بؤية لةطة ِرةكةكانى و حةمامؤك هةتا مؤليدةمان بةكارنةه َينا بةكارةبا ك َيشةى ئةم دوو طة ِرةكة ضارةسةر نةبوو كةمؤليدةمان بةكاره َينا ئاو ضووة ئاخيرى مالَةكان ،ئةوة ذيَرخان َيك دةربارةى َ هةندى كةس ئاوى كؤية ،ئاويش كةكةم بوو
هةنديك جار شةوانة دةست كارى بؤ ِريةكةى ئاوى خؤى دةكات، َ دةيةوى ئاوى بةهةموو ش َيوةيةك خةلَك شى ضونكة ئةوسعاتة دوو قات بؤخؤى ِرابك َي َ ئاوةى كةدةدريَتة هاوآلتيان بةشى ناكات ثى كردوة، هةروةك لةسرةوة ئاماذةمان َ ك َيشةكة دةطة ِريَتةوة بؤئةوى كةئاوى بؤطد-كؤية تا تةواونةب َيت ك َيشةى ئاو ضارةسةر ناب َيت ئةوكاتة ئةطةر هاوآلتيان هاوكارمان بن و تةوافة بةكاربه َينن ئةوا َ لةطةل ئةو ضوارحةوزةى كة هةية لةكؤية حةوزة كؤنةكةى تةق تةق وامان داناوة كةئاوةكة دةورانى بكات لةناو حةوزةكان شةبةكةى ئاويش كرايةوة ئةوكاتة ِرؤذانة(-8 )10سعات ئاو بةبةردةوامى ديَت ئةطةر زياتر هاوكاربن و ئاستى ِرؤشنبيرى بةكاره َينانى ئاو بةرزب َيتةوة بةتاكيد ت��ا( )25-20سالَى نابى و تر ث َيويستمان بة هيض ب ِريَكى ترئاو َ ث ِرؤذةكؤنةكةشمان تاقةى ئينتاجى كردؤتة دوو قات .بؤية دةست دريَذى كردنة سةر تؤ ِرى ئاو دةطة ِريَتةوة سةر بةشنةكردنى ئةوئاوةى كة هةية. ث :ضارتان ضية بؤئةوانةى زيادةرؤيى دةكةن؟ و :بؤزيادةرؤيى بةهةموو جؤرةكانيةوة َ تاوتوى كراوةو ئامادة كراوة ياساى سزادان دةرضى كة بةطويَرةى ثى َ بةس ماوة فةرمانى َ قةوارةى زيادةرؤيةكةى سزاى تياية ()12 ب ِرطةية ،وةسزاكةى لة ()150000دينار دةست ث َيدةكات تا ()6مانط بةندكردن لةسةر ئةوانةى كةزانياريمان هةيةبةم ش َيوةية كة
ئةم ك َيشةية ك َيشةى زؤربةى كوردستانةو ضارةسةرى زؤربةى زيادة ِرؤيةكان دةكات. ث:لةضؤنيةتى بةردانةوةى ئاو كاتةكة دي��ارى كراو نيية ِرؤذ هةية سةعات()9 ى بةيانى و ِرؤذيَكى تر دةب َيتة()12ى نيوة ِرؤِ ،رؤذيَكى تر دةب َيتة()5ى ئ َي َ وارى ،ئةمة هؤكارةكةى ضى ية؟ و:لةمانطى(4و)5تةسبيت كرابوو سعاتى خؤت دياربوو جطة لةطة ِرةكى حةمامؤك و َ قةسرى كة لةسةر بيرةكانن كةموتةعةليقن بة بارى كارةبايى و شكستى بيرةكان باقى ترى كؤية لة ( 3/19تا )6/1ى سالَى ِرابردوو جةدوةل سابت بوو ،شةوانة ئاوى تةق تةقمان خةزن دةكرد لةم ماوةيةى سةرضاوةى ئاوى َ لةطةل بيرةكان حةمامؤك و كاريَز ذيابؤوة ث َيمان ئاودةدا ،هؤكارةكةى بؤئةوة دةطة ِريَتةوة ئةوئاوةى ئ َيستا بؤت َ دى سةرضاوةكةى ئاوى تةق تةقة لةويَوة َ دى و تةوزيع دةب َيت خةزن لى قةتع كةكارةبات نةبوو، نابى كة خةزن َ َ دةبى بوو يا خةلةل َيك دروست بوو ئاو قةتع َ دةبى لةكؤية،خؤ هةواى نادةية خةلَكى َ كةينى ئاو هاتةوة شةبةكة ئاوةكةى ِرابطرى َ ث ِربوو ئينجا دةست بة دابةشكردنى ئاو بكةيةوة ،ضةندين جار شةوانة موشكيلةمان دةبى و كارةبا دةكوذيَتةوة ،بةآلم بؤ دروست َ ئ َيستا لة()11ى شةو تا()8ى بةيانى نيوةى ماتؤ ِرةكان دةكوذيَنينةوة بؤضى؟ضونكة لةسةرةتاى مانطى()11وة حةوزةكةى ثشتى صناعةى ث ِر ببوو لةسةرى ِرذابوو ،مةسةلةكة ضى ية خةرجى ئ��اوى ِرؤذان��ةى خةلَك كةمبؤتةوة زوو بةلوعةكانيان دةطرنةوة كة ئاو دةض َيتة ناوشةبةكةى و كةث ِربوو دةض َيتة ناوحةوزةكةى تةق تةق واى ل َي َ دى خةزن دةبى ئ َيستا كةدةتوانم بلَ َيم نيوةى تةسبيتى َ كات كرايتةوة ضونكة بةيانيان خةزنى ئاومان دةب َيت لةحةوزى تةتةقى كات َيك خةزنى تةق تةق نةما هةر شكست َيك ِرووبدا َ دةكةوى ،ئةوحةوزانةى سةعات َيك ئاو دوا كةدروستكراون بؤمةشروعة نويَيةكة بؤئةوةى ئاو خةزن بكةين ئينجا تةوزيعى بكةين، َ بكرى ئةطةر بى و تةوزيع نةك يةكسةر َ دةبى ئةطةر سابت جةدةول خةزنت هةبوو َ نةبوو وة بة طويَرةى ت َيكضونةكةى ثاش و َ دةكةوى هؤكارى ثاش و ث َيشةكةش ث َيش كارةبايى و شكست و ميكانيكية. ث:باست لةكةمبوونى ئاوى حةمامؤك كرد َ لي لةوى كؤمةلََيك بيرى كوشتوكالَى َ دراوة واتا باخضةوانةكان بيريان ل َيداوة ئةو بيرل َيدانة كاريطةرى نةبووة لةسةر بيرةكانى
ث ِرؤذةى ئاوى كؤية؟ و:نةخ َير،نةخ َير ،تأسيرى لةسةر بيرةكان نيية ،بةس تأسيرى لة سةرضاوةى ئاوى حةمامؤكى كرد بةلَ َى ،بةس بةحةديَكى كةم َ كردى. ث:بؤ نموونة ئاويَكتان هةبوو كاريَز بوو، بيرة كوشتوكالَيةكان كاريطةرى هةبوو؟ و:ن��ةخ� َي��ر ،ضونكة قوآليى بيرةكان هيضى ل��ة()120م كةمتر نيية تةبةقاتى ئاوى (ثالسثى ية) بؤنموونة بؤئاوى كاريَزو َ لةطةل حةمامؤكى لةسالَى()1996دا كانى َ ِريَكخراوى()S.E.Fى بةريتانى خةت َيكى ترى ئاومان ه َينابؤكؤنت ِرؤلى()60سم كةبةهاربوو نةماندةتوانى ئيشى لةسةر بكةين ئاوةكة لةسةر بوو دانةبةزي ئ َيستاش شويَنى مةنهؤلَةكةى ماوة خؤرى سورمان ه َينا َ نايلؤني ئينجا توانيمان كؤنت ِرؤلى لةطةل َ ئاوى شويَنى مةنهؤلَةكة بكةين. ث:واتا بيرةكانى خوارتر كاريطةريان هةية لةسةر بيرةكانى سةروتر؟ و:بةتاكيد ضونكة ي��ةك تةبةقةية َ حةمامؤكى، لةطةل تةبةقةى سةروضاوى َ بؤية نةيانه َيشت ئ َيمة بةالى سةرضاوةى حةمامؤكى بيرل َيبدةيين ،جيؤلؤجى هات َ طوتى ب ِرؤن بةالى ضيا ل َييبدةن بةآلم لةو بةرةى نا. ث:ض��ؤن ِريَطايان بةخةلَك دا كةبير لةخوارتر ل َي َ بدرى؟
ث ِرؤذةى ئاوى بؤطد-كؤية بةرةو ثيَش ضووة وة()85%ى ث ِرؤذةكة تةواو بووة
و:بؤئةمة ليذنةيةك هةبوو لة قايمقاميةت و سةرضاوةكانى ئاو و شارةوانى ،ئةوان ليذنةى ِريَطة ث َيدان بوون بؤل َيدانى بير. ث:دوا قسةت ضية؟ َ َ و:دةمةوى ئةوة بةهاوآلتيان بل َيم كةئاوى بؤطد-كؤية لةبةرةوث َيش ض��وون داية
ذمارة 12
َ طوى بةديعايةى خةلَك مةدةن كةدةلََين ث ِرؤذةكة ئ��اواى ل َيهات بؤ ِريةكة بضوك بوويتةوة ،ضونكة هةموو دلَسؤزانى كؤية هاوكارمانن ل َيثرسراوانى حيزبى و حكومى و ثشتطيريشمان دةكةن كات َيك سةردانى ج َيطاى ثلةبةرزةكان دةكةين ،لةم ماوةيةى َ لةطةل ليذنةى ثالندانان لةسةر ِرابردوودا كةشفى ئيزافةى ئةو مةشروعة كؤبووينةوة طؤ ِرانكارى تةكنؤلؤجى نويَمان بؤكردية َ لةطةل بؤكؤنت ِرؤلكردنى حةوزةكانى كؤية ث ِرؤذةكانى داوداوةو كؤية كةذووريَكى كؤنت ِرؤل دادةن َيين بةقةمةرسناعى كؤنت ِرؤلى كردنةوةى قفلَة ِرةئيسيةكان دةكةين، دةبى بؤخؤى قفلَةكةى كةحةوزيَك ث ِر َ بطريَتةوة بؤئةوةى ك َيشةكان كةمب َيتةوة، َ دةوى و ئيشةكان كارمةندى كةمى بؤخؤى دة ِروات بةبةردةوامى ،ئةم شتانة بةجى كراية دةرب��ارةى ثةمثوو هةموو ج َي َ مؤليدةو حةوزةكان .هةروةها نزيكةى ()80 كم شةبةكاتى ئاومان كردية لة ناو شارو دةوروبةرى بؤ ئةوةى ئامادةب َيت بؤ ث ِرؤذة نويَيةكة ،وة زؤر ث ِرؤذةكة بةرةو ث َيش ضووة وة()85%ى ث ِرؤذةكة تةواو بووة ضاوة ِروانى هاتنى ثةمثةكان دةكةين كةتايبةتن بةم َ دةكرى لة كؤتايى ث ِرؤذةية لة ئةلَمانيادروست َ دةبى بةطويَرةى مانطى ()4ى ئةمسال تةواو َ َ طريَبةستى كؤمثانياى دروستكةرو بةل َين دةرى ث ِرؤذةكة وةهؤى دواكةوتنى طة ِرايةوة بؤ ثةسندكردنى دةرخستةى سةربار ضونكة هةنديَك كارى زيادمان بؤكرد تاكو ئاوى ث ِرؤذةكة كؤنت ِرؤلى طوندى تؤبزاوا بكات لةطةلض تةواو بوونى ئةم ث ِرؤذةية بيرةكان هةموو ِرادةطرين و ئةمةش دةب َيتة هةردوو ث ِرؤذةى كؤن َ ونوى و دةبنة تاكة سةرضاوةى َ جى ئاوى كؤية ئةطةر بةخ َير تون َيلةكةش َ بةجى كرا دةتوانين ئاو بطةي َينينة ضنارؤك َ .هةروةها سوثاسى طؤظارةكةتان دةكةين كةهاوكاريمان دةكةن لة ث َيدانى زانيارى بةجى . َ ث:ب��اس��ى ت��ةك��ن��ؤل��ؤذي��اى ن��ويَ��ت كرد؟ئةمةلةهيض شويَن َيكى ترهةية؟ و:بةلَ َى هةية بةآلم بةكار نةهاتية ئ َيمة بةكارى دةه َينين كة ث َيك ديَت لةذووريَك كةكؤنت ِرؤلى هةموو حةوزو قوفلَةكان بكات، َ لةطةل نةبوو بةآلم زيادمان كرد، ئةمةى َ هةنديَك خةلك هةن قسةمان لةسةر دةكةن بى بنةما ئ َيستا ئةو جؤرة كةسانة قسةى َ َ لةئيدارة الدراينة بؤية قسة لةسةرخةلكى تر دةكةن.
