DİNLERDE İBADET VE İBADET YERLERİ
dethanelerin bulunduğuna dair açık bilgi yoktur. Ancak Çin kaynakları, uyun-se diye adlandırdıkları bir tapınak veya ibadethanenin Türklerde mevcut olduğunu bildirmektedir. Eski Türklerde ecdat mağaraları, mukaddes dağlar, yersular, hakanın otağı, obalar, abidevi mezarlar, ev veya Türk çadırı önemli dinî merasimlerin yapıldığı mekânlar olmuştur. Baş açık, yüz ve eller göğe doğru dönük Tanrı’ya dua edilirdi.Tanrı’ya tapınma, doğuya yönelerek ve diz çökülerek yapılırdı.
YORUMLAYALIM
Tek tanrıya inanan bir Zerdüşt her gün, “Ey mutlak güç sahibi, yardımıma yetiş! Ben Tanrı’nın bir ibadetçisiyim. Ben Tanrı’ya ibadet eden bir Zerdüşt’üm. Zerdüşt’ün dinini övmeyi ve ona inanmayı kabul ediyorum.” şeklindeki duayı okur.
Türklerde özellikle resmî büyük ayinlerin başkanlığını veya yöneticiliğini hakan yapmaktaydı. Kamlar ise ayin sırasında özel ilahiler söyler, ruhları ve ataları çağırır, sihirli davulunu çalarak göğe yükselip inmeyi temsil ederdi.
(Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 19, s. 238.)
Zerdüştlerin amentüsü olan bu metni yorumlayınız.
Eski kabile dinlerinden biri olan Dinka dininde ibadet, insanüstü kuvvetlerin en büyüğü olan ve yaratıcı olarak kabul edilen Nihialik’e devamlı tekrarlanan dua cümleleriyle yapılır. İbadet ve dualarla yüce güç olan Nihialik’ten sağlık ve yağmur istenir. Ainu dininde tanrılara ve ruhlara saygı vardır. Maori dininde rahipler eşliğinde ilahilerle ayin yapılır. Ga dininin kutsal mekanları ve rahipleri yoktur.25
NOT EDELİM İslam dininin temel ibadetlerinden olan namazı, diğer dinlerin ibadetleriyle karşılaştırdığımızda arada pek çok farkın olduğunu görürüz. İslam’daki namazın düzen ve disiplini diğer dinlerin hiçbirinde yoktur. Yahudilik hariç diğer dinlerde “tevhit” inancına uygun bir ibadetten bahsedilemez. İslami kaynaklara göre Yahudi ve Hristiyanların peygamberlerine namaz emredilmiş olduğu hâlde bugünkü Yahudilik ve Hristiyanlıkta ibadet olarak dua, kutsal metinleri okuma ve çeşitli ayinler vardır. Tüm dinlerin ibadetlerinde benzer bazı yönler bulunmakla birlikte bunların içeriği birbirinden farklıdır. Örneğin Yahudi ve Hristiyanlıkta cemaatle mabetlerde yapılan ayin uygulaması bulunmaktadır. Şekil olarak Süryani Ortodoks kiliselerinde secdeli ibadetler vardır. Ancak Hristiyanların ibadetinin temelinde Mesih İsa’ya tapınma yer almaktadır. Hinduizm, Budizm ve Çin dinlerinde cemaatle ibadet zorunluluğu yoktur. Hinduizm, Budizm ve Çin dinleri gibi dinlerde ibadet putlara karşı yapılmaktadır. Yeryüzünde İslam’ın namazına tam olarak denk gelen, benzer şart ve rükünleri olan bir ibadet yoktur. (Günay Tümer- Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, s. 485.)
25 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 19, s. 238
129