Dinî Hitabet Türü Olarak Hutbe
3.4. Bilgiyi Değerlendirme Hatip, temel kaynaklardan konusuna dair elde ettiği bilgileri bir araya toplar. Daha sonra onları gündeme ve muhataplarının genel durumuna göre değerlendirir. Elde ettiği tüm bilgileri olduğu gibi muhataplarına sunmaz. Tıpkı bir arı gibi çeşitli çiçeklerden aldığı özü bala çevirip çevresindekilerin ihtiyacına göre sunar. Hutbe hazırlayacak olan hatip, konusuyla alakalı bulduğu bir ayetin iniş sebebini, indiği ortamı, inince hangi problemi nasıl çözdüğünü inceler. Elde ettiği bir hadisin niçin söylendiğini, evrensel veya bölgesel olup olmadığını araştırır. Âlimlerin konuyla ilgili görüşlerini dikkate alır. Bütün bunlardan sonra elde ettiği bu bilgileri muhataplarına nasıl sunacağını tasarlar. Bu bilgiden cemaatin ne kazanacağını değerlendirip konuyu en uygun tekniklerle doğru bir şekilde sunar.
DEĞERLENDİRELİM İslam’ın ahlaki öğütleriyle ilgili bir hutbe hazırlayacak olsanız Hucurât suresinin 11-13. ayetlerini nasıl değerlendirirsiniz?
3.5. Hutbe Metninin Hazırlanışı Hatip, önce konuyu seçer ve konunun planını yapar. Konuyla ilgili ayet, hadis ve bunlarla ilgili görüşleri elde eder. Kendi yorumlarını da katarak elde ettiği bilgileri değerlendirir. Daha sonra belirlediği plan dâhilinde bir metin oluşturur. Her şeyden önce ortaya çıkacak metnin sade, açık, anlaşılır bir dille yazılmasına özen gösterir. Bunun için kısa cümleleri tercih eder. Yanlış anlaşılmaya müsait şive ve kelimeler kullanmaktan kaçınır. Kavramları yerli yerinde kullanır. Kur’an-ı Kerim bu konuda Müslümanları şöyle uyarmıştır:
...ƢÈǻǂÌ ǜÉ Ìǻơ ơȂÉdzȂÉǫȁÈ ƢÈǼǟÊ ơǁ ơȂ È ǀōdzơ ƢȀÈ ŎȇÈƗƢÈȇ “Ey iman edenler! ‘bizi güt (râina)’ demeyin, ‘bize bak È ÉdzȂÉǬÈƫ َ لاơȂÉǼǷÈ ƕ ǺȇÊ (unzurna)’ deyin…”1 Hatip, inandırıcı ve duygusal bir üslup tercih etmelidir. Cemaati ilgilendirmeyecek konulara yer vermemelidir. Lüzumsuz ifadelerden, kırıcı sözlerden ve şahısları veya grupları hedef almaktan kaçınmalıdır. Hatip hazırladığı bir hutbe metnini önce kendi birkaç kez okumalıdır. Daha sonra mümkünse bir arkadaşına okumalı ve hatalarını, yanlış anlaşılabilecek ifadeleri düzeltip metne son şeklini vermelidir. Hutbe metni, daha önceden sunulmuş bir metin de olsa güncelleştirmeden ve tekrar okumadan minbere çıkmamalıdır.
GRUP ÇALIŞMASI Sınıfınızda gruplar oluşturunuz. Grup olarak hazırladığınız bir hutbeyi başka bir gruba vererek incelemelerini isteyiniz. Siz de bir diğer grubun hazırladığı hutbeyi inceleyerek hutbe hazırlanması ile ilgili hususlar açısından değerlendiriniz. 1 Bakara suresi, 104. ayet. 53