شوباتي 2011
31
كورتةيةك لةذيانامةى دادوةرى قةزاى كؤية (دكتؤر همداد مجيد على مةرزانى) تايبةت بةكةكؤن بةشى يةكةم لةمانطى جؤزةردانى سالَى 1970لةطوندى شيواشؤكى طةورة هاتوومةتة دنياو ذيانى منالَيم ل� َ �ةوى بةسةربردووة لةدواييدا ضومةتة خويَندن ل��ةالى مةالعوسمان شيواشؤكى ،دووج��زوو قورئانم لةالى ئةوخويَندووة لةدواييدا بةهؤى بةرثابوونى شؤ ِرشى ئةيلول مةالعوسمان ب��وو بة ثى ث َيشمةرطةو منيش كةسنةبوو دةرسم َ بلَ َى و لةخويَندن داب� ِرام وة لةبةرئةوةى تاقانةبووم دايكوباوكم ِرازى نةبوون بضم بؤطوندى ئيلنجاغ بؤخويَندن ،ضونكة تةنيا لى بوو .وة طوندى ئيلنجاغ قوتابخانةى َ دايكوباوكم لةبةرئةوةى ث َينج كضيان هةبوو تةنيا من كو ِر بووم زؤر دلَيان بةمنةوة بوو. لةدواى نسكؤى شؤ ِرشى ئةيلول بؤيةكةمجار قوتابخانة لة وندى شيواشؤك كرايةوة ل��ةس��ةردةس��ت��ى م��ام��ؤس��ت��اى ب��ة ِريَ��ز ض��ةت��ؤح��ةويَ��زى ئ��ةن��دام��ى ث َيشوى سةركردايةتى(ى.ن.ك)و مامؤستا دلَثاك عبدالرحمن ِرووتة هةردووكيان خةلَكى شارى كؤية بوون لةسالَى ،1977وة من يةك َيك ب��ووم لةقوتابية زيرةكةكانى طوندةكةمان كةبةردةوام هةولَم دةدا زالَبم بةسةرقوتابية زيرةكةكانى تر كةهةنديَك قوتابى زؤرزي��رةك هةبوو لةثؤلةكةمان بةناوى(صباح عزيز) كةمالَيان ضووة هةول َير نةى توانى خويَندن تةواوبكات و(صالح كريم فتاح) ئ َيستا مامؤستاى بابةتى ئينطليزية لةيةك َيك لةقوتابخانةكانى كؤيةو( ِريَبازهباس) كةكو ِرى خالَم بوو ئامادةيى بازرطانى تةواوكردو لةدواييدا ثةيمانطاى تةكنيكى كؤية بةشى كارط َي ِرى ياسايى تةواوكردوو لةدواييدا كؤل َيذى ياساى زانكؤى سل َيمانى تةواوكرد .ثاش ئةوةى ثؤلى يةكةمى سةرةتايم تةواوكرد َ لةوى مالَمان ضوو بؤشارى هةول َيرو لةقوتابخانةى س َيتاقان قؤناغى سةرةتايم تةواوكرد كة ئةوكات مامؤستايةكى كؤيى بةناوى(عبدالخالق عالْ الدين) ياريدةدةرى بة ِريَوةبةرو مامؤستاى كورديمان بوو. لةسالَى 1983لةقوتابخانةى ناوةندى سى ضيمةن وةرطيرام كة ل��ةوة ث َيش َ مامؤستاى شارى كؤية دةرسيان ث َيدةوتم 32
دكتؤر هيمداد مةجيد عةلي مةرزاني يةك َيكيان بةناوى مامؤستا(ش َيركؤ)وانةى أومربلى) ك��وردى و مامؤستا(صالح َ مامؤستاى بيركارى و مامؤستا(عبدالرحمن) وةرزش كةخةلَكى طوندى ئيلنجاغ بوو. سالَى 1986لةئامادةيى كوردستان وةرطيرام كةلةويَش ضةندمامؤستايةكى كؤية وانةيان ث َيطوتووم لةوانة مامؤستا ئازاد فقى رسول مامؤستاى فيزياو مامؤستا جميل عيساكريم مامؤستاى جوطرافياو مةسيحى طوندى هةرمؤتةو ثياويَكى كوردثةروةربوو .تةنانةت ِرؤذيَك داواى ل َيكردين كةدةب َيت ِراثؤرت َيك بنووسين لةسةر ئةوطوندةى ل َيى لةدايك بووين بةمةرج َيك ل��ة ِرووى ئابورى و كؤمةآليةتى و م َيذوويى و جوطرافى و ِريَطاوبان وكانى و كانياوةكان و ويَنةيةكى فؤتؤطرافى طوندةكة ،ب��ةآلم يةك َيك لةقوتابيةكان ثرسى مامؤستا طوندةكةى من تةختكراوة مامؤستا جميل ووتى: َ دادى دةب َيت ئاوةدانى بكةينةوة ِرؤذيَك هةموو ئةوطوندانة ئاوةندان بكريَنةوة. كات َيك ثؤلى ضوارةمى ئامادةيم تةواوكرد لةبةرئةوةى بةشى ويَذةيى نةكرايةوة لةئامادةيى كوردستان بؤية ضووم بؤئامادةيى ِرزطارى كو ِران كات َيك لةويَذةيى وةرطيرام لةباوكميان ثرسى بوو هيمداد لةض بةش َيك َنى ئةويش ووتبوى ويَذةى طوتبويان دةخوي َ ثي نايةو لةكؤل َيذى ياساى كؤل َيذى َ َ وةردةطيرى باوكم هاتةوة هونةرةجوانةكان زؤرل َيم توو ِرةبوو طوتى بةم ش َيوة كو ِر
بةخ َيوبكةو ئةويش بب َيتة ضاوةش بؤية دةب َيت بةيانى بضيتة بةشى زانستى ،بةآلم بى توانيم قةناعةت بةباوكم هةرضؤن َيك َ ب َينم كةبةشى ويَذيى تةواوبكةم ،بةآلم باوكم ناحةقى نةبوو ،ضونكة خزمةكان بةباوكميان دةوت بؤ لةقوتابخانة دةرى ثى بكةى تةنانةت ضةند ناه َينى و كريَكارى َ تيروتونجيان دةهاويشت دةيان طوت ضؤن ك��و ِرى ثياويَكى هةذارونةخويَندةوار َ وةردةطيرى ،بةآلم باوكم لةكؤل َيذى ياسا بةبةردةوام دةيطوت نةمردبام هيمداد ببواية بة مةالوكةواوسةلَتةى مةالى لةبةربكرداية من إسراحةتم دةك��رد .كةثؤلى شةشم تةواوكرد (على كويَخا ِرةحيمى طؤثتةثة) داواى ل َيكردم بضمة كؤل َيذى شةريعة، ضونكة خؤى ثياويَكى نويَذكةرو بةدين بوو. لةسالَى 1989ثؤلى شةشةمى ئامادةيم ت��ةواوك��ردو ت َيكراي نمرةكانم %84بوو لةكؤل َيذى ياساى زانكؤى كوفة وةرطيرام لةشارى حلة ئةوكاتة باوكم مةولوديَكى طةورةى كرد بةبؤنةى وةرطيرانم لةكؤل َيذى ياسا ،بةآلم بةداخةوة هةنديَك لةخزمةكان ئةوانةى ث َيشتر قسةيان دةكرد ئةوجارة بةباوكميان دةطوت تؤ ناتوانى هيمداد بةخ َيوبكةى لةكول َيذ ،ب��ةآلم باوكم خانووةكةمانى كرد بةدووبةش و بةش َيكيانى بةكريَدا ،بؤئةوةى من بةكريَى ئةوخانووة خويَندن تةواوبكةم .ثاش ئةوةى مولود خويَندنةوة تةواوبوو باوكم منى برد بؤطةراج بؤئةوةى بة ِريَم بكات بؤبةغدا منيش قةت بةغدام نةبينى بوو وةعةرةبيم نةدةزانى باوكم سوارى ثاس َيكى مةنشةئةى كردم و خؤى ضاوةريَى دةكردو دةهاتة ناوثاسةكةو َ خوارى و دةطرياو دةى طوت من دةضووة تةنيا تؤم هةية دةب َيت زؤر وورياى خؤت بيت .ب��ؤدواج��ار كةهاتةوة ناوثاسةكة دووثاكةتى جطةرةى سؤمةرى بولَطارى بؤك ِريم و ووتى جطةرةبخؤ ،ضونكة من نةم ه َيشتووة جطةرة بخؤى با لةسةردلَم نةب َيتة َ بةسةربى دلَم ث ِربوو طرى نةوةك شت َيكت َ لةخةفةت و ضاوم ث ِربوو لةطريان ،ضونكة قسةكةى باوكم زؤركارى ت َيكردم كات َيك ب��ة ِر َى كةوتين لةناوثاسةكة لةتةنيشت كو ِريَك دانيشتم بةناوى(جمعةقادر)طوتى خةلَكى طوندى تالَةبانم ثةيمانطاى ثزيشكى بةغدام تةواوكردووةو دةضم تأيد ديَنم
بؤعةسكةرى ،لةدواييدا لةطةراجى نةهزة لةيةكتر داب ِراين و من ضووم بؤحلةو َ لةوى ك��ارةك��ان��ى خ��ؤم ت��ةواوك��ردو تووشى َ لةطةل وان شوقةمان ضةندكورديَك بووم َ بةكرى طرت ،بةآلم لةبةرنةبوونى نةمان دةتوانى هةموو مانط َيك ب َيينةوة تةنيا ضل و ث َينج رؤذ جاريَك دةهاتينةوة ئةوكات تةلةفؤن نةبووِ .رؤذيَك ضووم بؤكؤل َيذ بينيم باوكم لةبةردةم ثرسطةى كؤل َيذ دانيشتووة. ئةوكات من دووكضم لةطةلَدابوو كةباوكم منى بينى ووتى :ئةوة لةبةر ئةوكضانةية ئاطات لةئ َيمة نةماوةِ .رؤذيَكى زؤرخؤش بوو ثرسيم تؤ عةرةبى نازانى و شارةزانيت ضؤن هاتووي بؤشارى حلة؟ طوتى :هاتمة طةراجى بةغدا لةهةول َير بةعةسكةرة كى بمباتة كؤل َيذى ياسا كوردةكانم طووتَ : لةشارى حلة كريَى سةيارةو نان خواردنى لةسةرمن و ئةوانيش منيان ه َينا بؤئ َيرة. بؤنيوةرؤكةى باوكم هةموومانى دةعوةتكرد بةمريشكى سوركراوة كةذمارةمان 12كةس دةبووين .سالَى يةكةم بةسةركةوتوويى خويَندنم ت��ةواوك��رد ل��ةش��ارى حلةو لة 1990/6/18بة ِريَز كاك كؤسرةت لةئ َيران كاغةزيَكى بؤناردم ثيرؤزبايى ئةوةى ل َيكردم كةوا لة ؤل َيذى ياسا وةرطيراوم ،وةثاش ئ���ةوةى ع�� َي��راق ك��ويَ��ت��ى داط��ي��رك��رد لة 1990/8/2ئ َيمة هةولَماندا خؤمان نقل بكةين ب��ؤزان��ك��ؤى(ص�لاح ال��دي��ن) من ل���ة 1990/12/5نقلى كؤل َيذى ياساى زانكؤى صالح الدين بووم .ثاش ئةوةى ع� َي��راق ل��ةالي��ةن ئةمريكاوة ل َيى درا ل��������ة 1991/1/17ل���ةدواي���ي���دا من ل���ة1991/5/1ط���ة ِرام���ةوة ه��ةول� َي��رو ب����ؤت����ةواوك����ردن����ى خ���ويَ���ن���دن لةسالَى(1993كؤل َيذى ياساى زانكؤى صالح الدين)م تةواو كرد ،من لةهةموو ذيانى خويَندن تةنيا سالََيك نةماوةتمةوةو بةلَكو هةموو سالََيك بةثلةى باش دةردةض��ووم .لةسالَى 1993كةخويَندنم تةواوكردو ب ِروانامةى بةكالؤريؤسم وةرطرت لةبوارى ياسا لةبة ِريَوةبةرايةتى ئاسايشى هةول َير دامةزرام بةثلةى مالزم لةسالَى1996 لةكؤل َيذى سةربازى قةآلضؤالن وةرطيرام ب ِروانامةى دبلؤمم وةرطرت لةبوارى زانستى س����ةرب����ازى ل����ةس����الَ����ى.1997 وةلةسالَى1998طوازرامةوة بؤوةزارةتى دادو دام��ةزرام بةئةندامى داواك��ارى طشتى و تةنسيب كرام ب��ةدادةوةرى ل َيكؤلَينةوةى كؤية ل��ةس��الَ��ى 2000لةخويَندنى باآل وةرط���ي���رام ل��ةزان��ك��ؤى سل َيمانى ماستةر ب ِروانامةى بؤبةدةسته َينانى
ل��ةس��الَ��ى2003ب�� ِروان��ام��ةى ماستةرم ب��ةدةس��ت��ه � َي��ن��او م��اس��ت��ةر ن��ام��ةك��ةم لةذيَرناونيشانى(كاريطةرى هةلَضون لةسةر بةرثرسياريَتى تاوان وسزا) بوو كةبةزمانى عةرةبى نوسيم (أثر اإلنفعال في المسؤولية الجنائية والعقاب) لةسالَى 2003دامةزرام بةدادوةرلةدادطاى كؤيةو لةسالَى2004 لةخويَندنى دكتؤرا وةرطيرام لةزانكؤى كؤيةو لةسالَى 2007ب ِروانامةى دكتؤرام بةدةسته َينا بةثلةى ناياب وة ناونيشانى ئةتروحةكةم (القتل بدافع الشرف) بوو. َ لةطةل وةمن يةك َيك بووم لةوكةسانةى بة ِريَزان مامؤستا (بكرمستةفا)و دكتؤر (باوةدين)و(ئاراس حويَز)و (محمدمستةفا)و (ش َيخ ص�لاح)و (دكتؤرمحمدصابر)و (مامؤستارؤستةم)و (دكتؤروةلى) هةولَى ك��ردن��ةوةى زانكؤى كؤيةمان داو وة ئ َيستاش ضةندين كت َيب و تويَذينةوةى زانستيم بةضاث طةياندووة .وة لةسالَى1983 كةئةوكات تازة لةقؤناغى يةكةمى ناوةندى َ تةمةنم15سال دةبوو ثةيوةندى بووم و َ لةطةل كض َيك بؤدروست خؤشةويستيم بوو ب��ةن��اوى(ف) لةثشت مالَى خؤمان كةكض َيكى زؤرجوان و سةرةنج ِراك َيش بوو، زؤرم خؤش دةويست لةبةر ئةوثةيوةندية لةنيوةى َ لةسى وانة كةوتم بؤية باوكم سال َ لى قةدةغةكردم و بةرميل َيى سةربانى َ بةبى نةوتى بةث ِرى لةسةرقادرمةكة دانا َ ئاطادارى من خوازب َينى ذن َيكى بؤكردم بةناوى(؟) كةكض َيكى نةخويَندةواربوو ئةوكات ضووم بؤالى بة ِريَز(كاك كؤسرةت) و ث َيم ووت باوكم دةيةويَت بةزؤر ذنم نى ،بةآلم من دةمةويَت خويَندن بؤب َي َ تةواوبكةم بؤية جةنابى(كاك كؤسرةت) نى بؤئةوةى داواى لةباوكم كرد واز لةمن ب َي َ خويَندن تةواوبكةم و دواي��ى ذن ب َينم. منيش بةلََينم بةباوكم دا كة بةباشى بايةخ بةخويَندنكةم بدةم لةماوةى يةك مانط هةرسى وانةكةى ل َيى كةوتبووم ث ِرم كردةوة َ و ل َيى دةرضووم .بةآلم لةثؤلى س َيى ناوةندى كض َيكى جيرانمان كةئةوكات ئةويش ثؤلى س َييةم بوو ن��اوى(ط) زؤرح��ةزى لةمن دةكرد ،بةآلم من لةبةر باوكم نةم دةويَرا هيض وآلم َيكى بدةمةوة ،ب��ةآلم كات َيك لةكؤل َيذى ياساى زانكؤى صالح الدين بووم ئةم كضةم دؤزي��ةوة كةب ِروانامةى ثؤلى س َييةم دامةزرابوو ئيتر هةموو ِرازونيازى ضةندين سالَةى خؤمان هةبوو بؤيةكتريمان باس كرد ،بةآلم ئةوكات من ثةيوةندى َ لةطةل كض َيكى تر هةبوو، خؤشةويستسم بةآلم نةم دةتوانى هاوسةرطيرى دروست
ذمارة 12
َ لةطةل ئةوكضةى كةوا ثةيوةنديم بكةم َ لةطةلَى هةبوو ،ضونكة ئ��ةوداواى مالى بةجياى دةك��رد وة من لةبةرئةوةى تاقانةبووم نةم دةتوانى مالَى بةجيا ث َيك ب َينم بؤية لةوئاستة ثةيوةنديةكةمان كؤتايى هات ،بةآلم كةخويَندنم تةواوكرد باوكم دةبى لةماوةى يةك مانط ذن ب َينى ووتىَ : دةنا نايةلم ب َييتةوة ئةم مالَة .بؤية ئةم خ َيزانةى ئ َيستام(سةروين) كةمامؤستاى سةرةتايية جيرانى مالَى خوشك َيكم بوو، بووة نسيبم بةش َيوةيةكى ئاسايى دوور لةخؤشةويستى ،ب��ةآلم ئ َيستا دايكى ضوارمندالَة بةناوةكانى(هؤزان ،باهؤز ،ه َيور، ه َيشوو) ذن َيكى ذيرو لةسةرخؤيةو وة ئةطةر زيرةكى و ل َيهاتوويى ئةم ذنةم نةبواية زؤردةم َيك بوو ذنى دووةمم ه َينابوو ،بةآلم ئةوةندة ل َيى ِرازيم هةرطيز ناتوانم بير لةذن ه َينانى دووةم ب��ك��ةم��ةوة .لةذيانى خويَندكاريمدا لةثؤلى ث َينجةمى سةرةتايى تائةوكاتةى كؤل َيذم تةواوكرد هةموو ثشووى هاوينةكةى ب��ةب��ةردةوام ك��ارم دةك��رد لةشاطردى ضايخانةو سايق و كريكارى و... هتد .بةآلم ئةوةى قةت لةبيرم ناض َيتةوة ِرؤلَ��ى دايكم ب��وو ل��ةث��ةروةردةك��ردن و خزمةتكردنم وةك تاكة هيوايةك بؤئةو ضونكة تاقانةى ئةوبووم و ب��راى ث َينج خوشك بووم ،بةآلم بةداخةوة تةمةن ِريَطاى ببينى و ن��ةدا كةبةرى ِرةنجى خ��ؤى َ ل��ةس��الَ��ى1996ك��ؤض��ى دواي��ى ك��رد كة بةطةورةترين كارةساتى دةزانم بةسةرذيانم داهاتووة. دكتؤر همداد مجيد على مةرزانى -1ب ِروانامةى بةكالؤريؤسى لةياسا وةرطرتووة لةسالَى( )1993لةزانكؤى صالح الدين. -2ب ِروانامةى دبلؤمى لةزانستى سةربازى وةرطرتووة لةكؤل َيذى سةربازى قةآلضؤالن لةسالَى(.)1997 -3لةسالَى()2003دا ب ِروانامةى ماستةرى وةرطرتووة لةياسا لةزانكؤى سل َيمانى. -4ب ِروانامةى دكتؤراى لةياسا وةرطرتووة لةسالَى( )2007لةزانكؤى كؤية بةثلةى ئيمتياز. -5لةسالَى( )1998بةج َيطرى داواكارى طشتى دامةزراوةو وة دةسةآلتى دادوةرى ل َيكؤلَينةوةى كؤيةى ث َيدراوة. -6لةسالَى()2003دا دامةزراوة بةدادوةر لةكؤية تائةمرؤ. -7وانةب َيذبووة لةكؤل َيذى ياساى زانكؤى كؤيةو كؤل َيذى شةريعةو ثةيمانطاى تةكنيكى كؤية ،كؤل َيذى ياساى زانكؤى
شوباتي 2011
33
جيهان. ئ��ةم بةرهةمانةى بةضاث طةياندووة-: (-1أثر اإلنفعال في المسؤلية الجنائية والعقاب)( ،رسالة ماجستر).2003 -2اإلرهاب-أركانة-اشكالة- اسبابة.2006 ، -3ال��ق��ت��ل ب��داف��ع الشرف دراسة قانونية مقارنة بالشريعة اإلسالمية(رسالة دكتورا). 2007 -4القتل بدافع الشفقة مجلة جامعة كوية عدد(.)6 -5حق اإلنسان في الرد على الجرائم السب والقذف مجلة جامعة كوية عدد(.)5 -6كاريطةرى هةلَضوون لةسةر بةرثرسايةتى تاوان وسزا .2004 -7زانستى سزا بةهاوبةشى َ لةطةل دكتورة(كةوسةر أحمد خالند).2005 -8ب���ةش���دارى خول َيكى دةره َينانى نةوت و طريَبةستى نةوتى ك��ردووة لةئةستةمبول كةلةاليةن ريَكخراوى كةنةدى كرابؤوة .2007/8/20-1 -9ب���ةش���دارى كؤنطرةى يةكةمى زانستى كؤل َيذى شةريعةى زان��ك��ؤى كؤيةى كردووة لةسالَى 2006دا. -10ب����ةش����دارى خولى ه��ةش��ت��ةم��ى(ي��ةك�� َي��ت��ى جيهانى)كردووة ثاريَزةرانى ل��ةوآلت��ى ئيماراتى عةرةبى لة ذ يَر نا و نيشا نى ( تا و ا نة كا نى كؤمةلَكوذى و دذبةمرؤظايةتى). -11م��ك��ان��ة ال��ش��رف في َ لةطةل المجتمع-بةهاوبةشى دكتؤر غالب على ال��داودي، مجلةجامعةكوية ،عدد.8 -12قتل الوليد من قبل أمها اتقاْ للعار باإلشتراك مع دكتورجواد فقى على. -13ب���ةش���دارى خول َيكى ِراه َينانى كردووة لةوآلتى ئوردن لة ذيَرناونيشانى قانون الدولي اإلنسانى. -14كويَخا على مةرزانى ثى بةهرةمةندى لةشويَن َ هةلَطرتن. 34
وةآلميَك بؤ (خةونى ترافيك اليت)ى كاك هيواى عبدة تةها كة لةذمارة()11ى طؤظارى كةكؤن بآلوكراوةتةوة مةسةلةيةكى كوردى هةية دةلََيت( نان بؤ نانةوا طؤشت بؤ قةصاب). دةبوو كاك هيوا طةر بؤ دة دةقيقةش بواية سةردان َيكى بة ِريَوةبةرايةتيةكةمانى كردباية خؤ ِريَطاكةى ئةوةندة دوور نةبوو ,ئةو كاتة لة جياتى ئةم نووسينة و تانة ل َيدانة ث َيموا بوو لة كؤتايى دةست خؤشى ل َيدةكردين و بة دلَنيايةوة ئةم نووسينةى نةدةنووسى ياخود ,طةر ذمارة ( ) 10ى طؤظارى كةكؤن بخويَن َيتةوة زانيارى و وةالَمى بؤ تانةكانى دةبوو. بةبى ترافيك * كاك هيوا :دةب َيت يان ترافيك اليتت بويَت بة دووسايدى يان يةك سايدةكةى جاران َ اليت لةبةر ئةوةى سيستةمى ترافيكةكة ث َيويستى بة دوو سايدى ية. سى ِريز ئةو يةك سايدةى كة بة ِريَزتان ث َيتان باشتر بوو ديارة لة بيرت ضووة بةردةوام دوو ِريز تا َ ئؤتؤمب َيلةكان لة تةنيشت يةك دةوةستان لة شةقامى سةرةكى ناو بازا ِر ,كة تةنها ئةو شةقامة لة طةراجى وةستانى ئؤتؤمب َيل دةضوو ! كةضى ئ َيستا جطة لة ِريَكخستنى هاتووضؤ بة سيستةمى ترافيك اليت لة دووسايدةوة ضوون و هاتن هةية لةبةر كةمى ثا ِركى وةستانى ئؤتؤمب َيليش ِريَطامانداوة ,سايديَك بؤ وةستانى كاتى وةستانى ئؤتؤمب َيلى تايبةت وة سايديَك بؤ وةستانى ئؤتؤمب َيلى تاكسى و ثاسةكان , َ لةطةل ئةوةشدا با كاك هيوا لة هةموو شارةكانى نةك هةر شوف َيريَكيش بة ث َيضةوانةوة سزا دةدريَت , َ هةريَمى كوردستان ع َيراقيش شةقام َيكى بازا ِرم بة نموونة بؤ به َين َيتةوة كة كؤنت ِرؤل كراب َيت لة نةوةستانى ئؤتؤمب َيل و ِريَطا نةدراب َيت بة وةستانى كاتى. *بؤ ئةو بؤ ِرية ئاسنانةى كة باست كردووة كة ضةند سالََيك ث َيش ئ َيستا دروست كراوة ديارة كاك هيوا خةوتبوو ؟! هةر خةريكى خةون بينين بووة ,بؤ كات َيك ديَتة نووسين كة ئ َيمة وةك بة ِريَوةبةرايتى هاتووضؤى كؤية خةريكى طؤ ِرينين ثؤليسيشمان بؤتة كريَكار ِرؤذانة بؤ ِرى ئاسن هةلَ دةكةنى و بؤ ِرى َ ثالستيكى لة شويَنى دادةن َيين ئةو تازة باسى دةكات طةر بلَ َيت ( ئةى بؤ كرا ؟ بؤ الى دةدةن ؟ ئةى كى بةرثرسيارة ؟ ) ئةوة دةبوو نة خةوتباى ئةو ثرسيارة و خراثى دانانى بؤ ِريةكانت بةو ستافة بطوتباية َ كة كارةكةيان ئةنجامداوة .با بؤ بة ِريَزيشتان ِروون كردنةوةيةك بدةم لةسةر طؤ ِرينى ئةم بؤ ِريانة ,ئةو بؤ ِرية ثالستيك يانةى كة ِرؤذانة ثؤليسةكانمان كارى ت َيدادةكةن و دةى ضةق َينن ك ِرينةكةشى لةسةر بوودجةى ساالَنةى بة ِريَوةبةرايةتيةكةمانة كة ثارةى كةمترمان لة كؤى خةرجى يةكان كةم كردؤتةوة دةستمان ث َيوةى طرتووة و مناقةلةمان لة كؤى خةرجى يةكان كردووة بؤ ك ِرينى ئةم بؤ ِريانة خؤشمان لى ى دةدةين طةرضى ئ َيمة كةشف و دةرخستةيةكةمان بة طشتى بؤ هةموو شةقامةكانى كؤية كردووة َ جى بكةن ئةوانيش خستويانة ناو بةرنامةى كارةكانيان جى بة َ داومانة سةرؤكايةتى شارةوانى كؤية كة َ بةالَم ئ َيمة لةسةر ئةوةش نةوةستاوين. *لة كؤتايشدا دةلََيم كة لة خةويش هةستاى بؤ ضاوت نابين َيت ؟ بة سيستةمى تازة سايدة راهاكانمان كردؤتةوة و مظله ى تازة و شارستانيمان لة ضوار ِريانةكان داناوة و ئؤتؤمب َيلى تازة و مؤديَرنمان دابين كردووة بؤ ثؤليسى شةقامةكان و جيهازى ثةيوةنديمان داناوة لة طشت َ خال و ترافيك و يةكةكانى هاتووض مانةوةى شةوانةى ثؤليسى هاتووضؤ لة ترافيك اليتةكان كة تاكة قةزاية بة شةوان ثؤليس بم َين َيتةوة وة سى ضوار ِريانى تازةى ناو شارى كؤية و كردنةوةى ضوار بنكةى تازة سى ترافيك اليتى تازة بؤ َ ئامادة كردنى َ لة ضوار ناحيةى سةر بة قةزاى كؤية هةر لةسةر ميالكى كؤنةكة و كردنةوةى بة ِريَوةبةرايةتى هاتووضؤى دةرةوةى شار و وةرطرتنى دةسةالَتى دةره َينانى مؤلَةت بة طشت جؤرةكانيةوة بؤ بة ِريَوةبةرايةتيةكةمان كة زياتر لة ث َينض هةزار كةس مؤلَةتيان تةواو بووة لة ماوةى نؤمانطدا ,وة دةيان كارى ترى ئيدارى و ذم َيريارى و ئامار و ه َيلَكارى و ئةندازيارى و ِراطةياندن و ......هتد. *سوثاسيشت دةكةين طةر ئةو خةونةى بة ِريَزتان نةبواية ئةو هةلةمان بؤ ِريَك نةدةكةوت كةباس لةبةش َيكى كار و ضاالكيةكانمان بكةين.
كؤية شارة خنكاوةكة؟! كؤية يةك َيكة لة شارة كؤنةكانى ع َيراق َ ناوى زؤر بةووردى ثى ى و كوردستان هيض َ ووش��ةى (ك��ؤن) شيكردنةوة و ل َيكدانةوةى م َيذوويى بؤ بكةين ضونكة (كويسنجق) خؤى لة خؤيدا وةالَمى ئاشكراو ِروون و ئامادةية ضونكة (سنجق) لة زةمانى عوسمانيةكان بؤ دابةش كردنى حوكم ِرانى و ناوضةكان ديارى كراوة دواى واليةتةكان (سنجق) ديارى كراوة ،ئةوةش خؤى ث َيمان دةلَ َى ث َيطةى كؤية خؤى ضى بووة. َ نامةوى باسى م َيذووى من لةم نوسينةمدا َ نامةوى باسى شاعير شارستانى ئةم شارة بكةم و ئةديب و نوسةر و سياسى و كةسايةتيةكانى َ نامةوى باسى ئةوة بكةم كة ترى ئةم شارة بكةم ئةم شارة ضى هةبووة لة (مالمح) ى شار لة كؤندا ضونكة ث َيم واية ث َيش من و ث َيش ئةم بابةتة خةلَكى تر و هةظالَى تر باشيان نوسيوة بؤية من هةر بؤ بةراوردكارى ئةم شتانةى ث َيشوترى كة لةسةر شارةكة نوسراوة نانوسمةوة بةالَم داوا لة خويَنةرى بابةتةكة دةكةم كة َ هةول بدات ئةوانة به َين َيتةوة بةرضاوى خؤى وة لةشريتى ميمؤرى م َيشكدا بيانخويَن َيتةوة بؤ بةراوورد و هةلََينجانى مةبةستى نوسينةكةم. وةك هةموومان دةزانين و ئاطادارين كة بةهارى ( )1991خةلَكى كوردستان تيايدا ِراثة ِرين و سةرةنجام كوردستان َيكى نيمضة ئازادمان كةوتة دةست بؤ ماوةى ( )19سالَة كورد حوكم ِرانى ئةم بةشةى كوردستان دةكات. بى دةرامةتى و ئابلؤقةى ِراستة ئةم نؤزدة سالَة َ سى فاكتةرى كاريطةر ئابوورى و شة ِرى ناوةخؤ َ سى ديَوةزمةى دذ بة ئاوةدانى و ث َيشكةوتن و َ بى بوون ِراستيشة ئةم كاتة كؤية زؤر بضوك و َ ئةهميةت كرابوو ِراستة و زؤريش باش دةزانين كةذيَرخانى ئابوورى ئةم شارةش داتةثيبوو وة بةدةستى ئةنقةست ث ِرؤذة خزمةتطوزاريةكانى لةم شارة بؤ ساالَنى ثةنجاكان و شةستةكان حساب كرابوو وة هيض طؤ ِرانيان تيادا نةكرابوو. وة لة كاتى شة ِرى ناوةخؤش لةيةكةم شة ِرةوة لة ( )1994لةذيَر دةست و حوكم ِرانى يةك َيتى نةبى بؤ دابووة تاوةكو ئةم ِرؤش تةنها لة (َ )1996 ماوةى يةك دوو مانط َيك لةذيَر دةسةالَتى ثارتى دابووة .وة لةسالَى ( )1996ةوة تاوةكو ئةم ِرؤش ملمالنى ى كؤية وةك سةنطةرى ث َيشةوةى َ َ دةكرى دةسةالَتى ن َيوان يةك َيتى و ثارتى سةيرى و باجةكةشى داوة وة بةم ش َيوةية بووة-: يةكةم - :لةكاتى شة ِرى ناوةخؤ ضونكة
هةم لةالى تةق تةق و شيوةسورةوة ه َيزةكانى ع َيراق (تهديد) ى ناوضةكةيان دةكرد ناوبةناو تؤثبارانيش هةم لة ثيرةر و باوةقوبةوة هةميشة ه َيزةكانى هةردووال لة بةرامبةر يةكدا بوون اوكى دابوون و هةميشة خةلَكى شار لة دلَة ِر َ ترس دايطرتبوون بؤية هةرضى خاوةن ثارة و ئيمكانيةتة هةرطيز بيرى لةوة نةكردؤتةوة كة هيض ث ِرؤذةيةكى مام ناوةندى و بضوكيش لةم شارة بكةن ،وة شارةكةيان ج َيه َيشتووة و ِرؤيشتوون. دووةم - :ضونكة بؤ ِراطرتنى هاوسةنطى هةوادارانى يةك َيتى و بوونى ئاوارةيةكى زؤرى يةك َيتى لةم شارة و خةلَكى هةول َيرى هةالَتوو هيض امتيازيَكيان لة هةول َير و ذيَر دةسةالَتى ثارتى بؤ نةمابؤوة بؤية دابةش كردنى زةوى و زارو دامةزراندن لة فةرمانطة و شويَنةكان بةش َيوازيَكى نانيزامى و تا ِرادةيةك نازانستى وةبى سةرو بةركراوة و سيماى شارى بةضاكى َ ثي يةوة ش َيواندووة ،هةمووشمان دةبينين كة َ ديارة. سى يةم - :ئةم كارانةى بةدريَذايى ئةم ماوةية َ كراون لة دابةش كردنى زةوى و دروست كردنى خانوو و شةقام و بالَةخانة و دوكان و طة ِرةكى بى بوونى ماستةر ثالن و لة ئاستى تجاوز ضونكة َ طةشة كردنى شارةكة نةبوون كاريطةريان هةبووة لةسةر ت َيكدانى سيماى شارةكة (وةك شار) ،دةتوانم بلََيم هةنديَك كارى بةهؤى نةبوونى خةلَكى زؤر ل َيزان و شارةزا وة خراثى كؤمثانياكانةوة بوون. ضوارةم - :ل َينةث َيضينةوة لة بةرثرسانى شارةكة لة ضؤنيةتى و ش َيوازى ئةنجام دانى ث ِرؤذةكان (دةست دريَذى كردنة سةر مولَكى طشتى لة شارةكة) وة بوونى ئةم قةزاية لة ن َيوان هةردوو حيزبى سياسى و (تاكة قةزاى سةر بةهةول َير و لة ذيَر قةلَةم ِرةوى يةك َيتى) هةنديَك جار ثارة بى و ثولى بؤ داندراوة بةالَم خةرج كردنةكةى َ سةرو بةرى ث َيوة ديار بووة ئةطينا ئةم هةموو لى ى دةكريَن طلةيى و طازاندانةى كةوا ئ َيستا َ ئاوا نابوو ،ضؤنيةتى ئةنجامدانى ث ِرؤذةكان و كةم وكو ِريةكان خؤيان دةدويَن. ث َينجةم - :نزيكى شارةكة لة هةول َير و طةورةبوون و خؤش بوونى هةول َير لة زؤر ِرووةوة طؤ ِرانى ذيانى خةلَك و زياد بوونى داواكارى لةسةر ث َيويستيةكانى ذيان و بوونى ئةم هةموو كةم و كو ِريةى شارةكة و نةبوونى ثارك َيكى طونجاو بؤ
ذمارة 12
ث .ى.د .ولى محمود حمد مامؤستا لة ثةيمانطاى تةكنيكى كؤية ساالَن َيكى زؤرة نةبوونى مةلةوانطةيةكى ضاك و مؤديَرن بؤ ساالَنيكى زؤر لةم شارة و نةبوونى شارى يارى و كةم و كو ِرى لة بازا ِر و كاالَو دكتؤرى ث َيويست و ثسثؤ ِر و شارةزا و نةمانةويان لة شارةكة ،خةلَكى شار بةبةراورديَكى سادة و خ َيرا هةست بةدوا كةوتنةكةيان دةكةن .هةر بؤ نمونة ثاش (َ )19 سال حوكم ِرانى كوردى حالَى حازر لة كؤية نةخؤشخانةى كؤية ئةم كةم و كو ِريانةى هةية (دكتؤرى ذنانى نى ية، دكتؤرى ضاوى نى ية ،دكتؤرى ث َيستى نى ية، دكتؤرى س ِركردنى نى ية) وة طرنطى نةدان بةم بابةتة و بةم تةوةرة لة َ طةل ئةوةش ماوةى سالََيكة كؤية ضؤتةوة سةر ثاريَزطاى هةول َير لة َ طةل هةر بةرثرس َيكى شارةكة قسة دةكةيت بى ضارةسةر طلةيى لة بوونى ضةندين طرفتى َ دةكةن لةوانة كةم كردنةوةى بودجةو دةسةالَت مامةلَةكردن لةسةر بنةماى قةزايةكى بضووك بةذمارةى دانيشتوان طةرضيش ئةم شارة لة ِرووى دام ودةزطاوة ساالَن َيك بةديلى ثاريَزطاى هةول َير بووة ،بؤية ث ِريةتى لة بة ِريَوةبةرى طشتى و بة ِريَوةبةر و ........ه��ت��د ،ضةندين دةزطاى زةبةالحى ث.م و ئاسايش و ثؤليسى ل َيية كة كاريطةرى نةريَنيان لةسةر خزمةتطوزارى يةكانى شارةكة دروست كردووة ،كة دةبواية لة ث َيدانى بودجة و دةسةالَت حسابى بؤ بكرابواية. ئةم َ سال ك َيشةو طرفتى سوتةمةنى دروست كراوة بؤ ئةم شارة كة لةهيض شاريَكى ترى كوردستان ويَنةى نيية ،بة ِراستى ( ِرةنطى داوةتةوة دوو ئيدارةيى بة ش َيوةيةك لة ش َيوةكان لة كوردستان ماوة تةنها كؤية سياسيةن لة ذيَر حوكمى يةك َيتى و ئيدارى و دارايى لة ذيَر حوكمى ثارتى +كةم و كو ِرية كةلَةكة بووةكان) بؤية دةلََيم تةنها (زانكؤى كؤية و ثةيمانطاكةى لي البةريت) بةراوردى بكةين بةشارةكانى ترى َ هاوتةمةنى خؤى ئينجا دةزانين هةر بة ِراستى كؤية خنكاوة هاوار فرياى كةون.
شوباتي 2011
35
ثالر بةويَنةوة
فؤتؤ :كاوة عةبدولَآل
كةر شؤستة ئاواب َى ثيادة لةكو َيوة ب ِروات؟؟!1
ئةطةر كالَبيةوة بةقةلَةمى دةست تؤخت دةكةمةوة؟!!!
كؤية بةنزينخانة باران كرا، بةتةك نةخؤشخانةوة داندرا؟؟!!
ِر َيطاى سةرؤكايةتى زانكؤ تةنيشت كؤليذى كةركةوتية ئةم ضالَة لةوانةية ث َيت بلَينَ خوا هيناى؟؟!! زمان؟!!!
لة كت َيبخانةى زانكؤ لة جياتى مةكتةبةى ئةليكرتؤنى دلَؤثةى ئةليكرت ِؤنيان بؤد َيت؟؟!! 36
بؤئةوةى بنيشت زوو بةسةر نةض َيت بيكةرة ناو ئاوى كةبسةوة؟!!
خيخوازى بؤ هةلىَ ئةم ثل َيتة لةكةيةوة لةو َيية؟ ِرابيتةى رَ ناطر َيتةوة؟
لةم وآلتةى ئيَمة بيرؤكةو ث ِرؤذةش دةبةن و بةناوى خؤيانى دةكةن
هيواى حالق بؤاليةنة ثةيوةندى دارةكان....... َ دةمةوى ل َيرةدا شت َيك بط َي ِرمةوة كةثةيوةندى بةفكرةى كردنةوةى هؤلَك َيك هةبوو لةمةكتةبى يةكةمى كؤية بةهؤى ئةوةى كةمن خويَندكارم لةم مكتةبة ِرؤذيَكيان وا ِريَكةوت كةمن بةجةنابى قائيمقامم ِراطةياند سةردانى مةكتةبةكةمان بكات كةث َيشتر ئامادةكارى ئةم سةردانةمان باسكردبوو ضونكة خؤشم خويَندكارم لةمةكتةبى شةو بؤية جةنابى قائيقام زؤر بةدلََيكى فراوانةوة قبوولَى كردو ئامادةيى خؤى دةرب ِرى كةبةزوترين كات سةردانى مةكتةبةكانى شةو بكات ئةوة بوو ِرؤذيَكيان ش َيخ ضاثوك ثةيوةندى كردو طوتى ئةم ِرؤ سةردانى مةكتةبى شةو دةكةين منيش طوتم زؤرباشة يةكسةر منيش تةلةفؤنم بؤ م.كةيفى بة ِريَوةبةرى خويَندنطاى ماكؤكى ئ َيوارانى كؤية كردو وتم م.كةيفى ئةم َ خؤشحال بوو بةم سةردانة دواى ئ َيوارةية قائيمقام ديَت بؤسةردانى مةكتةبى شةو م.كةيفيش زؤر َ لةطةل بةريَوةبةرو مامؤستاكان ئةوةى كةسةردانى مةكتةبى ماكؤكى ئ َيوارانى كرد ش َيخ ضاثووك كؤبؤوة باسى ك َيشةو طرف و ضةند بابةت َيكى تركرا ،دواتر طوتى دة ِرؤم سةردانى مةكتةب َيكى تر دةكةم منيش طوتم واث َيويستة َ جارى نة ِرؤيت ضونكة ئةم خويَندنطاية بة ِريَز مام جةالل تالَةبانى ل َيى خويَندوةو يةكةم ئةلف و ب َيى كوردى لةم خويَندنطةية ف َيربووةو ئ َيستاش سةرؤكى هةموو ع َي ِراقة ث َيويستة ضاويَك بةخويَندنطاكة بخش َينيتةوةو بزانى ضى ث َيويستة ضونكة هةتائ َيستا هيض شت َيك لةم خويَندنطاية بةناوى بة ِريَزمام جةاللةوة نيةو هيضى بؤنةكراوة من ث َيم باشة كةهؤلََيك هةية َ لةم خويَندنطاية بةناوى بة ِريَزمام جةالل َ لةطةل ضةندويَنةيةكى بكرى و نمرةكانى هةلَبواسريَت مندالَى بة ِريَز مام جةالل دواتر ِرؤذيَك ئيفتيتاح بة هؤلَةتايبةتةكةى قوتابخانةكةبكةينةوة كة شتةكان َ خؤشحال بوو وتى ضؤنة هةتاوةكو ئ َيستا هيض تةواوبوو ئةوةبوو ش َيخ ضاثووك ِرةزامةندى دةرب ِرى و زؤر َ بةهةرحال نةكراوة ئةوة ئيشى قائيمقام و بة ِريَوةبةرى شت َيك نةكراوة بؤ بة ِريَزمام جةالل منيش طوتم ثةروةردةبووة لة ث َيشتر ئةمة نةكراوة يا كةس ث َيشنيازى نةكردوة بةآلم ئةوة من ئةوة ث َيشنيازدةكةم َ َ تاوتوى كردنى بيرؤكةكة قائيقام طوتى ئ َيستا وابكرى ،بةآلم كة نةيانكردووة نازانم بؤ دواي كة كاريَكى ثارةمان لةبةردةست نيةو ماوةيةكى تر بودجةيةكى بؤ دابين دةكةين و دةست ث َيدةكةين بؤ ئةوةى بي بة ِريَوةبةرى ثةروةردةشى شت َيكى جوان و ثوخت دروست بكةين كةشايةنى بة ِريَزمام جةالل َ ئاطاداركردةوة كةشت َيكى لةوبابةتةمان بةدةستةوةية بةآلم بةداخةوة مديرتةربيةو ئاشتى خانى بةبى ئةوةى مديرى دةوام َيكى ترلةهةمان مةكتةب هةلَسان ئةم هةلةيان قؤستةوةو شت َيكيان كرد و َ من ئاطاداربكةنةوةو ياخود دةعوةتم بكةن بؤكردنةوةى ئةم هؤلَة ،هةر ئاطاداريش نةبووم ِرؤذيَكيان لةهةول َيربووم كةطة ِرامةوة ئ َيوارة سةيرى هةوالًَةكانم دةكرد لةكةنالَى كوردسات زؤرم سةير ث َيهات كةبينيم و طويَم ل َيبوو طوتى هؤلَى يةكةم ث َيطةى ف َيربوونى بة ِريَزمام جةالل كرايةوة لةشارى كؤية لةاليةن بة ِريَز هيرؤخان خ َيزانى مام جةالل دواتر بة ِريَوةرى ثةروةردةو مامؤستا ئاشتى قسةيان كردو وتيان دواى ئةوةى ئةم بيرؤكةيةمان بؤهات حةزمانكرد شت َيك بؤمام جةالل بكةين منيش يةكسةر تةلةفؤنم بؤجةنابى قائيقام كردو ث َيم طوت طلةيم ل َيت هةية طوتى طلةيى ضى منيش طوتم ئةى ئةم بيرؤكةية هى من نةبوو من بة ئ َيوةم ِرانةطةياند كة ث َيويستة هؤلََيك بةناوى مام جةالل بكةيتةوة. ئةدى ئ َيستا بؤمن هةرئاطاداريش نةكرايمةوة كةئةم هؤلَةتان كردةوة وة جطة لةوةش طوتم ئةم ئاشتى خانة ك َيية كةئ َيستا دةلَ َى ئةم بيرؤكةية هى ئ َيمةية وةطوتم خؤ ئةسلَةن ئةو هةر لةويَش َ لةطةل مدير تةربية خؤيان كردؤتة خاوةنى ئةم نةبوو من هةرناشى ناسم و نةشم بينيوة ئةو ك َيية وا بيرؤكةية قائيمقاميش طوتى ِراستة كاك هيوا ئةم بيرؤكةية هى تؤية بةآلم بةخوا منيش هةر ئاطادار َ كةلةطةل م .كةيفى بةيةكةوة نةبوويمة .ئةم بيرؤكةية هى بةندةية وةكاتى خؤى من ئامادةيم نيشاندا ثارةكة بدةين و ئةطةر قايمقاميش بةشداربوو بةيةكةوة ثارةكة دابين بكةين بؤ ئةم ث ِرؤذةية ،بةآلم هةتا ئ َيمة طوتمان بسميال خةلَك طوتيان ئةلحةمدوريال ،تةنانةت كةمن خاوةنى ئةم ث ِرؤذةية بووم لةكاتى كردنةوةى هؤلَةكة بة ميوانيش داوةتيان نةكردم و بانط َيشتيان نةكردم ،كة هؤلَةكةش كراوة َ هةندى اليةنى تر كة ئةم ث ِرؤذةية هى من بووة ثةيوةنديم كرد بة جةنابى قايمقام و ش َيخ سالح و نةك خةلَكى تر وةك ئةوةى لة ِراطةياندنةكان بآلوكراوة كة خةلَكى تر ئيالهى ئةم فكرةيان بؤهاتوة، من خؤم خاوةنى ئةم ث ِرؤذةيةم و بؤبةردةم اليةنة ثةيوةندى دارةكان ئةم ِرونكردنةوةيةدةدةم وة بة ث َيويستم زانى ئةم ِرونكردنةوةية بدةم بؤ هةموو خةلَكى كوردستان و شارى كؤيةى خؤشةويست كةبزانن بيرؤكةى كردنةوةى هؤلََيك بةناوى مام جالل لةوخويَندطايةى كةل َيى خويَندووة هى بةندة هيواى حةالقة نةك خةلَكى تر وة ل َيرةوةش ِرايدةطةيةنم ث ِرؤذةيةكى تريشم بؤ جةنابى قايمقام باس َ لةطةل بودجة ،ث ِرؤذةكةش كردووة وة انشااهلل ج َيبةج َيى دةكات و وةعدى داوة طةر دةرفةت هةبوو ئةوةية كةهةموو ثةيكةرى كةلَة شاعير و هونةرمةندو كةسة ناودارةكانى كؤية لةبةردةم كت َيبخانةى طشتى كؤية دابن َيين لةنزيك ثةيكةرى حاجى قادرى كؤيى لة ِريز يةك ضونكة سةر ريَطايةو شويَنى هاتوضؤى خةلَكى سل َيمانى و هةول َيرو شارةكانى ترة كةهةموو خةلَك دةيبينن وة بؤ ِرؤذنامة نوسانيش َ طةربيانةوى بةرنامةيةك بكةن لةسةر ذيانى شاعير و هونةرمةندةكان طةر ئةويش نةبوو ئاسانترة هةرشويَن َيكى تر ب َيت طرنط ئةوةية لة ِريز يةك بن لةشويَن َيك بؤية بةث َيويستم زانى ئةم ث َرؤذةيةش َ لةطةل ِريَزم. ل َيرة باس بكةم نةوةكو يةك َيكى تر وةكو فآلن و فيسار بيكةن بة هى خؤيان
ذمارة 12
بةياننامةى نا ِرةزاى طروثى (دةنط) دذى هيَرش كردنة سةر رؤذنامةنوسان و ريَطرى كردن ليَيان لةقةزاى كؤية جةماوةرى سةربةرزى كوردستان. دانيشتوانى سنوورى قةزاى كؤية. هةموومان دةزانين لةماوةى ضةند سالَى رابردوو رؤذنامةنوسان لةهةريَمى كوردستا رؤلََيكى طرنطيان هةبووة لةهؤشيار كردنةوةى خةلَك و طةياندنى ك َيشةكانى هاوالَتيان بةاليةنى ثةيوةنديدار و ضاوديَرى كردنى كارةكانى حكومةت و ئاشكرا كردنى سةدان طةندةلَى كةلةسةر حيسابى خةلَكى كوردستان ئةنجامدراوة، ئةمةش كاريَكى زؤر بيرؤز و طرنطة لةث َيناو نةه َيشتنى ئةم دياردةية دةب َيت هةموومان شانازى بةو رؤذنامةنوسانة بكةين كةتةنها مةبةستيان خزمةت كردنى خةلَكى كوردستانة و ياسايةكى تايبةتيش بةكارى رؤذنامةنوسى هةية، كةضى سةرة ِراى ئةوةى ياساى كارى رؤذنامةنوسى لةهةريَمى كوردستان ريَطةى بة ِرؤذنامةنوسان داوة زانيارى بةدةست به َين و روومالَى رووداو و ضاالكيةكان بكةن زؤرج��ار لةاليةن بةرثرسان و دةزط��اك��ان��ى ئاسايش بةجى كردنى ئةركةكانيان جى َ لةكاتى َ رؤذنامةنوسان رووب���ة ِرووى هة ِرةشة و ريَطر ك��ردن دةب��ن��ةوة ،لةسنوورى ق��ةزاى كؤيةش لةماوةى دوو مانطى رابردوو شةش جار ه َيرش كراوةتة سةر رؤذنامةنوسان لةكةنالَى ( knnو سث َيدة و طؤظارى كةكؤن ) و ريَطريان ل َيكراوة لةاليةن بةرثرسان و ه َيزةكانى ئاسايش، ئ َيمة وةك طروثى دةنط لةسنوورى قةزاى كؤية بةتوندى ئيدانةى ه َيرش كردنة سةر رؤذنامةنوسان دةكةين و بةهةنطاويَكى مةترسيدارى دةزانين بؤ بةرتةسك كردنةوةى ئازادى رادةرب ِرين و كث كردنى رؤذنامةنوسان داواكارين لةاليةنى ثةيوةنديدار هةولَةكانى بخاتة طة ِر بؤ نةه َيشتنى ئةو دياردةية و ه َيزكانى ئاسايشيش بةش َيوةيةكى ياساييانة مامةلَة َ لةطةل سةرجةم رؤذنامةنوسان بكةن. طروثى (دةنط) لةسنوورى قةزاى كؤية 2011/1/16
شوباتي 2011
37
ثيَنض خشتةضى سامى عةودا َل لةسةر شيعرى حاجى قادرى كؤيى جةواد حمد بةط َ عةودال لةسةرجةم بوارةكانى شعرا ئةسثى خؤى تيادا تاوداوة سامى نوواندووة،وةلى مةخابن تاوةكو ئ َيستا ئةم و بليمةتى و وةستايى خؤى َ شاعيرة مةزنة وةكو ث َيويست ل َيكؤلَينةوةو بةدواداضوونى بؤ ئةنجام نةدراوة،ئةم نووسين و كةالكردنانةى كةلةمالو ئةوالدا بؤى كراوة لة ئاستى دانايى سامى و ضةندو ضؤنيةتى شيعرةكانيةوة السةنطن و ويَنةى َ َ هةندى دةمةوى ئاو ِريَك لة ِراستةقينةى سامى دةرناخةن،لةم نووسينةمدا ث َينض خشتةكيةكانى بدةمةوة،بة تايبةتى ئةمانةى تايبةتن بة شيعرى شاعيرانةوة نةك ئةمانةى كة تايبةتن بة خوودى خؤيةوة،هةروةها لةدوو تويَى ئةم ث َينض خشتةكيانةش ئاماذة بة مانا دةكةن كة بالَونةكراونةتةوة. َ عةودال لة دوايى ناوةندى شةستةكانةوة لةوكاتانةى كة لةهةول َير سامى َ هةندى ذيانى بةسةردةبرد،دةستى كرد بة ث َينض خشتةكى كردنى شيعرى لة شاعيرةكؤنةكان وةك-:نالى و كوردى و وةفايى و ئةدةب و حةمرى (ئةحمد بةطى ساح َيب ق ِران)و حاجى قادرى كؤيى،وةك نمونة جطة لةحاجى كة دواتر سةرجةمى ث َينض خشتةكية كة دةخةمة ِروو،بؤ ئةوانى تر بؤهةريةك َيكيان كؤثلةيةك وةك نموونة دةخةمة ِروو-: -1ئةحمد بةطى صاح َيب ق ِران-: (زيَ ِرى ِرةش طةنج و خةزيَنةو سةروةت و سامانتة هةندريَن قةنديلى ئاكؤ،ك َيلةشين كويَستانتة قةراجى ِرةنطين و بيتويَن،طؤرقةرةج طةرميانتة ((ئةى وةتةن ِرؤم و عةجةم موشتاقى كوردستانتة ئيفتخارى ميللةتى كورد شةوكةتى عينوانتة) -2ث َينض خشتةكى سامى لةسةر شيعرى وةفايى: (بةلةنجةو قامةتى شيرن،لةباغى كردم و ِرؤيى بةزولفى خاوى خؤى،خؤدةماخى ث ِركردو ِرؤيى لة ِرووناكى ددانى وةك ضراغى كردو ِرؤيى ((بةبى باكى دةم َيك هاتووداغى كردو ِرؤيى َ بى بولبول،بةهار زؤرى ث َينةضوو ِرؤيى دةبى حالَى ض َ َ -3سى ث َينض خشتةكى سامى لةسةر شيعرى مستةفا بةطى كوردى َ (لةبةرئةوةى يةك َيكيان لةشويَنكى تر بآلوكراوةتةوة بؤية تةنها نموونة لةسةر دووان دةه َينمةوة) نموونةى( كؤثلةى يةكةم): (بؤضى ويَنةت هةر لةضاوم،قةت َ َ الناكةوى لةدل َ داناكةوى بؤتةماشاى ِرووت عةزيزم،بؤدلَم َ ئةودلَة واهةر لةطريانِ ،رؤذو شةو َ ناخةوى دى َ ناكةوى ((ضاوةكةم زانيوتة بؤضى،خةو لةضاوم َ شةوى) ضونكة من ث َيش خزمةتم،ث َيش خزمةتان نانوون نموونةى (كؤثلةى دووةم): نةبى (هةركةسى مةيلىلةباغو خونضةو جؤبار َ َ نةبى خؤى لة ث َيناوى موحيبةت،بى بةش و ب َيزار َ َ بةندى داوى مةعشوقى خؤى،عاشق و دلَ دارنةبى َ يارنةبى ((ئةوسةرة سةر بؤضى دائيم،ث ِر لة عيشقى َ ئةو دلَة َ نةبى ) دل بؤضى دائيم عاجزو خةمبار َ َ لة دواى طة ِرانةوةى سامى عةودال بؤ كؤية(،)1972كة شيعرى ()30 شاعيرى كؤيةو دةرةوةى كؤية كؤكردةوة بةو نيازةى كة بيانكاتة ث َينض مابى (:ميرزا حةمةدةمين ميرزا خشتةكى،لةم شاعيرانةى كة لةيادم َ قادر(ئةمينى)،قوبادى جةلى زادة،قوباد بةهرةوةر،مودريك ذالَى،ئازاد بةختةوةر،شوان ئةحمةد،مةولود ذاكاو،سةعيد دلَكؤ،بايز دةرباز،شوان شةوطار،عةلى كؤيى،لةتيف عوسمان(ئاسؤ)لةعةنكاوة،شةفيق بةياد،ب َيالن). ئةم ث َينض خشتةكييانة هةنديَكيان بالَوكراونةتةوة،هةنديَكى تريشيان الى من ثاريَزراون،زؤربةشيان فةوتاون،مخابن ث َينض خشتةكييةكةى 38
بو،كاتى سامى لةسةر شيعرى (ئةمينى)تا سالَى ( )1984الى من ثاريَزراو َ مِ .رةفيق مةجيدشيعرةكانى سامى كؤكردةوة و لة ذيَر ناونيشانى،باخضةى بيران(حديقة االفكار)تؤمارى كردن ،لةم كاتانةدا كؤمةلََيكى زؤر لة شيعرةكانى سامى ِرادةستى ساميم كردن،مخابن دواتر ئةم ث َينض خشتةكية لة الى سامى نةمابوو،وة لةدةست نووسةئامادةكراوةكةى مِ .رةفيق مةجيديش دانةبوو،مخابن دةستم نةكةوتةوة ،وة ث َينض خشتةيةكى سامى َ عةودال لةسةر شيعرى ئازاد بةختةوةردا لةالم ثاريَزراوة،وةك نموونة كؤثلةى يةكةمى دةخةمة ِروو: َ ((سوندى دةخؤم ،كةبةول َيوة ئاالَنة طةردةنى سثى و زولفة داوانة بى لةو ضاوانة فرم َيسكى خويَنى َ ((هةتا ئةو كاتةى دةست ل َيك بةردانة دة ِر َ ذى فرم َيسكم،دةلَ َي بارانة)) ) هةرلةم كاتانةشداواتا دواى طة ِرانةوةى سامى بؤ كؤية وا تةواوى ئةم ث َينض خشتةكية دةخةمة ِروو: (ث َينض خشتةكى سامى لةسةر شيعرى حاجى قادرى كؤيى) كرد،كةويى خاراى لةبةرداوة (كةمةر بةندى لةثشتى َ بةسوخمةى ئةتلَةسى ديبا،دلَى بردم بةج َيماوة وةكو بةيداغى قورسو ِرؤم ،قةدو باالَى كة هةستاوة ((لةسةر شةو ِرؤذى داناوة،مةلََين ف َيسى لةسةر ناوة لةبةر باجامى ياقوتى،بةمشكى وشكى داداوة)) هةزار طةنجى فةرةيدون و خةزيَنةى شاجةمو دارا حةكيمى َ دل جةوانانى،لةبةخشيندا جيهانى ئارا بةقوربانى قةدو ويَنةى،لةناوباغى سةبا كارا ((لةداويَنى ضيا بوو خةرمةنى َ طول خ َيوةتى خارا َ َ بةدوو ئةستوونةكةى زيوين،تةنافى زولفى هةلداوة)). باسلى ب َيتة سةرنامة،لة ِروخسارو خةتوخالَى ض َ لةدؤندانى تة ِرى غةبغةب،لةسامانى لةثى ئالَى لةثةنجةو خونضةكةى دةستى،لةيةخةو خونضةكةى ئالَى ((لةبةرقى ِرةنطى شة ِروالَى،حةيا داويَنى هةلَمالَى لةشةقةى دةنطى خرخالَى،لةطةردوون زوهرة داماوة)). جوانى وا نةديتراوة،خولقاوة لة ِروونى ئةرزى بةه َيزى ِرؤستةمى َ بةطيونابى بةطؤ دةرزى زال و َ هةذانى واجيهان شةقان،لة ِرةفتارو قةدى تةرزى ((لةتةقةى َ نال و ثانى بةرزى،ئاسمان لةرزى َ َ تةقو تؤق كةوتة سةرئةرزى،دةل َى ى مةحشةر هةلستاوة)). بةث َيويستى لةسةر شانؤ لةم َيشكوبيرو ثيشةم كرد بةكاريَكى طرنطو زؤر،لةهةستان و هةميشةم كرد كةداوى زولَفى ش َيواوى،بةدةستى خؤم بةخؤم شةم كرد ((بةسةد خويَنى جطةر،ف َيرى نيازو عيشوةم كرد دةمبينى،دةلَ َى ساالضؤ بةمالوة)). كةضى ئ َيستاكة َ لةكاتى ثةرضةمى خاوى،هةناسةى لة ِرووى الدا نةسيم هاتوو بالَوى كرد،هةمووى بةخشيو بة بادا دا لة كاتى ويَنة وةرطرتن،ط ِرى هات خؤى بةسةر دادا ((لة تةصويرى قةلَةم موى موى،كةوتة بةردةم قطرى دادا ئةوى كردة كةمةر نةقاش،ئةمى بؤ زارى داناوة)). خؤت،بةبى سود و بةهةرزانى مةنؤ ِرة عاشقى ِرووى َ مةلَ َى خ ِرخالَى بازووية،جيهان ش َيوا لةلةرزانى كة ث َيويستى لةدةستم بوو،بةتيخ َيكى كةمةرزانى َ ((دةرى تؤ كةعبةبوو((حاجى))تةوافى كردو نةيزانى ض قةوماوة كةعبةبووكةضيبوو،مةسجيداالقصى نة ِرووخاوة)).
وريا عومةر ئةمين و شيعر د.كمال معروف د.وري���ا ع��وم��ةر ئةمين ب��ةه��رةى شيعرى هةية،بةالَم ئايا بة تةنيا بةهرة مرؤظدةكا بة دةبى لة تةك شاعيريَكى سةركةوتوو،شاعير َ بةهرةكةيدا،خؤى زؤرماندوو بكات ماوتسى تؤنط دةبى شاعير دةلَ َى-:بةهرة لة %10يةو لة َ %90 شةونخونى و خؤى ثةروةردة بكات،بةخويَندنةوةى زؤر و شارةزايى ثةيداكردن لة بوارةكانى شيعريدا،تاوةكو هةنطاو بةهةنطاو ث ِرؤسةى شيعرى بةرةو ث َيش بض َيت،كةواتة قالَبوون و ئةزموونى شيعرى شاعير دةكات بة شاعيريَكى بةهرةدارو طةشاوة،ضونكة ث ِرؤسةى شعرى دوواليةنة ئةطةر شاعير ثةي ِرةوى هةردوو اليةن َتةوة،دةبى كى ب َيماية دةطة ِري َ نةكات ئةنجام ناث َي َ شاعير ه��ةردوو اليةنى شيعرى ثشت َ طوى نةخات،ضونكة تةواوكةرى يةكترن،بةتةنيا نابى ئةطةر ضى َ اليةن َيك ث ِرؤسةى شيعرى َ َ دةبى لة كاروانى ببى ئةوا ناكامل َ دروستيش َ دةبى،ضونكة شيعرى دوور ثةريَز و التةريك َ ووزةى ب��ةردةوام بوونى هةلَنةطرتووة،شاعير ناتواني ث ِرؤذةى بةشاعير ئةطةر داه َينةرنةب َيت َ نى،اليةنى هونةر لة شيعردا بوونى خؤى بسةلم َي َ ِرؤلَى يةكجار طرنط دةط َي ِر َى،ديارة ئةوةى كة ث ِرؤسةى بة شاعيربوونى ضى دةكات،ث َيش هونةرةكةيةتى،جابةبى بوونى ئةم هةمووشت َيك َ اليةنة ث ِرؤسةى هونةرى شيعرى ضةق بةستوو َ لةطةل ِرةوتى تازةى ئةدةبى ناتوانى دةم َين َيتةوة َ بضى و بطةش َيتةوة،هةروةك و شةوة بةرةو ث َي َ ئاشكراو ِروونة د.وريا لة بوارى زماندا ث َيطةيةكى
دكتؤر وريا عومةر ئةمني باالَى هةية،كةبؤتة مايةى خؤشحالَى و ج َيطاى ِرةزامةندى هةموواليةك لةمةيدانى زمانةوانيد توانيويةتى وزةو ل َيهاتوويى خؤى بدؤزيَتةوة و داه َينان و تازةكردنةوةى ت َيدا ئةنجام بدات،بةالَم لة ِرووى شيعرةوة هةست و سؤزى شاعيرى ت َيدا َ دةكرى ويَنةى جوانى نةخشاندووة،بةالَم بةدى َ لةطةل طيانى سةردةمدا طونجاو نية،شيعرةكان لة ِرووى ش َيوازةوة بؤ ساالَنى شةستةكان دةطة ِريَنةوة،زمان َيكى ساكار و ك َيشى خؤمالَى و جووت سةرواى بةخؤوة طرتووة،بةكورتى كاريطةرى (طؤران)ى شاعيرى بةسةرةوةيةو ِريَضكةى طؤرانى شاعيرى بةرنةداوة،جال َيرةدا ضةند نموونةيةك لة شيعرةكانى دةخةينة ِروو،لة هؤنراوةى (بةيانى نةورؤز)دا تابلؤيةكى ِرةنطينى بةهارى ك َيشاوةو دةلَ َى-: َ كاتى ِرؤذ هةلَ َ دى لةطةل بةيانا َ ذى بؤسةر طوندو َ طزنطى ئة ِر َ دى
ئاسؤ ِرةنطاو ِرةنط ئةطةش َيتةوة لة كةذو ك َيوان ئةوةش َيتةوة طوالَوى شةونم لةسةر ثة ِرى طولَ ئةبى بةاللةو ئةتك َينة سةر َ طل َ نى بالَدار هةلَئةف ِر َى لق ئةوةش َي َ نى خاكى زيَ ِرين بةخوناو ئة ِرش َي َ شنةى باجووكةى مةالن خو ِرةى ئاو ئاوازى شادى ئةبةخشن تاو تاو َ ئةبارى لة هةموو اليةك جوانى كار َ لةدل ئةكات بةالَم ض َ كارى َ دةروونى ش َيلوو ِروون ئةكاتةوة ئي و ئازارى شةو ئةباتةوة َ َ ضةند شيعريَكى بؤ منداالن نووسيون، لةهؤنراوةى(مانط و ئةست َيرة)دا دةلَ َى-: ئةى مانط و ئةى ئةست َيرة توخوا زوو وةرنة ئ َيرة باث َيكةوة يارى كةين خؤشةويستى ديارى كةين تاريكى بترس َينين َ خةوتوو لةخةو هةلس َينين كوردستان ئاوةدان كةين دوذمنانمان سةرطةردان كةين ت َيبينى -:ئ��ةم دوو ثارضة شيعرةم لة ناميلكةيةك بةناوى(سةيران َيكى شيعرستان) كة لةسالَى 2007دةزط��اى ئ��اراس بةضاثى طةياندبوو،د.وريا عومةر ئةمين سالَى 1947 لةطة ِرةكى بةفرى قةندى لةشارى كؤية لةدايك بووة ،لةبوارى زمانةوانيدا ئةم بةرهةمانةى بة ضاث طةياندوون (ِ -1ريَزمانى ِراناوى لكاو،بةغدا.1986، -2ضةند ئاسؤيةكى زمانةوانى،هةول َير.)2004،
شاعيريَكي كؤيي لةبةرةي مةاليان، دةكةويَتة بةر هة ِرةشةي مةاليان شاعيري ناودار (قوباد ئيسماعيل مةال نوري مةاليان) ناسراو بة قوباد جةلي زادة لةسةر ناميلكةيةكي شيعري بةناوي (ستياني بةفر ث ِرة لة ِريشؤلَة) طواية كفري ت َيداية دةكةويَتة بةر هة ِرةشةي مةاليان و كت َيبة شيعرييةكةي كؤدةكريَتةوةو قةدةغةدةكريَت .طةرضي بؤ ئةو بةرة بابة حاجي قادري كؤيي وتوويةتي:
بةغةيري جدي ئ َيوة ك َيهة دانا لةكوردستان بناغةي عيلمي دانا كةضي ئ َيستا لةو سةردةمة ئةو شاعيرة كة لةو بةرةبابةية لةمينبةري مزطةوتان كةوتؤتة بةر هة ِرةشةي مةاليان ،داوا دةكةين قوبادي جةلي زادة ذياني ثاريَزراو ب َيت و كت َيبةكةي ئازاد بكريَت و شيعرةكاني كةلةبضة نةكريَن.
ذمارة 12
شوباتي 2011
39
ثةيكةريَكى نوآ بؤ مامة سيَوة
كةيفى ئةحمةد ش��ارى كؤية م َيذوويةكى ديَرين و ث ِر لةسةروةرى و بةرخودانى هةية لةطشت بوارةكانى ذياندا ،ض لة ِرووى ِرؤشنبيرى يان فيكرى يان ئةدةب و هونةر يان سياسى يان بازرطانى ...تاد ،هةر لةم ِروانطةيةوة ضةندين ناودارى طةورة و ديارى لةهةموو بوارةكانى تيا هةلَكةوتووة ،كةناو ناوبانطيان بةطشت اليةكدا بآلو بؤتةوةو بوونةتة ئةست َيرةى ث ِرشنطدار و هةميشة دةدرةوش َينةوة ،ئةركى
40
ِرؤلَةكانى ئةمرؤ و دوا ِرؤذيش ئةوةية ،كة لةسةر ِريَبازو بةرنامةى ئةوان ب ِرؤن و ثةرة بة بةخششةكانيان بدةن و لة هةمان كاتيش وةفاداربن بةرامبةر ئةو ماندو بوونةيان ،ضى لةدةستيان ب َيت دريَخى نةكةن. وةك وةف��اي��ةك ب��ؤ ن����اودارة كؤض ك��ردووةك��ان��ي��ش ل��ةالي��ةن دلَ��س��ؤزان و هةوادارانيان ،هةلَدةستن بة دروستكردنى ثةيكةر بؤيان ،يان بةضاث طةياندن و تؤماركردنى بةرهةمةكانيان ،يان دانانى ثاشماوة و كةل و ثةلةكانيان لة مؤزةخانة و شويَنى تايبةت ،بؤ ئةوةى بة نةمرى لة هزرو زاكيرةى نةوةكاندا بم َيننةوة. مامة س َيوةش وةك مةقام ب َيذيَكى ناودارى كؤية و كورد ،كة شويَن ثةنجةى لةو بوارةدا ديارة و بةهؤى دةنطة خؤشةكةى و ل َيزانيى لة مةقام ،ناوبانطى لة كوردستانى ط��ةورةدا بآلو بؤتةوة .هةر بؤية ضةند سالََيك لةمةو بةر ثةيكةريَكى ثؤرتريَتى بؤ دروستكراوة و لةسةر ِريَطاى هةول َير كؤية دانرا ،بةآلم لةبةر ئةوةى ثةيكةرةكة لةشويَن َيكى باش دانةنرابوو و باش شويَنةكة ئامادة نةكرابوو ثاش ماوةيةك ِرؤضوو ،بووة هؤى شكانى قاعيدةى ثةيكةرةكة و ناشيرين
بوون و تيكضوونى ثةيكةرةكة ،لة هةمان كاتيش لة بنة ِرةتدا ثةيكةرةكة زؤر طرينطى ث َينةدرابوو ،بة ش َيوازيَكى جوان دروست نةكرابوو ،بؤية لةاليةن هونةرمةندانى كؤيةوة هةولَدرا كة ثةيكةريَكى جوان و َ بكرى ،بةسوثاسةوة شايستةى بؤ دروست ئةنجومةنى باآلى ِريَكخراوى هونةرمةندانى كوردستانى ث َيشو ئةم ئةركةى طرتة ئةستؤى خؤى و لةاليةن هةردوو سةرؤكى ث َيشووى هونةرمةندان(مامؤستا ئةحمةدساالر و كاك فةرةيدون دارت��اش) زؤر طرينطى ث َيدراو هونةرمةندى ل َيهاتوو مامؤستا(ئازاد جةمال) ِراسث َيردرا بؤ دروستكردنى ثةيكةرةكة ،لة مادةى فيبةر طآلس و بةقةبارةى ئاسايى خؤى دروستكرا ،كة لةمانطى ()12ى 2009 ثةيكةرةكة تةواوبوو لةاليةن هونةرمةند (ئازاد جةمال) ثاريَزرا بةهؤى ِريَكنةكةوتن لةسةر شويَنى دانانى ثةيكةرةكة ،بةهؤى هاوكارى نةكردنى اليةنة ثةيوةنديدارةكان. هونةرمةندان ث َييان باش بوو لة س َي ِريانى كؤية َ دابنرى ،بةآلم لةبةر ئةوةى هةول َير هةرمؤتة لة ماستةر ثالنى داهاتووى كؤية َ دةبى ئةوى َ بة ترافيك بؤية ئةو داخوازيية سةرى نةطرت ،دواجار بةهاوكارى سةرؤكايةتى زانكؤ لةناو باخى كؤل َيذى ثةروةردة دانراو لة 2010/12/9 لة مةراسيم َيكى شايستةو هونةريانةدا بة ئامادة بونى هونةرمةندان و هونةر دؤستان و بةرثرسان لةاليةن(حةناثؤليس) كو ِرة زاى مامةس َيوة ثةردةى لةسةر ثةيكةرةكة الدرا. لةو مةراسيمةدا وتارى ئةنجومةنى باآلى هونةرمةندان و سةرؤكايةتى زانكؤى كؤية خويَندرايةوة هةروةها هونةرمةند ( باكورى ) ضةند بيرةوةرى و ِرونكردنةوةى لةبارةى مامة س َيوة ث َيشكةش بةئامادةبووان كرد ، وة ِراى طةياند كة مةقامةكانى س َيوة لةسةر ئاوازى ( تة ِراتيلى مةسيحيةوة ) كة لةكاتى دوعاو نزا و عيبادةت كردن لة كةنيسةكان َ ئةنجامدةدرى طوتراوة ،ثاشان هونةرمةند ( صالح محمد ) بة دةنطة خؤشةكةى ضةند مةقام َيكى س َيوةى ض ِرى ثاشان بةدةم وةستان و ثةردة الدان بة بةردةوامى لة اليةن مةقامب َيذ ( مةرب َين ) ضةند مةقام َيك ث َيشكةشكرا .هيوادارين ئاوريَكيش لةو ثةيكةرانةى ديكة بدريَتةوة وةكو(هونةرمةند َ عةودال و مةالى تاهير تؤفيق و دلَدارو سامى طةورة ) كة ئةوانة ثيكةريان بؤ دانراوة ،بةآلم ثةيكةرةكان باشنين و هةم شويَنةكانيشيان طونجاو نين.
بنةمالَةكانى كؤية (خؤشناو) ئازاد مةالعلى
بةشى ضوارةم
َ -14بنةمالةى حةمةرِةش(هةنارى): ئةوبنةما ه��ةردةم لةخزمةتى زانست و زانياريدا بووين ثياوى هةلَكةوتويان مامؤستاو بيرمةندو ئةديبوشاعير ،م.زةكى ئةحمةد هةنارى بووة ،هةروةها براكانى وكو ِرو نةوةكانيان ئةوانةى سةر بةو بنةمالَةيةن: م.زةكى ئةحمةد هةنارى ،م.عبدالرحمان ئةحمةدهةنارى،م .زاهير ئةحمةدهةنارى ،د.فوئاد زكى هةنارى ،م.فةوزى زكى هةنارى ،م.ساالر زةكى هةنارى ،م.فرياد زةكى هةنارى ،سةربةست زةكى هةنارى، خانةخان زةكى هةناى). َ بنةمالةى حاجى حةسةنى سناوة: -15 َ حاجى حةسةن حاجى عبداهلل حمداغا ئةوبنةمالةية لةديَى سكاتن بووين و هاتوونةتة نازةنين و سناوةو ئيجا هاتوون بؤكؤية كو ِرةكانى حاجى كضةكانى(عةيشى، حةسةن سناوةيى(حةمةد ،عبداهلل ،قادر ،احمد)، َ هةمين ،خةجيج ،حةليمة) ،عبداهلل حمد حمدامين ،حاجى حمدامين حمدحمد امين ،فاتيمة حمدحمدامين ،زولةيخاحمدامين ،حمدامين فقى عزيز عبداهلل كو ِرةكانى(حسن ،م.حس َين ،رزطار ،هونةر ،عزيز). فقى عزيز ،زوليخا حمدامين فقى عزيز ،كو ِرةكانى ئامينة حمدامين َ حاجى حمدحاجى حسن(عزيز ،م.حسين ،وةستا عمر ،حسن) كضةكانى(صبرية ،مريةم ،مِ .ريَواس ،م.ئاواز ،قةدرية)،كو ِرةكانى عبداهلل حاجى حسن (على ،وةستابكر ،حاجى جمال ،د.جالل ،كةمال، حةسةن) كضةكانى عبداهلل حاجى حسن ( ئامينة ،م.فاتمة ،مِ .رووناك). قادر حاجى حةسةن كو ِرةكانى(سةرباز ،هةلَمةت ،سةركةوت ،هةذار) َ كةذال ،نيطار) .ئةحمةد حاجى حةسةن كو ِرةكانى(د. كضةكانى( سيروان ،م.ب َيستوون ،ش َيروان ،ش َيركؤ)كضةكانى(بةريظان ،حةليمة). حمةشانةحمةشانةعبداللة ئاموزاى كو ِرةكانى حاجى حةسةنة، كو ِركانى حمةشانة( ئةحمةد ،سابير ،حةسةن ،حس َين ،مستةفا ،شكر) كضةكانى( فاتمة ،طولَ َى). َ َ بنةمالةى كويخا حةسةنى سكتان: -16 ئةو بنةمالَةية لةتيرةى(ميرئؤمةرى خؤشناوانن ،لةديَى سكتان هاتونةتة كؤية .ك َيخواحةسةنى سكتان كو ِرةكانى(ك َيخوامحمد ،فقى حاجى(حسابطر) ،ئةحمةد ،رسول)كضةكانى كويَخا حسن(خةديج، عةيشى ،عاصى ،حةليم) .رسول ك َيخوا حسن مستفا براكانى حمدامين، َ مستفا ناسراو بة(مام مستةفاى جمعيات) .رسول ك َيخواحةسن كو ِرةكانى(ئةحمد ،محمد ،ش َيمحمد ،صابر ،كمال ،م.خدر ،حسن) كضةكةشى شكرية .ئةحمةد رسول حةسةن كو ِرةكانى(جةمال-ى. بزيشك ،س��ةرك��ةوت ،ه��ي��وا ،ه�� َي��دى ،ب��ة ِريَ��ز) كضةكانى ئةحمةدرسول(شل َير ،شكؤفة) .محمدرسول حسن كو ِركانى(هةريم- سةهةند ،هةرديَر ،ه َيرش) كضةكانى محمد رسول(روخسار ،بةيان، شةهلة ،شادان) .ش َيمحمد رسول حسن كو ِرةكانى(م.هةندريَن، ه َيمن ،ه َيرش) كضةكانى ش َيمحمد(م.شةه َين ،شةيدا ،شيراز) .سابير َ ةكانى(هةظال-ى.بزيشك ،هاوبةش ،هةلَويَست، رسول حسن كو ِر هاوتا ،هاوكار ،رسول ،محمد)كضةشى ش َيوازخان .كمال رسول حسن كورةكانى(هةردى-ذم َيريار ،هةلَبةست-ذم َيريار ،م .هؤطر ،ه َيمن) كضةشى سؤزةخان .مامؤستاخدر رسول حسن كو ِرةكانى(ذيار ،احمد) كضةكانى(ش َيواز ،م.شيكار) .ج َيطر حسن رسول حسن ،طل َيخةخان حسن رسول ،طوناحسن رسول ،طوظندحسن رسول. َ بنةمالةى حاجى ئةمين سكتانى: -17 كو ِرةكانى حاجى ئةمين سكتانى(مةال ،جمال ،م.كةيفى) كضةكانى حاجى ئةمين(قةدرية ،حةمدية) .كو ِرةكانى مةالى حاجى ئةمين(وشيار،
م.دلشاد ،مهندس فرياد ،م.ازاد، عبداهلل ،ئاكؤ ،نةبةز) كضةكانى( بةفرين). نةشميل-ى.ثزيشك، مهندس همدادجمال حاجى ئةمين، ئاوات خان جمال حاجى ئةمين ،ئاواز خان جمال حاجى ئةمين .كو ِرةكانى مامؤستاكةيفى حاجى ئةمين(مهندس هؤطر ،مافثةروةر هةلَطورد ،مهندس هةنطاو)كضةكةى بؤذان خان. َ بنةمالةى حاجى حةسةنى -18 سكتانى: ئةوبنةمالَةية لةتيرةى(ميرخدرى)خؤشناوانن ،لةديَى سكتان هاتونةتة ديَى سناوة ئيجا هاتوون بؤكؤيةو هةر بةسكتانى ناسسراون .كو ِرةكانى حاجى حةسةن سكتانى( محمد ،حاجى عمر).كو ِرةكانى محمدحاجى حسن(د.عبدالرحمان ،حاجى كةريم -ناسراوة بةكةريمى موختبرو مافثةروةريشة ،خالد ،عبداهلل ،عدنان ،د.فوئاد) كضةكانى محمدحاجى حسن(م.لوتفة ،م.سعاد) .حاجى عمرحاجى حةسةن كو ِرةكانى(م. ش��ؤرش ،جةوهةر ،م.غ��ازىِ ،رزطار)كضةكانى(ثةروين ،ئامين، م.ئاودةنط). َ -19بنةمالةى حاجى حةسةنى كورتان دروو ،كةريم كةوباز: ئةو بنةمالَةية لةحاجى ئؤمةران هاتونةتة بنارى ضياى كارؤخ ئينجا هاتوون بؤكؤيةو ضونةتة ِرانيةو دووبارة طة ِراونةتةوة بؤكؤية. عةبدوآل عةبدول ِرةحيم عومةر قادر كو ِرةكانى (حاجى حةسةن كورتان دروو،كةريم كةوباز،حاجى عةزيز) كضةكانى (فةخرية،فاتمة). حاجى حةسةن كورتان دروو دوكانى لةكؤآلنةى كورتان دروان بوو، بؤى ط َي ِرامةوة كة ذنة ِرةوةنديَك هاتووة بؤدوكانى دةستى بؤ زطى دوكانى و ثي ى طوتووة كاكة منالَم دةبى دةضمة ثشت َ بردووةو َ دوكانى داخةو ب ِرؤ-حاجى حةسةن طوتى دةرطاى دوكانم ئةتوش َ ل َيداخستو ِرؤيشتمةوة مالَةوة وةختى ض َيشتان بوو ثاش ماوةكى كة ضةند سعاتى ث َيضوو طوتى درةنط داهات و ضووم دوكانم كردةوةو بزانم ض بووة ض نةبووة سةيرم كرد منالَى ببوو ئةوذنة ِرةوةندة شويَنةكةى خاويَن كردبؤوةو منالَةكةى كردبووة مةلؤتكةو ضاوةنوا ِرى منى دةكرد منيش ث َيم وت ئةوا دةضم نانت بؤ ديَنم و بةثةلة ضووم كةباب و ئاوم بؤه َيناو خواردى ئاوى خواردةوةو ثشوةكى داو منالَةمةلؤتكةكةى لةناو ت َي ِرى كردو بةكؤلَى خؤى داداو دوعاى بؤكردم و خواحافيزى كردو ِرؤيشت .كو ِرةكانى حاجى حةسةن كورتان دروو(جةالل،خاليد،ئةمير،دلزار عةبدوآل،كةمال)كضةكانى(م.شل َير،م. َ ر،م.كةذال) .كو ِرةكانى جةالل حاجى حةسةن(بةهرؤز،كاوة،ب ِروا) كن َي حةسةن حاجى خايد كضةكانى(ظينؤس،ظيان،م.ئاظان). َ كضةكانى(م.سكاآل،شاطول) .ئةمير حاجى كو ِرةكانى(بةلََين،بلَند) حةسةن كو ِرةكةى(ئةمير) كضةكانى( ِرازةِ ،رةنوو) .مامؤستائاالن دلزار ،كضةكانى دلزار حاجى حةسةن(طوآلن،خةندة،ئاسيا) .كةمال حاجى حةسةن كو ِرةكانى(زاطرؤس،محةمةد)كضةكةى (سؤزى). كةريم عةبدوآل عةبول ِرةحيم ناسراوبة(كةريم كةوباز) ،كو ِرةكانى كةوباز(فةرهاد،ب َيستوون،سؤران،طؤران،بؤتان،ك َيوان،شوا كةريم ن،كاروان،باوانِ ،رامان)كضةكةى(شيرين) .فةرهاد كةريم كةوباز فةرهاد(دةشنى،ضرا) ،يارا سؤران كو ِرةكةى(ئاكام) كضةكانى َ كةريمِ ،رامين ك َيوان كةريم ،كاروان كةريم كو ِرةكانى( ِرةنجةِ ،رؤمان ،كاروان) .حاجى عةزيزعةبدوآل عةبدول ِرةحيم كو ِرةكانى (جةوهةر- موبيالت،ث َيش ِرةو،خةسرةو،هيوا،زانا-موبيالت) .كاروان جةوهةر حاجى
ذمارة 12
شوباتي 2011
41
عةزيز ،كضةكانى جةوهةر حاجى عةزيز(نارين،ئاريان،شنة).ث َيش ِرو حاجى عةزيز كو ِرةكانى(ئارىِ ،رةواِ ،رةوةند) كضةكانى ث َيش ِرةو حاجى عةزيز( ِريَظينِ ،ريَناس،ث َيش ِرةو) .سامان خةسرةو،ذيلة خةسرةو ،سارا خةسرةو ،هاوذين زاناعةزيز. َ -20بنةمالةى حةسةنى كورتان دروو ،عوسمانى كورتان دروو: َ َ شكى)ى لةطةل بنةمالَةى ث َيشوو يةكن ئةوبنةمالَةية لةدى ى(ك َي َ بنارى ضياى سةفين هاتونةتة كؤية ،حاجى مستةفا قادر ئيب ِراهيم باثيرى ئةو بنةمالَةيةية،حاجى مستةفا قادر كو ِريَك هةبووة بةناوى عمر .عومةر مستةفا قادر كو ِرةكانى(حةسةن،عوسمان). حةسةن عمرمستةفا(حةسةنى كورتان درو)كو ِرةكانى(د.شؤ ِرش مامؤستاى زانكؤى سل َيمانى ،حةمة هةلَديَر(ث.م ديَرين) ،ئارى،م. كضةكانى(خاوةر،خةرمان،م.ثةيمان). ئاراس،م.مشيرِ ،رزطار) دكتؤرشؤ ِرش حةسةن كضةكانى(سارا،سروة) .حةمةهةلَديَر كو ِرةكانى(ماكؤك،بالَةك،ئةحمةد) .مامؤستامشير حةسةن كو ِرةك انى(هاوبةش،هاودةم،هاوسةر) .كضةكةى(هاوذين)ِ ،رزطارحةسةن ك��و ِرةك��ان��ى( ِرؤم��انِ ،رةويَ��ن) كضةكانى( ِرةيانِ ،رازة) .عوسمان عمرمستةفا(عوسمانى كورتان دروو)كو ِرةكانى(خدر ،جةوهةر ،مستةفا، جةعفةر ،هاو ِر َى ،ديار ،هاوكار)كضةكانى(خوشكانِ ،رؤناك(نةرمين)،ط وليزار) .خدر عوسمان عومةر كو ِرةكانى(هةلَةت،سؤرك،ضيا،هةلَم ةت،ئةندام،هونةر) كضةكانى(تريسكة،ش َيواز،طل َينة،شازة) .جةوهةر عوسمان عومةر كو ِرةكانى(ه َيور ،م.هةلَكةوت ،هةلَطورد ،هةوراز، هاوتا) .مستةما عوسمان عمر كو ِرةكانى(هوما،هيوا،دياكؤ،هةلَويَس ت) كضةكانى مستةفا(ئةظين،ئةذين،ثةيام،جوان) .جةعفةر عوسمان كو ِرةكةى (سيظةر)كضةكانى (س َيبةر،ئاآل) .هاو ِر َى عوسمان عومةر كضةكانى (نوالَة،ه َيشوو،شنة) .هاوكار عوسمان كو ِرةكةى(هةنطاو) كضةكانى(ضرا،ضرؤ،ضؤثى،ضاوان). عوسمان عومةرمستةفا (عوسمانى كورتان دروو)ضؤتة بنارى ضياى ئاسؤس لة َ دى ى(كةلةكان)لةزةمانى ثاشايةتى ع َي ِراق فيرارى َ عةسكةرى بووة ضةند سال َيك ماوةتةوة دواى طؤ ِرانى ِرذيَم كة بؤتة كؤمارى ئينجا هاتؤتةوة كؤية ،ئةو بنةمكالَةية مولَكيان هةية لة َ دى ى(فةق َييان). َ -21بنةمالةى محةمةد قادر كةريم ناسراو بة(محةمةدى مؤتى): قادرى َ وةستا محةمةد قادر ثينةدؤز بوو لة كؤآلنةى كورتان دروان ئةم َ لةطةل ئةو دووبنةمالَةى ث َيشوو واتا بنةمالَةية دةبنةوة يةك بنةمالَة بنةمالَةى(حاجى حةسةن كورتان دروو ،كةريم كةوباز -حةسةن كورتان دروو ،عوسمان كورتان دروو) .ئةو بنةمالَةيية لةحاجى ئؤمةران هاتونةتة خؤشناوةتى ئينجا هاتوون بؤكؤية .كو ِرةكانى محةمةدقادر(دلشاد (شةهيد)،قاسم (شةهيد)ِ ،رةفيق ،ئاكؤ) .كضةكانى محةمةد قادر(م.بةهار،م.سةبيحة،م.ئاشنا،ئاواز،م.ئاوات)ِ .رةفيق محةمةد قادر بة ِريَوةبةرى ئاسايشى ِرؤذهةآلت بة ثلةى عةميد. كو ِرةكانى ِرةفيق محةمةد(هةوراز،هاموون،هاوريَز) .ئاكؤ محةمةد قادر كو ِرةكةى (هةرمان) .كضةكانى ئاكؤ محةمةد(هةرياد،هةرشاد) ،ئاكؤ محةمةد قادر ئةفسةرى ئاسايشة بةثلةى نةقيب .م.بةهار محمةد قادر بة كارةساتى سوتان بةطةنجى كؤضى كردووة .حةمدية مستةفا قادر دايكى ِرةفيق محةمةد دةست َيكى نةماوة بةهؤى بؤردومانى تةيارةى ئ َيران بؤ سةر كؤية كاتى شة ِرى ئ َيران–ع َيراق. َ َ -22بنةمالةى حاجى خاليد سةردؤلى: ئةو بنةمالَةية لةديَى سةردؤلَى هاتونةتة كؤية حاجى خاليد برايةكى هةية بةناوى مامؤستاأسماعيل مستةفاقادر .خوشكةكانى حاجى خاليدمستةفا قادر(هةيبةت،حةمدية،بةدرية،ئامينة) .حاجى خاليدمستةفاقادر كو ِرةكانى(م.ثشتيوان،ث َيشةوا(مدير بريد)،دةوةن،دانا،زانا(ئةفسةر)). كضةكانى حاجى خاليد(ئاواز-مديرحسابات لةبانق ،م.ئاوات).ث َيشةوا حاجى خاليدكو ِرةكانى(هاموون،محةمةد) كضةكةى(هاوذين). 42
دةوةن معاون مديربووة لةشةريكةى حامؤرابى مديرى حساباتيش بووة .كو ِرةكانى دةوةن حاجى خاليد(دابان،كاردؤ،نةورؤز) كضةكةى ( ِرؤذان) .دانا كو ِرةكةى(خاليد) كضةكانى(دارظين،ديَكان)ِ .رةوةندزانا خاليد .مامؤستااسماعيل مستةفاقادركو ِرةكانى(خؤشناو-مهندس نةوت،كؤدؤ)كضةكانى(نونة،م.خةندة،م.خومار). َ َ -23بنةمالةى َ بةحةويز خؤشناو: حةويز قادر نادر ناسراو ئ��ةو بنةمالَةية لةهيران هاتونةتة كؤية .براكانى حةويَز خؤشناو(حةمةدةمين ،تةها).حةويَز خؤشناو كو ِرةكانى(خاليد، عةبدلخالَق ،نامق)كضةكةى(صبرية) ،خاليد لةشؤ ِرشى ئةيلول شةهيدبووة .عةبدلخالق حةويَزخؤشناو كو ِرةكانى(هةنطاو-ثاريَزةر، هاوبةش ،هاوكار ،هاوذين) .كضةكانى(هةورام-ثاريَزةر،هةوار ،ئاوا). نامق حةويَزخؤشناو كو ِرةكانى(ئةريظان ،خؤشناو)كضةكانى(دلَظين، ِريَظين) ،نامق حةويَز كارمةندة لةزراعةى كؤية .حاجى حةمةدةمين ق��ادري��ةط ك��و ِرى هةبووة بةناوى(حاجى) كضةكانى حاجى حةمةدةمين(كافية،ماهية) .تةهاقادركو ِرةكانى(كةمال ،قادر ،صباح) كضةكانى(ثةرذين ،ذيان). َ -24بنةمالةى وةستا رِةشيد عةبود: ئةو بنةمالَةية لة َ دى ى (م َيكوكاو-زيارةت)ى بنارى ضيايى هاتونةتة كؤية .عةبود ناوى عبدوآلية لة بةغداد ئةو ناوةى ل َينراوة .عةبود كو ِرةكانى (وةستا ِرةشيد،حةميد،مةجيد،خورشيد) خانة كضى عةبودة. وةستا ِرشيد و كو ِرةكانى (وةستائازاد ،وةستا ِرزطار ،عةبدوآل(دارتاش)، نةوزاد-زيَ ِرنطر)كضةكانى وةستا ِرةشيد(خانة ،فةهيمة ،م.بةهار، شادية ،درةخشان) .ئازاد وةستا ِرةشيد كو ِرةكانى (م.دةطمةن، دةوةن ،باوان) .كضةكانى ئازاد وةستا ِرةشيد(داليا،شةيما)ِ .رزطار وةستا ِرةشيد كو ِرةكانى(ئاراس-ى.ثزيشك ،ئارى)كضةكانى(م.ئاظان، م.ئاريان ،م.ئاسودة ،م.ئاسيا) .عةبدوآلوةستا ِرةشيدكو ِرةكانى(محةمة د،ئةحمةد)كضةكةى زةمةند) .نةوزادوةستا ِرةشيدكو ِرةكانى(محةمة د،ب ِروا) كضةكةى سارا( .حميد،مةجيد،خورشيد)براى وةستا ِرةشيد لةكؤية ضونةتة كةركوك .حةميدعةبودكو ِرةكانى(سيروان،ئةرسةالن) كضةكانى(خالدة،نادية). َ -25بنةمالةى حةمة َ سليمان ناسراوبة(حةمة قاوةضى): َ لةدى ى (شكارتة) هاتونةتة كؤية ،حةمة قاوةضى ئةو بنةمالَةية كو ِرةكانى(سل َيمان ،اسماعيل ،سةعيد ،خاليد)كضةكانى(ناجية، نةجيبة) .سل َيمان حةمة قاوةضى سالَى 1963بةعسيان شةهيديان كرد َ لةطةل ضوار هاوآلتى ترى شار .سل َيمان حةمة لةدينطةى شةهيدان قاوةضى كو ِرةكانى (سةربةست ،كةيفى ،ث َيش ِرةو) .اسماعيل حةمة قاوةضى كو ِرةكةى(رةوةند) كضةكانى اسماعيل (سةهةند ،زةمةند). سةعيد سعاتضى كو ِرةكانى(كامة ِران-سعاتضى ،كاوة-بايلؤجى ،كاروان، طؤران) كضةكانى سةعيد سعاتضى ( ِرةوشةنِ ،رووخؤش) .خاليد حةمة قاوةضى لةخوارووى ع َيراق (ديوانية)طةورة بووةو هاتؤتةوة كؤية .كو ِرةكانى خاليد حةمة قاوةضى (وليد ،محمحد ،عمر ،جاسم، حسام) كضةكانى خاليد(شيماِ ،روئا ،شمس) .كام ِران سةعيد سعاتضى كو ِرةكةى ناوى(على)ية .كضةكانى سةعيد سعاتضى(سانا ،سيما) .كاوة سعيد كضةكانى(ليزة ،الظة ،النة) .كاروان سةعيد كو ِرةكانى( ِرابوون، سامان ،هاموون) .نةوا طؤران سةعيد. شيخة ر َ َ ِةسول َ -26بنةمالةى َ شيخة: لةدى ى (عةآلوا)لة بنارى ضيايى سةفين هاتونةتة َ ئةوبنةمالَةية َ دى ى َ َ س َينان لة دؤلَى سماقولى ئينجا هاتونةتنة كؤية .ش َيخة ِرةسول ش َيخة براكانى(محمود ،جرديس).خوشكانى ش َيخة ِر َ خة(عةيشى، ةسول ش َي َ �ةزال ،عةنيف ،حةبيب) .ش َيخة ِرةس� َ خ� َ �ول كو ِرةكانى (محةمةد، ِر َ ةسول،تؤفيق ،مغديد ،سةالم ،سةليم ،عةبدل ِرةزاق) .كضةكانى َ ش َيخة ِرةسول(حةليمة،زةكية ،نةزيف ،نةجيبة ،كافية) .كو ِرةكانى محمد َ كةذال،حةيات). ش َيخة(كةريم ،على) كضةكانى(نةسرين ،بةفرين، َ كو ِرةكانى ِر َ شةمال ،بةختيار).كضةكانى(م. ةسول ش َيخة(ونس ،بةشدار، َ نةرمين ،م.نارين ،ب َيخال ،نسار) .تؤفيق ش َيخة كو ِرةكانى(ديارى،
ئةحمةد) .كضةكانى(م.وةفا،م.شيرين،م.خوناو،سةميرة،ئةميرة) .مغديد ش َيخة كو ِرةكانى(ه َيدى ،م.هؤطر ،هؤشمند ،ئةسوةد)كضةكانى(م. هةورين،ه َيرؤ(ذم َيريار) .سةالم ش َيخة كو ِرةكانى(ك َيوان،كةيوان) كضةكانى(بةيان ،ثةخشان ،درةخشان ،ئةنديَشة) .سةليم ش َيخة كو ِرةكةى(طةيالن) كضةكانى(سةلوة ،ساكار ،ساجدة) .عةبدولرةزاق ش َيخة كو ِرةكةى(محمد) كضةكانى(زيَرين ،نةشميل ،شةه َين، شةهال ،نةهال ،شةونم) .ونس ِر َ ةسول ش َيخة كو ِرةكانى(سةروةت ،س��ةروةر) .محمود ِرةس� َ �ول ش َيخة كو ِرةكانى(حةسةن ،حةيدةر، عةباس ،نةجات)كضةكانى (زةريف ،خاتوون) .جرديس ِر َ ةسول ش َيخة كو ِرةكانى(عةزيز،حمدامين ،سلَمان)كضةكةى(خةديجة). َ -27بنةمالةى بةكر بةطى طردطؤران(بةكر بةط سةليم بةط): ئةوبنةمالَةية لة َ دى ى(طردطؤران) هاتونةتة كؤية .براكانى بةكر بةط سةليم بةط (خةسرةو،صالح،اسماعيل) .بةكربةط يةك خوشكى هةبووة بةناوى(سةفةر) .بةكربةط كو ِرةكانى(ئةحمةد ،بايز ،سل َيمان، دارا ،سةليم ،ثاشا ،مشير)كضةكانى(محتةبةر ،سوعاد) .أحمدبةكربةط كو ِرةكانى(ديارى،محمد)كضةكانى(بةهار ،طوليزار ،ظيان ،دونيا، جوان ،ذيان) .بايز بةكر بةط كو ِرةكانى(على بةط ،ئةنوةر ،نةريمان). كضةكانى(نةرمين ،م.ثةروين ،شةرمين ،شةه َين) .دارا بةكر بةط كورةكانى(نافيس ،ئةرخةوان ،بةشدار،محمد ،هةردى ،هاوكار). كضةكانى(دلَطةش ،طيابةندِ ،رؤذان) .سةليم (ماماغا)بةكر بةط كو ِرةكانى( ِرابةر.... َ -28بنةمالةى عوسمان جطةرة فرؤش(عوسمان مستةفا قادر): َ (سوسى) .مستةفا قادر لةدى ى ئةو بنةمالَةية خزميان هةية َ براكانى(ئةمين ،ئةحمد) .مستةفا قادر كو ِرةكانى(عوسمان،بةكر) قادر مستةفا عوسمان كضةكانى(حةليم،ثيرؤز،خةيرية). كو ِرةكانى(اسماعيل ،دالوةر ،قوباد)كضةكانى(زهوة ،قةدرى، منيرة ،نةجات ،قومرى ،سيروان) .اسماعيل عوسمان مستةفا كو ِرةكانى(ب َيستوون(شةهيد) ،سؤران(شةهيد)ِ ،ريَبين(شةهيد)، بؤكان)كضةكانى(سؤزانِ ،ريَ��زان ،ئ��ةرخ��ةوان) .دالوةرعوسمان كو ِرةكةى(م.تةالن)كضةكانى (م.ب َيطةرد ،م.نةخشةوان) ،نةوشة تةالن دالوةر .قوبادعوسمان كو ِرةكانى(ديار ،مةلَبةند ،بةيات) كضةكانى(بةهرة،م.داليا ،م.باآل ،ئاآل) .بةكرمستةفا قادر بةطةنجى كؤضى دوايى كردووة .ئةمين قادر كو ِرةكانى(حةمة على(سةرتاش)،قادر جطةرة فرؤش(سةرتاش) كضةكانى(زةينةب ،هةيبةت) .حةمةعلى ئةمين كو ِرةكانى(عةبدولخالَق-سةرتاش ،م.جمال) كضةكانى حةمة على(نةجيبة ،حةسيبة ،نةزيف ،ثةروين ،نةسرين ،ناسكة) .كو ِرةكانى عةبدولخالَق(م.هؤشمند ،م.هاومةند ،م.هاو ِر َى،م.هاوكار) .كضةكةى(م. شيالن) .كو ِرةكانى مامؤستاجمال حةمةعلى(مهندس بؤتان ،مةريوان). كضةكانى(م.شايان ،م.شةوين) .قادر ئةمين قادر كو ِرةكانى(دلَسؤز، دلزارِ ،رزطار).كضةكانى(تانيا ،نازدار ،نةورؤز ،ن َيرطز) .دلَسؤز قادر كو ِرةكانى (عباس ،سةرمةند ،قةنديل)كضةكةى(نةغةم) .دلزار قادر كو ِرةكانى( ِرةشوان ،حةيدةر ،دةريا ،محمد)كضةكانى(ئةسرا،جوان). تةها أحمد مستةفا قادر ناسراو بةمام تةهاى ضايضى :كو ِرةكانى مام تةهاى ضايضى(م.عومةر ،مال أحمد)كضةكةى(ثةرذين خان). َ -29بنةمالةى عةلى أحمد ناسراو بة(على خةجةمار): َ ئةوبنةمالَةية لة َ دى ى (نازةنين) هاتونةتة كؤيةو مولكيان هةية َ لةدى ى( فةق َييان) ،لةبةر ئازايةتى ئةو نازناوةيان بؤ دروست بووةو فةقى احمد بووة لة داكةوة دةضنةوة سةر داية خةجى كةدايكى باثير َ َ وة لة بابةوة خؤشناون .على أحمد كو ِرةكانى(أحمد ،عومةر ،تاهير، زاهير ،م.اسماعيل ،كاكة جوان ناسراوة بة(اب ِراهيم) ،عةبدواخالَق) كضةكانى(نايلة ،فةخرىِ ،رووخسار) .أحمدعلى أحمد ناسراو بةأحمدكؤيى لة ِرانيةية ،كورةكانى أحمدكؤيى(مؤفةق-ئةفسةرى مقدم ،م.موئةيد ،سيروان ،م.هؤشةنط(مدير) كضةكانى( ِرةمزية،
مِ .ريَزان ،بةهارِ ،ريَكان) .مؤفق أحمدكؤيى كو ِرةكانى(شظان ،شكار، باوةر)كضةكةى(شاالز) .مامؤستاموئةيد أحمدكؤيى كو ِرةكةى(ه َيما) كضةكةى(نما) .سيروان أحمدكؤيى كو ِرةكانى (سيظان ،ل َيزان) كضةكةى(طولَ َى) .مامؤستاهؤشنط أحمدكؤيى كو ِرةكانى(ه َيظار، هةذير) .عومةر على أحمد كو ِرةكانى(د.دالوةر ،دل َير)كضةكانى(م. فةوزية ،ئةظين ،وةف��ا) .د.دالوةر عومةرعلى كو ِرةكةى(عومة ر) كضةكةى(دانيا) .مامؤستاتاهير على كو ِرةكانى(م.زانا ،مهندس سؤران) كضةكانى(م.سكاآل ،م.بةيار) .زاهير على فةريقى يةكةمةلةسوثاى ع َي ِراقى تازة مالَى لةهةول َيرة ،كو ِرةكانى زاهير على(دارا ،د.محمد ،على) كضةكانى(شيالن ،سؤزان ،ظيان) .د.محمد زاهير على كو ِرةكانى(ديالن، يةحيا) .على زاهيرعلى كو ِريَكى هةية(دارا) .مامؤستااسماعيل عةلى كو ِرةكةى( ِرةوةز)كضةكانى(م.مهاباد ،م.شنة) .كاكةجوان(اب ِراهيم) عةلى ك��و ِرةك��ةى(الوةن��د) كضةكانى كاكةجوان(بةسؤز ،باآل). َ ةكةى(الدى)كضةكانى(الذة ،الظة). مامؤستاعبدالخالَق عةلى كو ِر َ -30بنةمالةى وةستا عةلى مستةفا(حداد): َ لةدى ى (كاموسةك) هاتونةتة كؤية .براكانى وةستا ئةو بنةمالَةية عةلى (حداد)(جمال ،نةهرؤ) خوشكى وةستا عةلى حداد(طولَ َى خان مستةفا) .محمدوةستاعةلى مستةفا،مذدةخان وةستاعةلى مستةفا. َ -31بنةمالةى حاجى سمايل محمد ابراهيم ناسراو بة(سمايل بزن): حاجى سمايل(بزن)بؤية بةو ناوة ناسراون ضونكة بةشيرى بزن بةخ َيوكراوة .حاجى سمايل دووخوشكى هةبوو يةكيان جةميلةو ئةويتر ناوى نةزانراوةو نةماون و منالَيان نية .حاجى سمايل محمد ابراهيم كو ِرةكانى( ِرةفيق ،شةفيق ،دلَشاد ،دلَدار ،دلزار ،دلَسؤز، ابراهيم)كضةكانى(نةزيفة ،ناجية ،ثيرؤز(نةجيبة) )ِ .رةفيق حاجى سمايل كو ِرةكانى(( ِرزطار ،كاوة ،هةلَمةت ،هيمداد ،م.هاوكار ،هاو ِر َى) كضةكانى(ثةروين ،م.نةرمين) .شفيق حاجى سمايل كو ِرةكانى (عادل، عمادِ ،رائد ،عدنان)كضةكانى(ئاوات ،ئاواز ،م,بةهرة ،ئالة) .دلَشاد حاجى سمايل كو ِرةكةى(محمد)كضةكانى دلشاد(م.طؤران ،طةردان ،طران). دلَدار حاجى سمايل كو ِرةكانى(ديارِ ،رةوا ،دانةر) .دلزار حاجى سمايل كضةكانى(م.طةشاو ،م.ضرا) .ابراهيم حاجى سمايل كو ِرةكةى(ئةنجام) َ لةطةل بنةمالَةى كضةكانى(ئيمان ،ئيالف).ئةوبنةمالَةية دةبنةوة خزم جةالل جؤبار. -32بنةمالَةى تةهاى حةسةنى ثيرةباب: ى(وةرتى) ئينجا بؤ َ ئةوبنةمالَةية لةئ َيران هاتونةتةوة َ ى(سوسى) دى دى َ َ و ئينجا هاتونةتةوة كؤية .تةهاحةسةن كو ِرةكانى(حةسةنِ ،رةشيد) كضةكانى(عةيشى ،حةليمة ،زةينةب ،م َيرةم ،هةمين) .حةسةن تةها َ كو ِرةكانى(حس َين ،حةويَز ،كازم)ِ .رةشيدتةهاكو ِرةكانى( ِرزطار،ثشتيو ان(ئةفسةر) ،م.ث َيش ِرةو) كضةكانى ِرةشيدتةها(نيشتمان،سؤزان.).... حس َين حةسةن تةهاكو ِرةكانى(زانا ،دانا)كضةكانى(م.سؤزانِ ،رؤذان). حةويَزحةسةن تةهاكو ِرةكانى(ئاوارة ،حةسةن)كضةكانى(بنار، دارستان ،ب َيذان ،ئةسرين). َ -33بنةمالةى حةميد احمد بةط ناسراو بةحميد ثينةدؤز: ئةو بنةمالَةية لةديَى(سكتان )هاتونةتة كؤية .براكانى حةميد احمد بةط(مجيد ،عبداللهجالل)خوشكةكةى (عائيشة احمد بةط) .حميد احمد بةط كو ِرةكانى(شةوقى ،صالح ،صباح ،سفين)كضةكانى(طولَ َى، شل َير ،م.ئاوات) .شةوقى حميدكضةكانى(النة ،تةالر ،بنار) .صالح حميدكو ِرةكانى(سامان ،سةروةر ،سرود)كضةكةى (تاظطة) .صباح حميدكو ِرةكانى(شاآلو ،دابان،محمد)كضةكانى(ساويَن ،ه َيلين). سفين حميدكو ِرةكةى(كةيظين)كضةكةى(سارين)( .مجيد ،عبداهلل، جالل )لةهةول َيرن .مجيداحمدبةط كو ِرةكانى(ئازاد ،م.تاليب، محمد)كضةكانى(م.سعاد ،نةجمة-ثاريَزةر) .عبداهلل احمد بةط كو ِرةكانى(احمد بةط ،دارا ،فةرةيدون)كضةكانى(م.بةهار ،طةالويَذ، م.ثةخشان) .جالل(خةفاف)كو ِرةكانى(سيروان ،ئةردةالن ،مةريوان، نةريمان).كضةكانى(نيشتمان ،شادومان).
ذمارة 12
شوباتي 2011
43
بةزمي مام مؤتك بةهؤى ئةوةى لة ِرابردوو لةسةر ئةم طؤشةيةى مام مؤتك هة ِرةشة لة طؤظارى كةكؤن كراوة طؤشةى بةزمى مام مؤتك لةم ذمارةية بةسث َيتى و بةبةتالَى ج َيدةه َيلَريَت.
كچه ديانهكهی كؤيی ع �هش��ق �ی ت���ۆم ب���ه ڕاستگۆی ی س��هخ��ت��ه دهردی ب���ێ ت��ۆی��ی ن���هم���خ���هی���ت���ه ڕهن����ج����هڕۆی����ی ب���هج���وان���ی و ب���ه م���هك���رۆی���ی ت���ۆ دی�����ان و م���ن موسوڵمان دهب�����ا وهك ش��ێ��خ �ی سهنعان ه�������اوار ب����ۆ خ������واو ئ��اس��م��ان ت���ۆش ه���اوش���اری و ه���هر خۆیی ك���چ���ه دی�����ان�����هك�����هی ك���ۆی���ی ئ�����هوی�����ن ئ����ای����ن چ�����وزان����� ێ ه����ێ����زو ن�����هری�����ت ن����ات����وان����ێ پ����ێ����ی ن�����اك�����رێ م���ل���م�ل�ان���ێ ئ�����هو زهم�������ان زل������ۆخ ڕۆی�����ی ك���چ���ه دی�����ان�����هك�����هی ك���ۆی���ی ت����وو خ����اچ و ش��ێ��خ��ی دێ����ر ێ ه���ێ���ز ب����ه ئ����هوی����ن ن����اوێ����رێ خ���وا ب���هن���دهی خ���ۆی نابوێرێ م������رۆڤ م���اك���ی ی�����هك ت���ۆی���ی ك���چ���ه دی�����ان�����هك�����هی ك���ۆی���ی ب������ه وی�������ژدان�������ی م�����رۆی����� ی ن����ه خ����هوش����هو زی�����ادهڕۆی�����ی ع���هش���ق���ێ���ك���ه ب�����ه ن���ام���ۆی���ی ش��ێ��ت��ت��م ب����ه ت����ام����هزرۆی����ی ك���چ���ه دی�����ان�����هك�����هی ك���ۆی���ی ب����ه ئ���ای���ن ل���ێ���ك ج���ی���اوازی���ن ل����ه ئ����هوی����ن ی�����هك ڕێ���ب���ازی���ن ب���ا ه����هر ب��ڵ��ێ��ی��ن پ��ێ��ك ڕازی����ن دهژی��������ن ب����ه س���هرب���هخ���ۆی���ی ك���چ���ه دی�����ان�����هك�����هی ك���ۆی���ی شێخ بابۆ2010 ئاوازی :م.ئارەزوو آ.مەنسور
44